N I E W E
ÏDagêlaó voor cfëooró- en Suió-éCollanè.
Brieven van een politieken
tinnegieter.
No. 4450
Vrijdag 30 Maart 1900
24ste Jaargang.
De Verloren Zoon.
BUITENLAND.
Amerika.
Oostenrijk-Hongarije.
H44RLIHSCHE OODR4IT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland 1 t 1
Afzonderlijke nummers.
Dit blad verschjjnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUBEAU: St. Janstraat Haarlem.
/1.10
c 1,40
«2,80
«0.03
PRIJS DER ADFERTENTIBN.
Van 16 regels50 Cent
Klke regel meer7l/t
Groote letters worden berekend naar plaatsruimtes
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Gontait
AGITE MA NON AGITATE.
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
XIV.
«Dat had de Minister niet verwacht
Zjjn herbaliogsonderwijs zoo van de baan
geknikkerd, en dat wel één stem meerder
heid't Was een dubbeltje op zgn kant.
't Is toch een aardig systeem, dat parlemen
taire systeem. De heltt plus één wordt ge
acht de meerderheid van het volk te ver
tegenwoordigen en daaraan heeft men zich
dan maar te onderwerpen, 't Is waarljjk een
pracht van een stelsel, dat eigenljjk in Ab-
dera had dienen uitgevonden te zjjn. Al
kan men ook op zijn tien vingers uitre
kenen dat de meerderheid in de Kamer mor
dicus tegen een wetsontwerp is en de volks
wil derhalve er tegen gekant is, dan kan
het onnoozelste toeval van de wereld ma
ken dat zoo'n wel toch wordt aangenomen
omdat een verkoudheid een huwelijk of
sterfgeval in de familie, een schichtig ge
worden paard dat zjjn berjjder tot zand
ruiter maakt met een gebroken of ontwricht
been en ik weet niet wat al meer, een paar
der ledendie men weet dat er absoluut
tegen zjjn, verhindert bjj een eindstemming
tegenwoordig te zijn. Alsof zoo'n accident
iets ter wereld met den volkswil had uit
te staan. Ik zou het veel logischer achten
en veel meer den werkelijken volkswil ver
kondigende wanneer het den afwezigen
leden toegestaan werd per telegraaf hun stem
uit te brengen, want ieder heeft toch zjjn
votum gereed en overwogen voor die eind
stemming plaats heeft. Nu echter, is dat
gansche parlementaire stelsel een paskwil.
Waarlijkhet spot met alle gezond ver
stand en het aannemen of niet aannemen
van een wet hangt meestal van een lou
ter toeval af en wanneer de wetten het ge
volg zjjn van het toeval kunnen zjj al
op zeer weinig eerbied aanspraak maken.
Zoo'n toeval kan b.v. aanstaanden Vrijdag
een ministerieelen dood ten gevolge hebben.
Ik vind het dan ook allerdolst dat de
ministers hun politiek leven op zulk een
hazardspel wagen en de Kabinets-kwestie.
zetten in een zaak waar een onmogelijk
te voorziene omstandigheid de verwerping
van een wet ten gevolge kan hebben. Nu,
voor mjjn part doet zich zulk een omstan-
digheidje Vrjjdag voor. Niet omdat ik per se
FEUILLETON.
32 jVervolg
De Graaf nam een steen met gloeiende kolen,
vroeg graaf Harrach een gulden en hield hem
met een targ boven de gloeiende kolen, om
het zilver te verhitten. Dan nem hjj met een
zilveren lepeltje zooveel van de roode stof,
dat de galden er dun door bestrooid kon wor
den, hield toen den gulden nog eenige secon
den -boven de kolen, en wierp hem daarna in
een bakje met water.
Toen de munt afgekoeld wat, poetste hij ze
met een leder af, legde ze op een zilver plaatje
en presenteerde ze toen met een trionfeererd
lachje aan den Hofmeester van don Keizer,
welke ze wederom aan zjjne Majesteit overgaf.
Met gespannen opmerkzaamheid en nieuws
gierige verwachting had een ieder naar het
werk van den Italiaan gezien, elk oog was op
zjjn handen gericht, en toen men nu een goud
achtig blinkende munt op het schoteltje zag,
weerklonk er een roep van bewondeiing.
