NIEUWE
Ïï)ag6laó voor Éftooró- on SLuió-éCollanó
Jhr. Mr. van Asch van Wijck.
Jhr. Mr. T. A. J. van
Asch van Wijck.
Een sociaal gevaar.
No. 4494.
Dinsdag 22 Mei 1900.
2 5ste Jaargang.
cMoeten wij stemmen
De Verloren Zoon.
BUITENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland c
Afzonderlijke nummers.
Dit blad verschjjnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
BTJBE AU: St. Janstraat Haarlem:
/1.10
«1,40
«2,80
«0.03
PBIJS DB Et ADVEBTENTIBN.
Van 16 regels 50 Cent
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte)
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
AGITE MA NON AGITATE.
Redacteur-üitgever, W. KAPPERS.
Wij vertrouwen dat deze vraag overbo
dig is. W:ij vertrouwen dat de Katholieken
in het district Haarlem vandaag beseffen
wat hun plicht is want geheel het Neder-
landsche volk heeft het oog gevestigd op
den uitslag der stemming in de Spaarne-
stad.
Ja, voor de Katholieken van het district
Haarlem is het een plicht, een heilige plicht
te gaan stemmen en te zorgen dat hun stem
niet verloren gaat, maar vandaag ten bate
komt aan de zaak die hun het nauwst aan
het hart ligt.
Niemand mag vandaag achterblijven. De
dag van heden beslist over onze hoogsta
belangen. Weet Katholieke kiezers dat zie
len onteerd worden en dat armen verdiukt
worden, weet dat honger geleden en zede
lijke en stoffelijke nood door alle standen
heerscht.
De gevolgen van het t'huis big ven van
de stembus zjjn niet te overzien. Wij heb
ben de Kiezers meer dan ooit aangetoond
wie zij stemmen moeten. Wjj hebben aan
getoond dat landbouwhandel en nijver
heid,vooral den kleinen burger en den werk
man een warmen beschermer vinden in
den heer
Wilt gij Katholieke Kiezers de rechter
zijde, die onze belangen verdedigt in de
Tweede Kamer der Staten-Generaal, ver
zwakken, bljjft dan t'huip, maar wilt gjj uw
rechten verdedigd zien op de meest hu
mane en loyale manier, brengt dan uw stem
uit tot verdediging van onze rechten tot
verdediging van geloof en vaderland op
den candidaat uwer kiesrereenigingop
den heer:
De stembureaus houden zitting
tot dezen namiddag 5 uur.
Is uw kaart verloren geraaktge kunt er
een nieuwe krijgen, die u mét de mieste wel
willendheid wordt verstrekt.
feuilleton.
77
Vervolg)
Den volgenden dag kwam de Pool weder op
een ongewonen tijd. Hij keek Aloisia met meer
gevoel aan dan te voren, en zeide:
//Ik kom om afscheid te nemen. Ik heb een
gevaartjjke opdracht te vervullen, ik wilde, dat
uw gebed mjj ondersteunde.#
//Daar kunt ge op rekenen,// antwoordde
Aloisia, "ik bid steeds voor u even goed als
voor mijn familie, als ge daar buiten strjjdt,
maar wat kan gevaarlijker zijn, dan de wacht
op de schans? Wat wil men van U?"
//Graaf Rudiger heeft reeds twee boden naar
den Lotharinger afgezonden,// sprak Kolschitzki,
om hem te verzoeken, dat hij het ontzet van
Weenen zonder uitstel bespoedigde, daar de stad
het niet meer uithouden kan. De Graaf wil
weten, wat hjj kan hopen, want hjj moet de
levensmiddelen die nog voorradig zjjn, daarnaar
verdeelen. Geen van de twee boden is terug
gekomen en nu zal ik beproeven of ik den
Hertog kan bereikon."
