No. 4584
Maandag 10 September 1900.
25ste Jaargang.
®ag6laó voor <3ïooró* Suió-JCollanó.
Een uitvloeisel van het
Katholiek Conges.
Het Noodlot.
H O I T E i\ I A N D.
abonnementsprijs.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem
f 1,10
1,40
2,80
0,03
ifctddo
i Vrjj
Oostenrijk-Hongarijo.
Amerika.
China.
Engeland.
Italië.
Per 3 maanden voor Haarlem
Yoor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
vtTM A1N X1KN HEAT.
AGITE MA NON AGITATE
PBT.JS DER ADVERTENTIBN.
Van 1—6 regels50 Cents.
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advèrtentie a Contant.
n t ^°°fdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicitê Etrangère,
L- da-ÜBE cf Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
De macht van het geld wordt in onzen
tjjd meer dan ooit merkbaar. Wie geldbe
zit, kan daarmede groote invloed uitoefe
nen, daargelaten nog het levensgenot, dat
hjj zich zelf kan verschaffen. Werd van
het geld steeds een goed gebruik gemaakt,
dan zouden alleen de wangunstigen hun
stem verheffen tegen de oogeljjke verdee
ling der aardsche goederen, maar de be
zitters van het kapitaal kunnen niet altijd
vrjjgepleit worden van de beschuldiging,
dat zjj hun geld slechts aanwenden tot ver
meerdering van hun bezit en daardoor met
hun kapitaal een ongelijke concurrentie aan
doen aan velen, die voor hun bedrjjf het
Boodige geld missen.
Hieruit spruit vooreen deel de strjjd voort,
dien de socialisten tegen het kapitaal voe
ren. Dien strjjd zullen wij in geen enkel
opzicht verdedigen, want het doel der so
cialisten zou ons tot nog ergerljjker toe
standen voeren dan die wij thans hebben
te betreuren.
Maar toch mag op het verkeerde ge
bruik van het kapitaal en op de nood
lottige gevolgen daarvan wel eens worden
gewezen. Dit is in de atgeloopen week ge
schied op het <Katholiek Congres voor so
ciale aangelegenheden.» De bekende pas
toor G.W. K o n i n g s heeft daarop nl. het
Woord gevoerd over de productie-ccope
ratie, een onderwerp, dat in onze dagen
zeer actueel is en wel de moeite loont
eens nader te worden bezien.
De Eerw. Spreker noemde de produc
tie-coöperatie het eenige middel tot be
strijding van het «voortwoekerende kapi
talisme.» Hiermede had hjj op het oog
het dwingen van slechts enkele personen
door de maeht van hun geld. Zjj hebben
het in hun macht den kleinen handelaar
Cf industiieal geheel broodeloos temaken
door hem bp den inkoop van grondstot-
len te bemoeilijken of bjj den verkoop
den prjjs der goederen zoodanig te druk
ken dat hjj met schade of verlies zijn
producten van de hand moet zetten.
Daartegen valt niet anders te doen dan
dat de belanghebbenden zich bjj voor
komende gelegenheden aaneensluiten en
tegenover de macht van den enkelen ka
pitalist stellen de kracht van hun samen
werking. Dit is een eerljjke strijddie
zelfs door den kapitalist zal geëerbiedigd
frioeten worden en zeker zal leiden tot
hetere maatschappelijke toestanden.
Het is echter zaak, dat die strjjd met
de meeste omzichtigheid wordt gevoerd.
t FEUILLETON.
68
Vervolg.)
Hjj begrjjpt dat die dsme niemand anders
Weien kan dan Margaretha Stein en geeft den
klerk slechts een zwjjgend teeken met het hoofd
dat hjj de bezoekers kan binnen laten.
Deze verwjjdert lioh en weldra staat Von
^ahleadorf weer voor hem, inderdaad verge
eld van de moeder van den onschuldig ver
oordeelde, Margaretha Stein.
