NIEUWE Hbaaêlaó voor eStoorè- on SEuió-tJCollanó. Lezing Dr. Schaepman. No. 4353. Zaterdag 2 December 1899 24ste Jaargang, Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40 Voor het buitenland c 2,80 Afzonderlijke nummers. <0.03 Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen. BUBXlïï: St. Janstraat Haarlem. Van 16 regels50 Cent Elke regel meer7l/t Groote letters worden berekend naar plaatsruimte! Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS. Met eene heerlijke oratie der wegster vende eeuw gewijd, trad gisteren-avond in de bovenzaal der Sociëteit Vereeniging Dr. H. J. A. M. S c h a ep m a n, voor de leden der R. K. Leesvereeniging, op. De Doctor zeide, dat verschillende the- mata eene grondige en uitvoerige bespre king noodzakelijk maken en geene vond Spr. beter gekomen aan de grens van een lange reeks van sprekersjaren dan hst idee hem reeds voor een tijdschrift en nu op nieuw aan de hand gedaan om zijn blik te laten gaan langs de wereld van stof, aangeboden in eene beschouwing over de eeuw, die ten einde snelt. De Doctor leidde zjjn onderwerp in met te zeggen, zoual niet een volledig beeld te geven, dan toch een schets, zonder in bijzonderheden van allerlei soort af te da len, maar een beeld van deze eeuw, die verdwijnen gaat, te schetsen in algemeene, groote trekken. Welke toch, vroeg Spr., is wel de be- teekenis die wij hechten aan het begrip van eene eeuw, welke is de gedachte, die bij het voleinden eener eeuw zich meester maakt van alle denkende geesten Er ligt in het voleinden eene zekere syrabolieke gedachte van verbeelding, die de afronding doodt, den cirkel afsluit. Ze komt overeen met de aloude symboliek der getallen. Uit de H.Schrift leeren wij, dat eene eeuw is eene afsluiting, eene afronding van een tijdperk, door Hem, die de wereld naar regelmaat geschapen heeft. De vol einding eener eeuw herinnert aan den God der eeuwen en den dag, die haar zal afsluiten be- teekent de volheid maar ook de hergeboorte. Welke, vroeg Dr. S c h a e p m a n, is in den eigenlijken zin bet teeken dezer eeuw, het is een teeken van worsteling en strijd en die strijd gaat tusschen twee groote dingen: de revolutie en de regeneratie. Aan het begin dezer eeuw staat de re volutie niet in beknopten, nationalen zin, maar als eene revolutie voor de geheele wereld. Het karakter ervan openbaarde in zich eene nieuwe wereldorde, zooals die in de historie is vooropgetreden. Tegenover het geldende recht doemde het onrecht en de dwingelandij. Tegenover recht plaatste de revolutie eene nieuwe waarheid, Gods rechten her leidend tot eene aloude sproke. FEUILLETON. DE ERFGENAAM. so Vervolg) //De jonge Senneck keeft je op in 't oog loo- pende wjjze het hof gemaakt,// zei in 't naar huis rijden gravin Wassiltschikow tot hare dochter, //voortdurend zag ik hem in uwe nabjjheid." Vera glimlachte stilletjes bij zich zelve, doch gaf geen antwoord; ongeduldig begon de moe der opnieuw: //Vera, heb je mjj gehoord? Is dat niet zoo?// „Ik denk er niet aan, het te loochenen, bij verbergt zijne gevoelens geenszins.// //Het is bij hem meer dan eene voorbijgaande opflikkering,// ging de moeder voort, terwjjl ze in 't halfdonker in het gelaat harer dochter trachtte te lezen. „En hij is een man, die een meisje wel bevallen zou. Vind je dat ook niei?" „Dat kan, mama, maar hoe zou ik dat weten //Binnen kort of lang zul je het toch moeten weten.// //Mogelijk. Nu kan ik 't nog niet." „Nu is 't ook niet noodig. Maar jong, mooi, lief en later ook rijk, wat zou men van een man meer kunnen verwachten Waarom zou je hem niet lief kunnen hebben?// //Mama, dat laat zieh niet van te voren zeg gen. Soms komt de liefde als een bliksemstraal, zooalsbjj hem. Soms sluipt ze ook geheel ongemerkt in 't hartzoo kan het bjj mjj ge beuren.