De Keizer woog zelf den gulden, nadat hij
hem nauwkeurig had bekeken.
irDat is buitengewoons zeide hjj, //dat is ver
bazend H
«Majesteit,/* nam Gaetano met zelfbehagen het
woord, «mjjne stadiën hebben mij verder gebracht.
«Ik bezit eeD arcanam, waarmede men ook
onedele metalen in gond kan veranderen.
den dood van het Ministerie wil,ofschoon
het mijn ideaal volstrekt niet is, maar al
leen om dat Leerplichtwetje, een misöak-
seltje dat veel kwaad bloed zal zetten, zon
der een van de voordeelea aan te brengen,
die de voorstanders ervan verwachten.
De opportunisten zeggen wel«de Leer
plicht zit in de lucht en krijgen doen we
hem toch, 't is dus beter een wet aan te
nemen die ons zoo goedgezind is, dan er
later een aan te moeten nemendie veel
slechter is.» Ik boud niet erg van dat op
portunisme. Ik vind dat men een slechte
wet moet bestrijden, zelfs al heeft zij eenige
goede zjjden, die evenwel nog maar be
loften zjjn. Qui vivra verra. Een andere
Leerplichtwet moet met dezelfde of nog
meer hevigheid bestreden worden omdat
elke wet van dien aard een noodeloozen
dwang oplegt aan de goedgezinden die
geen dwang noodig hebben, terwijl het on
mogelijk zal zjjn het absoluut of betrek
kelijk schoolverzuim tegen te gaan zonder
Draconische wetten, waarvan het Neder-
landsche volk zich altijd atkeerig heeft be
toond.
Wij hebben in het Kamerdebat eene
menigte bombastische ophemelingen gele
zen over het voordeel van lang schoolon-
wijs en sommigen hebben op Duitschland
gewezen maar in Duitschland zijn reeds
veel stemmen opgegaan en gaan er nog
op tegen den te langen duur van het school
onderwijs. Dr. G. Ratzinger zegt in
zijn werk «Die Volks wirthschaft in ihren
sittl'ehen Gruudlagen» op blz. 442 het vol
gende «De tegenwoordige Volksschool lijdt
aan velerlei gebreken, van welke hier al
leen die aangeduid zullen worden, welke
schadelijk op het handwerk inwerken. Wij
kunnen ons hierbij beroepen op een uit
stekende autoriteit in dit vak, op wijlen R.
j v. Eikelberger, eerste Directeur van
het K. K. ambachts-museum in Weenen.
i Sinds 1847 docent en professor der Kunst-
j geschiedenis aan de Weener Universiteit,
had Eikelberger voor de verheffing
van de kunstindustrie zich zulke groote
verdiensten verworven, dat zjjn theoretische
i en practische bevoegdheid om een maat
gevend oordeel uit te spreken, door niemand
kan betwist worden.
Eikelberger laakt in de Duitsche en
Oostenrijksche volksschool le. dat er te
veel gewicht wordt gelegd op algemeen
weten in plaats van op practische bekwaam-
Wanneer het mjj veroorloofd zjj in den
smeltoven het werk te beginnen, dan wil ik
voor de oogen van uwe Majesteit van hot kwik
zilver, dat zich in deze schaal bevindt, da helft
in goud en de andere helft in zilver veranderen.//
De Keizer was van zjjn zetel opgestaan, Gae
tano toonde hem tweo fbsobjes, een met witte
en een met roode vloeistof gevuld, welke hij
ait zjjn kastje had gehaald, woog een half pond
kwikzilver af, bracht door middeljvan een bla«s-
balg het vuur in den oven tot verhoogden gloed,
en schudde het kwikzilver in een smeltkroes,
welke hij op het vuur zette. Zoodra het kwik
zilver genoeg was verhit, goot hjj de witte vloei
stof er over heen en dekte de smeltkroes toe,
daarop herhaalde hjj hetzelfde mot het andere
kwikzilver en goot er de roode vloeistof bjj.
«In een kwartier,// zeide hjj op den toon van
den man, die gewoon is zjjn toeschouw rs iu
verbazing te brengen, //zal de massa in de eene
pan zilver in de andere goud zijn geworden.//
De Keizer scheen geheel vergeten te hebben,
dat hjj reeds zoo dikwjjls bedrogen was geworden,
en dat hij deskundigen had besteld om het
werk te keuren. Het verlangen naar het bezit
van die wonderbare tincturen, naar de ontdek
king van hunne geheimzinnige bestanddeelen,
prikkelde hem. De vaste overtuiging, dat men
alleen het geheim van de vermengingen behoefde
te ontdekken, tooverde onmeteljjke rjjkdommen
voor zjjne verbeelding.
