No. 4514
Maandag 18 Juni 1900.
25ste Jaargang,
ïï)ag6laó voor c Tüooró-on
Het bijzonder onderwijs
en de liberalen.
d»r „i.t gtz-z
De Verloren Zoon,
BUITËiMLAND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
2,80
0,03
China.
dertigste hoofdstuk.
Rusland.
Duitschland.
Transvaal.
„kVd n0°dig geh"d b' d8n KeiMr' daU
mnn
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
TtTwd" ATM TTTcNTYR „y
PBTJS DEB ADVEBTBN TIEN
Van 1—6 regels50,Centa.
Elke regel meer7%
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etranaht
G. L. DAB BE If Co. JOHNF. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmirtr
Ofschoon er weinig ophef van gemaakt
is, vooral nu in deze warme dagen de po
litiek bij velen contrabande wordt geacht,
verdient een besluit van de Tweede Kamer,
in de vorige week genomen, wel degelijk
de aandacht.
Bjj de behandeling van het wetsontwerp
tot wjjziging en aanvulling van eenige be
palingen der wet tot regeling van het
hooger onderwijs was n.l. door den heer
De Savornin Lohman voorgesteld
om ook aan de houders van getuigschrif
ten van bijzondere gymnasia het recht
te geven tot bjjwoning der universitaire
lessen. Hierdoor zou dus voor hen het
admissie-examen vervallen.
Wjj begrijpen het ons, dat de groote
meDigte, zoo zjj er al kennis van had
genomeD, weinig gewicht hecht aan eene
dergelijke beslissing. Men staat zoo ver
buiten deze quaestie en vestigt er zoo
weinig de belangstelling op, dat de zaak
bijna onopgemerkt is voorbijgegaan. De
liberale en radicale bladen hebben ook
bjjna geheel er over gezwegen, omdat het
toch niet aanging een amendement, waar
van de Minister niet wilde weten, breed
voerig te behandelen en de nadeelen er
van uit te meten, nu de Minister in de Ka
mer slechts drie leden aan zjjn zijde zag.
De beteekenis van de aanneming van
het amendement ligt, naar wjj meenen te
mogen opmerken, niet zoo zeer in de zaak
zelf dan wel in het beginsel, waarvan de
voorsteller uitging. De deelnemers aan het
admissie-examen, die van de bijzondere
gymnasia komeD, zijn niet bijzonder tal
rijk. En gewoonljjk zjjn zjj meer dan vo-
doende onderlegd, zoodat zij een onder
zoek van Regeeringswege niet behoeven
te schuwen. Er is dus geen buitengewoon
belangrjjke zaak mede gemoeid en het
besluit zal wel niet veel verandering bren
gen in de voornemens der studeerende
jongelingschap.
Maar het beginsel, dat de Tweede Ka
mer door de aanneming van het amende
ment met groote meerderheid huldigde,
heeft gezegevierd en daarmede is voor de
vrienden van het vrjje onderwjjs een groote
overwinning bevochten.
Men heeft zoo dikwerf hooren spreken
van de officieele wetenschap, dat het bjjna
den schjjn heeft alsof buiten de door het
Rjjk ol de Gemeente gevestigde inrichtin
gen van onderwjjs van geen wetenschap
sprake kan zjjn. En nu behoeven wjj voor
onze lezers toch niet uiteen te zetten, hoe
FEUILLETON.
97
Vervolg)
Wat f5aa* mï mjjn roemrjjken Padischali
aan, of de bonden de zwjjnen, of de zwjjnen
de bonden opvreten,* diezelfde Turken bogen
ziob voor schoone Christinnen, zoodra zjj van
geloof vernederd waren. Het was een indruk
wekkend oogenblik, toen de Bisschop de ar
men uitstrekte, om Djoue te ontvangen. Zjj
week terug, ofzoboon net hart haar naar den
ouden vriend van baar eersten gemaal trok,
zjj zonk op de knieën en bedekte haar gelaat
met de banden.
