NIEUWE
HbagBlaó voor <3tooró- en Suió-eXollanó.
Nieuwe Kiesrechtplannen.
"buitenland,
No. 4505.
Woensdag 6 Juni 1900,
25ste Jaargang.
3? 1-6, regeIs Cent
De Verloken Zoon,
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummers, i «0.08
Dit blad verschijnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
B U B B A trSt. Janstraat Haarlem:
PRIJS DER ADVERTENTIHN.
üilke regel meer71/
Groote lotters worden berekend naar plaatsruimte|
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
AGITB MA NON AGITATE.
Redacteur-Uitgever, W. K fi P P E R 8.
Wy hebben zoo dikwijls beweerd, dat de
veranderingen in de kiesrechtregeling, die
telkenmale van radicale zijde worden voor
gesteld, slechts middelen zyn om van zich
te doen spreken, dat wij niet kannen na
laten, nu daartoe de gelegenheid zich aan
biedt, hiervoor een nieuw bewjjs aan te
voeren.
Algemeen geloofde men tot nog toe, dat
wanneer het algemeen stemrecht hier te
lande was ingevoerd, de radicalen en socia
listen hun zin zouden hebben, daar er dan
in dit opzicht voor hen niets meer te wen-
schen viel. Doch hierin vergist men zich
zeer. Met het algemeen stemrecht zjjn de
zoogenaamde vooruitstrevenden nog niet
klaar. Als het nameljjk eenmaal daartoe
mocht komen, hetgeen wy evenwel een ramp
voor ons vaderland zouden heeten, dan zou
den de radicalen en socialisten pogingen
gaan aanwenden om het evenredig kiesrecht
ingevoerd te krjjgen. Het Sociaal Wtekblad
heelt voor enkele dagen dit denkbeeld ont
wikkeld, toen het de noodzakelijkheid be
toogde van een splitsing in de liberale partjj.
Zonder op dit oogenblik de evenredige
vertegenwoordiging te willen bespreken
moeten wy er toch op wijzen hoe deze
nieuwe eisch der vooruitstrevers in tegen
spraak is met hetgeen zy op dit oogenblik
verlangen, n.l. algemeen stemrecht. Het al
gemeen stemrecht beoogt aan een ieder
van welken stand of raDg, van welken ouder
dom of maatschappelijke beteekenishet
recht te geven om mede te werken aan de
samenstelling der Volksvertegenwoordiging,
terwyl dat recht op geen enkele wyze mag
worden beperkt of verkort.
De voorwaarden voor de kiesbevoegdheid
zyn voor het algemeen stemrecht zoo ge
ring mogelijk. Slechts de bepaling van een
zekeren leettjjd sluit de kinderen uit, doch
overigens kan een ieder aan de stemming
deelnemen.
Het is steeds onze meening geweest, dat
een dergelijke regeling van het stemrecht
onmogelijk waarborgen kan geven, dat men
eene Vertegenwoordiging krygt, die beter
dan eenige andere de landsbelangen zal be
hartigen. Wjj hebben er altjjd op geweren,
dat velen uit de laagste volksklassen van
hun stemrecht een verkeerd gebruik zou
den maken. Voor zoover zij hun stem niet
afhankelijk maken van allerlei invloeden
FE U1LLBTON.
88
(Vervolg)
//Wie zoude de bressen herttellen, wie .de
udvallei» weren?//
Den 9den September schetterden de trom
petten in het Tnrksebe kamp. Men kon het
Uuideljjk van den Stephanustoren ziendat
Kara-Mustapha revue over zijn troepen hield.
//Dat is ons doodvonnis,// mompelde Rudiger
#hij rust zich uit tot een laatste algemeeue
bestorming, ons laatste uur is geslagen, laat ons
als mannen sterven.//
//De Pool,# weerklonk er eensklaps een
jubelgeioep, en men zag Kolschitzki met stof
bedekt, bloedend, maar met stralende oogen
naderen.
Graaf Rudiger had den Pool verloren ge
waand, het scheen hem onmogelijk toe, den
Donau o?er te zwemmen en trots alle bespie-
ders van den vijand, het leger van den Lo-
tharinger en dan weder de ingesloten stad te
bereiken. Toch was het gelukt, zjjn oogen
zeiden, dat hjj een goed bericht bracht. En
hjj bracht dat, maar toch alleen en nu weder
hoop.
