NIEUWE
2)ag6laó voor cffiooró- en SZuió-dCollanó.
Het moderne heidendom.
buitenland;
No. 4465,
Dinsdag 17 April 1900
25ste Jaargang.
De Verloren Zoon.
Per 3 maanden voor Haarlem ƒ1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor liet buitenland .S.st*.»»» 2,80
Afzonderlijke nummers. <0.03
Dit blad verschjjnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUBE1U: St. Janstraat Haarlem.
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte!
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Redacteur-Oitgever, W. KfiPPERS.
By de oude heideusche Grieken en Ro
meinen gold de Godloochening als een mis
daad die met den dood moest gestraft
worden; omdat de Godloochening de grond
slagen van den Staat en vau alle mensche-
lijke samenleving schokte. De Godlooche
naars werden voor de gevaarlijkste vijan
den van hetRyk aangezien.
Toen Caesar eens in zijn jeugd in den
vergaderden Senaat zekeren twijfel omtrent
het bestaan der Goden had uitgedrukt, ston
den Catoen Cicero onmiddellijk van
hun zetels op en beschuldigden hem, een
voor de Republiek noodlottig woord ge
sproken te hebben.
Men verhaalt, dat de Romeinsche veldheer
F a b r i c i u s, toen by den wijsgeer C y-
n e a sin tegenwoordigheid van P y r r h u s,
met de Godheid den spot hoorde dryven,
nitriep«Geve God, dat onze vyanden deze
leer volgen, wanneer zy met de Republiek
in oorlog zijn.»
«Ter dood met de Godloochenaars Dat
was weleer de kreet, die in deheidensche
wereld weergalmde.
De 19e eeuw heeft de vreeze voor de
goddeloosheid afgelegd; ja, wat meer is,
de Godloochenaars staan in hoog aanzien,
zy worden door den Staat gehonoreerd en
door het volk betaald juist daarvoor, omdat
zy in woord en geschrift voor de godde
loosheid yveren.
Leibnitz was van meeningdat de
laatste groote ketterij het atheïsmed. i.
de goddeloosheid, zou zyn. Naar het schijnt,
is dit tydperk thans aangebroken. Want
het radicale ongeloof is niet meer louter
een voorrecht van enkele duizenden uit de
hoogere standenneen, geheele legerdrom
men van arbeiders marcheeren reeds voor
waarts op de donkere paden van het on
geloof.
De groote afval heeft een aanvang ge
nomen. «Wendt uwen blik, waarheen gy
wilt,» heeft de groote P i u s IX z. g. ge-
FEUILLETON.
Vervolg
Zoo stond bjj in gedachten verzonken aan den
oever, toen er een man op hem toetrad, hem
een oogenblik bekeek, en hem dan fluisterend
zeide//hebt gij wat met de Batschi-Kapitechis
(haremwaohters) uit -te staan, wees dan op uwe
hoede, want bjj de muren sluipen kerels, die u
niet uit het oog verliezen.//
»Ik bm mjj geen schuld bewust, antwoordde
Max, „maar wie zgt gjj, daar ge mjj een bewjjs
van deelneming geeft?»
//Uw uitzicht bevalt mjj, en ik vertrouw die
aohurken daar niet. Mjjn naam is Kolschitzki,
ik ben een Pool.//
//Hebt dank,// sprak Max, en drukte de hand
van den man, die zich naar het schip begaf.
Was de vreemde een Duitscher geweest, dan
had hjj hem verzocht zjjn groeten aan meester
Bockel in Weenen over te brengen, nu echter
vergenoegde hij zich met zjjn naam te noemen.
Hjj wendde zich af, om zich door de afvaart
van het schip niet bedroefder te maken en zette
zjjne wandeling voort.
Hjj bemerkte niet, dat hem iemand volgde
toen hjj echter een eenzame plaats van de haven
bereikte, voelde hjj zich plotseling als door jjze-
ren klauwen gegrepen, men duwde hem een
prop in den mond, trok hem een zak over het
hoofd en voelde hjj zich gebonden,eer hjj zich koD
zegd; «beschouwt de heerschende kringen
der maai schappij] en zegt mij, of zij niet
afgevallen zijn van het geloof!»