//Barmhartige God,// riep Aloisia verbleekend,
ydat is uw dood: Wanneer de Turken u grjjpen,
rijt gjj verloren.#
//Als God het wil, dan moet ik ook sterven
op de sohans," sprak de Pool.#
„Ik ken de taal en de manieren der Turken
en Tartaren, al» ik mjj verkleed, kan het mjj
Men hoort tegenwoordig alomme van de
rechten van den werkman. Het heeft ook
iets bijzonder actueels, dat immer trekt.Er
ware nog aan toe te voegen: iets idealistisch,
iets meer subliems het steunen van den
zwakkere in den grooten worstelstrijd.
En inderdaader zjjn wanverhoudin
gen, wie erkent ze niet Misstanden in de
groote schichten en geledingendie de
groote massa uitmaken onevenredige hoog
ten en laagten in den menschendrom, die
de Voorzienigheid ons ter effening over
laat, ten wier peiling en middeling Zij in
wjjs Bestel ons den grooten paus Leo XIII
zond met ongeëvenaarden zienersblik,schou
wend de onvermijdelijke botsingen en in al
hun omvang als dragers van matelooze el
lende en toomelooze hartstocht.
Uit dit meuschenbrein rolde in bijzon
dere belichting Gods de onsterfelijke En-
cyliek eRerum Novarumals een grond-
zuiling, door de partgen beproefd, waarop
gemeenschappelijk nieuwe verhoudingen
naar tijdsomstandigheden, nieuwe verbete
ringen te scheppen en aau te brengen vallen.
Maar bjj dat al schuilt een gevaar, een
dreigend gevaar, bet geval van overgling en
voorbijzien van wat ook der anderen behoort.
In dezen wedstrijd van te prijzen huma
niteit worde het niethet overhellen bloot
naar eene zjjde, het zien en zoeken der kwa
len enkel bjj de eene, zjj het dan ook de
zwakste partjj. Niet in den geest van het
«Qu'est-ce qu'il est le tiers état Rien.
Qu'est-ee qu'il doit être? Tout.» Worde
den vierden stand de noodige hulp gebracht,
want dan zou de loop der dagen het mon
ster herborendat den minder weerbare
met verdelging dreigt, alle gezag en wet,
van boven komend, brekend bet mon
ster, dat «revolutie» d.i. omverwerping heet.
Men vergete toch niet en de schuld
ligt bier in de eerste plaats bij de leiders
en voorgangers dat met elk recht ook
een plicht geschapen wordt. Hoe vaak wordt
gelukken de opdracht te volbrengen, eerder
dan een ander, want ik ben een jager en ben
met de wouden en ravjjnen bekend. Ik wilde
alleen, dat uw goede wenschen mjj vergezelden,
dan kan mjj geen kwaad overkomen."
//Kunt gjj daaraan twijfelen, stamelde zjj.
//Neen, maar ik wilde het van uwe lippen
hooren, ik waag het welgemoed, als ik weet dat
gjj aan mjj denkt."
//Zeker zal ik aan u denken. Gij waagt het
leven voor de stad, ofschoon ge geen Oosten
rijker zjjt.//
//Maar ik mocht het eens worden. Ik vind
hier een nieuw vaderland, of ik heb er nergens
een. Hebt gij mjj een weinig lief, Aloisa
"Kom terug#, sprak zjj en haar oogen zwommen
in tranen.
"Hjj drukte haar de handen, hjj wilde haar
ook aan zjjn borst drukkeD, toon hjj de stem
van den gewonde hoorde.
//Men zeide mjj//, sprak de kranke, die waar-
schjjnljjk het ge»prek had gehoord met zachte
stem door hoesten onderbroken //dat de gemalin
van Kara Mustapha mijne moeder was. Wist
zjj dat ik hier was, misschien bad zij voor de
stad zocht Maria beschermde de
Meer kon hjj niet uitbrengenmaar de Pool
had genoeg gehoord.
