No. 4464
Maandag 16 Apiil 1900.
25ste Jaargam
HbagBlaó voor eSftoorè- en Suió-eXollanó.
De Leerdwang is er in de
Tweede Kamer
w
TWEEDE BLAD.
Wat nu 1
De Verloren Zoon.
BPiTENLAN JT~"
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
f 1,10
1,40
2,80
0,03
feuilleton
Engeland.
Rusland.
Belgiö.
Frankrijk.
mint
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
Yoor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland cc
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
R e d a c t e u r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
ilNUEKDIUJ
AGITE MA NON AGITATE.
FRT.JS DER ADVERTEN TIEN
Van 1-6 regels5(rCeilt(
-Cillte regel meer71/
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicitè Etrangère,
G. L. DAB BE Co. JOBN., F. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmai
Door de aanneming in de Tweede Ka
mer van de wet op Leerdwang is er weer
een stuk vrijheid in Nederland vermorst.
De Piersonsch# wetgeving had
reeds, op fiscaal gebied, de geheele Ne-
derlandsche maatschappij onder de hate
lijke curateele van ambtenaren gesteld.
Het vrjjhandelstelsel eenmaal de
kracht en glorie van Nederland was
reeds, door een eenvoudigen handgreep met
de munt, omgezet in 't drukkendste pro
tectionistische stelsel, dat ter wereld be
staat, de bescherming namelijk van 't bui-
tenlandsche productten koste van het
binnenlandsche. Immer de Nederlandsche
Bank heelt de practjjk ingevoerd, om onze
goudmunt aan de binnenlandsche circula
tie te onttrekkenten einde ze voor be
talingen naar het buitenland beschikbaar
te houden dit doende heeft zjj, buiten de
wet om een practjjk ingevoerdwaarbij
de buitenlandsche producten met volwaar
dig goud» doch de binnenlandsche slechts
met halfwaardig zilver betaald worden.
In theorie zjjn de heeren liberalen tegen
protectie van landbouw en industrie, maar
in de practijk wordt de groothandel aldus
op indirecte wjjze geprotegeerd ten koste
van den Landbouw, ten koste van die tak
ken van industrie, welke hare grondstof
fen niet aan het buitenland ontleenen en
ten koste der werklieden, die thans naar
Duitschland moeten gaan, om werk te zoe
ken. Dat heet dan vrijhandelmaar in het
wezen der zaak is het een premie op den
import van vreemde producten ten bezware
van ons eigen platteland.
Ook in politiek opzicht w jjkt men steeds
meer van de oud-Nederlandscbe vrjjheids-
lijn af.
Wfl hebben in Europa geene soldaatje-
spelerjj noodig, omdat Nederland daar geen
voet breedte gronds van andermans ter
ritoir in bezit heeft genomen alleen heb
ben wjj dammen, duinen en djjken noodig
om ons land tegen den oceaan te bescher
men, aan wien de boeren, onze voorouders,
zijn bezit hebben ontweldigd. I och heeft
het liberalisme ten onzent niet alleen de
Napoleontische conscriptie gehandhaafd
doch zelfs dienstdwang op zij11 Pruisisch
ingevoerd.
Staatidwang op het gebied van het on-
47
Vervolg
»De rjjke bedelt niet, sprak bjj om den ar
bewegen zjjn schatten aan te nemen, en met nem
te deelen, den verblinde, welke onreinheid boven
gond verkiest, kan Allah alleen helpen. Die de
vaan van den Proleet niet kan volgen, tal met
klagen, wanneer de geloovigen hem in het stot
vertrappen.»
Msx antwoordde niet, om hem niet nog m£e'
te vertoornen.
„Ik tal u tjjd laten om te overleggen,» zeide
S&id, het geeprek afbrekend, »ik zal een nacht
laten voorbijgaan, voor ik de gemalin van den
Groot-Tis'61 zal zeggen, dat haar oogen op een
slaaf zijn gevallen.//
„Op een vrijen man antwoordde
trotkcb, »die ook gouden ketenen versmaadt 1»
De Turk wierp hem een toornigen blik toe,
- Max kon het hem aansien, dat de teleur
stelling welke Said sooeven was ten deel gevallen,
het voorbeen genoten vertrouwen van dezen
man in haat had veranderd.
veertiende HOOFDSTUK.
DB GEVANGEN*
M.v verwilderde üch ontevreden op rich
J£ ïJ h| mis8chiea had kunnen .rem,den
derwijs is nu ook door de 2e Kamer aan
genomen.
