NIEUWE
HDagBlaó voor cTlooró- on SCuió'éCollané.
De Staat buiten de School.
No. 4547.
Vrijdag 27 Juli 1900
25ste Jaargang.
Het Noodlot.
BDITENLAN1).
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor het buitenland 1 2,80
Afzonderlijke nummers. «0.08
Dit blad verschjjnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
BIIBBAÏÏ: St. Janstraat Haarlem:
Van 1—6 regels50 Cent
Elke regel meer77s
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte!
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Redaeteur-lJitge ver, W. KAPPERS.
De verregaande godsdienstlooze bemoei
zucht van den Staat op schoolgebied valt
voor onB steeds te bestrijden.
Het staat toch zoo vast als een paal
boven water, dat de Christeljjke leer de al-
lernoodigste wetenschap is onder alle we
tenschappen der wereld.
Wjj zjjn toch inderdaad op de wereld
gesteld om onze ziel zalig te maken, en
als wjj niet leeren hoe dat doel bereikt
wordt, baat ons de andere geleerdheid van
alle landen en geslachten niet, vermits wjj
de eerst noodige wetenschap zouden mis
sen. Christus zelf heeft immers gezegd
«Wat kan het den mensch baten geheel
de wereld te winnen, als hjj schade ljjdt
aan zjjn ziel.»
Het spreekt dus van zelf, als de Chris
teljj ke leer de eerste en noodigste is voor
den mensch, dan moet zij ook in de scho
len op de eerste plaats onderwezen wor
den. De Staat heeft zich op schoolgebied
te plaatsen op een onzjjdig standpunt. Hjj
is geen verspreider van de Christeljjke lee
ring alles wat hjj doen kan is ze niet te
belemmeren maar ze zelf leeren mag de
Staat niet, vermits de Christeljjke leering
aan de geestelijkheid en niet aan den Staat
is toevertrouwd.
Voor de katholieke jeugd is het een recht
het katholiek onderwjjs te genieten in de
school evengoed als in de Kerk en aan
den huiseljjken haard, en daar de Staat
geen roeping heeft om zich als leeraar op
te werpen, bljjve hjj uit de school, even
goed als uit de Kerk en het huisgezin.
Dit princiep is bijzonder waar voor de
lagere school waar de kinderen hethoog-
noodige moeten leeren, zonder dat zjj den
tjjd hebben om het ware van het valsche
te onderscheiden. Maar het is ook waar
voor de middelbare school in het algemeen,
voor alle scholen waar de jeugd een vol
ledig onderwjjs gaat zoeken. En inderdaad,
er bestaat geen volledig onderwijsgeen
FEUILLETON.
Vervolg.)
Beklaagde Steio, hebt gij tot de getuige
nog een vraag te lichten F
Freule Von Boase, wendt Stein zich tot
Thé è»e, Anna Boring ia bijna vjjf jaren lang in uw
dienst geweest en gjj sohonkt haar een vertrou
wen, d.t bjjna met den naam van vriendschap
kan betiteld worden. Ik Traag n op het gewe
ten afheeft Anna in dien tjjd, tot aan den
dood van uw grootpapa, ooit uw vertrouwen
beschaamd?
Ik moet erkennen, neen, antwoordt zjj.
Gjj moet erkennen, herhaalt hjj op bit
teren toon, alsof gjj liever zoudt kunnen zeggen:
j«i Anna beloog en bedroog mjj. Een meiije,
dat gjj vjjf jaar lang met uw vertrouwen hebt
vereerd, dat u getrouw diende, zou een valsche
•lang zjjn en dat zoudt gjj thans eerst, bjj dan
dood van uw grootpapa, ontdekt hebben. Waar
om niet vroeger? Anna ia edeler dan gjj, Anna
I0u, als zjj in uw plaats was, u niet als moor
denares hebben gebrandmerkt, haar geloof in
uw deugdzaamheid zou niet gewankeld hebben.