Een nieuw heidendom is over de wereld
losgebroken. Bjj al zijne dwalingen bewaaide
het oude heidendom een levendig, gods
dienstig gevoel; alle levenstoestanden, ge
boorte, dood, ziekte, gezondheid, oorlog en
vrede, stelden het in verbinding met den
godsdienstdoordat het Godheden voor
alle levenstoestanden had en de wereld met
Goden bevolkte; ongetwijfeld was dit een
dwaasheid; maar toch een dwaasheid, die
uit een edel gevoel des harten voortsproot.
Maar het moderne heidendom heeft ban
kroet gemaakt aan al deze gevoelens; van
zjjne lippen stijgt geen gebed meer ten
Hemel; het buigt zjjne knieën niet meer
voor Godby het moderne heidendom zijn
waarheden zoek geraakt, die door het klas
sieke heidendom van het Oosten en Westen,
alsook door het nietklassieke heidendom van
de Zwart- en Rood-huiden werden vastge
houden waarheden, van waaruit de Apos
telen de brug konden slaan over het moeras
van de dwalingen der oude wereld. Te
Athene vond de Apostel der volken een
altaar, voor den «onbekenden God» opge
richt; maar in de modern-heidensche maat-
schappjj zou hij zulk een altaar, dat heen-
wjjst naar het geloof aan een Godheid, niet
meer vinden.
Men heeft tot dusverre beweerd, dat er
geen volk bestaat zonder godsdienst, zonder
het geloof aan hoogere machten. «Wanneer
gjj de wereld doorwandelt,» heeft de hei
den Plutarchus aan een wjjsgeer ge
schreven, «dan zult gjj maatschappjjen aan
treffen zonder letterkunde, zonder tooneel,
zonder scholenmaar nooit zult gjj er een
vinden zonder tempel en zonder God.*
Deze woorden van Plutarchus zijn
tegenwoordig niet meer waarze zjjn t«
schande gemaakt, niet door de zoogenaam
de ontdekking van eenige navorschers, die
bjj eenige wilde stammen van menschen-
eters op de Zuidzee-eilanden een volkomen
verweren. Men bricht hem in een Kano en de
schomelende beweging verried hem, dat ze hem
over den Bosporus brachten.
Wig laten het aan den lezer over, zich het ge
voel van den overrompelde te schilderen, die
in dit oogenblikjwenschte, dat men hem gedood
had de menschenroof was in Turkjje niets bjj-
zonders.
Max kon gerust denken, dat hem het vreese-
Ijjke lot van den slavernjj wachtte.
Toen de boot op de Aziatisohe zjjde van den
Bosporus was aangekomen, werd de gevangene
per wagen verder getransporteerd. Da vaart duurde
verscheidene uren, want het rjjtuig ging stap
voets voorwaarts, Max stikte haast, maar eindeljjk
bevrjjdde men hem toch van den zak.
Het rjjtuig hield stil op een met hooge maren
omgeven plein. Men bracht hem met gebonden
handen in een donkere cel, een oude Turk maakte
zjjne banden los, toen zjjn ontvoerders zich had
den verwijderd.
//Het zal van u afhangen,// zeide hjj, //hoe
men u zal behandelen. De poorten zjjn gesloten
en worden bewaakt. Beproeft gjj te ontvlachten,
dan moet ik u de ketens aandoen. Schik u in
uw lot, of men zal er u toe dwingen. Vergeet
echter niet, dat, wanneer ge gehoorzaam zijt, u
een betere toekomst zal toelachen dan ge ooit
hebt kunnen drooman.
Max antwoordde niet, hjj hield het voor het
beste, zjjn doodeljjken haat niet te toonen. Men
bracht hem verfrisschingende oude Turk scheen
zich over de lijdzaamheid van den gevangene te
verhengen, hij wees hem een goede legerstede
aan en den anderen dag toonde hij hem gewa-
gebrek aan alle godsdienstige begrippen
zouden willen bevorderd hebben maar door
het onbetwistbare bestaan van de modern-
hoidensche, goddienstIooze maatschappjj te
midden van Europa.
