No. 4452
Maandag 2 Apiil 1900.
De uitbreiding der
Staatsbemoeiing.
AG1TE ma non agitate.
De Verloren Zoon.
BUITENLAND,
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
feüillet ON.
Rusland.
Engeland.
Oostenriik-Hongarije.
HDagSlaó voor €$tooró' m S&
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland c2,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
UNÏlSNffiRAT
PB7JS DEB ADVEBTEKTIEN.
Van 1—-6 regels50»O«at«.
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor liet BuitenlandCompagnie Générale PublicUé Etrangére
G. L. DAUBE Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmartrt
ii'
Wjj hebben ook in verband met het
wetsontwerp op den Leerplicht, reeds her
haaldelijk onze lezers gewezen op het stre
ven van Liberale Regeeringen in het al
gemeen, en van de tegenwoordige Regee
ring in het bjjzonder, om de bemoeiingen
van den Staat uit te breiden.
Byna op elk gebied van het maatschap
pelijk leven wil men den Staat macht gaan
geven tot medespreken. Die bemoeiing
bepaalt zich niet meer tot die zaken, welke
direct het algemeen raken maar begint
zich hoe langer zoo meer ook uit te strek
ken tot particuliere belangen en dreigt
allengs te ontaarden in een dwingelandij,
waarbij nien and meer in eenig opzicht
heer en meester van zyn handelingen zal
blyven.
Daartegen meenen wy te moeten bly
ven waarschuwen, omdat zich telkens nieu
we gevallen voordoen, waaruit blykt, dat
de Staat langzaam maar zeker als een spin
een net weeft, dat zich uitbreidt over de
geheele samenleving en niet slechts elk
particulier initiatief moet verstikken, maar
ook elke vrije uiting van gedachten en han
delen, van hoe onschuldigen aard het zjj,
aan banden moet leggen.
Dit is de noodzakelijke consequentie van
het door ons gesignaleerde streven. Men
moge hierover de schouders ophalen en de
bewering uiten, dat de Staat toch met de
beste bedoelingen zyn terrein van werk
zaamheid verbreedt, maar hie; mede begaat
men in onze oogen een groote onvoorzich
tigheid.
Wy zyn vijanden van een vrijheid, die
beter den naam van losbandigheid zou dra
gen. Wy weten even goed als ieder voor
uitstrevende, dat de vryheid van den Staats
burger zyn grenzen heeft, daar ter wille
van het algemeen de belangen van het
individu somwylen ten achter gesteld moe
ten worden. Even goed als de liberalen en
de radicalen eischen wy van den Staat
dat hg optreedt ter beteugeling van elke
losbandigheid, die de belangen van een
ander kan schaden, maar ook de bemoeiing
van den Staat moet haar grenzen hebben.
Onze stelregel in deze is, dat de Staat
zich niet met het een of ander belang beeft
in te laten,wanneer door particulieren daarin
voldoende wordt voorzien. En dit beginsel
wordt juist in den laatste» tyd door de
Regeeringen en andere Staatslieden geheel
miskend.
Men heeft het by den Leerplicht gezien.
Hoewel de liberalen moesten toegeven, dat
S4 Vervolg)
„Als ik het zwaard in dienst van Uwe Ma
jesteit mocht voeren,// antwoordde Max in ver
voering, „sonde ik bg geen een achterslaan,
waar het geldt voor uwe Majesteit te kampen
en te sterven.»
Leopold lachte, den jongen man steeds met
meer welgevallen bekgkend.
«Dat ijjn p'ijne Weeners," zeide hjj tot
Gaetano, «indien uw arcanum zoo'n echt goud
versohaft, ben ik tevreden. Morgen wil ik uw
werk zien,// too wendde hjj zich tot Max, „dan
zal ik verder over u beschikker,.» Daarmede
verliet de Keizer bet Laboratorium.
„Kom bij mjj,» fluisterde Gaetano Max toe,
eer deze zich met Helmuth verwijderde, »ik
heb met u te spreken, bet zal u niet berouwen
alt ge komt./'
vAXToi dip Tfr«.*nn j» 9// trrnonr
m V >x nadat hjj ip tiet verzoek
ud raat hem bet paleis verliet,
e nog niet eer slimmer tehurk i»
S3, laat ik mij hangen.»