Geleidelijk is de liberale partij in Neder
land, met baren aanhang van S c h a e p-
mennen en Kolkmannen er thans
in geslaagd, om Nederland, op de voor
naamste punten van wetgeving, met zijne
oude vrijheidstraditie te doen breken en
den geest des Deütsckthüms in ons staats
leven te kweeken.
Welke roeping kan Nederland in's He
melsnaam nog als zelfstandige Staat in
de rei der volken te vervullen hebben,
als het met zijne nationale traditie breekt?
Vooruit nu maar, heeien liberalen nog
één stap verder! Gjj hebt Nederland ver-
duitacht, maakt het nu dan ook heelemaal
Duitsch Misschien kan men onze koloniën
dan ruilen tegen de onafhankelijkheid van
Vrjjstaat en Transvaal, want het volk van
Bataafschen stam in Zuid-Afrika heeft de
vrijheid lief.
Maar heeren liberalen, wanneer gjj uw
taak ten einde toe wil volvoeren, maakt
dan spoed, want uwe dagen zijn geteld.
Gij moogt op economisch gebied, op zóó
verkapte wjjze, den groothandel protegee
rt n ten koste van alle andere takken van
bestaan, dat uweplattelandsafgevaardigden
in heuschen ernst, wanen, dat zjj onder
de vrijhandelsvlag varen toch laat het
volk zelf zich op den duur niet verschal
ken. Het begint het platte land, althans
het Noorden, te vervelen, om ten pleiziere
van den groothandel te worden ten achter
gesteld getuige Tietjerksteradeel, Scho-
terland, Enschedé, Veendam en wat er
verder volgen zal.
Ook op politiek gebied kunt gij het
spoedige einde uwer overheersching tege
moet zien, nu gjj het beginsel van voeding
en kleeding der schoolkinderen facultatief
in uwe schoolwet opgenomen en ter be
slissing aan de gemeenteraden gesteld hebt.
De weinig vermogende kiezers, vaak men-
schen met groote huisgezinnen, socialisten
of niet, zouden wel dwaas moeten zijn,
als zij de handen niet in elkander sloegen
en niet alles op haren en snaren zetten,
om, met onderschatting van alle andere
gemeentebelangen, op dit ééne punt, de
gemeenteraden naar hun hand te draaien.
Welnu dan, heeren liberalen! als de
vrijheid u zulk een onduldbare lastis, brengt
dan, als gjj den moed hebt, het eertijds
vrjje Nederland onder het afdwingende
Duitsche systeem. Wilt gij dat zeiven niet
doen, vraagt er dan uwe Schaepman-
nen en Kolkmannen om. De eerste,
aan den zelfkant van Duitschland gebo
ren, laat al sinds jaren, geene gelegen
heid voorbjjgaan, om zich op de Duitsche
den Turk te vertoornendat hjj beter bad
gedaan, hem zijn geheim toe te vertrouwen. Hl)
bad hiermede onderhandelingen afgebroken, die
niet alleen uiterljjke voordeelen aan konden
brengen, maar die ook ejjn heiligste verlangen'
konden dienen. Zjjn vaste wil, nooit voor stof
felijke voordeelen zijn geloof af Ie zweren, had
hij niet eerder behoeven te kennen te geven,
dan wanneer men hem voor de keus had gesteld:
lurk te worden of van alle hoop afstand doen;
het was veistaDdiger geweest, zich den mach-
(18®n Aga niet tot vjjand te maken.
Indien Said de waarheid had gesproken
en daaraan was nauweljjks te twjjfelen dat
een gemalin van den Groot-Vizier, door zjjn
gelaatstrekken verrast, Said de opdracht had
gegeven, naar omstandigheden tc info,-
meeren, d&n lBg het vermoeden voor de hand,
dat die dame iemand gekend had, met wien
hg gelijkenis had.
De mahornedaan msg slavinnen koopen of
rooven, maar volgens de wet, verkrijg' de slavin
welke hem een kind schenkt, de rechten van
gemalin, maar hjj verleent aan zjjn verschillende
vrouwen den rang Daar zjjn eigen believen.
Dus kon het rnogeljjk tnn dat de gemalin van
den Groot-Vizier jen geroofde of gekochte
Christin was geweest, welke tot den Islam was
overgegaan.
Max kon niet meer tot Said gaan. zonder
zjjn verklaring in te trekken, by had zich zelf
iedere verdere onderhandeling onmogelijk ge
maakt, en hjj mocht aannemen, dat Said in
?.jjn toorn van hem inlichtingen zoude geven,
die ook de geringste belangstelling der dame
katholieke verzamelingen te vertoonen en
de andere heeft een Duitsche vrouw ge
trouwd: zij vinden het Duitsche dwangsys
teem misschien heel gemüthhch.
