No. 4434
Maandag 12 Maart 1900.
24ste Jaargang.
in 11
HbagBlaó voor cföooró- en SEuió-éCollanó.
De Minister aan het woord.
izr&t sWsJï-* -1"-*
r t ta*t
De Verloren Zoon.
BUITENLAND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
Hjj beweerde nl., dat aan zjjn wet en
dus ook aan den Leerplicht een conserva
tief beginsel ten grondslag ligt. Vooreerst
waren bij de behandeling der Schoolwet
van 1857 de meeste conservatieve Kamer
leden vóór de invoering van den Leerplicht
en voorts moesten zjj er wel voor zijn
omdat de Leerplicht het onderwjjs bevor
dert en goed onderwjjs een krachtigen Staat
maakt.
Italië.
Oostenrijk-Hongarije.
Zuid-Afrika.
België.
Rusland.
Frankrijk.
Engeland.
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
jET&AIN XtENDRffiT
AGÏTE MA NON AGITATE.
PRTJS DER ADVERTEN TIEN
Van 1—6 regels50"Oe_t„
Elke regel meer71/, a
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor liet BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etranghe
GL. DAG BE fy Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris 315ts Faubourg Montmartre
Een gewichtig moment bp de behande
ling der Leerplicht-wet in de Tweede Ka
mer was de rede van den Minister van Bin-
nenlandsche Zaken.
Natuurljjk kon de heer GoemanBor-
g e i i u t weinig nieuwe gezichtspunten
over deze zaak openen. Zij is reeds zoo
dikwijls en van zoo vele zijden bekeken, dat
wij het absoluut onmogelijk rekenen, dat
over den Leerplicht nog iets nieuws wordt
gezegd. Dit deed ook de Minister van Bin-
nenlaodsche Zaken niet, maar toch moest
zjjn rede hoogst belangrijk worden ge-
noamd, omdat zpn politiek leven als 't ware
met den atrpd voor het beginsel van den
Leerplicht is saamgeweven. De heer Goe-
manBorgesiusis sedert meer dan een
kwart eeuw de pverige en onvermoeide kam
pioen voor het beginsel van den Lserplicht.
Hjj heeft gedurende al die jaren dat be
ginsel met onverzwakte kracht verdedigd
en het is zeker aan zijn volharding te dan
ken, dat deze zaak eindelijk in de Staten-
Generaal aan de orde kwam. Wjj meenen
hier als tegenstanders van dat beginsel
dsn heer Borgesius een ridderlijk sa
luut te mogen brengen voor het door hem
getoonde talent en zjjn volhardend streven-
Maar verder gaat onze bewondering
niet. Mr. GoemanBorgesius dwaalt
in onze oogen, en heeft dan ook volgens
onze overtuiging in de Kamer geen enkel
woord gesproken, dat deprincipieele tegen
standers van den Leerplicht tot andere
gedachten zou kunnen brengen.
Het verwonderde ons daarom zeer, dat
de Minister in den aanvang zijner rede
zjjn strjjd zwaar noemdewjjl een «in-
vloedrjjk lid der Kamer» verklaard had
namens een aantal leden toch te zullen
tegenstemmen, wat de Minister ook mocht
verklaren.
Dat kon de heer Borgesius voor
uit narekenen. Wie eene wet absoluut ver
werpelijk acht, zal haar niet goedkeuren,
wanneer een ander de bezwaren tracht te
verkleinen zonder ze uit den weg te rui
men. Behoudens enkele stemmen van twij
felaars zou het dan ook niet onmogeljjk
geweest zjjn reeds voor den aanvang van
de behandeling der wet den vermoedelij-
ten afloop der stemming aan te geven.
Al had de heer Borgesius eene wel
sprekendheid die onweerstaanbaar was
dan nog had hjj ds bezwaren der tegen-
tegenstanders niet bunnen wegpraten. En
daarom was het volstrekt niet vreemd, dat
een der leden van de Kamer reeds voor
af de verklaring aflegde te zullen tegen
stemmen.
FE ILL E T ON.
16
Vervolg
Wat zjj begeerde werd haar toegedragen, als
het te koepen was, hartelijke liefde wa» haar
door het noodlot ontiegd. Wjj zeggen niet, dat
de oeders van Maria hun kind niet bewinden,
zjj somden trooitelcoe geweest zjju, waaneer zjj
het verleren hadden, maar sjj lieten haar zorg
voer haar opvoeding over aan goed betaalde
en bepreafde bedienden.
De drukte welke eteede op het voreteljjk slot
wai, verhinderde haar moeder, zich veel om
hur dochter to bokommtron.