«Heb medelijden met kaar nam Eleonora
het woord, „eerwaarde heer. 2, durft het met
t„ nuderan. daar u de kleeran v8n
het heilig ambt drasgt, zoolang zu neg geen
vergiffenis heeft ontvangen. Oordeel ni streng,
m heeft mjj en mijne rnefldm de oorzaai ver
teld, waarom zjj haar geloof veraaatt heeft.
Zij beeft ons met alleen als gemalin van den
Vizier voor ellewde behoed, tjj heeft Waeien
•ol oen groeten dienst bewezen, deordat «4
<arr Mustapha er toe heeft overgehaald, het
ongeduld zjjnei soldaten 4e troteeeren, en V. eenen
voor een bestorming te behoeden#
-De gemalin van Ks» Mustapha 1# mom
pelde Kollonitz „God* wegen zjjn wonderbaar.
Hij dacht hat Kruis van Christus van aen
ïstspho' Bttoren te slingeren, en de vrouw wier
onze bijzondere ouderwijs-inrichtingen zich
voor het meerendeel gunstig van de open
bare onderscheiden, zoowel wat het weten
schappelijk als het paedagogisch karakter
betreft. Lager, middelbaar en hooger bij
zonder onderwjjs hebben zichondanks
miskenning en tegenwerking van Staats
wege, ontwikkeld tot een krachtig leven
en hoogen bloei. Zij leveren de leerlingen
minstens even goed, uit wetenschappelijk
oogpunt beschouwdaf, als de Staatsin
richtingen. En wat het zedeljjk gehalte
van het onderricht betreft, durven wjj ge-
rust te verklaren, dat dit bij het vrije on
derwjjs hooger staat dan op de openbare
inrichtingen van onderwijs.
Wat was dus de reden van de bevoor
rechting der openbare school Niets anders
dan om dat liberale stokpaardje op de been
te houden. Het openbaar onderwjjs is ja
ren lang begunstigd, omdat de liberalen
meenden door de school invloed te kun
nen bljjven oefenen op het volk. Zij gin
gen van de overigens juiste stelling uit,
dat wie het kind heeft, ook de toekomst
bezit. Had men zich du3 van de opleiding
der jeugd verzekerd, dan zou ook voor
de toekomst een geslacht van liberaal
denkende menschen worden gekweekt,
zoodat allengs de gelederen der liberalen
met jonge krachten zouden versterkt
worden.
Dit is den liberalen tegengeloopen. Voor
zoover het hun gelukt is de jeugd naar de
openbare school te krjjgen, hebben zij,
behoudens de uitzonderingen, een geslacht
opgevoed, dat hun begrippen heeft over
genomen, maar die ook in de uiterste
consequentie wil uitvoeren.
En men weet, wat de consequentie is
van het liberalisme. Schrikken de ouderen
voor die consequentie terug, de jongeren
gaan gaarne een stapje verder dan zij en
vandaar, dat onder vele oud-leerlingen
van het openbaar onderwjjs het radica
lisme en de sociaal-democratie zulke
groote vorderingen hebben gemaakt. Deze
beide staatkundige richtingen zijn de kin-
ren van het liberalisme. Wat de liberalen
in theorie hebben gepredikt, gaan de vol
gelingen der beide jongere richtingen in
practijk brengen.
Als gevolg hiervan kan men aannemen
dat de radicalen en de sociaal-democraten
allengs het liberalisme boven het hoofd
gaan groeien. Zjj worden sterker in aan
tal en kracht, terwjjl de liberalen met den
dag verminderen, zoodat men binnen niet
te lang tjjdsverloop den volkomen val van
het liberalisme kan verwachten.
Nu de liberalen opmerken, hoe hun
streven met het openbaar onderwjjs ge-
ziel hij van den Heiland had vervreemd, buigt
zich voor het Kruis, terwjjl hjj verslagen en
vluchtende is. Wie zich verhoogt, zbI vernederd,
en wie zich vernedert zal verheven worden.