// Het nieuwe recht schiep gelijkheid, die brengén zou de broederschap onder alge- heele gelijkheid, de menschheid voerend tot een grooten staat van welvaart. Wat plaatst zich tegenover deze revolu tie, die al het oude verwerpend, verlooche nend en verdoemend, wat komt als kracht van verweer en vooruitgang op, het is de regeneratie. Ik spreek niet, zeide de Doctor, van res tauratie of renaissance, daar is een groo- ter en machtiger woord noodig voor den Christenhet is de hergeboorte. Daar is noodig niet in oude vormen of oude ge stalten, een nieuw worden van den geest, van de ziel, eene nieuwe opwekking van beginselen of eene nieuwe ontwikkeling, daar is noodig de machtige, beheerschende regeneratie. Toen de wereldrevolutie is gekomen werd ook de drang en het bewustzijn wakker tusschen enkelen en de gemeenschap, zij wilden met hun levenskrachten staan om het hoofd te bieden niet alleen aan de revo lutie, maar ook aan den gang van de be ginselen der menschen en zij schaarden zich onder het Kruis, waarom de geheele wereld zich beweegt. Men heeft toen begrepen, dat de aloude beginselen, welke daarvan uit stralen, de hergeboorte bevat in ons meD- sckelijk bestaan, in ons wezen en zjjn, ge bonden aan de paradijswet, die de geboorte beheerscht, gebracht aan Eva, geldend voor de historie. Alleen in worstelingstrijdlijden en zwoegen zal de hergeboorte komen waar van onze eeuw de onvergankelijke getuige is. Deze strijd van worsteling en generatie openbaart zich op elk gebied en ik schets, zeide Spr., met snelle schreden waar ik het gebied der Staatkunde betreed, waar de regeneratie, nooit onbeschaamder en onweer staanbaarder, zich ontwikkelde in de toe passing van het recht, de hoeksteen der wereldorde. Het recht is de zon waarom zich alles beweegt en niet ten onrechte wordt God ge noemd de zon der rechtvaardigheid. Maar zouwel wat het inwendige als het internationale recht betreft, wordt het ge loochend en die zon geplaatst buiten de we reldorde men heeft aangenomen den mensch met zijne verschillende opvattingen en, zeide Spr., laat ik de Zon niet lasteren de mensch werd de dwaalster der gerechtigheid. Het recht in den kring der natiën zelve, „Je wil bjj alles een roman hebben Vera,// klaagde de moeder. „Dan waren je zusters anders, die huwden degenen, die de vader voor haar bestemde.// „Of Sascha en Awdotja goed daaraan deden, ia nog een vraag. Een dwingeland van eenfman kan een vrouw tot vertwijfeling brengen.// „Met den jongen Sonneck heb je 't lot uwer zusters niet te vreezen. Hij is een goede partjj naar ik vernomen heb, en erft van zjjn oom, dien ouden belaeheljjken man, uit wiens huis wij komen.// „Wiens hoofdvermogen van zjjne Beietsche vrouw afstamt?" „Wat scheelt dat? Geld ruikt altjjd goed, heeft keizer Titus, geloof ik, gezegd," zei de gravin, die wat geleerdheid betrof, op denzelfden trap als Eegina stond. „Geld, altijd geldik wou dat je er niet zooveel over spraakt, mama.// „Waarom dan Geld is een goed ding en en juist jjj kunt 't goed uitgeven.// „Zeker, wjjl al 'i schoone mjj aanlokt. Ik veracht het gelddoch ik schat alles hoog, wat wjj erdoor verktjjgen kunnen. „Dat doe ik ook en daarom schat ik ook 't geld hoog,// hernam de moeder met meer logica dan hare poëtische dochter. „Met al je verach ting voor den mammon ben jjj voor liefde in een hut niet geschapenGelapte kleeren, slecht eten, enge kamers je waart de laatste, die zoo iets verdroeg.