«prak M»x, het antwoord op de
eiid. «wanneer tie Keizer betïrogea
il hjj het sjjr. want de massa in
van verschillende zjj den welgeslaagde po
gingen worden aangewend om het school
verzuim te bestryden, en ondanks dit kwaad
met den dag vermindert, hebben de libe
ralen doorgezet om dien hatelijken dwang
aan de natie op te leggen. Eu zij ver
kregen den Leerplicht met ééu stem meer
derheid, de Tweede Kamer besliste giste
renmiddag aldus. Ook dit bewijst weder,
dat het een consequent streven van het
liberalisme is om de bemoeiing van den
Staat uit te breiden zoover de omstandig
heden het toelaten.
Zelfs op industrieel gebied tracht men de
gemeenschap ondergeschikt te maken aan
den Staat. De verschillende Besturen der
groote Gemeenten in ons vaderland ver
klaren zooveel mogelijk, dat de een of
andere exploitatie in het belang der Ge
meente is en gaan dan zelf aan hetexploi-
teereD. Zoo zyn in vele plaatsen niet slechts
de verlichting, de waterlevering en andere
inrichtingen, die niet gemakkelijk door
particulieren kunnen worden ondernomen,
in handen van de overheid, maar tracht
men ook te concurreeren met bijzondere
instellingen en personen op huishoudelijk
gebied. Het verkeer in de Gemeenten en
omstreken is ook reeds hier en daar in
handen van de overheid, terwijl verder
de oprichting van abattoirs en dergelijke
zaken nog meer zal strekken om den par
ticulieren ondernemingsgeest te dooden.
Wy vragen, waar zulks heen moet? Als
men heden slachthuizen gaat vestigen om
er voor te waken, dat de bewoners eener
stad goed vleesch ontvangen, dan is men
toch morgen evenzeer verplicht om bijv.
een stadsbakkerij op te richten, ten einde
te zorgen, dat de menschen goed brood
ontvangen.
Zoo voortgaande komen wy ongemerkt
tot een Staatsexploitatie van alle bijzon
dere inrichtingen. En al moge men nu
beweren, dat het zulk een vaart niet zal
loopen, wij durven daartegenover stellig
te verklaren, dat wanneer eenmaal de thans
geopperde wenschen zullen zjjn vervuld,
dadelijk reeds tal van andere verlangens in
dien geest op den voorgrond zullen treden.
Dit ligt ook in deu aard van het libe
ralisme. De voorstanders van deze Staat
kundige richting gaau uit van het grond
beginsel, dat de Staat onmiddellijk kan
verrichten wat het particulier initiatief
eerst dikwijls na jaren van groote zorg
ten uitvoer kan brengen. Zij wenschen
dan ook het schoolverzuim te besLyden
door dwang van overheidswege, daar dit
kwaad langs den weg van overreding
slechts langzaam en lang Diet altijd voor
goed wordt uitgeroeid.
„tv
pannen was echt goud.
geloot
«fax haalde de gehondw» op.
ift aan dia
duivelskunst
ȟe vergulding van het zilrerguldenstuk
was een meesterstuk.» antwoordde hjj.
»Het is alleen de vraag, wat de tincturen
kosten met welke de Graaf onedele metalen
in goud veranderen kan. Ik wed, dat hij het
echte metaal er bg gedaan heeft, doch gg hebt
geigk, het ia het beste niet meer te Bpreken,
men bewjjjen kaa.»
Max ging spoedig van Helmuth af en sloeg
langzaam den weg naar buis in. Ook hjj droeg
de gedachte met zich om, dat de graaf een be
drieger was, en dat het misschien zjjn plicht
geweest was, d(JZe meenjDg ruiteïljjk te uiten.
s ..d daarvoor geen anderen groid
gebao dan zjjn instinctmatig gevoel en dat had
hjj den onareh, welke zelf de geheime weten
schap beoefende, ciet durven zeggen. Wel ia
waar, vermeerderde de argwaan, nu de g^aaf
hem in geheim by zich verzocht had, dat
hy geen ze"öedrieger) maar een echte bedrie
„er was.
Hjj W8S overtnigd) dtd de graaf zyn achter-
docht geraden had en van het plan zwacg®1
ging, hem door bel0fte 0f bedreiging tenood-
«»1rp,n voor den Keizer wanneer deze hem bij
j «eb ontbieden het. ,.p#j le -.wogen.
Höt Wftfi OiOgci^jk, dat I; iOpcL', WaDGCer'
hy her» te eemger tjjd spr a k.*, wannritfa Graoi&Iiü
1 or ciet by was, het thema weder aanroerde.
liet berouwde in, dat hjj Gaetano het
j verzoek ingewilligd bad. by hem te komen,
j maar een on vorkla»,'l-nar gevoel, dat 1 rc deze
j soezegging had gedicteerd, beheer&c.te hens
I ook ou.
