NIEUWE
Hbaaêlaó voor eStoorè- on SEuió-tJCollanó.
Lezing Dr. Schaepman.
No. 4353.
Zaterdag 2 December 1899
24ste Jaargang,
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor het buitenland c 2,80
Afzonderlijke nummers. <0.03
Dit blad verschijnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
BUBXlïï: St. Janstraat Haarlem.
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer7l/t
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte!
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
Met eene heerlijke oratie der wegster
vende eeuw gewijd, trad gisteren-avond in
de bovenzaal der Sociëteit Vereeniging
Dr. H. J. A. M. S c h a ep m a n, voor de
leden der R. K. Leesvereeniging, op.
De Doctor zeide, dat verschillende the-
mata eene grondige en uitvoerige bespre
king noodzakelijk maken en geene vond
Spr. beter gekomen aan de grens van een
lange reeks van sprekersjaren dan hst idee
hem reeds voor een tijdschrift en nu op
nieuw aan de hand gedaan om zijn blik
te laten gaan langs de wereld van stof,
aangeboden in eene beschouwing over de
eeuw, die ten einde snelt.
De Doctor leidde zjjn onderwerp in met
te zeggen, zoual niet een volledig beeld
te geven, dan toch een schets, zonder in
bijzonderheden van allerlei soort af te da
len, maar een beeld van deze eeuw, die
verdwijnen gaat, te schetsen in algemeene,
groote trekken.
Welke toch, vroeg Spr., is wel de be-
teekenis die wij hechten aan het begrip
van eene eeuw, welke is de gedachte, die
bij het voleinden eener eeuw zich meester
maakt van alle denkende geesten
Er ligt in het voleinden eene zekere
syrabolieke gedachte van verbeelding, die
de afronding doodt, den cirkel afsluit. Ze
komt overeen met de aloude symboliek der
getallen. Uit de H.Schrift leeren wij, dat eene
eeuw is eene afsluiting, eene afronding
van een tijdperk, door Hem, die de wereld
naar regelmaat geschapen heeft. De vol
einding eener eeuw herinnert aan den God der
eeuwen en den dag, die haar zal afsluiten be-
teekent de volheid maar ook de hergeboorte.
Welke, vroeg Dr. S c h a e p m a n, is in
den eigenlijken zin bet teeken dezer eeuw,
het is een teeken van worsteling en strijd
en die strijd gaat tusschen twee groote
dingen: de revolutie en de regeneratie.
Aan het begin dezer eeuw staat de re
volutie niet in beknopten, nationalen zin,
maar als eene revolutie voor de geheele
wereld. Het karakter ervan openbaarde in
zich eene nieuwe wereldorde, zooals die in
de historie is vooropgetreden.
Tegenover het geldende recht doemde
het onrecht en de dwingelandij.
Tegenover recht plaatste de revolutie
eene nieuwe waarheid, Gods rechten her
leidend tot eene aloude sproke.
FEUILLETON.
DE ERFGENAAM.
so
Vervolg)
//De jonge Senneck keeft je op in 't oog loo-
pende wjjze het hof gemaakt,// zei in 't naar huis
rijden gravin Wassiltschikow tot hare dochter,
//voortdurend zag ik hem in uwe nabjjheid."
Vera glimlachte stilletjes bij zich zelve, doch
gaf geen antwoord; ongeduldig begon de moe
der opnieuw:
//Vera, heb je mjj gehoord? Is dat niet zoo?//
„Ik denk er niet aan, het te loochenen, bij
verbergt zijne gevoelens geenszins.//
//Het is bij hem meer dan eene voorbijgaande
opflikkering,// ging de moeder voort, terwjjl ze
in 't halfdonker in het gelaat harer dochter
trachtte te lezen. „En hij is een man, die een
meisje wel bevallen zou. Vind je dat ook niei?"
„Dat kan, mama, maar hoe zou ik dat weten
//Binnen kort of lang zul je het toch moeten
weten.//
//Mogelijk. Nu kan ik 't nog niet."
„Nu is 't ook niet noodig. Maar jong, mooi,
lief en later ook rijk, wat zou men van een
man meer kunnen verwachten Waarom zou je
hem niet lief kunnen hebben?//
//Mama, dat laat zieh niet van te voren zeg
gen. Soms komt de liefde als een bliksemstraal,
zooalsbjj hem. Soms sluipt ze ook geheel
ongemerkt in 't hartzoo kan het bjj mjj ge
beuren.//
Het nieuwe recht schiep gelijkheid, die
brengén zou de broederschap onder alge-
heele gelijkheid, de menschheid voerend tot
een grooten staat van welvaart.