// „Dat weet ik wel, ik werd ook daarvoor niet opgevoed dat alles draagt ook den stem pel der gemeenheid. Ach I was ik geljjk een waar het betrof de betrekkingen tusschen de natiën zijn beginselen geworden die den toets van gezond oordeel niet kunnen onderstaan. Dat recht wierp de dynastie omver, er kent in de nationaliteit het hoogste recht en in de interventie wordt het hoogste recht geschonden. Men heeft gesproken van historische ontwikkeling, niets anders verbergend dan eene wettiging van eene rij van misdaden, die golden als voldongen feiten en dit stel sel van recht heeft gevoerd, zeide de Doc tor, om het klassieke woord van Groen van Prinsteren te gebruiken, tot den Statenroof. Na de glorieuse Vredesconferentie geldt geen recht meerwaar de sterkere een zwakke kan verpletteren. Door de wereld gaat een hartverscheu rende kreet om recht, het antwoord is een twjjfelmoedeeen schouderophalen recht wat is recht Tegenover deze re volutie staat ook eene regeneratie. Slechts even gaan wij in het verleden terug, zeide Spr., en we zien dat er meer waarde wordt gehecht aan de vormen dan aan beginselen, die zijn uit het oog ver loren, nu, in deze eeuw, is het bewustzjju weer ontwaakt dat de vormen verganke lijk zjjn. Men heeft begrepen, dat er zijn onsterfe lijke beginselen, die niet alleen het gemoed raken maar de diepste diepten van den man. Beginselen waarin eene erkenning van de majesteit van den eeuwigen Godhet recht dat met God zelve is, gelegd in de ontwikkeling dezer wereld als het leidende, zelfbeheerschende beginsel. Met de revolutie vergat men, dat de mensch zijn kindsheid heeft en ook zijn ouderdom en men had vergeten het fossiel worden tot de historie te rekenen. Men had vergeten, dat het recht juist daar lag om de harmonie te scheppen, dat het de oude plaats niet kon afstaan voor het nieuwere, met verwerping en ver schopping van den grondslag. Op een ander veld, het gebied der we tenschap, hebben regeneratie en revolutie strjjd gevoerd. De nieuwere wetenschap stel de zich souverein en heeft getracht alles wat de oude wetenschap had vastgesteld, om ver te werpen. De nieuwere wetenschap is gekomen en schiep tusschen God en den mensch eene klove, ze heeft gezegd, daar kan tusschen vogel, die ver rondvliegt en zich neerzet waar het hem bedraagt of geljjk een bloem, die fleurt en geurt en verwelkt zonder ooit zorgen gekend te hebben „De vogel heeft voeding, de bloem verpleging en de mensch heeft beiden noodig, „zei de be daarde moeder. XI Fennersburg was een zeer gezellige stad. Bals, concerten en soirees waren daar in overvloed en daar men zich slechts in een engen kring bewoog, ontmoetten dezelfde menschen elkaar telkens weer. Zoo kwam Hugo bjjna dagelijks in aanra king met Verazjjne studie werd voor hem bjjzaak, hjj dacht alleen aan éene zaak, bjj Vera te komen, en was overgelukkig, zoodra hjj zjjne ocgen op 't geliefde wezen kon vestigen. Als een stortvloed was de liefde over hem gekomen, in 't begin had hjj niet aan liefde ge loofd en haar slechts belangstelling voor 't be gaafde meisje genoemd later liet hjj haar den vrjjen teugel. Vera deed niets om ze tegen te werken met voldoening beschouwde ze het vuur, dat ze ont stoken had, en somtjjds scheen het haar, alsof ook haar de vlam had aangegrepen. Dan zou 't haar gemakkeljjk zjjn geweest, Hugo's liefde te beantwoorden en de zjjne te worden voor 't heele leven. Dan weer kwamen echter oogen- blikken, waarop zjj aan zich zejve twjjfelde en hem met dezelfde koele nietszeggende vriende lijkheid behandelde als een ander van hare tal- rjjke aanbidders. Zoo kwam, dat men nu eens dezen, dan genen haar bruidegom noemde. De kwelling, die deze praatjes Hugo veroorzaakten, God en schepsel betrekking bestaan, maar de hoogere openbaring bestaat niet, wij huldigen alleen de natuurwet en een ge zond verstand. Zij ging verderEr bestaat tusschen God en den