Vrees voor men«ohen lag niet in zjjne nutuur
In zeker opzicht hebben de liberalen
daarin gelijk. Door het vaststellen van wet
telijke bepalingen op het schoolverzuim
wordt daaraan gemakkelijker de kop in
gedrukt dan door het bevorderen langs
geleideljjken weg van getrouw schoolbe
zoek. Maar de liberalen vergeten een zaak,
en deze is, dat de Staat aldus treedt op
eeu gebied, 't welk het zijne niet is. De
Staat randt hierdoor de heilige rechten
der ouders aan, vermindert hun verant
woordelijkheid ten opzichte der kinderen
en verzwakt dientengevolge den noodza-
kelyken band tusschen de ouders en hun
kroost.
Met den nu aangenomen Leerplicht wil
men dus bereiken, dat vele kinderen trou
wer de school bezoeken, maar daartegenover
staat het veel grootere nadeel, dat een der
hechtste steunpilaren voor een geregelde sa
menleving, de verhouding tusschen ouders
en kinderen, aanzienlijk is verzwakt. Het
voordeel weegt dus niet op tegen het na
deel, terwyl het doel langs anderen weg
misschien niet zoo spoedig en eenvoudig,
doch niettemin veel zekerder kon worden
bereikt.
Eu wat in dit opzicht voor den Lier-
plicht het geval is, kan ook worden toe
gepast op zoovele andere zaken, die allengs
aan Staat of Gemeentebesturen worden
opgedragen. Wy denken hierbij o. a. ook
aan de armenzorg, die tot nu toe uitslui
tend was toevertrouwd aan de kerkbestu
ren en waar de overheid alleen optrad,
wanneer deze instellingen zich aan hun
taak onttrokken of niet bij machte waren
om naar eisch te helpen. Yele liberalen
en radicalen staan het beginsel voor om
de armenzorg geheel over te brengen van
de kerkbesturen by de overheid.
Wat hiervan weder de groote nadeelen
zijn springt al dadelijk iu het oog. De
band tusschen de Kerk en vele lauwen en
onverschilligen woidt daardoor zeer ver
slapt, terwyl het nog altjjd een vraag bljjft,
langs welken weg de armen het meest
worden gebaat, nl. bij ondersteuning door
van Staatswege aangestelde ambtenaren
die gewoonlijk slechts zeer oppervlakkig
kunnen oordeelen over den aard en de hoe
grootheid der te verleenen ondersteuning,
dan wel bij de zorg door menschen die
uit liefde voor hun medemenschen vrijwil
La de taak op zich genomen hebben orr
de armoede te lenigen en de ellende van
hulpbehoevenden te verzachten.
Wy zouden kunnen voortgaan met te
wijzen op nog tal van andere gevallen
waarin de Staat slechts toeziend behoorde
0p te treden iu plaats van gelijk door
vele liberalen wordt gewenschtzelf han-
n0g minder was hjj bjjgeloovig, maar de ste-
k«nde blik van den Graaf bad op hem geeD
prettigen indruk gemaakt maar tegeljjk ee»
tekere nieuwsgierig|j6id verwektminder de
begeerte, om achter de geheimen van dezen
man te komen en zyn karakter te leeren ken
nen dan het verlangen, den noodlottigen invloed,
welken hy 0p hem uitoefende, het hoofd te
bieden en er zich van los te maken.
Nog hid hij zyn woning niet bereikt, toen
uit de duistere schaduw van een hoekmuui
een gestalte voor hem opdook ®n z4a® haQf
greep.
„Verschrik Diet," fluisterde de stem vaneen
oude vrouw, in welke hy de zigeunerin uil
Brunn herkenda, »ik ben het die over u wa kt.
Wacht u voor den Italiaan. In de tan"en Van
de slang is dood. lijk vergif- Na km en tijd
zult gy over de zee varen, iu d® nc Waar
de zon opgaat, en daar zullen e donkere
wolken lichter worden welke het geheim uwer
geboorte onthullen.
Hoop en vertrouw, zg voor u( wjer
beeld u in den droom tegenlacht. Terg den
toorn van de slamr niet. die kan Omkronkelen,
om n dood te drukken
De gestalte verdween zooals ze gekomen was,
voor Mux zich v. den eersten schrik en ejjne
verbazing had hersteld, eer hg een* vraag had
kunnen Btellen. Welk belang stelde deze vrouw
in hem, waardoor was zy van alles, wat hg
deed en hem betrof, ouderricht Dit onver
klaarbare raadsel wekte sluimerende gevoelens
bij hem op. Wat hy in het rgk der droomen
r.ibannt had werd levendig. Varn «ie hsd zjj
delend te werk te gaan. Maar het boven
staande is iu ons oog voldoende om de na
denkenden tot de overtuiging te brengen,
dat men zeer voorzichtig moet wezen in
de uitbreiding der bemoeiing van den Staat.