V\ anneer gj) echter, mjjne dochter, reeds in den
tjjd, toen gfl nog machtig en rjjk waart, uw
oog tot het kruis hebt gericht, dan zal ik u nu
met vreugde voor het altaar begroeten//.
De bisschop reikte Dione de hand, om haar
°P *e.. ric fc' maar Max voorkwam hem, de-
wjjl bij machtig van dit tooneel bewogeD, zjjn
moeder ondersteunde.
„Is dat uw zoon Ttoeg df) Bis8cll0 Dione>
//hebt gij hem als zoon erkend, dan zal u om
zijnentwille veel vergeven worden, hjj heeft,
zooals ik hoor, dapper gevochten. Ik heb aan
hem getwjjfeld» oindat ik njet kon gelooven,
dat God mjj zula een groote genade zoude ver
kenen, den zoon van mjjQ wapenbroeder, het
kind, dat ik het Ghristeljjke zaad jn het hait
heb gestrooid, te laten wederzien I
„Max, riop de BiMehop zioh tot Sundacker
wendende, 85
„Er zweemt mjj oen beeld nit de jeugd voor
dan geest, dat ik nooit ««rgetea heb,« ant
woordde Max, //een ridder met een zeldzaam
kruis aan den mantel en langen baard. Ik ken
de spreuk nog, die hg mjj geleerd heeft. ïoeu
i gjj aan mjjn legerstede trad., scheen het mjj,
als werden herinneringen uit vervlogen tjjden
in mjj wakker.*
Max vertelde, hoe hjj de lessen, die men
hem vroeg in liet hart had geprent, was na
gekomen in alle stormen des levens, hoe hjj
"■•atom geen krjjgadienet had genomen en in
heel en al is mislukt, zijn zjj onverschil
liger geworden in dit opzicht en meer
geneigd tot het doen van concessies dan
vroeger.
Hieraan schrijven wjj dan ook toe de
betrekkeljjk gemakkelijke overwinning van
het amendement van den heer De Sa
vornin Lohman, waarbjj meer dan
vroeger recht wordt gedaan aan het hoo
ger bjjzonder onderwjjs. Treurig toch moet
het voor het liberalisme genoemd worden,
dat de Minister van Binnenlandsche Zaken
slechts drie leden naast zich kon vinden
om de aanneming van het amendement
te verhinderen.
Maar, het isgeljjk wjj zeiden, de li
beralen zjjn onverschilliger geworden voor
het onderwjjswat betreit den invloed,
dien zjj er van verwachten voor de ver
breiding van hun beginselen. Zjj hebben
dan ook in den Iaatsten tijd zich meer
geworpen op de sociale wetgeving en op
het kiesrecht om langs dien weg nog te
trachten zieltjes te winnen voor de een
maal zoo «groote liberale party.»
Doch wjj durven te beweren dat het
ook langs dien weg niet gaat. De jongere
zusters van het liberalisme, of eigenlijk
de kinderen er van, zullen ook thans we
der met den buit gaan stryken. Zjj zullen
hun gelederen zien aanvullen uit de rijen
van het liberalisme, en, ondanks de po
gingen der liberalen om door middel van
onderwijs, sociale wetgeving of anderszins
de macht in den Staat te behouden, zul
len zij hun invloed zien verminderen en
hun kracht zien kwijnen.
Wjj verheugen ons daarover, niet uit
leedvermaak, maar omdat dan toch ein-
deljjk wordt gebroken met den ouden sleur
van bevoorrechting van het Staatsonder
wijs. De byzondere school heeft niet slechts
getoond levensvatbaarheid te bezitten,maar
ook frissche levenskracht en het vermo
gen om tot bloei te komen. Welnu, wel
dra zjjn alle knellende banden verbroken
en kan het vrjje onderwjjs ongehinderd
zich ontwikkelen tot welzijn der natie.
door de Britsche maritieme en consulaire
autoriteiten,bygestaan door deuAmerikaan-
schen Consul, werd de twist bijgelegd.