Moreel staat gjj verre beneden mjja Anna, gjj,
freule, gjj, niet alleen om uw aanklacht, maar
ook en nog veel meer, omdat gjj de verloofde
*S' geworden van den waren moordenaar.
Daardoor zjjt gjj aan den moord medeplichtig
Beworden.
volledige opvoeding zonder de eerste en
noodzakeljjkste wetenschapen deze kan
de Staat ook niet geven, omdat hij geen
verschil mag maken tusschen de leerlin
gen.
De Staat mag ook geen koslschool er
op na houden. Een kostschool vervangt het
huisgezin en moet, even als het huisgezin
zelf, de kinderen eene volledige opvoeding
geven, hen opkweeken naar lichaam en
geest. Evenals de huiseljjke haard zelf
moet ook eeue kostschool godsdienstig
zijn.
Als van zelf komt nu de vraag mag
de Staat er dan geen scholen op nahou
den voor de kinderen die niet tot een gods
dienstige familie behooren, voor kinderen
die godsdienstloos worden opgevoed.
Wel neendat ook ni.t. In dit geval
schendt de Staat met zelf school te hou
den den wil der ouders wel niet, maar hij
schendt de geljjkheid van de menschen die
den Staat vormen. Willen inderdaad de
godsdienstlooze ouders hunne kinderen zon
der God en zonder zeden doen opk weeken,
dat zjj er, geljjk de katholieken, dan zelf
scholen voor bouwen. Helaas, dat gebeurt
nietmeu heeft godsdienstlooze scholen
opgericht ten koste van den Staat. In ons
land wordt op het gebied van onderwijs
meer dan de helft der bevolking door eene
godsdienstlooze regeering verplicht, hun be
lastin gpenningen bjj te dragen tot de in
standhouding van een onderwijs, waarvan
zjj in hoofdzaak profiteeren, die aan geeu
God gelooven.
En die gruweldadige onrechtvaardigheid
wordt op de meest brutale wjjze in prac-
tjjk gebracht met de tergende uitdaging
«wel gjj die tegen Staatsscholen zjjt kunt
er immers ook van profiteeren!»
Wjj zjjn tegen godsdienstlooze scholen
omdat het in de meeste gevallen broeines
ten zjjn van revolutionnairen aard.
Hoe kunnen op scholen met godsdienst
looze onderwijzerschristelijke en maat-
schappeljjke deugden geleerd worden De
Anna ziet hem met stralende oogen aan. Zij
htd hem 0zoo gaarne in haar armen gesloten
en met kussen bedekt, terwjjl hjj zoo in geest
drift sprak, met de vlammende oogen onafge
wend op Théièse gericht.
Bij de laatste, van edelen toorn trillende woor
den, strekt bjj de rechterhand naar Thérèse uit.
Deze wjjkt huiverend een schrede terug.
Niet alleen op Thérèse maar op alle aan
wezigen maakt hjj met deze verdediging van
het geliefde meisje een overweldigenden indruk.
De president heeft de hand aan de schel, hjj
wil Stein het zwjjgen opleggen, maar hjj luistert
in spanning naar hem en zjjn oogen fonkelen.
Hjj wil het zich niet bekennen en toch is
het zoo, Stein heeft met deze woorden zjjn hart
gewonnen.
Als Stein zwjjgt, wordt de president weer
meester over zjjn aandoening.
Hjj is thans misnoegd op zichzelren en dat
misnoegen valt op Stein terug en uit zich in de
volgende woorden
Niet gjj hebt hier aan te klagen, daar zjjn
wjj voor. Bepaal u tot nw verdediging. Ik moet
de getuigen tegen uw smaadwoorden in bescher
ming nemen en raad u aan voortaan uw woorden
beter te overwegen.
In zjjn binnenste denkt bjj heel anders dan
hjj spreekt, hjj zou in de plaats van Stein, wan
neer hij onschuldig was geweest, eveneens ge
sproken hebben.
Stein laat zich niet nit het veld slaan.
Ëdelaohtbare, spreekt hjj met bevende
stem, wie zoo tot vertwjjfeling wordt gebracht
als ik, heeft een natuurljjk recht aldns te spreken.
