No. 4440
Maandag 19 Maart 1900.
24ste Jaargang.
1
cyiïoorö* enSuió-aCollanó.
lis» sr- g*bi"»
Het liberaal-socialistisch
Verbond.
^HflerelófiulÓQ
De Verloren Zoon.
BUITENLAND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
aan Z. H. den Paus
Frankrijk.
Italië.
Amerika.
Engeland.
Duitschland.
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
MMNXlESDlUï
AGITE MA NON AGITATE.
PBJ.JS DER ADVERTEN TIEN
Van 1-6 regels50 C^nta
Elke regel meer7V«
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicité Etrangire
G. L. DAUBE Sf Co. JOHNF. JONES Succ. Paris 316is Faubourg Montmartre
I
ter gelegenheid van het jubeljaar 1900.
Ingekomen giften
Van Z. H. Wie zal nu volgen f 1.50.
J. S. 0.25.
Totaal f 1.75.
Het belangrijkste deel der Leerplicht-
Wet is thans door de Tweede Kamer at-
gehandeld. Haar meerderheid vereenigde
zich met het eerste artikel en zal zich
ten slotte ook wel met de geheele wet
vereenigen.
Aldus is de stand van zaken ten op
zichte van een dwangwet, die de Regee
ring gemeend beeft te moeten voorstellen,
doch die, daar zijn wij van verzekerd, tot de
impopulairste wetten zal gaan behooren,
welke coit in ons vaderland zijn inge
voerd.
Bjj de stemming over het eerste arti
kel der wet hebben ongetwijfeld politieke
overwegingen gegolden. Het wil er toch
by ons niet in, dat de groote meerderheid
van de Tweede Kamer zich willens en
Wetens aansluit bij een wet, die aan ons
volk in zijn geheel een ongemotiveerden
dwang oplegt. De Leerplichtwet is, naar
wjj vast overtuigd zjjngend door den
tegenwoordigen staatkundigen toestand van
ons land, en zou wellicht nooit zijn aan
genomen, wanneer zij geheel op zich zelve,
onafhankelijk van andere overwegingen,
ware beoordeeld.
Wanneer men een maatregel van wet-
gevenden aard beschouwtdan kan men
or over oordeelen in abstracto, maar men
kan ook den maatregel bezien van een
ander standpunt. Vreest men dat de af
stemming er van zal voeren tot aftreding
v&n het Bewind, dan bestaan er in som-
^iger oog motieven om voor te stemmen,
°°k al kan men zich in principe niet met
de wet vereenigen.
Dit schjjnt het geval te wezen met den
leerplicht. Wjj willen geen der voor
stemmers van het eerste artikel der wet
beschuldigen van tegen zijn overtuiging
te hebben gestemd, alleen uit vrees dat
de Regeering in de verwerping er van aan
leiding zou kuunen vinden om heen te
8aan, maar toch durven wij wel als een
2ekerheid uit te spreken, dat de stemming
een ander resultaat zou hebben gehad
indien de wet ware voorgesteld door een
Ministerie van een andere politieke kleur,
F EU ILL ETON.
22
Vervolg)
"Dat is de vrjjgevige hand,// sprak zjj zacht,
"het weeke hart.»
*Zeg rojj waar ge geboren zjjt
"Ik weet het niet,« g„f m8X ten antwoord,
/rik heb mjjn ouders niet gekend." De oude
knikte met het hoofd.
«Uit een donkeren nacht,» sprak zij//zoo
staat het in de hand geschreven. Zn nam het
goudstuk aan, keek hem nog eens aan en ver
wijderde zich eensklaps, als moest zjj zich van
hem losrukken, als vreesde zjj vrat te verraden,
Wat zjj verzwijgen wilde.
De indruk van dit tooneel was overweldigend.
6 vergeefs zeide hjj tot zich zelf, dat hij zich
een dwazen droom overgaf, wanneer hjj
oacht, dat deze vrouw het geheim van zno ge
boorte zou kunnen ontdekken, dat wat zjj in
he ljjnen van zjjn hand gelezen had, betee-
nis kon hebben en in vervulling kon gaan
cetoovering van het geheimzinnige boeide
e®. De voorspelling van de oude nam nog
"»ere vorm aan, toeu zjj een naam genoemd.
~eldsa«. -r«i het zeker, oat rjj hem de
"yetuing op het halt had gedrukt, nooit het
d tegaa een Starhemberg te veiheuau,
j-ar meester Bockel hem ook gf-'-gd b»d. r'it
^S'.Kfeesbe
of wanneer de staatkundige toestand van
ons land een andere was geweest dan op
dit oogenblik.