Hoe grooter Maria werd, zooveel te eenza
mer vend zjj het in het paleis Tan haar vader.
Alle feesten stonden haar tegen, zjj W(,8 er aan
gewoon de hulde van gunstelingen te ontvan
gen. Zoo was het miseohien verklaarbaar, dat
«e Hongaren op haar een diepen indruk maak-
*v' vrsomde V« bonts lor fantsntieke
-raclu, dia trotreae hoogmoed, ongeveinsde en
pdduljjV:, kloekheid, boeide haar, totdat hnnne
brutaliteit te vooriclijjn kwam.
,WM ln eerbied voor den Keizer op-
r.vvoed, zjj n»d bet gezien, hue haar vader als
'ambt* van den Keizer werd geëerd, hoeop-
'e;rige adelen gestraft werden; in het klooster
v in gewono leven had zjj alijjd ge-
Sa^ da Keuer na den Fan» vaa Rome
vertegnnwaord ige» op aarde wa», dat ear-
Het beginsel van deu Leerplicht ver
dient bestrijding, in welken vorm het ook
wordt gekleed. Men kan trachten met eenige
concessies voor sommigen de toepassing te
veizachten en voor auderen uitzonderingen
toe te staanmaar dit doet niets toe of
af aan het verderfelijke van het beginsel.
Dat dit verderfelijke niet door den Minister
wordt ingezien, spreekt van zelf, want an
ders zou hij zijn wet niet zoo hartstoch
telijk verdedigen, maar dit neemt niet weg,
dat anderen uitsluitend om dat beginsel
de wet on voor waardel jjk kunnen afkeuren.
Dit ziet de Minister voorbijals hij zich
beklaagt over het vooropstellen van de ver
klaring van een der Kamerleden, dat deze
in elk geval zal tegenstemmen. Al ware
het ontwerp, gelijk de Minister zelf heeft
gezegd, menschelijkerwjjze gesproken vol
maakt te noemen dan nog kan hjj niet
eischen dat een principieel tegenstander
er zich mede vereemgt. Wi) zouden juist
zeggen, dat de bijna volmaakte wijze, waar
op de heer Borgesius het beginsel van
den Leerplicht in een wetteljjken vorm
heeft gegoten een reden te meer moet
wezen om zjj a wet niet aan te nemen. Ware
het ontwerp toch gebrekkig in elkander
gezet geweest, dan zou het verkeerde van
het beginsel nog spoediger aan den dag
zjjn getreden en dan zou het gemakke-
ljjker zjjn geweest om de bezwaren der wet
aan te toonen.
Wjj zullen ons niet verder in de rede
van den Minister verdiepen Hjj heeft met
talent zijn ontwerp verdedigd en is er in
geslaagd om zijn standpunt voor de tegen
standers zoo aannemelijk te maken als mo
gelijk was. Maar wij mogen niet verzui
men enkele groote onjuistheden van den
Minister te weerleggen.
De conservatieve Staatslieden uit het
jaar 1857 zullen wij hier maar laten rus
ten, maar het komt ons toch voor, dat de
Minister in het tweede gedeelte dezer uit
spraak de waarheid e6nigszins anders voor
stelt dan zjj in werkeljjkheid is.
Zeer zeker verkiest iemand van conser
vatieve gezindheid een krachtigen Staat
en in zooverre noemen wjj ons gaarne con
servatief in merg en been. Doch het gaat
maar niet aan om zoo voetstoots de ver
bied voor hem een door den godsdiemt gebo
den deugd was. Trouw en gehoorzaamheid te
genover den Keizer moesten bjj haar gewone
eigenschappen zjjn van een man, bjj gemis van
deze scheen hij haar verachtelijk toe.
Maria had tot nu toe gedacht, dat alleen
de verplichtingen van het gastrecht haar vader
toegevend maakten tegenover woorden welke
in een wijnroes gesproken waren door zijn
gasten.
Rnden echter waren dingen gezegd geworden,
die itleonora bewogen hadden, er lnid tegen te
protesteeren en Maria's vader had anders geant
woord, dan dat zij verwacht had.
Durfde hij niet passend te antwoordai of
mankeerde het hem aan den moed, die wilde
Magyj«en te iro'.seeren Dat kon zjj niet aan-
nemenmaar d»n bleef haar niets anders over
te denken, dan 'dat haar vader die woorden
niet onaangenaam waren. Rsedi lang bad
iets dergelijks vermo«d, zjj had zich moeite
gegeven deze ideëen te verstikken, het p«te
kaar immers met, haar vader te oordeelen.