Wat plaatst zich tegenover deze revolu
tie, die al het oude verwerpend, verlooche
nend en verdoemend, wat komt als kracht
van verweer en vooruitgang op, het is de
regeneratie.
Ik spreek niet, zeide de Doctor, van res
tauratie of renaissance, daar is een groo-
ter en machtiger woord noodig voor den
Christenhet is de hergeboorte. Daar is
noodig niet in oude vormen of oude ge
stalten, een nieuw worden van den geest,
van de ziel, eene nieuwe opwekking van
beginselen of eene nieuwe ontwikkeling,
daar is noodig de machtige, beheerschende
regeneratie.
Toen de wereldrevolutie is gekomen werd
ook de drang en het bewustzijn wakker
tusschen enkelen en de gemeenschap, zij
wilden met hun levenskrachten staan om
het hoofd te bieden niet alleen aan de revo
lutie, maar ook aan den gang van de be
ginselen der menschen en zij schaarden zich
onder het Kruis, waarom de geheele wereld
zich beweegt. Men heeft toen begrepen, dat
de aloude beginselen, welke daarvan uit
stralen, de hergeboorte bevat in ons meD-
sckelijk bestaan, in ons wezen en zjjn, ge
bonden aan de paradijswet, die de geboorte
beheerscht, gebracht aan Eva, geldend voor
de historie.
Alleen in worstelingstrijdlijden en
zwoegen zal de hergeboorte komen waar
van onze eeuw de onvergankelijke getuige is.
Deze strijd van worsteling en generatie
openbaart zich op elk gebied en ik schets,
zeide Spr., met snelle schreden waar ik
het gebied der Staatkunde betreed, waar de
regeneratie, nooit onbeschaamder en onweer
staanbaarder, zich ontwikkelde in de toe
passing van het recht, de hoeksteen der
wereldorde.
Het recht is de zon waarom zich alles
beweegt en niet ten onrechte wordt God ge
noemd de zon der rechtvaardigheid.
Maar zouwel wat het inwendige als het
internationale recht betreft, wordt het ge
loochend en die zon geplaatst buiten de we
reldorde men heeft aangenomen den mensch
met zijne verschillende opvattingen en, zeide
Spr., laat ik de Zon niet lasteren de
mensch werd de dwaalster der gerechtigheid.
Het recht in den kring der natiën zelve,
„Je wil bjj alles een roman hebben Vera,//
klaagde de moeder. „Dan waren je zusters anders,
die huwden degenen, die de vader voor haar
bestemde.//
„Of Sascha en Awdotja goed daaraan deden,
ia nog een vraag. Een dwingeland van eenfman
kan een vrouw tot vertwijfeling brengen.//
„Met den jongen Sonneck heb je 't lot uwer
zusters niet te vreezen. Hij is een goede partjj
naar ik vernomen heb, en erft van zjjn oom,
dien ouden belaeheljjken man, uit wiens huis
wij komen.//
„Wiens hoofdvermogen van zjjne Beietsche
vrouw afstamt?"
„Wat scheelt dat? Geld ruikt altjjd goed,
heeft keizer Titus, geloof ik, gezegd,"
zei de gravin, die wat geleerdheid betrof, op
denzelfden trap als Eegina stond.
„Geld, altijd geldik wou dat je er niet
zooveel over spraakt, mama.//
„Waarom dan Geld is een goed ding en
en juist jjj kunt 't goed uitgeven.//
„Zeker, wjjl al 'i schoone mjj aanlokt. Ik
veracht het gelddoch ik schat alles hoog,
wat wjj erdoor verktjjgen kunnen.
„Dat doe ik ook en daarom schat ik ook 't
geld hoog,// hernam de moeder met meer logica
dan hare poëtische dochter. „Met al je verach
ting voor den mammon ben jjj voor liefde in
een hut niet geschapenGelapte kleeren, slecht
eten, enge kamers je waart de laatste,
die zoo iets verdroeg.//
„Dat weet ik wel, ik werd ook daarvoor niet
opgevoed dat alles draagt ook den stem
pel der gemeenheid. Ach I was ik geljjk een
waar het betrof de betrekkingen tusschen
de natiën zijn beginselen geworden die
den toets van gezond oordeel niet kunnen
onderstaan.