Hjj vertelde, dat de Lothariuger Graaf Tö-
köly by Pressberg en de Pacha van Gioawar-
dein bü Stammersdorf had verslagen, beiden
hadden hulp aan het Turksche leger willen
brengen. Hjj berichtte, dat de Koning van Polen
dia op hen worden uitgeoefend, zyn zij niet
voldoende op de hoogte van tal van zaken,
die hun keuze moeten bepalen. Het alge
meen stemrecht geeft dus meer kans op
eene slechte dan op eene goede Vertegen
woordiging. Daarom gelooven wij, dat al
leen voorstanders van het algemeen stem
recht kunnen zyn zij, die in hun eenzijdi-
gen haat tegen het «kapitaal,» van de Staats
macht gebruik zouden willen maken om
dat kapitaal te vernietigen.
De radicalen en socialisten gaan dan ook
werkeljjk van die gedachte uit en vooral
daarom maken zy propaganda voor het
algemeen stemrecht. Dat echter ook zij
dat algemeen stemrecht pur et simple niet
zoo onvoorwaardelijk goedkeuren, blijkt
uit het hierboven medegedeelde dat men
na de invoering van het algemeen stem
recht het proportioneel kiesrecht zou weu-
schen. Het Sociaal Weekblad betoogt, dat
het algemeen kiesrecht niet het laatste
woord is in de kiesrechtregeling der toe
komst. Het is in zyn wezen individualis
tisch en past, volgens genoemd blad, niet
in het organisch verband der maatschappij.
Maar, gaat het Sociaal Weekblad voort,
ook onze tegenwoordige kiesrechtregeling
is niet minder individualistisch, al sluit
zij een deel der meerderjarige Nederlan
ders uit.
Het blad wil de grondslagen van het
tegenwoordig kiesstelsel zuiver in toepassing
brengen en meent daarom te moeten strjj-
den voor algemeen stemrecht, en wanneer
dat verkregen is, eerst dan acht het den
tijd gekomen om het individualistisch ka
rakter der kiesrechtregeling te doen ver-
dwynen.
Wat dat individualistisch karakter betreft,
gelooven wjj, dat de invoering van het
algemeen stemrecht dit in hooge mate zal
bevorderen. Door de kolossale vermeerde
ring van het aantal kiezers in de richting
van de minder ontwikkelde klassen der sa
menleving zal men zeer zeker niet komen
tot meer en hooger gemeenschapsgevoel.
Integendeel zullen de persoonlijke invloe
den meer op den voorgrond treden, daar
het begrip van hoogere belangen by die
volksklassen niet zoo overtuigend is ge
vestigd als by de meerderheid van de tegen
woordige kiezers.
De radicalen en socialisten willen dus
in zake de kiesrechtregeling eersteen kwaad
gaan bevorderen en geheel doorvoeren, om
en hulpvolk der Sakeen bij Tullen over de Donau
kwamen, om met den Lotharinger vereenigd,
Weenen te or.tzetten.
De Groot Vizier had in zjjn overmoed de
brug bjj Tullen niet verwoest en nu kon het
leg8r der Christenen deze gebruiken.
;/De hertogzoo besloot de Pool zijn
bericht, //laat u zeggen, edele heer, dat gjj de
stad nog een paar dagen zondt verdedigen, tot
de hulp aangekomen is. Gjj moet een vuur-
sein van den Stephanustoren gevenals de
laatste kracht tot tegenstand gebroken is, dan
zal hjj aangrjjpen, of hjj hulp heeft of niet.//
Graaf Rudiger keek ernstigterwijl allen
over het heugeljjke bericht jubelden en uitzagen
als hadden hunne krachten weder nieuwe sterkte
ontvangen, schudde hjj het hoofd.
./Gave God,// zeide hjj, //dat ik u kon ver
gelden, wat gjj gedaan hebt voor ons, maar hoort
ge dat gewoel hier onder ons niet De Turken
zjjn reeds tot hier met hun kruitmanen, de
Groot-Vizier houdt revue over de bestormingseo-
lonnen, het gaat hier niet om dagen maar om uren
„Neen, edele Heer,// riep de Pool, //vrees dat
niet. De Groot-Vizier is verblind en rust zich
niet nit tot een bestorming tegen Weenen, maar
wel tot don strjjd tegen het aankomende leger.