Het denkbeeld, dat vorst Lobkowiss Ms* Sun"
dacker kon opgedragen hebben, den gang der
Hongaren na te gaan, bad baar bezig gehouden
en in een gedrukte stemming gebracht.
De woorden van den Secretaris van graat
Weseeiini, welke Maria en Eleonoza gehoord
Hadden, lieten geen iwjjfel er aan over, dat de
Hoog area v»l«eh spei speelden. Het maakte
Maria onmatig, dat ze niet seker wist, of haar
vader van het valsoh spel wist, of hij het zwij
gend toeliet of er geheel mee ingenomen was.
De bemerking vau Eleonora, dat u vocr-
klariug te aanvaarden dat goed onder
wijs (openbaa Pjeen krachtigen Staat vormt.
Zeker, ook wij verlangen goed onderwijs,
maar maken weder groot verschil tusschen
hetgeen hieronder door den Minister en
door ons verstaan wordt.
Als de Minister spreekt van goed on
derwijs dan bedoelt hij een onderricht
dat ons al heel slecht bevalt. Dan deukt
hij aan de openbare school met haar theo
retisch zeer bekwame onderwijzersdoch
die voor een deel geleid worden door be
ginselen, welke wij voor onze kinderen ver
derfelijk achten. Dan heeft hij het oog op
de school, die door alle belastingbetalen-
den wordt onderhouden, maar waarvan
slechts een deel genieten wil voor hun
kinderen.
En dat deze school en dat onderwijs
indien zjj worden opgedrongen aan de
natie, onzen Staat krachtig zullen maken,
ziet, dat is eene bewering, die wjj maar
niet zoo dadeljjk kunnen onderschreven.
Het vrjje onderwjjs beeft zich in de laatste
tientallen vau jaren buitengewoon ontwik
keld. Ondanks het in de meeste plaatsen
van ons land met bezwaren van fiaanc'ee-
len en anderen aard heeft te kampen ge
had, heeft het een vlucht genomen geljjk
nimmer was verwacht. In verschillend op
zicht munt het uit boven het onderwjjs
dat in de Staatsscholen wordt gegeven en
nog steeds neemt het aantal toe van hen,
die het bjjzonder onderricht boven het
Staatsonderwijs voor hun kinderen verkie
zen. Yan dat vrjje onderwjjs verwachten
wjj dan ook, dat het mede zal werken tot
de vorming van een krachtigen Staat.
Maar het onderwjjsdat de Minister
Borgesius op het oog had, kan zulke
goede verwachtingen niet bjj ons opwek
ken. Wjj misgunnen hem zjjn liefde voor
de openbare school niet, doch wel betwis
ten wjj hem de waarheid, dat zijn school
de kracht van onzen Staat zou uitmaken.
Het openbaar onderwjjs kan deze functie
onmogeljjk vervullen het bezit het ver
mogen niet om de kinderen te vormen tot
degeljjke burgers van den Staat. De open
bare school heeft zich enkel de vorming
van het verstand en de vermeerdering van
kenuis ten doel gesteld, doch de ontwik-
beling van het karakter en het gemoed
van godsdienstzin en vaderlandsliefde zijn
zaken, die het openbaar onderwjjs niet kan
geven, terwjjl toch daarvan in hoofdzaak
4e kracht van den toekomstigen Staat af
hangt.
De Minister Borgesi us kan hiervan
natuurlijk niet overtuigd worden, maar hjj
moge dan toch ook eens vernemen, dat
4e werkeljjke belangen van den Staat vol-
zichtig snoet zijn, daar de Hongeren niets ont
gaat van wat er in het slot gebeurt, deed haar
besluiten te zwjjgen en haar vriendin alleen te
laten handelen, zjj sidderde er voor een ver
trouwelijke vrasg a8n baar vader te richten,
want dan zou zjj misschien een antwoord ont
vangen, dat het haar onmogeljjk maakte, haar
vader verd.r te achten. Zjj zeide in zich zelf,
dat hjj als hooge Kroon-Beambte, den Honga-
ren heden de deur had moeten wjjzen of hen
op den degen had moeten vorderen nu kon zjj
er nog aan twjjf„leD, maar wanneer zjj het van
hem zelf hoorde dat hjj met de ze oproerlingen
eympatiseerde, dan verried zjj haar vader, wan
neer ze Eleonora's plannen ondersteunde. Koen
heid, moed en ridderlijke kunst wekken steeds
de belangstelling der vrouwen de triomf var
Sundacker toen hjj het wilde paard had getemd
en den 9p0t der Hongaren had beschaamd
moest ook op esn jong meisje, wier deelneming
Max reeds lang gewonnen had, nof5 zooveel tt
sterker werken, toon de ruwheid van de gastei
haars vaders ook haar had gestuit. Het beviel
baar, dat Sundacker de annbiedin" der Mocrr,».
ten had afgsslegcn, haar g^heele hart zondr
hem toegevlogen zjjn, alt hg Bist uad bjj-
gevoegd, dat hjj zich aan Bocksi verpliobt had.