Toch is men by de ministerieele libera
len er nog niet geheel gerust op, dat de
eindstemming over de wet gunstig zal we
zen. In de liberale pers werden na de
stemming over artikel 1 der beruchte wet
allerlei gissingen gemaakt betreffende de
aanneming van het ontwerp. Zoo erken
de het Handelsblad althans, dat die aan
neming afhangen zal van de stemmen der
vier sociaal-democratische leden en ver
moedelijk ook van die der beide Ministers-
Kamerleden.
Deze laatste gissing begrijpen wij niet
goed, omdat het toch wel boven eiken
twjjfel verheven is, dot die beide Minis
ters-Kamerleden vóór zullen stemmen.
Maar wat de medewerking der socialisten
aangaat, nu, er wordt van liberale zijde
moeite genoeg gedaan om het viertal te
laten medejuichen in het koor, dat ter eere
van den Minister van Binnenlandsche zaken
en zijn wet wordt aangeheven.
Men wijst er bij voorbaat op, dat de
medewerking der socialisten de Regeering
volstrekt niet compromitteert, evenmin als
de liberale party, en dat, als de socialisten
voorstemmen, hun steun gerust mag wor
den aangenomen.
Het Hhl. maakt zich in deze tot orgaan
der verdedigers van de Regeering en zegt
«Wij zien in de/e afhankelijkheid van so-
cialistischen steun onder zulke omstandig
heden geen gevaar noch bezwaar, mits
de Regeering zich tegenover die hulptioep
tot niets bindt, wat met de beginselen der
liberale paitij in strjjd is. Waar de rech
terzijde zelfs een zoo gematigde regeling
als nu is voorgedragen, en die voor de
volksontwikkeling noodig is, met gesloten
gelederen tracht te verydelen, mag de
steun der uiterste linkerzijde met gerust
heid worden aanvaard. Dat bondgenoot
schap is door de liberale party niet gezocht
en door de Regeering niet uitgelokt, die
juist het uiterste heeft gedaan om de rech
terzijde tegemoet te komen.»
Om met de laatste woorden van het Hhl.
te beginnen ^jzen wij er op, dat het
blad zich op een geheel verkeerd standpunt
plaatst. Het liberale orgaan beweert dat
de Regeeiing het uiterste heeft gedaan om
de rechterzijde tegemoet te komen, maar
het vergeet, dat de rechterzyde het niet
heeft tegen de wyze, waarop het beginsel
van den Leerplicht in de wet is neerge
legd, doch tegen het beginsel zelf. Er kan
geen sprake wezen van tegemoetkoming
aan de wenschen der rechterzyde, omdat
die rechterzyde den Leerplicht zelf niet kan
-o# vrouw
i.'gers ook Suudbcke; boeten,
ton zjjn naam niet kennen en bet
berouwde hem op dat oogenblik, haar deze niet
gezegd te hebben. Maar was dit niet het top
punt van dwaasheid? Zou hij luch'.kasteelen
bouwen, zich san jjdele droomen overgeven,
welke geen anderen grond hadden dan het ge
klets van een oude zwakhoofdige vrouw, die
in zjj a gezicht een geljjkenis had gevonden met
iemand uit het huis Starhemberg, wiens ge
dachten aan bovennatuurljjke zaken gewoon wa
ren, wier kostwinning het was, iedereen geheim
zinnige dingen te vertellen
Hij bestreed de bekoring, maar zjjn gezicht
toonde een opvallenden ernst en verstrooidheid
toen hj), in Weenen teruggekeerd zjjnde, aan
Bockel verleide, dat men hem zjjn on voltooi
den arbeid had afgenomen. Hjj verzweeg het
aan boctel met, dat hjj gedurende den nacht
reeds in Vv eenen was geweest, en toen deze bjj
de mededeeling van de plotselinge afreis der
Magnaten verbaasdheid toonde en uitriep, dat
moest vorst Lobkowiss dadaljjk weten, verzocht
hn hem geen verae™ vragen te stellen, daar
de briefaaDgelegenheid het geheim van een
derde was, die hij niet durfde verraden. Bockel
toonde tevreden te zijn.
flHet is net,// zeide hjj, »dat ge ook gehein1"
houdend en cr roet mee pr*-u mrmrtM
„en pripres Q wrtFOUWSH
i Nn kram de beurt van verwonderd te zyn
aan Jj»x, daar de meester zoo goed onderricht
was, maar het gesprek werd door de hionen-
komt' var een bediende onderbroken, die Boo-
k»! het beve' van den Vorst bracht, zjjn gezel,
i die des nachts een brief had gebracht, bjj hfem
tc renden.
go dkeuren, en zich niet zou vereenigeu
met de technisch best uitgewerkte wet
die den Leerplicht bedoelde in te voeren.