Staat die godsdienstlooze scholen steunt en
bevorderlijk is, pleegt zelfmoord.
Geheel anders is het met beroepsscholen,
scholen voor njjverheid. Daar is de Staat
op zjjn plaats. De Staat doet inderdaad een
goed werk met njjverheid en industrie be
vorderlijk te zijn hiervan hangt de wel
vaart van een geheel volk af. Hier is geen
sprake meer van opvoeding, maar van be
roepsvaardigheid van ontwikkelingvan
de stoffelijke welvaart van een geheel volk.
Als de Staat handel en njjverheid bevor
derlik is, bemoeit bij zich niet met de Chris
teljjke leering, maar met de bedrijvigheid,
met den arbeid en met den rijkdom. De
Staat vergroot er door den openbaren rjjk-
dom, doet de njjverheid toenemen en bljjft
op zjjn terrein.
Dat is wat wjj in 't kort au eens hebben
willen zeggen na boven dit artikel te hebben
geschreven: De Staat buiten de School.»
Serviè.
Koning Alexander van Servië heeft
aan zjjn volk kennis gegeven van zijn aan
staand huweljjk. Hjj zegt den wensch van
het volk te willen nakomen, en dat te lie
ver te doenomdat hg een vrouw heeft
gekozen die vrede, geluk eu tevredenheid
in zijn huis zal brengen. Hjj wil het volk
een voorbeeld geven door eendrachtig, ge
lukkig huwelijksleven. Het Servische Vor
stenhuis is voortgekomen uit het volk, en
daarin liggen zjjn kracht eu trots. Het
Servische volk heeft aanspraak op den eer
bied vau allen, en de Koning meent goed
te doen met zich eene levensgezellin te
kiezen uit dat volk. En hg heeft daartoe
het recht zooveel te eer, omdat zich te
genwoordig de politiek van vorsten en
Staten al niet meer richt naar verwant
schapsbetrekkingen maar naar de belan
gen van de volkeren. De Koning stelt dan
zjjn aanstaande vrouw aan zjjn volk voor.
Mevrouw Draga Massine behoort tot
een oud wojwodengeslacht.
Toen de ex-koning Milan, de daad
van zjjn zoon vernam, telegrafeerde hjj uit
Weenen
Ik zon wel visichenbloed in de aderen moeten
hebben, wanneer ik kalm kon bljjven bjj de
beschuldiging, die deze jonge dame hier
wjjst hjj met een minachtende hoofdbeweging
naar Thérèse tegen mjjn beminde Anna
Döring heeft geuit. Ik strjjd voor haar en voor
mij, en het is een strjjd op leven en dood.
Stein wendt zjjn fonkelenden blik op Thérèse,
die bevend voor hem staat en beslnit met deze
veelbeteekenende woorden.
Op ditzelfde oogenblik komt er een ver
denking bjj mjj op, zoo ongehoord, dat ik er
zelf van huiver. En toch vrees ik, dat het de
waarheid is. Wanneer het geschikte oogenblik
daar is, zal ik die verdenking uitspreken. Ik
heb nog veel te zeggen, maar dat komt later.
Hjj gaat zitten.
Een OQbeschrjjfeljjke angst overvalt Thérèse.
Zjj herkent in hem een onverzocnljjken vjjand,
die haar in het verderf wil storten. Zjjn laatste
woorden zjjn niet tot de rechters, maar recht
streeks tot haar gericht, zjj zjjn zoo dreigend
en dreigender nog is zjj a blik, die haar hart
treft als een verzengende vuurstraal.
Wat beteekenen zjjn duistere bedreigin
gen?
Welke bedoeling hebben zjj?
Dit vraagt zjj ziob in stilte af en zjj siddert
voor het antwoord, dat slechts uit sjjn mond
kan komen.
Haar gedachten verwarren, onstuimig klopt
haar hart, haar keel is als dichtgeschroefd
De president gevoelt medeljjden met haar.