Zij waa van haar jeugd af er aan gewoon tt
denken, dat het zwaard adelt, alleen de ridder
dsg den mensch uit het stof verheft, het moes
haar voorkomen, dut deze jonge man geen eer-
zucht bezat, daar hjj meer wenschte in dr
werkplaats geld te verdienen den in de;n ei :ijd
oer U verwerven. Vorst Liechtsnstein verklaar-
strekt niet afhangen van den bloei vau
het openbaar onderwijs en dat derhalve
zijn Leerplichtwet zelfs niet in het verst
verwijderd verband kan sfaan met de vor-
miDg van een krachtigen Staat.
Op verlangen van deu Paus zjjn in de
kerken van Rome gebeden verricht, met
het oog op de influenza, die in alle groote
steden van Italië haar slachtoffers eischt.
In Rome ging het cijfer der zieken dat
van 30.000 te boven. De epidemie heeft
gelukkig geen kwaadaardig karakter.
Tjjdens de laatste gehooren in het
Vaticaan heeft men den H. Vader aan
gekondigd dat Z. H. eeDe massief gouden
pen zal aangeboden worden, om daarmede
de akte van de H. Poort op het einde
van het jubeljaar, te onderteekenen. Dat
zal de tiende gouden pen zijn welke aan
Z. H. Leo XIII zal aangeboden worden.
De werkstaking der mjjnwerkers in Bo-
hemen heeft het verloop van bjjna alle
werkstakingen. Het einde is de gespaarde
penningen verteren, eenige heethoofden in
de gevangenis en bittere armoede in de
gezinnen. Er heerscht dan ook groote
ellende onder de stakers in Bohemen. De
tusschenkomst van de Regeering heeft geen
enkel resultaat gehad.
Het ergste voor de stakers is nog, dat
de buitenlandsche ondersteuningen begin
nen te ontbreken.
Een groot aantal mjjnwerkers hebben
den arbeid weder opgevat. Anderen
niet meer aangenomen.
zpn
De opstand in de Kaapkolonie tegen
het Engelsch gezag neemt in omvang toe,
ten einde de onafhankelijkheid der Boeren-
Republieken te verzekeren.
President S t e y n is vast besloten
tot het eind te vechten en hp voorspelde
aan den correspondent van Daily News,
dat eene mogelpke overgave van Pretoria,
vooraf zou worden gegaan door gebeur
tenissen, die Europa verbaasd zouden doen
staau. De worsteling, die in den Vrpstaat
aanstaande is, noemde hp kinderwerk met
wat in Transvaal zou volgen. Hp hfd
reels een plaatsvervangend president be
noemd om hem in Bloemfontein op te
volgen, hp zelf zou in het belang van den
Vrjjstaat mede naar Pretoria trekken.
Het Gezantschap van Transvaal te Brus
sel vsstigt nogmaals de aandacht op het
volgende
Aangezien gebleken is, dat ondanks de
herhaalde waarschuwingen van het gezant
schap der Z.-A. R. in den laatsten tpd in
diverse couranten, met name o. a. in het
Berliner Tageblatt, nog berichten voorko
men met betrekking tot de gebeurtenissen
in Zuid Afrika, en gedateerd van uit Brus-
dat hjj niet zou duldea, dat graaf Zrini den
jonge man strafte, wanneer zjjn werk hem niet
beviel, de graaf zoude hem dan liever laten
gaan, als hjj hem het werk niet toevertrouwde.