mensch geen betrek king. Alles wat God is vindt men in zjjn schepping terug en iedere werking des geestes berust slechts in stofwisseling in welken vorm dan ook. Nog verder: men haalde proeven, be- wpzen voor den dag, die feiten moesten zjjn, men dacht ze te vinden in gelijke nissen tusschen beenderen van eeuwenoude oorsprong en van den loopenden dag en in de ontleding aan te toonen de geheele wording van het menschelijk geslacht te verklaren. Hieruit ontstond de evolutie en zij bouwde een geheel stelsel op van wordingen, alle om te komen tot die eene groote gedachte van een scheppenden God, maar de weten schap boog het hoofd nietook hier kwam de regeneratie- Men had vergeten dat ook de feiten moeten spreken, toen hebben geloovigen zich gewijd aan het onderzoeken en door- vorschen der natuur en hun naspeurende critiek leidde tot een verweer, tot een re generatie tegenover de victorie der nieuwe wetenschap waar zij stelden hun wijsbegeer te, waarvan de hemelen verkondigen Gods glorie en oprqept om te getuigen van den al machtigen God, de glorie van het Chris tendom dezer eeuw. Het breedste ea geweldigste veld, dat zichtbaar werd tusschen de revolutie en de regeneratie, vervolgde Spr., is het eco nomische, huishoudkundige leven. Waar de revolutie met haar kreet niet beperkt kon blijven op staatkundig gebied, zou zjj zich uitbreiden op het maatschap pelijk leven. Twee geweldige verschijningen doemden opde eerste beteekende, dat de derde stand alles moest zjjn, met verhef fing tot den adel en verwerping der gees telijkheid, zoodoende moest er in de Maat schappij worden geboren een streven, dat alle kracht vestigde in den enkelen man. De vrijheid, de gelijkheid, gaven recht te dingen naar het hoogste. Naast het individualisme stond het socia lisme het socialisme wilde onderwerping aan de gemeenschap, die tot nog geweldi ger individualisme leiden moest. Spreker wees vervolgens op de Conferen ties van St. Vincentius a Paulo. Hier gold deed hem de grootte zjjner liefde begrjjpen. Hjj kon dezen oazekeren toestand niet langer ver dragen en besloot alles in 't werk te stellen ons den kostbaren prjjs te winnen. Van de goed keuring en den bjjstand van zjjn cons was hjj ten volle verzekerd. Deze had de ontkiemende nei ging van zjjn neef gadeslagen en zjjne instemming laten bljjken, Hij had Hugo liefgekregen Nooit viel hjj zjjn oom lastig om geld, zooals zjjne neven al voor hem hadden gedaan en hjj was altjjd zeer voorkomend jegens hem. Met voldoe ning zei zich de baron, dat hjj in Hugo een opvolger had gevonden, die de eer van het hnis zou ophouden en zjjne goederen wjjseljjk zou bestieren. Nam hjj een meisje als Vera tot vrouw, van voorname afkomst en familie, dan was hjj werkeljjk de stamhonder, zooals de onde man zich dien had voorgesteld. Dat gravin Was siltschikow als rjjk bekend stond, hetgeen door haar optreden bevestigd werd, was eene om standigheid, die de weegschaal ten gunste van Vera deed overhellen. Nog een hoofdreden be stond er, die hjj zich echter wel wachtte aan Hugo bekend te maken waarom de baron het huweljjk zoo wenschte. De man na- meljjk was Katholiek, de vrouw behoorde tot de Grieksche kerk, waarom zouden de kinderen niet Protestant knnnen wezen Daarom deed hjj wat hjj kon, om Hugo te helpen. Hjj noodigde de oude gravin op fijne diners, zond haar vrach ten uit zjjn tuin, bloemen uit zjjne serre, stelde den dames zjjn rjjtuig ter beschikking, kortom, hjj liet duideljjk bljjken hoe aangenaam hem dit huweljjk was. (Wtrot wrvolff) H44RUMSCEEC0CR41T. ABONNEMENTSPRIJS Per 3 maanden voor Haarlem 1,10 PRIJS DER ADVERTENTIEN. AGITE MA NON AGITATE.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1899 | | pagina 1