Eene opmerking ten slotte
Gjj begrijp', heeren liberalen, dat gij,
door de voedingsparagraaf in uw school
wet het Thorbeckiaansche systeem in zijne
Gemeentewet getroffen hebt.
Waarlijkin één enkel opzicht geeft
de gehoudene stemming voldoening aan
de vrienden der vrijheid. Zij kan be
schouwd worden als een proef op de som,
dat elk vergrjjp aan de vrijheid vroeg of
laat zich zelf wreekt. Thorbecke,
de in zijne organieke wetgeving groote
Thorbecke heeft, zich in zjjn onder
wijswet, zelf aan de vrijheid vergrepen.
Thans wordt juist ter gelegenheid van de
aanneming eener nieuwe schoolwetde
eerste hoeksteen van zjjn stelsel wegge
nomen en daarmede het sloopingswerk
zijner organieke wetgeving aangevangen,
die een samenhangend geheel vormt.
Thorbecke was een man uit één
stuk, bjj wien woord en daad een is en
zulke staatslieden schjjnen niet meer te
passen in bet tegenwoordige Nederland.
Tayllerand met zjjn leer, dat de woor
den zijn uitgevondenom de gedachten te
verbergenschijnt thans meer aan het
ideaal van staatkunde te beantwoorden in
een land waar men onder de vlag van
vrijhandel, op ondireete wijze den groot
handel beschermt, ten koste van alle an
dere bronnen van bestaan.
Meer nog dan de liberale zoogenaam
de vrijhandelsmannen kan echter de Al-
melosche afgevaardigde gelden, als de per
sonificatie van den tijdgeest. Met de woor
den van B r o e r e, de Nederlandsche ka
tholieken maken eene politieke persoonlijk
heid uit, die vrijheid vordert, in den mond,
heeft hjj toch, zijn geheele 2e Kamerle
ven lang, steeds de katholieken verdeeld,
en de vrijheid zelve onder allerlei dwang-
wetten helpen begraven. In de laatste ja
ren was bet woord christelijke democratie
zijn parool, doch door zjjne stem te geven
vóór den Leerplicht, met hare schoolvoe-
dings-paragraaf, heeft hjj daarentegen in
werkeljjkheid voor het socialisme den buan
gebroken heeft hij aan het socialisme
de gelegenheid geopend om in de huis
houdingen der gemeenten zijn desorgani-
satiewerk te beginnen heeft hij aan het
socialismehoewel het zelf hooghartig
zijne stemmen aan de nieuwe dwangwet
onthield, de leiding onzer politiek in han
den helpen spelen en de christelijke de
mocratie in Nederland, bij voorbaat in
haren groei geknakt. Wat gedaan is, is
voor hem zou ventikken hjj kon het zich zelf
wijten, wanneer de hcop, het raadsel van zjjn
gebooite opgelost te zien, verloren ging. De
veronderstelling van Sundacker scheen bevestigd
te worden. Hij werd niet meer bij Said verzoent,
menscheen zich geheel niet meer om hem te
bekommeren, ia, toen hjj de door Kara-Mustapha
bestelde wapens wilde afleveren, werd hjj niet
toegelaten, de wacht van het paleis wees hem
"f. men lachte erom toen hg voorgaf ibestSen
gekregen te hebben, men dreigde hem de oc.ren
'e scjjden, wanneer hij zicb nle ,n
voeten maakte. Caprara wenden,
Hg wilde zich tot Gr» J ze6r koal ji
maar de hofmeester ontving u yan J
waarschuwde hem, hooge b
Sultan niet lastig te vsU^**"'
niet beschermen, wanneer hij eligen
toestand geraakte.
De Griek bjj welke hg woonde, had reeds
lang zjjn houding tegenover hem veranderd.
Ia plaats van voorkomende «ïendelflkheid was
hjj wel niet geheel onheusch geworden, maar
toch had een schuwe terugnoudendheid zich
van hem meester gemaakt, want toen Max
hem zjjn nood kl*»gde en zjjn raad wilde
inwinnen, wat hjj met bet kostbaar work zoude
aanvangen, haalde hjj de schouders op.
«Gjj moet er n in schikken en wachten, tot
zich de bestellingen herinnert,» zei'-"
gedaan, dr.Sch aepman, maar bespaar
nu toch in vredesnaam aan de christe
lijke democratie den spotom u haren
medestrijder te bljjven noemen.