Nsdat de proef met den gulden galnkt was,
twjjfelde hjj niet of dit wonder, waar Gaetano j
zoo zeker van scheen, zoude ook slagen, en hjj
kon van ongeduld nauweljjks den tijd afwachten, j
heid2e. dat de schoolwetgeving veel te
veel generaliseert, in plaats van rekening
te houden met de concreete behoeften 3e.
dat het schoolbezoek te lang duurt, zoodat
de knaap veel te laat de weikplaats bin
nentreedt.
Inplaats van de schooljeugd met zooge
naamde «algemeene kennis» vol te proppen,
het «wetenswaardige» uit de natuurkunde,
aardrijkskunde, geschiedenis, staatsregeling
enz. den kinderen eigen te maken, zooals
dat thans het geval is, moet in de school,
behalve godsdienstig-zedeljjke vorming en
opvoeding, het kind degelijke bekwaamheid
in schrjjven en rekenen en in centra van
groote industrieele werkzaamheid o >k in 't
teekeuen gegeven worden. «Voor alRs
evenwelmost de lust tot het handwerk
in de jeugd opgewekt worden. De school
mag geen generatie van veelweters en
schoon praters kweeken,die geen neiging heb
ben om een burgerlijk ambacht uit te oeteneD,
en een nooit te bevredigen eerzucht in zich
bespeuren.»
Wjj willen een degelijk, tevreden en voor
den arbeid krachtig geslacht opvoeden, en
daarvoor moet de grondslag reeds in de
volksschool gelegd worden. Wie meerit dat
men daarmee kan wachten totdat de acht
jarige schoolplicht vervuld is, en meent,
eerst dan de opvoeding voor het ambacht
ter band te kunnen nemen die verkeert
in een dwaling» «Het is absoluut niet weg
te cjjferen dat wat de arbeid vroeger voort
bracht beter was dan wat hij gemiddeld in
den tegenwoordigen tijd voortbrengt, dat
niet enkele steden, maar geheele gewesten
en provincies achteruit zijn gegaan in ar-
beidsvoortbrengselen, wanneer men die van
heden vergelijkt met die van vroeger. De
achteruitgang en verslechting van de arbeid-
productie in geheel Midden-Europa, is een
van de vele symptomen der sociale crisis van
den nieuweren tijd.»
Verder zegt Ratzinger: «De eenzij
dige vorming van het verstand geschiedt
niet alleen op kosten van de bekwaamheid,
maar ook van het harten daaruit komt
de ontevredenheid en de neiging tot socia
listische omwerpicgsplanneu voort.» Ook
W i 1 d a zegt«de stelling, dat grootere al
gemeene ontwikkeling de werkman tevredener
maakt en bekwamer voor het ambacht, is valsch.>
Ziedaar hetgeen competente mannen in
Duitschland openlijk zeggen en schrijven.
Waarlijkhet intellectueels proletariaat
dat de kroizen afgekoeld en getoond zouden
worden.
Het metaal in den eanen kroes scheen zilver,
in den anderen goud.
«Met mijne tinc uren,// zeide de graaf, terwijl
intusschen een ieder met verbazing de glanzen
de metaalmasra bekeek, verander ik tin iu zilver,
koper ia goud bezit ik de middelen om deze
wonderbare tincturen in massa aan te schaffen,
dan zjju uwe zilvergroeven iu Bohemeu en
goudmijnen ia Hongsïjje nauweljjks bememt te
worden, n
z/Dst is goud en dat is zilver,// sprak de
Keizer, welke de metalen bekeek en woog en
er den blik niet van kon afwenden.
«Uwe Majesteit moet deze metalen in de
munt laten keuren, //verklaarde de Graaf met
eene zekerheid, welke den laatsten twjjfel weg
nam de Keizer beval dat men de juwelieren
binnen zoude laten komen, en zijn gezicht straal
de van vreugde, bjj verheugde zich bjj voorbaat
er over de verbaasde gezichten van de deskun
digen te zien.
TIENDE HOOFDSTUK.