En wat aangaat het betoog, dat de libe
ralen geen bondgenootschap met de socia
listen hebben gezocht, gelijk dit ook niet
door de Regeering is uitgelokt, het Hbl.
vergeet, dat de liberalen in den laatsten
tyd al aardig op weg zijn om het socia
lisme te helpen. De liberalen steken bij
verschillende gelegenhelen aan de socia
listen de broederhand toe en zonder het
a'tijd te willen, komen zjj onvermijdelijk
in het zog van het socialistische vaarwater.
Dat ligt aan het liberalisme zelf. Wjj
hebben vroeger bij herhaling betoogd, dat
bet liberalisme slechts in graad, doch niet
in aard van het socialisme verschilt. Ge
beurt het nu een enkele maal, dat bij de
een of andere gelegenheid de liberalen
wat hard van stal loopen, dan gaan zy
uitstekend samen met de sociaal-demo
craten.
Vandaar dan ook, dat het Hbl. aanraadt
met gerustheid den steun te aanvaarden
van de sociaal-democraten. Waar de rech
terzyde zegt het blad een gema
tigde regeling, zoo noodig voor volksont
wikkeling (sic met gesloten gelederen
tracht te verydelen, daar mogen de libe
ralen wel hopen op den steun van de ge
heele linkerzjjde.
Wij nemen van deze woorden van een
der hoofdorganen der liberale pers acte
en brengen hierbij in herinnering het voor
enkele maanden in de pers druk bespro
ken advies van het Hoofdbestuur der Li
berale Unie in zake het kiesrecht. Dan
zal men toch wel langzamerhand gaan in
zien wat het eigenlijke streven van het
liberalisme is en hoe deze politieke rich
ting in de practyk op het socialisme aan
stuurt.
Ook wij zien daarom geen strijd met
de beginselen der liberale party, wanneer
de sociaal-democraten hun steun aan de
Leerplichtwet geven. Integendeel achten
wij dit zoo logisch mogelijk en zou het
ons bevreemden wanneer de socialisten
een andere gedragslijn volgden. Maar daar
mede is tevens voor ons het vonnis over
de wet geveld. Waar de socialisten een
dergelijke beginsel-wet in overeenstemming
achten met het belang van hun richting,
daar kan van onze zjjde bijna met zeker
heid worden aangenomen, dat die wet niot
ja het algemeen belang is en strijdt met
onze beginselen.
jju het Hbl. ziet, dat op den steun der
rechterzijde niet valt te hopen, zoekt het
blad heul bij de sociaal-democratie. Moge
het zich Dl0l; 'e 'aat beklagen met dezen
j)8 bediende vertelde, dat er gedurende den
nacht groote dingen waren gebeurd, welke bjj
alleen in vertrouwen durfde meedeelen.
Men heeft den alchimist Bovri, in hechtenis
genomen, in de hofbu/g bij den Keizer gebracht
en dat heeft den laatste het leven gered.
Bovri heeft nanaaljjk ontdekt, dat de was-
kaarsen in het vertrek van den Keizer een ver
giftigen damp hebben uitgewasemd, maar daar
bij een tegengift heeft ingegeven, heeft het geen
schadelijke uitwerking gehad.
//Br wordt gezegd,// fluisterde de bediende
geheimzinnig, „flat Hongaren zjjn, die den
Keizer naar het leven stonden, en er is een ver
schrikkelijk oordeel over hen geveld.»
Max SumLcker werd naar vorst Lobkowiss
gebracht en de Vorst vernam van hem het eerste
bericht van de plotselinge afreis der Hongaren.
Vorst Wensel Eusebius Lobkowiss was een
deftig man, met een voornaam uiterlijk, ryk,
vrjjgevig en vrooljjk, hjj haatte den Spaanschen
hoogmoed, welke aan het hof heerschte, hy
beaamde het genoegen, was altjjd goed geluimd
en een verstandige knappe staatsman-
Hj) ontving Max met de vriendelijke welwil
lendheid van den man van hoogen stand, wat
diroot nederij"""Bt.