Gaat men voort op den thans door het
liberalisms gevolgden weg, dan staat ons
niets anders te wachten dan den toekomst
staat van het socialisme, die in dwinge
landij zyn wederga in de geschiedenis niet
kan aan wy zen en die in zich de kiemen
draagt van een revolutie, welke te vree-
selyker zal wezen, naarmate het beginsel
van de Staatsuitbreiding strenger zal zyn
toegepast.
Frankryk.
Omtrent Z. D. H. Mgr. Go u the
S o u 1 a r d, aartsbisschop van Aix, den
wakkeren prins der kerk, die waar hy kan
steeds optreedt om het goed recht der ka
tholieke dagbladpers te verdedigen, en
wiens Staatstoelage is geschorst omdat
Z. D. H. der Redactie van La Croixonlangs
zyn sympathie betuigde, kunden wij mede-
deelen
Ook in het jaar 1891 werd den Aarts
bisschop zyn tractement evenals nu
ingehouden. Er werd ook toen eene in
schrijving geopend en wel door de J igaro,
die nu Mgr. Gouthe Soalard be-
strjjdt. De Aartsbisschop nam het geld
aan, maar niet voor zichzelf, daarvan werd
een prachtig «paleis der ai men» gebouwd.
De minister-president der Eransche Re
publiek, de heer WaldeckRoussea
verlegen nadat nagenoeg de geheele op
positie ontslag genomen heeft. Hij gat
zyn gang en haalde ook zonder de ont
slagnemers eene nieuwe leening er dooi
De Weener gemeenteraad heeft beslo
ten tot den aanleg van eene tweede wa
terleiding, die 240 kilometer lang zal we
zen en 45 millioen floryn kosten zal.
De Regeering te St. Petersburg neem
krasse maatregelen tegenover de Finsch
bladen.
Op last van den Finechen gouverneur
generaal is het nationalistische blad PFiï
purin Sanomat door de censuur gehee
verboden. Een ander blad staat op he
punt eenzelfde lot te ondergaan, indiei
het zyn hoofdredacteur niet afzet. D'
censuur zal voortaan ook de rapporten de
Lan dsdagco m missiën con troleerenal voren
zy in de bladen zullen mogen worden op
genomen.
Rusland's plannen met betrekking to
Corea en de Herten-eilanden (Deer-islanda
schijnen door Japan niet vertrouwd t<
worden, en men verwacht dus word
uit Kobe aan Daily Mail gemeld dat
deswege ophelderingen zullen worden ge
vraagd, die mogelijk tot een conflict zul
len leiden. De bewegingen der Russischi
vloot by Corea doelen blijkbaar op de be
zetting van een Coreaansche haren.
De Japansche krijgs-overheden zijn ii
voortdurende bespreking met elkander.
Einde April inspecteert de Keizer vat
Japan bjj Kobe een vloot van 40 schepen
Lord S e 1 b o r n e heeftin het Engelse)
Lagerhuis op een vraag nopens de plich-
CUU"MI "««r »»»iuecKn,ousseau j r ,7L j
die onlangs te Aix was, heeft de prachtige te"? de f "besturende Kolomen mge
- r val van oorlog inzonderheid in verban'
met de houding van de Kaapkolonie ge
antwoord, dat het volkomen onbillijk zoi
zyn te zeggen, dat de Regeering dier ko
lonie weigerde baar troepen onder de wa
pens te roepenwant dat zij dit gedaan
had voorzoover zy en de gouverneur het
verstandig oor de-lden, dat het geschieder
zou. Hy wilde hiermee evenwel niet zeg
gen, dat het Ministerie der Kaapkolonie
in ieder opzicht de inzichten gedeeld had
van hen die wat den oorlog betreft de
verantwoordelijkheid droegen. Wat de vraag
aanging van schadevoortvloeiende uit
den oorlogstoestand, was het doel van de
Britsche Regeering te streven naar een
nauwgezette schadeloosstelling van hen
wien het verschuldigd was, te betalen door
hen die de schade veroorzaakten. De quaes*
tie der schadevergoeding ging zoowel de
Britsche Regeering als die der koloniën
aanzij moest een zaak van samenwer
king en overleg zyn en werd thans zorg
vuldig overwogen.