Rusland staat met 10.000 man gereed
om naar Peking te marcheeren, men schijnt
die eer het Czarenleger niet te gunnen.
Wjj hebben in China p. m. 78 onzer
landgenooten die naar het schijnt buiten
gevaar zjjn.
In het rjjk der Chineezen hebben we
op dit oogenblik een mengelmoes van
Europeesche soldaten, zoo'n allegaartje by
elkaar. Het schjjut daar loven en bieden
te zyn zonder dat men vooruitkomt.
Fransche marinesoldaten poogden gis
teren een locomotief te bemachtigen. De
Britsche inspecteur van tractie verzette
zich daartegen, waarop de Fransche sol
daten aanstalten maakten om hem aan de
bajonet te rjjgen. Reeds werd een Brit
sche troepenmacht gereed gehouden, doch
bescheiden omstandigheden had geleefd, tot de
oorlog hem had veroorloofd, voor den Keizer
en het geloot zjjn zwaard te trekken. De oude
bisschop luisterde met zichtbare ontroering, en
nadrukkelgker nog dan deze duideljjke bewjj-
zen, getuigde zijn innerljjk gevoel ervoor, dat
hjj den man voor zich zag, waarvoor hjj eens
een tweede vader was geworden. Hjj breidde
de armen uit en trok Max aan zjjn borst.
ONTKNOOPING.
j)e wonden van Guido waren maar vluohtig
verbonden, en na deze roerende scene trad er
een afmatting bjj hem in, .maar hjj zoowel
al, Eleonora en Maria begrepen, dat deze drie
personen, nadat zjj zoolang van elkander ver
weerd waren geweest, elkander veel te vertel.
|flD «ouden hebben, waarHK de
neid van anderen storen u werkte. Zjj trokken
zich daarom terug.
Eleonora verlangde van haar gemaal, dat hjj
zich nn rast zoude gunnen en zioh aan kaar
verpleging zoude toevertrouwen, maar Guido,
die de sooeren beleefde gabeurteuis had gein-
teresseerd, omdat hg nu zeker wist, dal M»x
zjjn hooge geboorte zon kunnen bewge.ju, had
gesien hoe de wangen van Maria gloeiden dn
er een droevig iacb'a om naar lippen speelde,
dat haat inwendigen strjjd verried. Een blik
van Eleonora zeide hem, dat Maria van de
trouweloosheid van Max onderricht was en nu
kon hjj ziin wrevel niet langer bedwingen.
De Russische pers neemt eene vyandige
houding aan tegenover Engeland. De No-
voje Vremya, het meest invloedrijke blad
in het Czarenrjjk, doet al wat mogeljjk
is om de Russen tegen de Engelschen in
het harnas te jagen. De hoofdartikelen van
het blad zyn in den Iaatsten tjjd in een
zeer vijandigen toon tegen al wat En-
gelsch is geschreven.
Engeland.
De Engelsche Regeering zit op dit oogen
blik tot over de ooren in zorgen. In China
loopt de boel voor de Britten mis. De
Times wil dat troepen uit HonkoDg of
Singapore naar China gezonden worden, ter
wijl de Westminster Gazettewaarschuwt
en meent men te Londen te kiezen heeft
tusschen Oost-Azië of Zuid-Atrika. Enge
land heeft Zuid-Afrika gekozen. Beide te
gelijk gaat niet.
Hoe rjjk en machtig Engeland ook is,
zyn rykdom en macht heeft zyn grenzen.
In Zuid-Afrika trekken 200.000 man heen
en weer. In Ashanti zjjn troepen tekort.
Engeland staat machteloos tegenover Rus
land dat in China zeker van de gelegen
heid zal profiteeren.