Het bericht van de afrei» dér Magnaten
steun het paard van Troye te hebben bin
nengehaald De Leerplichtwet zal waar
schijnlijk hierdoor worden gered, maar ons
volk kan met deze wet geen geluk wor
den gewenscht. By de verschillende maat
regelen op wetgevend gebied, die het li
beralisme ons in de laatste jaren ,op den
hals heeft geschoven, zal dan nog een wet
komen, die het gezag der ouders over hun
kinderen aanrandt en die ons een stap
nader brengt op den weg, welke voert naar
de verwezenlijking van den socialistischen
heilstaat.
De heer Chau mié heeft in den Fran
sehen Senaat aan de Regeering de vraag
ter beantwoording gesteld, wat zij voor
nemens is te doen nu de beide Presiden
ten van de Zuid-Afrikaansche Republieken
om tusschenkomst de Mogendheden hebben
verzocht.
De minister Delcassé antwoordde
dat hy door een telegram, vandenFran-
schen consul te Pretoria verwittigd is, dat
de beide Presidenten om tusschenkomst
der Mogendheden hebben gevraagd met
het oog op het tot stand brengen van den
vrede op den grondslag van de onafhan
kelijkheid der Republieken. DeEngelsche
Regeering antwoordde openlijk op den stap
der Presidenten, dat zy geen onafhanke
lijkheid kon aannemen. Er was dus geen
gelegenheid voor tusschenkomst der Mo
gendheden, Was daartoe voeger gelegen
heid geweest De Engelscbe Regeering
had verklaard, dat zjj geen tusschenkomst
zou aanvaarden. De Mogendheden, zal men
zeggen, zouden tot een gezamenlijke ver
standhouding hebben kunnen komen. Men
heelt zelfs beweerd dat ik geweigerd had
mij aan te sluiten bij een tusschenkomst
ten bate van den vrede. Dit is een vol
strekt valsch verzinsel. Er was te dezer
zake geen verschil van inzicht hoegenaamd
tusschen Frankryk en Rusland, die dage-
ljjks nauwer met elkaar verbonden wor
den. Ik tart de zegslieden dier boosaar
dige praatjes ze waar te maken. Frank
rijk heeft zijn grootmoedige traditiën be
houden, maar moet aan zjjn eigen belan
gen denken. Het heeft genoeg offers ge
bracht aan de solidariteit der volkeren en
vau de menschheid om thans het recht te
hebben op zyn beurt, zonder afgunst, au-
derer initiatief aan te zien, hetwelk het
bereid bljjft te steunen en oprecht toe te
juichen.
Verschillige monumenten zullen in Italië
opgericht wordeD, ter herinnering van het
Heilig Jaar. Een monument zal opgericht
worden op den berg Capres, boven Car-
pinetto, de geboorteplaats van Z. H. L e o
XIIIeen ander zal op Monte-San-Angelo,
nabjj den berg Gargon opgericht worden.
L'Italia reale van Turyn zegt, dat de ka
tholieken der bisdommen van Aoste, Biella
xxv» uoilum vau vtv - cj
a stemde hem ernstig, bjj vroeg Mux of hjj mis-daarom zachtei bt
i t j_. j gauche vrouwen, i
den geworpen. Gras
Brangiponi werden
1 tingea verbeurd v
i door de vlucat. De
schiea de oorzaak daarvan kou raden, of dat
hjj ieta gehoord had dat daarop betrekking 'had
wagen voor de open deur van het portaal stil,
waarin hjj de Prinses zag.
Hjj groette eerbiedig, maar kreeg geen groet
terug, hfl moestgelooven.dat de trotsche dame
hem niet had willen zien.
ZEVENDE HOODSTUK.
DE GEHEIMZINNIGE BOODSCHAP.
Vele jaren zijn sinds den dag voorbij gegaan,
dat de Hongaren het slot Liechtenstein verlie
ten, en een groot deel van de toenmalige
gasten van den Vorst heeft een treurig lot ge
troffen.
De Palatijn Graaf Wesseleni stierf aan een
geva&rljjke koortshet gerucht ging, dat bï
veigifiigd was. Nicolaas Zrini, de neef r«n
verdediger van Szigeth stierf op de Ter_
heette, dat een wild everzwjjn hem }'boofi.
scheurd, maar men vond een kogel w "s^roatië'
Peter Zrini, zjjn opvolger als heer v»" Keizer_'
stelde zich aan het hoofd der reu Hert
lpe troepen onder aanvoering
Magnaten de onroerüngc..