DE ALCHIMIST
Meester Hslmuth,
reden gewenscht, dat
uitnoodigde, ofschotn
ter van het vak, zich
d3ül van een jongen
Meester Helmuth
welke trotsch op zjj
zilver, en edeleteenen
had niet zonder geldige
men ook Max Sundacker
zjjn trots als oude mees-
er tegen verzette het oor
man er bjj in te roepen,
was een eenvoudige man,
n vak was, hjj kon goud,
taxearen, en ook daarvan
heeft reeds zulke verhoudingen aangenomen
dat het niet noodig is het nog verder aan
te kweeken. De socialisten, die zeer goed
weten waar zij heen willen, zjjn dan ook
vóór Leerplicht, en hoe strenger zoo liever
omdat zij zeer goed weten dat uit die half-
weters hunne meeste proselieten voortkomen.
Hebben die Katholieken, welke vóór den
Leerplicht ijverden, daar geen Ahnung van
gehad 't Zou niet voor hun doorzicht en
kennis van de ware toestanden pleiten.
Te Emporia in Virginië heeft de ver
schrikkelijke Lynchwet twee nieuwe slacht
offers gemaakt.
Een neger, genaamd Cotton, was ver
oordeeld wegens beschuldiging van moord
op een blanke vrouw en in de gevangenis
te Emporia opgesloten. Voor de deur van
zijn cel was een wacht geplaatst, om hem,
indien noodig, voor de woede van het volk
te beschermen.
Toen bekend werd dat de ongelukkige
neger gevangen zat, kwamen van alle deelen
der stad de blanken aanzetten met den
shériff aan hun hoofd, die aan de wacht
beval heen te gaan. Men drong de deur van
zjjn cel binnen, wierp zich op den gevangene,
en Da hem ongehoorde wreedheden te hebben
doen ondergaan, werd hij aan een boom
opgehangen, mot het hoofd omlaag en be
schoot men hem zoo lang met revolver
kogels tot bij dood was.
Om zich te wreken namen de negers uit
den omtrek twee dagen later, toen ze ver
namen wat er gebeurd was, den dienaar
gevangen, die den gevangene zoo slecht be
waakt had en hingen hem op, na hem de
ooren afgetrokken en de oogen uitgerukt
te hebben.
Aan het Hof te Weenen is een kennis
geving ontvangen van koning Leopold
van België, dat Z. M., zijn dochter kroon
prinses S t e f a n i e, noch den titel van
«Koninklijke Hoogheid»noch dien van Prin
ses van België,'; heeft laten behouden. Deze
beslissing van den Koning der Belgen werd
aan den Opperhofmeester te Weenen mede
gedeeld.
De Kroonprinses van Oostenrjjk-Honga-
kunstvoi werk maken, maar de vrtag naar Itali-
aansch werk, zooals hjj het dunne verbreekbare
spinsel uit metaaldraden noemde, was hem een
droom in het oog, daar hjj dezen arbeid niet
verstond.
Desniettegenstaande, had hjj toch de kunst
werken aan wapenrustingen, welke Max hem
getoond had geprezen en bewonderd, deze kunst
werken wilde hjj wel erkennen omdat zjj niet
in z^n vak tehuis behoorden.
wIk heb van Bockel gehoord,// zeide hjj tot
Max, //dat gij de kunstgrepen kent, waarmee
de It .lianen het scherpste oog van een eerljjken
mau bedriegen kunnen, gjj hebt niets te vreezen,
wanneer gjj den charlatan in het gezicht zegt,
dat hj don Keizer toch maar bedriegen wil,
juist als anderen, kjjk hem op de vingers, en
spreek maar bontweg de waarheid, al gromt de
Keizer ook.//
//Ik kan het ook niit gelooven,» antwoord
de Mrx, //d»t zich edel metaal, door geheime
vermenging vormen laat, maar veracht daarom
de A'ohimie niet, er zjjn reeds veel vermen
gingen uitgevonden, waarvan pronkstukken ge
maakt zjjn welke voor arme menschen die van
goud vervangen hebben, en toch schoone siera
den zijn.//
//De beul kan voor mjjn part, die adepten
en alchimisten halen,// riep Helmuth //die geen
beker van echt goud kan betalen, moet maar
uit een tinnen drinken. De juweliers en goudsme
den kunnen gauw gaan bedelen wanneer men sie
raden van onedel metaal gaat maken. Wie zal dan
nog een kunstvol werk betalen
Wordt vervolgd.)