Het christel jjke Europa zond sedert eeuwen
en zendt nog altijd mission narissen naar de
andere werelddeelen, om aan de heidenen
het Evangelie te verkondigenmisschien
moeten over een aantal jaren geloofsgezan-
ten uit Azië en Afrika naar Europa trek
ken, om aan de ongeloovigemodern-
heidensche geslachten van dit werelddeel
het bestaan van een persoonlijken God te
prediken.
Frankrijk.
De Wereldtentoonstelling te Parjjs is
Zaterdag door den heer L o u b e t, presi
dent der Republiek met een lange redevoe
ring geopend. Hjj zeide dat de Fransche
Republiek, door de Regeeringen en de vol
keren uit te jioodigen met haar mede te
werken tot de synthese van den mensche-
lyke arbeid, daardoor vooral op schitterende
wjjze wilde bjjdragen tot het totstandkomen
vau de eendracht onder de volkeren.
De door de Echo de Paris geopende
inschrijving voor een gedenksteen op het
graf van kolonel de Villeboi s-M a-
r e u i 11 is gesloten met 6626 franks.
België.
De Brusselsche justitie heeft S i p i d o
laten herhalen hoe hjj den aanval op dan
Prins van Wales, had verricht.
De Brusselsche correspondent van de
Daily 'Ielegraph vertelt hoe men aan het
station alles in orde gebracht had als bjj
amkomst van den prins van Wales.
De magistraten stonden bjj een der eerste
klas wagens. S i p i d o werd naar hen ge
bracht en hem werd verzocht uit te leg
gen hoe hjj op 't perron gekomen was en
hoe hjj er m geslaagd was om door de
menigte te dringen en het salonrjjtuig van
den Prins te bereiken.
Toen hjj met zijn linkerarm tegen het
portier leunde moest hjj vertellen welke
houding de Prins had op het oogenblik dat
het schot afgevuurd werd.
pende wachten op het plein, wees hem op de
dikte van de muren, de sterkte van de sloten
en zeide
//Geef de gedachte aan ontkomen op wan
neer ge ze koestertbereid u er dan op voor,
hem aan te hooren die over lot te beschikken
heeft, en wees verstandig. De slaaf wordt met
de zweep tot den arbeid aangezet, hjj die echter
genade vindt in de oogen van zjjn meester, zal
tot hooge eer geraken.»
Max was nauwelijks verrast, toen hjj in den
loop van den dag Said zijn gevangenis zag bin
nentreden het geweld aan hem gepleegd, kon
alleen van dezen uitgegaan zjjn. De Aga moni-
terde den gevangene met een honendeo, triom
feerenden blik.
//Ik heb met de straf voor uw trotsch antwoord
gedraald,// sprak hjj, //maar ik heb ze u nog
niet geschonken. Nog eenmaal bied ik u de
gelegenheid aan, zweer uw geloof af, en als ik
dan over u tevreden ben zal ik u den weg tot
het geluk banen, doet gjj dat niet, dan zult ge
tusschen deze muren uw leven eindigen en mjj
uw brood, door arbeid betalen.//
//Gjj kunt mjj dooden,// antwoordde Max,
//maar niet onteeren. Voleindig uw misdaad ;er
?s een God in den Hemel die over mjj waken zal.//
//Er is een God, maar niet voor honden,//
knarste Said.
//Laster niet ongeloovige, het is Allah welge
vallig als de geloovige den ongeloovige met voe
ten treedt.
Geschiedde het niet, omdat ik met de wen-
schen van een hooggeplaatst persoon moet reke
ning houden, geloof me, ik verspilde geen woord
Het rjjtuig, dat voor deze proefnemin
gen gebruikt werd, was in dezelfde possitie
geplaatst als de salonwagen van den Prins.
S i p i d o was echter niet in staat om
volkomen juist te vertellen welke houding
Zjjne Hoogheid innam, toen de schoten
werden afgevuurd. Hjj was op dat oogen
blik zoo opgewonden, dat hjj zich nu slechts
zeer weinig meer herinnerde. Nu, dat laat
zich best begrypen.