Me. Jdxiüs Veewer.
Te Londen vreest men dat in Canada
een hevig verzet zal ontstaan tegen de
gewetenlooze politiek van den Engelschen
minister Chamberlain.
Men verwjjt zich reeds het zenden van
troepen naar Zuid-Afrika de Canadeesche
Regeering voelf, dat zjj misleid is door
het onbeschaamd optreden van den Engel
schen minister.
En dat geschiedt in het als gezegend
geprezen Canada, welks idyllisch leven
onder Britsch gezag door de Engelsche
bladen aan Transvaal en Vrjjstaat dag aan
dag als voorbeeld en toekomst wordt voor
gehouden
Te St. Petersburg is men er in de hooge
kringen zeker van dat de Czaar uiterst
ontevreden is over de concessie door Por
tugal aan Engeland gedaan ten opzichte
van het vervoer van troepen over Beira.
Men denkt dat Rusland een officieel pro
test zal indienen over schending van neu
traliteit.
Met het oog op deze quaestie van schen
ding der neutraliteit is een artikel in het
officieuse Journal de St. Pétersbourg zeker
van belang.
Dit Russische blad komt op tegen het
besluit van vrijen doortocht, door Enge
land getrokken uit een bestaand en in
alle deelen bekend verdrag .-
«Wat bekend is geworden van de den
lln Juni 1891 gesloten overeenkomst tus-
schen Engeland en Portugalduidt vol
strekt niet op dit onderwerp. Wel is er
sprake vau een vrije scheepvaart opdeZam-
besi, van een doorvoer voor personen en
koopmansgoederen van allerlei soort over
de waterwegen in die streek, en over land,
daar waar de waterwegen niet bevaarbaar
zjjn. Ook wordt melding gemaakt van den
aanleg van een spoorweg van Beira af
naar Rhodesia maar te vergeefs zal men
in het artikel over deze ljjn woorden vin
den, die Engeland het recht geven den
spoorweg dienstig te maken voor het ver
voer van troepen.
«Alleen de uitdrukking«vrjje door
voer van personen en koopmansgoederen
van allerlei soort» zou, in zeer ruimen
zin opgevat, Engeland het recht geven
van Beira uit troepen per spoor naar
Rhodesia te zenden. Misschien zijn er
andere overeenkomsten dan die van 1891,
waarop Engeland zijn recht kan doen gel
den waarschjjnljjk zullen dan de bladen,
over deze zaak schrijvende, wel het punt
aangeven van waar Engeland» recht uit
gaat.
«Eenige jaren geleden hebben de En
gelschen reeds van den spoorweg van
Beira gebruik gemaakt om troepen naar
Rhodesia te zendendat was tjjdens den
«heeft men u daartoe eteaneu gegeven,
dan
moogt gjj ze niet verkoopen, ook de steent a
1 niet losbreken, want dat sou u het hoofd kun
nen koeten. Ge moet eens de poort van den
harem dei Sultans bekijken. Aan beide tijden
zult ge vast altjjd verech afgeslagen menschen-
hoofden zien, welke men daar vastspijkert. Hij
die naar den harem van den Sultan of den
Groet-Vizier kgkt, kan zjjn hoofd gemakkelijk
deze eer verschaffen.»
Max wist niet wat hij op deze waarschuwing
moes an woorden, hij had zich in betrekking
o ezen raad niets te verwijten, en zjjn gast-
eer ontweek het, een nadere verklaring te
geven. e
"Ik wil niets weten,» zeide hjj, //ik wenscb
geen gevaarljjk vertrouwen. Mjjd de nauwe
straten, aan welker kant de tralievenster» van
de harems zijn, wordt een schoone er °P
trapt, dat zjj een blik op een ongeloovige
slaat, daD steekt men ze in een zak en w®rP
haar in den Bosporus, en het hooi van en
Christen staat dan ook niet fang mper °P J.a
schouders. Handelt daarnao nl® e
mjj hetzelfde Gjj zg' een hupsche jongen, en
donkere vrouwen verheven zie i wg s op
bi°HetTerdnM«* b8DS te m°ede. Een deal van
het gevX van «raaf Caprara, was reeds naar
het vaderland teruggekeerd, hem hadden zjjn
jfflboDdenhet was geen geheim in
Konstantinopel, dat de boodschap geen bjj zon-
der gevolg had gehad, en de .stemming tot j
oorlog tegen Oostenrjjk in Tarkjje met den dag
sterker werd, zoodat Max in een hachsljjke po
litie kon geraken, daar Graaf Caprara hom niet
kon of wilde beschermen,
Hjj zag nn rn, hoe dwaas hjj' gehande! had*
met rijn achterdocht tegen Garanto aan Sa,a
:,6 vertellen, dezes had hjj.het te wjjten dat hev
opstand der Matabelen, een negerbe
king, die zoowel voor Mozambique
voor de Engelsche bezittingen in
«Hinterland» een ernstig gevaar kon
leveren. Maar de toestand is nu ge
anders, omdat het nu niet geldt een
log met oproerige volksstammen, r
een oorlog tusschen Engeland en I
otaten, waarbjj Portugal verklaard 1
zijn onzjjdigheid te zullen handhaven
In Rusland zijn tot nu toe 140
roebels bijeengebracht voor de Rass
Hollandsche ambulance in Zuid-Af.