Dat recht wierp de dynastie omver, er
kent in de nationaliteit het hoogste recht
en in de interventie wordt het hoogste recht
geschonden.
Men heeft gesproken van historische
ontwikkeling, niets anders verbergend dan
eene wettiging van eene rij van misdaden,
die golden als voldongen feiten en dit stel
sel van recht heeft gevoerd, zeide de Doc
tor, om het klassieke woord van Groen
van Prinsteren te gebruiken, tot den
Statenroof.
Na de glorieuse Vredesconferentie geldt
geen recht meerwaar de sterkere een
zwakke kan verpletteren.
Door de wereld gaat een hartverscheu
rende kreet om recht, het antwoord is
een twjjfelmoedeeen schouderophalen
recht wat is recht Tegenover deze re
volutie staat ook eene regeneratie.
Slechts even gaan wij in het verleden
terug, zeide Spr., en we zien dat er meer
waarde wordt gehecht aan de vormen dan
aan beginselen, die zijn uit het oog ver
loren, nu, in deze eeuw, is het bewustzjju
weer ontwaakt dat de vormen verganke
lijk zjjn.
Men heeft begrepen, dat er zijn onsterfe
lijke beginselen, die niet alleen het gemoed
raken maar de diepste diepten van den
man. Beginselen waarin eene erkenning van
de majesteit van den eeuwigen Godhet
recht dat met God zelve is, gelegd in de
ontwikkeling dezer wereld als het leidende,
zelfbeheerschende beginsel. Met de revolutie
vergat men, dat de mensch zijn kindsheid
heeft en ook zijn ouderdom en men had
vergeten het fossiel worden tot de historie
te rekenen. Men had vergeten, dat het recht
juist daar lag om de harmonie te scheppen,
dat het de oude plaats niet kon afstaan
voor het nieuwere, met verwerping en ver
schopping van den grondslag.
Op een ander veld, het gebied der we
tenschap, hebben regeneratie en revolutie
strjjd gevoerd. De nieuwere wetenschap stel
de zich souverein en heeft getracht alles wat
de oude wetenschap had vastgesteld, om
ver te werpen.
De nieuwere wetenschap is gekomen en
schiep tusschen God en den mensch eene
klove, ze heeft gezegd, daar kan tusschen
vogel, die ver rondvliegt en zich neerzet waar
het hem bedraagt of geljjk een bloem, die
fleurt en geurt en verwelkt zonder ooit zorgen
gekend te hebben
„De vogel heeft voeding, de bloem verpleging
en de mensch heeft beiden noodig, „zei de be
daarde moeder.
XI
Fennersburg was een zeer gezellige stad. Bals,
concerten en soirees waren daar in overvloed en
daar men zich slechts in een engen kring bewoog,
ontmoetten dezelfde menschen elkaar telkens
weer. Zoo kwam Hugo bjjna dagelijks in aanra
king met Verazjjne studie werd voor hem
bjjzaak, hjj dacht alleen aan éene zaak, bjj Vera
te komen, en was overgelukkig, zoodra hjj zjjne
ocgen op 't geliefde wezen kon vestigen.
Als een stortvloed was de liefde over hem
gekomen, in 't begin had hjj niet aan liefde ge
loofd en haar slechts belangstelling voor 't be
gaafde meisje genoemd later liet hjj haar den
vrjjen teugel.
Vera deed niets om ze tegen te werken met
voldoening beschouwde ze het vuur, dat ze ont
stoken had, en somtjjds scheen het haar, alsof
ook haar de vlam had aangegrepen. Dan zou 't
haar gemakkeljjk zjjn geweest, Hugo's liefde te
beantwoorden en de zjjne te worden voor 't
heele leven. Dan weer kwamen echter oogen-
blikken, waarop zjj aan zich zejve twjjfelde en
hem met dezelfde koele nietszeggende vriende
lijkheid behandelde als een ander van hare tal-
rjjke aanbidders. Zoo kwam, dat men nu eens
dezen, dan genen haar bruidegom noemde. De
kwelling, die deze praatjes Hugo veroorzaakten,
God en schepsel betrekking bestaan, maar
de hoogere openbaring bestaat niet, wij
huldigen alleen de natuurwet en een ge
zond verstand. Zij ging verderEr bestaat
tusschen God en den mensch geen betrek
king. Alles wat God is vindt men in zjjn
schepping terug en iedere werking des
geestes berust slechts in stofwisseling in
welken vorm dan ook.