De Engelsche Gouverneur aan de
Goudkust is iu een beuarden toestand ge
bracht. Hij zit nog steeds met zyn gar
nizoen, Europeanen en inboorlingen, 700
man onder majoor Morris, omsingeld.
Wegens gebrek aan levensmiddelen zyn
de troepen op half rantsoen gesteld. Am
munitie is er weinig zoodat de Majoor
niet offensief durft optreden en alles be
waart voor de verdediging. Majoor Mor
ris en zes andere officieren zyn gewond,
en Kapitein M a g u i r e is gesneuveld,
Uit Sierra Leone zyn wêer 900 man ver
sterking gezonden maar men weet hoe
het met de vroegere ontzet colonnes is
gegaanzware regens maakten de wegen
onbegaanbaar, en sterke vjjandeljjke afdee-
lingen versperden die, waar zjj goed waren.
Overal stygen de belastingen. Zoo ook
nu weer in Duitschland waar het Prui
sisch Heerenhuis het wetsontwerp tot in
voering van eene byzondere belasting op
de groote magazjjnen, i%den vorm dien
zjjne commissie er aan had gegeven, heelt
goedgekeurd. Het oorspronkelijke Regee-
ringsontwerp stelde voor de belasting te
heffen van winkels, die een omzet van ten
minste 500.000 Mark haddenhet Huis
van Afgevaardigden verlaagde dit mini
mum tot 300.000 Mark, maar bet Heeren
huis verhoogde het weer tot 400.
Het wetsontwerp moet nu naar e uis
„Er was eene eea tjjd,// zeide hfl, „dat ik
er naar verlangde, Max al. een familielid te
kunnen begroeten.hem^delde ln mijn oogen
niet alleen zgn. ridderlgke dapperheid, maar
ook zjjn dweperg met het ideaal, waar hij eens
zjjn hart aan had gewjjd. Nu echter, waar het
zoo goed al. acker is, dat hjj een lid onzer
familie is, heett iuj zich aan een werk.mans-
dochter verbonden, en nu erken ik hem niet
meer, ik vind niet eens, dat het hem zwaar
offeren 6611 °P^e^ron8en plicht, zjjn ideaal
Het gelaat van Maria kleurde van scba»mte>
zij werd boos op Guido, daar hjj zonder ver'
schooning van haar hartsgeheim sprakzg on
echter ook niet hooien, dat hjj Ma* van zlc
wilde atooten.
//Ik geloof,// riep zjj hartatoohhdyk, „dat ik
de eenige ben, die hem verwgtmag maken,
met een harder oordeel te
ui 1 ii- j,v ...teeus voor hem neb ge-
geimeüje trouwt en 'ie D£
luide en Eleonora wisselen een blik van
verwondering mst elkaar, want Eleonora had
zelfs de laatste verzekering **n Mara, da. de
verloochening van allo» haar geen atrjjd kostte, t
niet vettrouwd, zjj had geaaciit, dat Maria wel
anders sou denken, als co de verzekering kreeg,
dat Mat Snnd&Aer een Graaf v. ótarhemberg i
was. Dit thema werd niet meer aangeroerd.
Graaf Rudiger waa den Keizer tegemoet gere- i
<len en ook deu volgenden dag te druk bezig ge- j
van Afgevaardigden terug. Wathetcyfer
betreft heeft het Heerenhuis zekerlyk den
middenweg aangewezen.
De Germania ontleent aan de Pol.
Corr. het volgende
«In de laatste dagen is het gerucht
eener eventueele vestiging van eene Pause-
lyke nunciatuur te Berlyn opnieuw ter
sprake gebracht. Nu echter weet men er
bjj te voegen, dat de H. Stoei zjjne toe
stemming tot vestiging van een Katho
lieken theologischen leerstoel te Straats
burg athankeljjk maakt vau deze nuncia-
tuur-kwestie. Eene mededeeling nochtans,
van onzen Romeinschen correspondent voor
Vaticaansche aangelegenheden ontvangen,
houdt in, dat de geruchten over het af
hangen der nunciatuur te Berlyn van den
Katholieken leerstoel in Elaaa-Lotharin
gen allen grond van bestaan missen.»
frankrijk
Het amnestie-ontwerp is door den voor
zitter der Kamercommissieden heer
K r a n t z zoo uitgebreid, dat ook D é-
r o u 1 d e c. s. er in begrepen is.