Zjj ziet zoo hulpeloos smeekend naar hem op,
zjj is zoo treffend schoon, geheel haar voor-
«Als vader betreur ik den stap dien je
gedaan hebt, als bevelhebber van het ac
tieve leger treed ik af.»
Koning Alexander ontmoet veel
tegenspoed met zjjn huwelijksplannen. Hg
heeft het ontslag van zjjn vader als leger
bevelhebber aangenomen en een groot deel
van het Servische volk verheugt zich op
deze geheel onverwachte wjjze van deu
oudeu Milan verlost te worden.
Geheel anders dan de vader denkt de
moeder des Konings over het huweljjk.
Koningin Nathalie heeft haar zoon
telegraphisch geluk gewenscht met zjjn
verloving.
Na de weigering van NikolaChris-
t i t s c h om een nieuw kabinet samen te
stellen, heeft de president van het hof van
appel Sowanowitsch deze opdracht
aanvaard.
Verschillende hofdignitarissen, de vleu
gel-adjudant overste te Solarowitsch, de
Ijjfarts dr. M i c h e 1 en de oom van ko
ning Alexander, majoor Konatan-
tino witsch, hebben allen hun ontslag
Liefhebbers voor deze betrekkingen vindt
koning Alexander in overvloed.
Duitschland.
Den 27en Juli zullen uit Bremerhaven
4000 man worden ingescheept voor China
bestemd, waaronder twee ecadrons cavale
rie, 30 Juli 1200, 31 Juli 1000,2 Augus
tus 2800 en 4 Augustus 3000 manschap
pen, waarbjj een escadron cavalerie.
Keizer Wilhelm zal het vertrek van
het Duitsohe expeditie-corps op 27 Juli
bjjwonen.
Men verzekert, dat het zenden van Beier-
sche soldaten in den Landdag te Mün-
chen tot scherpe debatten aanleiding zal
geven. Een groot aantal afgevaardigden
beweert, dat de tractaten van 1871 Beie
ren niet verplichten deel te nemen aan
overzeesche expedities.
Ondanks de tegenspraak van den Minis
ter van Oorlog houdt de Beiersche pers
vol, dat men met geweld soldaten bjj het
expeditie-leger heeft ingelgfd.
Frankrijk.
Het Fransche legerbestuur bewjjst den
Bieren in Zuid-Afrika een groote eer. Er
zal n.l. bjj de Fransche manoeuvres iu de
komen teekent engelreinheid en onschuld.
Beef zoo niet, frenle, zegt kjj zoo sacht-
zinnig sis iemand hem ooit heeft kooren spre
ken. Last u door die holle klanken geen sohrik
aanjagen en neem plaste op de bank der ge
tuigen.
Thérèse g&at langzaam daarheen.
Abel wordt opgeroepen.
De grjjte dienaar ziet er bedrukt nit.
Eerbiedig, ala een gebed zegt hjj het eedfor
mulier na.
Uw naam en onderdon? begint de presi
dent het verhoor,
Abel Peters, vier-en-zeatig jaar, lnidt het
antwoord.
De president ziet in de processtukken.
Nog nooit gestraft, aegt hjj halfluid.
Ik ben in eere grjja geworden, verklaart
Abel met zekeren troti.
Gjj zjjt ongehuwd? gaat de president
voort.
Ja edelachtbare.
Gjj waart kamerdienaar bjj den vermoor
den geheimraad Yon Bosse?
De tranen Bchieten den ouden man in de
oogen.
Ja edelachtbare, twintig jaren lang heb
ik hem trouw gediend.
Gij hebt den beklaagde, Stein op den
morgen na den moord het hnia van den ge
heimraad zien verlaten en wel tnsschen 5 en
nnr. Herkendet gjj hem met volkomen seker-
heid?
(Wordt virvolgd.)
HURllHSflIEIOIKUl.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 8 maanden voor Haarlem 1,10
AGITE MA MOW AGITATE.
PB, IJ 3 DEB ADVEBTENTIHW,
31