Hij denkt de hulp die de Keizer zend te ver
nietigen, en gelooft dat de stad hem dan als
een rjjpe appel in den schoot moet vallen. Hjj
zal geen bevel geven, tot een algemeeue bestor
ming, daarvoor zorgt zjjn hebzucht, zjjn hoog
moed en zfln verblinding, daarvoor zorgt onze
bontgenoote, die wjj in het leger hebben, de
moeder van Snndacker,//
het daarna te gaan uitroeien. Dit is naar
onze meening de verkeerde weg. Ook wij
oordeelen, dat het individualisme by het
kiesrechtvraagstuk moet worden vermeden.
Wanneer de kiezers ter stembus opgaan,mo
gen zy geen persoonlijke of locale overwegin
gen doen gelden. Zy bekooren zich uitslui
tend af te vragen, wat het algemeen landsbe
lang eischt. Iedere andere consideratie
maakt de stem, die zy uitbrengen, onzui
ver en werkt er dus toe mede om een Ver
tegenwoordiging te krjjgen, die niet in de
eerste plaate het landsbelang zal bevor
deren.
Maar juist omdat wy alle individualisme
afkeuren, willen wy niet medewerken aan
het algemeen stemrecht, daar men dan
dit kwaad in hooge mate zou verergeren.
Het eenige middel om aan het individualis
me te ontkomen, is de tegenwoordige kie
zers te doordringen van het hooge gewicht
van hun stem. Zij moeten nog meer dan
thans tot de overtuiging komen, dat alleen
het landsbelang mag wegen, wanneer zy
hun kiezersplicht vervullen.
Er zyn reeds vele verbeteringen in dit
opzicht tot stand gekomen. Zoo noemen
wy bjjv. de officieele candidaatstelling, by
de jongste kiesrecht-regeling ingevoerd, een
stap in de goede richting, omdat daardoor
wordt voorkomen, dat stemmenversnippe-
ring een candidaat op den voorgrond kan
brengendie ver beneden zyn tegenstan
ders staat. Ook zijn er nog wel andere mid»
delen om het individualistisch karakter uit
de kiesrechtregeling te verwyderen. Doch
men trachte dit niet te doen door eerst het
algemeen kiesrecht te gaan invoeren. Men
zou dan doen als een tuinman, die om het
onkruid uit den tuin te krygen, het eerst
tot zyn vollen wasdom liet komen en dan
zou gaan wieden.
Het schijnt ons daarom toe, dat het So
ciaal Weekblad een achterdeurtje geopend
wil houden voor toekomstige agitatie. In
dien toch Regeering en Vertegenwoordi
ging in arren moede eens toegaven aan
den drang van radicalen en sociaal-demo
craten dan zou elk motief voor ageeren
op kiesrechtgebied verdwenen zyn, wan
neer men niets anders had gevraagd dan
algemeen kiesrecht. Men zou dan behoo-
ren tot de satisfaits en geen wenschen
meer kunnen opperen. Dit moet voorko
men worden en daarom komt het Sociaal
Weekblad nu al vast met den eischdat
//Geve God, dat gjj u niet vergist,// zeide de
Graaf, //de komende dag zal het leeren.//
De lOdon September gitg voorbij zonder aan
val, ook de voormiddag van den llden, de
Zaterdag. Maar de laatste amunitie was gebruikt,
de honger en ellende tot het uiterste gestegen,
en men hoorde het graven der Turksche pioniers
duideljjker dan de vorige dagen, onder de bol
werken. De Turken hadden hun gangen tot in
het binnenste der stad gegraven.
//Begint de aanval in de vroegte,// zeide Graaf
Rudiger tot Kolschitzki, «laat hjj de mjjeen
springen, dan vermoort hjj weerloozen. Honger
en afmatting kan zelfs de sterkste wil niet meer
regeeren. Ik zal als het donker wordt, het sig
naal van den toren geven, de vjjnnd mag het
raden, dat de laatste krachten ons begeven heb
ben! Ik wilde alleen dat de Hertog wist, dat
wjj niet eens meet een uitval kunneu doen.//
//Ik zal het hem zeggen,// riep da Pool. Graaf
Rudiger had deze koene aanbieding van den
Pool verwacht. Heden waarschuwde hjj den Pool
niet meer, maar roerend en bewonderend keek
hjj hem aan.