Nog verder: men haalde proeven, be-
wpzen voor den dag, die feiten moesten
zjjn, men dacht ze te vinden in gelijke
nissen tusschen beenderen van eeuwenoude
oorsprong en van den loopenden dag en
in de ontleding aan te toonen de geheele
wording van het menschelijk geslacht te
verklaren.
Hieruit ontstond de evolutie en zij bouwde
een geheel stelsel op van wordingen, alle
om te komen tot die eene groote gedachte
van een scheppenden God, maar de weten
schap boog het hoofd nietook hier kwam
de regeneratie-
Men had vergeten dat ook de feiten
moeten spreken, toen hebben geloovigen
zich gewijd aan het onderzoeken en door-
vorschen der natuur en hun naspeurende
critiek leidde tot een verweer, tot een re
generatie tegenover de victorie der nieuwe
wetenschap waar zij stelden hun wijsbegeer
te, waarvan de hemelen verkondigen Gods
glorie en oprqept om te getuigen van den
al machtigen God, de glorie van het Chris
tendom dezer eeuw.
Het breedste ea geweldigste veld, dat
zichtbaar werd tusschen de revolutie en
de regeneratie, vervolgde Spr., is het eco
nomische, huishoudkundige leven.
Waar de revolutie met haar kreet niet
beperkt kon blijven op staatkundig gebied,
zou zjj zich uitbreiden op het maatschap
pelijk leven. Twee geweldige verschijningen
doemden opde eerste beteekende, dat de
derde stand alles moest zjjn, met verhef
fing tot den adel en verwerping der gees
telijkheid, zoodoende moest er in de Maat
schappij worden geboren een streven, dat
alle kracht vestigde in den enkelen man.
De vrijheid, de gelijkheid, gaven recht te
dingen naar het hoogste.
Naast het individualisme stond het socia
lisme het socialisme wilde onderwerping
aan de gemeenschap, die tot nog geweldi
ger individualisme leiden moest.
Spreker wees vervolgens op de Conferen
ties van St. Vincentius a Paulo. Hier gold
deed hem de grootte zjjner liefde begrjjpen. Hjj
kon dezen oazekeren toestand niet langer ver
dragen en besloot alles in 't werk te stellen ons
den kostbaren prjjs te winnen. Van de goed
keuring en den bjjstand van zjjn cons was hjj
ten volle verzekerd. Deze had de ontkiemende nei
ging van zjjn neef gadeslagen en zjjne instemming
laten bljjken, Hij had Hugo liefgekregen Nooit
viel hjj zjjn oom lastig om geld, zooals zjjne
neven al voor hem hadden gedaan en hjj was
altjjd zeer voorkomend jegens hem. Met voldoe
ning zei zich de baron, dat hjj in Hugo een
opvolger had gevonden, die de eer van het
hnis zou ophouden en zjjne goederen wjjseljjk
zou bestieren. Nam hjj een meisje als Vera tot
vrouw, van voorname afkomst en familie, dan
was hjj werkeljjk de stamhonder, zooals de onde
man zich dien had voorgesteld. Dat gravin Was
siltschikow als rjjk bekend stond, hetgeen door
haar optreden bevestigd werd, was eene om
standigheid, die de weegschaal ten gunste van
Vera deed overhellen. Nog een hoofdreden be
stond er, die hjj zich echter wel wachtte
aan Hugo bekend te maken waarom de
baron het huweljjk zoo wenschte. De man na-
meljjk was Katholiek, de vrouw behoorde tot
de Grieksche kerk, waarom zouden de kinderen
niet Protestant knnnen wezen Daarom deed hjj
wat hjj kon, om Hugo te helpen. Hjj noodigde
de oude gravin op fijne diners, zond haar vrach
ten uit zjjn tuin, bloemen uit zjjne serre, stelde
den dames zjjn rjjtuig ter beschikking, kortom,
hjj liet duideljjk bljjken hoe aangenaam hem dit
huweljjk was.
(Wtrot wrvolff)
H44RUMSCEEC0CR41T.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1,10
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
AGITE MA NON AGITATE.