De leider van de Belgische ambulance
in de Zuid-Afrikaansche Republiek, Dr.
C o o 1 e n, heeft aan de vrede te Pretoria
de voorkeur gegeven boren de gevaren van
het oorlogstooneelhjj is te Pretoria ge
trouwd en heeft de leiding der ambulance,
waaraan nog tien andere doctoren zjjn ver
bonden, aan zjjn collega overgedragen.
Sensatiewekkende berichten zjjn te
Brussel openbaar geworden over de wreed
heid waaraan de Belgen zich aan den Congo
schuldig maken.
Zes overheidspersonen worden vervolgd,
omdat zy vele inboorlingen vermoord en
vrouwen en kinderen gepjjnigd hebben.
In Brussel is groote verontwaardiging
over deze schanddaden en de pers vraagt
luide om deze barbaren streng te straffen
voor hunne misdaden.
Amerika.
Onlangs werd in de Vereenigde Saten
een huweljjk per telegraaf gesloten op de
de volgende manier, tusschen een cavale
rist die in Nieuw-Mexico in garnizoen is
en zjjn beminde die op 1700 kilometer af
stand woonde. De vader van het meisje
had geen bezwaar tegen het huweljjk, maar
wilde zjjn dochter niet anders dan als ge
trouwde vrouw het ouderlyk huis doen
verlaten. De bruigom kon geen verlof krjj-
gen en daarom werd de telegraaf te baat
genomen. Alles werd daartoe vooraf gere
geld en de telegrafisten aan de tusschen-
stations bjjtjjds gewaarschuwd.
Op den bepaalden dag verschenen de par
tyen elk met haar getuigen en een gees-
teljjke aan de telegraafkantoren hunner
woonplaatsen, de gewone vragen werden
gedaan, overgeseind en beantwoord en de
geestelyken zegenden het huweljjk in. Zoo
kon de jonge dame eenige oogenblikken
later als getrouwde vrouw in den trein
plaats nemen, die haar naar haren echt
genoot zou voeren.
meer en liet de tong doorstekenwelke daar
lastert.
//Hoor mjj aan, voer hjj voort, toen Max geen
antwoord gaf, maar in gedachten verzonken naar
den grond keek, wik verneder mjj tot een Chris
tenhond te spreken, dat moet ge erkennen. Ik
zeide u reeds eenmaal, dat een hooge vrouw u
opgemerkt heeft en in den waan verkeert, dat
uw bloed het hare iszjj komt van een Grieksch
eiland, zjj was de vrouw van een ongeloovige,
voor het oog van Kara Mustapha op haar was
gevallen en zjj liet een kind achter, toen de
dienaren van den Profeet met vuur en zwaard
het kruis van de Maltezer ridders en Vene-
tianen verwoesten
//Nu begrjjpt gjj het,// sprak Said verder, toen
hjj bemerkte, dat het verhaal een grooten indruk
op den gevangene maakte, ffdat het van mjj
afhiDg, wat een bericht ik haar van u gaf, ik
wil u echter ook nog vertellen, dat de belang
stelling van de Gemalin des Groot-Viziers u
er voor gered heeft, vermoord te worden, want
dit was over u besloten. Weet dan, dat ik u
verschoonde, om u als werktuig tot mijn bevor
dering te gebruiken. Wanneer gjj u inschikkeljjk
had getoond, was uw geluk groot geweest en
ik had mjjn doel bereikt. Gjj moet het u zelf
wjjten dat ik de gemalin van den Groot-Vizier
een bericht heb gegeven, dat haar deed geloo-
ven, dat zjj zich moest vergist hebben. Gjj ziet,
ik heb u niet bedrogen, maar gjj zult eehter ook
wel willen gelooven, dat ik u liever laat dooden,
dan dat ik u de vrjjheid weergeef wanneer ge
niet den slaaf van mjjn wilt zjjn, en uw geluk
in waanzinnige verblinding van u stoot.
H44RLEHSCHE C10PRA11.
ABONNEMENTSPRIJS
PRIJS DES ADVBRTBNTIHN,
AGITB MA NON AGITATB.
48