De Engelsche bladen zyn eenstem
mig in hun verklaring, dat de schadever~
goeding voor den Delagoe-spoori^S
gering is en daardoor een a\ag 's ^ge
bracht aan het arbitrage-beginsel.
Het valt den Eogelschen erg tegen.
Zij hadden verwacht dat het emer-
instelling kunnen bewonderen.
De Graaf en Gravin L o n y a y zyn
Woensdag te Genua aangekomen en in
het Hotel de Savoye afgestapt. In een
interview heeft de Graaf verklaard, dat
hunne vereenigde fortuinen een jaarlyksch
inkomen van 180.000 franks vertegenwoor
digen. Prinses Stefanie ontving geen
jaargeld van haren vader.
Het gerucht dat koning Leopold
zyn dochter het jaargeld om reden van
haar tweede huwelyk zou ingehouden heb
ben, mist dus allen grond.
Koning Leopold loopt gevaar blind
te worden, bij kan weinig meer zien en
heeft zich te Wiesbaden onder behande
ling van een beroemd Duitsch oogheel
kundige gesteld.
De commissaris van politie van Sam
bos in Galicië is tot acht maanden gevan
genisstraf veroordeeld en een aantal van
zyn agenten tot geringer stratfen, omdat
uitgekomen is dat zij arrestanten mishan
delden en pijnigden.
De 27 leden van den Weener ge
meenteraad die hun ontslag hebben inge
diend, deden dat om te protesteeren tegen
de nieuwe kieswet.
Dr. L q 6 g e r zit er echter niet 12106
anders kunnen spreken, wanneer zij zooals het
scheen, zijne geheimste gedachten kende, dan
van Maria Liechtenstein wist of dacht zy
het, dat pas in den laataten nacht het beeld
van de prinses hem toegelachen had De
vrees voor het bovennatuuriyke gemengd met
de zaligste hoopvlood door zy'n aderen.
M-jX wist van Gnido van Starhemberg, dit de
oude toegang op het slot Liechtenstein had
verkregenhad zg Maria aan hem herinnerd,
had Maria tot haar van hem gesprokeu Zoo
stout had hg nog niet durven denken, maar
e®n vreemde persoon roerde die Bnaar a»D'
welker klank hem als buiten zich zeiven va0
vreugde maakte. Hg had boos op
kunnen zgn, dat hg zich als een A^'e^de
zulke gedachten overgaf, maar by bti
kracht den zoeten droom te ba°f!°'zy u,//zoo
„Een reis over de zee x®or»P®yerTulli dan
sprak het in hem, „gaat luk van de
moogt gg het wagen u faet ig waanzia_
hoop over te geveri - kunnen de Le?ant j
Wat zoude u anders ver)®
op te zoeken, dan een dwaas bggeloof, tot welk
.- vervoert
scheidsgerecht Portugal in P*aa^ vaa
De Graaf Don Do-enio*
Gonte de Ruggiero NeaP® a'ndere
bh zich, onderscheidde ziel o
ridders hierdoor, dat bij met ge-
daarbij gee.tea te bezweren of hokuspokus te
maken. Hij oefende alleen door zijne verschj-
niDg. en zijne houding dien invloed uit, welke
dia oude vrouw n
D
morgen begaf zich Max naar hoorde
de woning van Gaetano. Hjj bevond zich eer den d
meer dan minder onder den indruk der woor- rassen,
den van gisteren hoe meer hjj nadaoht
hoe langer hg gepeiasd had, hoe dieper zich j
de waarschuwing in zijn 'aart geprent hi.d :,d® j
vrouw die van zgn droomen wist, had door ds
waarschuwing van den Italiaan getoond, dat haar
tien te verkrggen. Zjjn bleek gezicht, die don
kere doorborende oogen, de koude afgemeten
strengheid zgner gelaatstrekken, dat alles bracht
gewone menecaen, diQ vs» ''"v»
gehoord hadden, tot de gedachte, dat hg
den booze m verbi,. b;:
geloovige menschen ko
zjjne zekerheid.
„Men neemt de menschen in d® wereld
gewoonlijk voor datwi arvoor '4 Z1°h tit-
gov en maar zg moeten zich v1oor iets uit
geven zegt de filosoofdaar Ga®,an0
het versmaadde zich door dfln gewonen um-
bvr ver kwak-ia'vers te omgevenzoo «s
oogen
doordr
ok
logen,
en sluier
-.ndere