//De dood is gewisser voor hem, die in de
stad bljjft,// zeide hij, //dan voor hem, die
zich in den vloed van den Donau stort. God
zij met u!//
Mbx Sundaeker was, sinds hjj zich op den
avond toen de Pool met de boodsohap naar den
Lotharinger was gegaan, naast Guido te slapen
had gelegd, met hem maar weinig iu aanraking
gekomen, daar Starhemberg hem het bevel op
de Burgbastei had toevertrouwd, terwijl hjj aan
Guido de Löwenbastei aanwees. Hjj had de
na de invoering van het algemeen kies
recht het evenredig stemrecht aan de orde
moet worden gesteld.
Ook op dien grond zyn wy de meening
toegedaan, dat er eindelijk eens rust moet
komen in dit opzicht. Sedert de jongste
tientallen van jaren is de Kieswet herhaal
delijk veranderd. Men heeft zich nauwe
lijks den tyd gegund om na te gaan, hoe
de joDgste wyziging wel heeft gewerkt
of men heeft weder eene nieuwe verande
ring ter hand genomen. Yan stabiliteit is
geen sprake geweest. Verschillende stelsels
hebben elkaar opgevolgd. Laat men nu toch
eens ernstiger zaken in de Vertegenwoor
diging behandelen, en laat ons toch tevre
den zyn met de Kieswet-V an Houten,
ook al weet de tegenwoordige Regeering
daarin vele technische gebreken aan te
wijzen.
Men bedenke dat hier veel op het spel
staat. Vooreerst gaat veel kostbare tyd ver
loren, wanneer gedurig over verschillende
proefnemingen op kiesrechtgebied moet wor
den gedebatteerdmaar dan ook durven
wy de verzekering te geven, dat al die
proefnemingen ons toch geen betere ver
tegenwoordiging zullen opleveren. Integen
deel zyn wij vast overtuigd, dat het ge
halte van hen die zich voor een Kamerze
tel beschikbaar stellen, noodwendig moet
verminderen, wanneer het gehalte der kie
zers daalt.
Daarom hopen wy, dat het gezond ver
stand onzer tegenwoordige Kamerleden ons
zal behoeden zoowel voor de ingediende
wet van de Regeering betreffende de kies
rechtregeling, als voor het algemeen kies
recht van het Sociaal Weekblad met het
proportionneele kiesrecht in het verschiet.
Het landsbelang eischt zoo min het een
als het ander.
Engeland.
In Engeland gaan stemmen op tegen den
oorlog. Zoo is de jaarlyksche bijeenkomst
van Independent Labour Party die te
Glasgow heelt plaats gehad voor de voor
standers van den vrede zeer interessant ge
weest.
De heer Keir Hardie, de bekende
leider der werkmansparty, voorzitter der
vergadering, veroordeelde in zyn rede den
schans alleen voor dienstzaken verlaten en noch
Bockel gezien, noch iets van zjjn familie gehoord.
Er had zich van hem, zooals van alle mannen,
een onverschilligheid meester gemaakt, die ieder
ander gevoel verstikt, en den vermoeide alleen
verlaat in die oogenblikken, als het geldt, de
eenige, hoogste plicht te vervullen, waarvoor
men nog leeft.
Kolschitzki had een gesprek met hem niet
gezocht en ook niet vermeden, maar er had
zich nog geen gelegenheid tot een opheldering
tnsschen hen voorgedaan. Nu begaf zich de
Pool, eer hjj de reis over den Donau nogmaals
wilde aannemen, naar het huis van Bockel om
daar afscheid te nemen. Zjjne krachten waren
door het oponthoud in het leger van den Lo
tharinger door voedsel versterkt, anders had hjj
het ook niet durven wagen,nogmaals een bericht te
brengen. Hjj werd met onweerstaanbaren drang
naar het huis van Bockel getrokken, ofschoon
hjj zich voorgenomen had, het niet meer te be
treden, voor hjj zjjn smart meester was gewor
den, hjj had tot voorwendsel, daar hjj Bockel
ook niet meer gezien had, dat hjj naar Leopold
wilde gaan informeeren.
Toen hjj het huis betrad, welks buitenmuur
door een kogel was verwoest, zag hjj het eerst
de oude Wlaska. Zjj zat in een hoek, de oogen
puilend uit het bleeke gezicht; zjj twjjfelde zeker
zelf aan al het geluk, dat zjj Max had voorspeld,
want al had baar verpleging hem het leven gered,
Weenen scheen een groot graf, dat niemand ont
gaan kon, die er binnen bleef.
Wordt vervolgd,)
MARIM
icon