Het Gezantschap «WrEuid-Afrikaar
Republieken is van Napels naar Mi
gereisd. Te Milaan heeft zich Dr. L e
bij de Zuid-Afrikaansche heeren aang
ten, om van daar over Bazel naar Br
en Amsterdam te gaan.
Een der Italiaaosciie journalisten vei
van den heer Fischer, dat de Depu
der beide Republieken niet zoozeer
Europa kwam om vrede te vragen
wel om het goed recht der Boeren in
oorlog te bepleiten.
De Italiaansche Regeering heel
vel gegeven tot inhechtenisneming
22 personen te Messina als betrokkc
de wandaden van het geheim genoots
Maffia. Eenige weken geleden wart
reeds 43 gevat.
In de Brusselsche voorstad Schaei
is de opvoering van een tooneelstuk
den Transvaalschen oorlog in anti-E
schen geest verboden. Men meent
zichtig te moeten zijn met het volk
opwinding te onthouden, na den aa
op den Prins van Wales.
Amerika.
In Amerika zullen tusschen 30.0(
35.000 paarden aangekocht wordet
naar Zuid-Afrika verscheept tc wo
hetgeen etteljjke millioenen kosten
De Bisschop van Savoye is gister
Londen, na een ongesteldheid van sl
drie dagen, overleden. Z. D. H. hield
bjj de Fransche paters Maristen, de
tenmeditaties in hunne kapel van 1
Dame de France. Dit heiligdom lif
Leicester Square enisdeFraDscb-nati
kerk in Engeland. Mr. Pierre Em
nuel Dieudonn^ B°uvier
den 27 Juni 1834 te Niort, in he
partement Mayenne, geboren. In 188
steeg hjj den bisschoppeljjken zetel.
Den 16n April zullen de Pres
der Republiek en mme L o u b e t, b
legenheid van de opening der Werel
toonstelling, een gala-feest geven, bes
de uit een diner van 160 couvert
de leiders der tentoonstelling, aa
corps diplomatique, de leden van de
geering, de bureaux van den Senaat
Kamer, den gemeenteraad, enz.
Het dinei zal gevolgd worden doe
receptie en de avond wordt beslote:
een bal.
een audieQtie bjj den Graaf 8e*elBer
de woorden van zjjn A°Pn
dat men een vjjandig Pta.D ?00.l ,8®'
en dit door verdachtmaking voorbereidd
dingen Z**en *e» had gemaakt
niet onmogelijk dflt S^ h,e® had misleic
hij van oen oude d ,ad gesproken,
gchien was een jonge iurkin op hem v
geworden en men had daarom getracht te
te komen, of hg van het geloof wilde
deren, om m Stamboel zjjn geluk {e mai
ieder geval moest hij tiiterste voorz:
heid in acht nemen.
De wandeling aan het strand had hjj
lang opgegeven, hjj ,0.
eenzame wegen aar Gondci
mijdde vooral de enge strate» der
langs de muren var D»
Op een avond, tc ujj bug»
terde, zag hij ern tot afvaar' gyreed li
schip, waarvan de matt or6" Duitsch s
en de gedachte kwam bjj *em °P>.om S5C
in den steek te laten en "F scll'P te
om de terugreis te a»°TaardaD-
Hjj had dezen nacht een boozen droom ge
0- r
gevoelde zich ojionoy e»
hem een gevaarhel *-1- f
i ui. '....m ba het gezicht van ae v
ontwaakte n"™1 m
maar na d0 a
Oostenrijk,
besluiten,
ü&r bjj kon toch
te op vertwijfeling
niet tot e«
geleek,
rdt vtno