Hjj had vernomen, dat de Tartaren de ge
malin van Guido v. Starhemberg en de Prin
ses Maria Lichtcnstein hadden geroofd, hjj kon
raden wat Max bezig hield, nu hjj hem open
baarde dat de gemalin van den Groot-Vizier
zjjne moeder was. Was dat een fantasie door
de koorts veroorzaakt of waarheid? Hjj moest
dat niet voorbijgezien in vergaderingen,
in besprekingen, en bijeenkomsten. Zoo hier
en daar wordt het in een edelmoedige bui
door dezen of genen eens aangeroerd, maar
in den algemeene is veelal zekere loom
heid ten dezen wjj zonden haast zeggen
gebruikelijk. Nn is het wel aangenaam voor
de hoorders te hooren van zijn rechten en
nog aangenamer, iemand iets aangenaams
te zeggen, doch geve men zich rekenschap
zijner daden, dan diene toch voor alles de
gulden maat van evenwichtigheid der be
langen sprekend in gelijken zin van het
geen is rechthebbend en wat is plicht
matig.
De arbeider is zijn loon waard! Zeker,
driewerf zeker! en eere den mannen, die
hunne talenten en krachten dezer goede
zaak ten dienste stellen, maar ook de ar
beider de werkman zal het gezag erken
nen in den patroon zijn meerdere zien,
die hem werk verschaft en wien hjj waar
lijk productief vermogen heeft te leveren
voor de behoorljjk te ontvangen vergoeding
in het goed begrip, dat de gediende
belangen van den patroon ook ten deele
de zijne zjjn; dat het voordeel van den
werkgever ook indirect zjjn voordeel wordt.
En dan valt met smart te wjjzen op de
grove onverschilligheid, die gemeenljjk hier
om er zjjn, Gode zij dank! loffeljjke
uitzonderingen in werkmanskringen
heerscht. Onverschilligheidgrootendeels
vrucht van de hun allerwegen opgedrongen
stelling, dat de patroon teert op het zweet
van den arbeidende onverschilligheid, die
hen koud laat, of hun werkstuk al dan
niet de roem der werkplaats van herkomst
zal wegdragen; onverschilligheid, die alle
intellectueele leiding miskent en in poover
denken slechts «zwoegen» ziet in een druk
gebraik der spieren. Eu al klinke het pa
radoxaal dat zelfs sommigen onverscbil-
lig hun getal is meerder dan dat het
als iets normaals mag worden aangezien
tegen de moeite opzien, zich met eere
in bun vak te bekwamen, zjjn zij niettemin
het vernemen. De gedachte schoot als een blik
semstraal door zjjn hoofd, dat, als Max niet
gejjld had, dit geheim hem d8 beste gelegen
heid gaf, geheime verbindingen aan te knoopen
met dat vflandeljjk leger.
//Ik wilde dat ik het amulet kon meeneman,"
zeide hij tot Aloisia, //om het de gemalin van
Kara Mustapha ter hand te stellen, als ik het
Turksche kwartier gelukkig bereik. Maar als ik
een ongeluk kreeg, was het voor mjjn beste
vriend verlo en, en ik zou de berooving voor
God niet kunnen verantwoorden."
//Zeker niet," antwoordde het jonge meisje,
//maar wat wilt gjj dan met het kleinood
De Pool verklaarde haar zjjne plannen, en
vertelde dat het van groot gewicht zonde zijn
voor de stad, als het hem gelukte, geheime
verbindingen met een invloedrjjke vrouw, zoohls
de gemalin van Kara Mustapha was, te kunnen
aanknoopen,
"Had ik maar iets,// zeide hjj, //om de
vrouw te overtuigendat iemand waar zij
belang in stelt, zich hier iü Weenen bevindt,
dan had ik veel gewonnen, en als zjj, zooals
Max zegt naar hem verlangt.dan kan
Starhemberg geen beteren bode vinden dan
mjj
z/Hier is nog een zjjden doek,// zeide Aloisia
dan Pool het doekje toonende, dat Max op zjjn
borst had bewaard, //het is hem in ieder geval
ook een dierbaar aandenken, maar niet zoo ge
wichtig als het amulet en ik geloof, dat, als
hjj vrij van koorts was, hjj u zoude veroorlo
ven het te nemen."