Zrini gaf toe hjj was zooals zjjn wapenmeestar
vertelde een driftige man, die echter voor ver
standige foorstellen wel ooren had, wanneer
zjjn drift voorbij was, zijn doel was alleen de
wapenrusting gemaakt te hebben en bjj beloofde
op geen enkele manier den werkman iets in
den weg te leggen, maar hem zjjne volle vrjj -
heid te laten.
loen scheen de gelegenheid voor Eleonora
gunstig, Msx tot haar bode te maken, en de
dienstbode van Maria tot een bekwsam we'k'
tuig te gebruiken, want de trouw en
houding van Elsbet Sperling was bepr<"j -
Toen Eleonora den brief klaar en][ftn.
niet weinig verrast, bjj hare frien^"„ak reeds
ting te ontmoeten. Ofschoon or^ Tert#lden
gesproken was, was, zooal. derd WM
de stemming »n M»»» h nd(lillg te ypM|
bevreesd geworden b?^»
»y*?rdoor
selmet het klaarblijkelijk doel om die
berichten als van het gezantschap afkom
stig te doen doorgaan, wijst het gezant
schap nogmaals op het onjuiste van eene
dergelijke voorstelling.
De Independanct Beige maakt een
beroep openbaar van schout-bij-nacht R é-
v e i 11 r e op het Engelsche volk. De
strekking van het stuk blpkt uit de laatste
zinsneden, die als volgt luiden
«Zal zij uwer waardig zpn, de rol van
onderdrukkers van een handvol heldhaftige
landbouwers
«Met te overwinnen, zult gp in het ge
heel geen roem verwervenmet arbritage
te baat nemen, zult gij u verhefien tot het
toppunt van zedelijke grootheid die de
eenige ware grootheid is.»
Naar de Russische Telegrafen-agentnur
meldtheeft de Regeeringsbode het vol
gende medegedeeld: Naar aanleiding van
de berichten in verschillende bladen over
het toezenden van een kerkbanier door de
broederschap van het Troitze-Sergius-kloos-
ter te Moskou aan de Trantvaalsche Boe
ren, wordt bekend gemaakt, dat deze mede-
deeling onjuist is; de bedoelde banier is
afkomstig van een corporatie van ksrk-
banierdragers van eene der filialen van het
kloosterdoch niet van de broederschap
van het Troitze-Sergius-klooster.
Te Parps beginnen de aanslagen zich
weer te herhalen. Dinsdag-avond is een
aanslag gedaan op de woning van den
heer Alfred Picard, generaal-com-
missaris van de Parjinob»
wonende Rne
Eene dame, die de straat doorkwam, zag
's avonds te f nur twaa kerels met o p
brandende lont
ten, doch de t
sloegen haar ter aarde met een boksbeu
gel en mishandelden baar op deerniswaar
dige wpze. Daarop wierpen zij een drie
hoekig voorwerp door de ruiten van Pi
ca r d s woning. De lont brandde echter
niet af. De concierge kwam op het gerucht
toeschieten, vond de arme vrouw op den
grond liggen en zag de twee mannen vluch
ten, van wie een haar toeriep «Het is ge
munt op Picard, pas op het breken 1»
De Times uit wat de minister Cham
berlain en deRbode s-kliek wil met
de Zuid-Afrikaansche Republieken. Er is,
zegt het blad, geen andere oplossing dan
annexatie van de Republieken.
«Noch de Vrjjstaat, noch Transvaal zal-
len een vorm van Regeering kunnen be~
houden, die eenmaal in staat zal zpn den
strjjd te hervatten, die thans woedt
Zuid-Afrika».
De Volksstem van Zuid-Afrika rCP..
City-blad daarop toe: «de BoeWf.f'
blpven strpden voor hun onafhan*?
de oorlog is pas aan het beg<>J °0,V
«1 1M£ duren. Eu
kiezen tusschen het gezoud
vaar uiootsUldec
read tel *o
vreemde uist
hasi lal
uimen te vm-
ora een voorwe
den. <t
/rHet sts&t mij tegen, ftsugclegenneden, wt
monntns personen, gatten ven cojjn veder
treffen, ja deze missohien persoonlijk, aanga
in de banden te iseess van eca persoon
iet* bÜ de zaak
maar geen man, die wenveer hlfja
die beter te ;ertr0U™°. Hjj is kloek in
woord en d»»d, een ndderljjke gezel, die ons
d.tgeleofik vest, met genoegen dezen dienst
beween zal."
Wanneer hem een ander niet beter betaalt.
om ons te verraden j v
bitterheid, maar
kon bemerken, da
ja dat zjj betere s
drukte; a-hoe knnt ge u met een man »fee™n-
dleffIkCVU-den-U' i»t denken,
"ik begnjp je -cv, ge runt dien
ro°*ls ge spreekt. Wat hebt gefn heeft?,
goeden jongsn, die u mete g'a
nu hij getoond
oet
daartoe «iet bekwaam en er wellicht ee* u..
^«'-liid toe ie.
de, toen Max sioh uit de sa», had rerwjjderd, aemt een andere, een page,
gc ütj