Wesseleni gaf »ch OV6V en
rteld dan de overige
Ike in de gevangen i(
iadasti. Graaf Zrini, I
en Ivrea, een monumenteel borstbeeld van
den H. Zaligmaker gaan oprichten, op
den top van het gebergte Mont del tu
Vescosi, waar de drie bisdommen, waar
van wij spreken, aaneenpalen. Het monu
ment zal opgericht worden op eene hoogte
van 2372 meters, hetzij 250 meters hoo-
ger dan den top van den Pilatus, een det
meest bezochte bergen van Zwitserland,
nabjj Lucerne.
Te New-York is in C o o p e r 's Union
een meeting gehouden ten gunste van
Transvaal. Het woord werd gevoerd door
de heeren Montagu, White en
W e s s e 1 s.
De voorzitter van de vergadering voor
spelde: «Niet vóór de Boeren in het graf
liggen of alle Engelschen op de vlucht
zyu, zal de oorlog ophouden». White
herhaalde de meening die hjj gisteren in
de World heeft verkondigd. We s seis
beschuldigde Engeland dat het den inboor
lingen geweren heeft verschaft om die
tegen de Hollanders te gebruiken en bracht
ook andere beschuldigingen tegen de En
gelschen in.
White zeide later in een interview
dat het in de luebt laten springen van
Johannesburg te verdedigen zou zyn en
haalde het verbranden van Moskon voor
strategische doeleinden aan. De Boeren
hebben nooit ernstig de bedoeling gehad
Bloemfontein te verdedigen, daar dit niet
ligt in een positie die geschikt is voor
verdediging.
Naar aanleiding van het verzoek der
beide Presidenten der Zuid-Afrikaansehe
Republieken aan de Regeering der Ver
eenigde Staten te Washington, deelde d«
Engelscbe minister Bali,
gerhuis mede, een schr
vangen van den Amerikaf-c*
secretaris Hay. In tL.» ivUryven wordt
op de meest hoffeljjke manier aangeboden
de goede diensten van den President der
Vereenigde Staten met bet oog op een
staking der vijandelijkheden in Zuid-Afrika.
President M a c K i n 1 e y heeft zyn staats
secretaris gelast, de hoop uit te spreken
dat er een weg gevonden wordt om den
vrede tot stand te brengen, en te zeggen
dat hy verheugd zou zyn op eenigerlei
vriendschappelijke wyze hulp te verleenen
om zulk een uitkomst te bereiken. (Toe
juichingen van de Ieren.) Lord Salis
bury heeft hierop den zaakgelastigde
verzocht aan de AmerikaanschR igeering
de oprechte erkentelijkheid van het Britsche
gouvernement over te brengen voor den
vriendschappelyken toon van hare kond-
geving en te zeggen, dat het Britsche gou
vernement niet voornemens is de tusschen
komst van eenige Mogendheid in Zuid-
Afrika te aanvaarden.
De oud-staatsminister Robert Vj'c"
tor VonPuttkamer, die onder P"as
V on Bismarck, als staat*10011. e?n
groote rol heeft gespeeld, is te Xarzin m
de Turken om hulp, maar de«« lne^
wosdde
gevaarljjker, en verbitterend*! n
wier spit» zich Emmerich lo» S ®la«
dachten nog immer, dat de T-gJ'«»ttden
pen; hun haat tegen Oo'ffig*1"*.dat
zjj zich liever aan do Tnrksn, dan aan dfln
Keizer onderwierp6"* ir
De gemalin i' t dL' LgeBto"en'
hn was hertrouwd me de Fgralsche Prinses
Claud", Pe»oon1^6 kandia van vorst
LobkowU nu zou de partij aan het hof
triom<eere"'.. welka den orst ten laste bad ge
legd. dat hu toenmaals de raddraaiers van de
i Hongaarsche samenspanning had laten ontko
men. Het ongelooveljjke bericht verbreidde zich
eensklaps door Weenen, dat de -
zich op zjjn gewone audient
wilde begeven, door den kap
Voret Pio, in zjjn paleis in 1
werd, Nog den vorigen avond had bi 'I1'
baat de gunst van den Keizer genote".nB werd
hij plotseling uit al zjjn ambten os' eTea en
voor_ een uitsluitend daarvoor ben°em 8 on
zoekingscommissie gevoerd.
wera
Kou
wer
en,arn
uy to»o gcuuww f a
i cd liet hem gaan met een vriendeljjk woord van
I dank voor den dienst welken hjj u ?ezen bad,
i toen Max ontkennend moest antw
Toen Max bet paleis verliet, hioU oen reis-
rkl-
.ara,
sen nunue eo