Max had met gesloten oogen daar gelegen,
in het groote koor om recht en vergelding
de laagste toonhebbers niet.
Hebben zjj geen oog voor de dulaelooze
concurrentie, die den werkgever becjjfe-
ringen ontwringt, waar meermalen de mee
vallers de winsten moeten maken, wat na
in zich zelf wel niet te loven valt.
Maar hoe zal hjj, voornameljjk de kleine
middenmanzijn kapitaal en kapitaaltje
rendeerend maken, om te geraken tot de
uitkomsten, die zjjn huisgezin en stand on-
ver biddelijk 'eischen En beeft men voor
beelden van «rjjk worden hoezeer zjjn
dan bjjzondere jjver en werkkracht,de betere
tjjden, vaak hier niet de grootste factoren.
Niettemin, wjj erkennen het gaarne: geen
verhaal van winstderving op het eerljjk
toekomend loon. Zjjn er van die eigenaars,
van die uitzuigende kapitalisten, die op de
gekromde nekken hunner onderdanen zich
tot hoogten, tot onmeetbare hoogten heb
ben opgetild, dan bljjve hun de wrake en
gerechtigheid Gods niet uit. Zjj vinden hun
verdoemenis in hun bloedkleverigen rjjk-
dom, onverzadigbaar als de gieren, azend
op de vlakte. Hun woekeren met loonen
worde ten schande van hun algeheel ge
slacht.
Maar met de rechten van den werkman
ook het hem voorhouden zjjner plichten
niet te verzuimen, ziedaar het doel van
dit betoog. Het nalaten in deze, het heen-
gljjden over geljjke verdeeling van lasten
en lusten tegenover die kringen, wie het
niet kan aangerekend worden, niet verder
te denken dan wat hnn is voorgehonden
het hun beduiden, dat rjjkdom en aanzien
de eerste makers zjjn van geluk en tevre
denheid, daarin schuilt naar mjjn beschei
den meening een gevaar, een sociaal gevaar.
R. Ant.
Amerika.
Vrjjdag-avond is het Zuid-Afrikaansch
Gezantschap te Washington aangekomen
maar nu opende hjj ze, als had hjj het gesprek
duideljjk verstaan, want hjj knikte toestemmend.
#Hjj wil het,# riep de Pool en greep naar
den doek.
//Vertrouw hem mjj toe,# bad hjj, toeu Aloisia
draalde met den doek over te geven.
//Wie weet,» mompelde sjj, //of de kranke dat
alles niet in de kooits heeft gesproken en self
niet begrjjpt, waartoe hjj zjjn toestemming heeft
gegeven -Hoe zoude ik voor hem staan, als hjj
met zjjn volle verstand naar den doek vroeg en
mjj het verwjjt maakte, dat ik zjjn eigendom
niet had beschermd Hjj zou mjj met reden kun;
nen haten en verachten.//
//Wat wjj doen, geschiedt met het edelste
doel,// antwoordde de Pool, "en schaamde hjj
zich, daardoor een offer te brengen, dan is hjj
niet de man, waarvoor ik hem heb gehouden.
Gjj schat hem lager dan hjj verdient.#
Aloisia keek hem aan, als wilde zjj zien, of
hjj met haar spotte.
//Had ik jhet recht, voor hem te handelen,#
mompelde sjj, //ik zoude niet aarzelen
Hier stokte hare stem, men kon het den Pool
aan zien, dat zjj hem griefde. Toen hjj haar
echter zonder een woord te zeggen het doekje
wilde teruggeven, nam zjj het niet aan.
"Doe wat gjj wilt," fluisterde sjj, als had
zjj andere gedachten gekregen, #ik heb ook niet
het recht tegenover vrienden als gjj zjjt, in
zjjne plaats op te treden."
//Gij zult mjj echter behoeden voor verwjjten.#
(Wordt vervolgd.)
H44RIEHSCIIE C 0 0 R11!T.