De heer K r a n t e bracht gisteren met
de Commissieleden een bezoek aan den
President van den Senaat om hem te
verzekeren, dat de meerderheid der com
missie geenszins critiek wenschte uit te
oefenen op de uitspraak van den Senaat
als hooggerechtshof, maar dat zij het als
een politieke noodzakeljjkheid beschouwde
ook de verbannenen van de amnestie te
laten profiteeren.
Eene lezeres van de Volksstem schryft
aan dat blad
Glo mij, ons yrouwena Kan baing doen
as ons wilmar waarom doet ons niks
Ons neem die boerderij van ons mans
waar, en sorg ver di goed en gesaaide,
mar ons kan baing meer doen.
"Vele vrouwens is, so te se, los en het
ni veel om te doen ni, veral indidorpe.
Waarom kan van di vrouwens ni op di
«Rust en Orde» kommissie rit ni, en op
di Sub-Kommissariaat of Voedingg-kom-
missie, en dan di mans wat nou daarop
werk, voren toe gaan daar is baing werk,
as die mans ons net wil laat doenmaar
dit lyk ver mjj die mans wil ni eu hou
dit ver hulie zelf omdat hulle bang is
om vorentoe te gaan.
Di maus iu di Kommissies in Johan
nesburg is alleen een groot kommando
Ons moet nou eenmaal as al di mans
oorlog toe moet gaan en de vrouwens mte
'n organisarie vorm, en man vernam wat
terug kom van die kommando's, al0et
dalik met geweld deur di vrouwens terug
gejaagd wordt.
En daarom is ik eens me* zuster J.
A. D. dat ons by mekaar moet kom en
plane maak, en laat ons di lafhartigs
mans raDg en vrouweklere aan trek el
deur di straat jaag
Zuster, staat bij julle Ztjstbr.
Van bet Oorlogsterrein in Zuid-Af****'
Ten Oosten van Pretoria heeft co®m«adant
E t m e 1 o o met zjjn dappere B"eren
weest om Guido te kunnen bezoek011, bij was
en de andere heereu, toen no r
Keizer verklaarde, dat Max Suo a
boren GraafSt"h^b^edeeliBg van Dione
Verdv.er' ?«Lh VS ervaren, en indien Max voor-
h d by ffeen be'ere mannen kunnen vinden,
dfo hem hierbjj hielpen, dan Bisschop Kollonita,
Bodiger v. Starhemberg en Prins Eugenin».
Vorst Liechtenstein had dezen morgen «jjne
dochter niet kunnen begroeten, hjj wa» hoffe
lijk genoeg, om een wensch van den Keizer
niet te weerstreven, maar hjj had er ook be
hoefte aan, om zjjn kind een pleizier te doenj
en dat werd hem na deze opheldering eemak-
keljjker gemaakt. Hjj vroeg aan den Keizer het
verlof, om Max Sundacker Starhemberg per
soonlijk het bericht van de KUn#t des Kei-
sen tc mogen brengen, en
andiëntie bij den I
stein. Bisschop Kolloniiz en Rudiger Star-
hemberg de woning van &ttido binnen,
waar Maria aog vertoefde, ore dd
T? UVUOvUuOU y Li J U3h uP 1
den Keiver plaat» vond, kreeg Gnid' beroe»
van den Pool die naar zjjn toestand kw«m
V—— a vw* uiti UHfll V
formeeren, en beat oowel als M»x van vreugL.6
gtrtlend, ijjn verloving mat AMi»-a medadeoida.
Gnido vertrouwde zjjn ooren niet.
K Wordt vervolgd)