Intuaschen heeft rechter Doraer zjjn zelibe-
Wersching eenigszins herwonnen. Onuitspreke
lijk medeljjden maakt ijjn hart gaande als zjjn
blik vol treurigen ernst op de arme moeder
bljjft rusten.
Hij staat op, reikt haar de hand en doet haar
in een fauteuil plaats nemen.
Gij weet alles
Ja, mijnheer de rechter.
I Haar oogsa votirren ""-h wet een aitdrnlc-
mteljjkhe-' p dan verdediger van
n is eindelijk
Wjj zouden allerminst voorstanders zjjn
van een optreden tegen den bezittenden
stand met de uitsluitende bedoeling de
macht van het kapitalisme te breken. Wij
erkennen de noodiakelijkheid van het be
staan van het kapitalisme en erkennen
de gewichtige diensten, welke het aan onze
samenleving kan bewijzen. Zonder kapi
taal zou het niet mogelijk wezen tal van
groote zaken tot stand te brengen, die de
geheele maatschappjj ten goede komen,
en het zou er werkeljjk slecht uitzien in
ons land, wanneer bjjv. door eene radicale
Regeering maatregelen werden genomen,
die ten doel hadden om het kapitalisme
langzaam maar zeker te sloopen.
't Is dan ook minder een strjjd tegen
het kapitaal dan een streven om door
middel van samenwerking in enkele op
zichten aan het kapitaal een eerljjke con
currentie aan te doen, ten einde te berei
ken, wat alleen door middel van het ka
pitaal mogeljjk is.
Dat beoogt de productie coöperatie, wel
te onderscheiden van de coöperatie, ge
lijk deze in socialist)'schen zin wordt op
gevat. Om hiervan slechts een voorbeeld
aan te halen, wjjzen wij er op, dat de
uitvoer voor fruit uit de Betuwe naar
Engeland de laatste jaren weder toeneemt,
doordien de tuiniers zich hebben veree-
nigd om bjj dien uitvoer elkander te steu
nen en de moeielijkheden er van geza
menlijk te dragen. Dit noemt men ook
coöperatie, maar deze is wel degeljjk te
onderscheiden van de socialistische coö
peratie, die direct tegeD het kapitaal is
gericht en dit zoekt te vernietigen.
In dezen geest sprak ook pastoor K o-
n i n g s op het Katholiek congres bljjkens
de coDclusiën die hjj aan het slot van zjjn
betoog aan het oordeel der vergadering
onderwierp. Volgens hem is de coöpe
ratie le. nuttig en noodig tot het ver-
krjjgen van grondstoffen, 2e. niet altjjd
nuttig en noodig om die stoffen te bewer
ken, 3e. moet zij alleen ten doel hebben
de stoffelijke welvaart te verhoogen, 4e.
mag zij niet den weg banen voor kapi
talisme, 5e. moet zij slechts in eerljjke
concurrentie treden zonder tot doel te heb
ben den middenstand te schaden, en 6e.
moet zjj niet ontaarden in eeD modernen
winkel of werkplaats waar het bestuur
de alleenbeerschende meesteres is en de
leden de bezoldigde werklieden zjjn.
In hoofdzaak kunnen wjj ons met deze
conclusiën wel vereenigen, vooral waar er
uit bljjkt, hoe de voorsteller de oogen niet
gesloten heeft gehouden voor de gevaren
aan de coöperatie verbonden. Zjj behoort
den zwakkere kracht te geven om op
daardoor berokkende. Ook begrjjp ik, waarom
t-™ een vlucht weigert, nu men zijn onschuld
bjj een viucui uu men zijn onscauiu
nog niet overluid der wereld kan bekend maken.
Tot zoolaDg moet hjj iu de gevangenis blij ren,
van zjjn moeder gescheiden. Hij heeft geljjk,
ik gevoel het en om zjjn fiarheid zou ik hem
i tmoAf lÏAfhnhUanj.t m nCTP-
ik gevoel nev ou "orneia zou ia
nog des te meer liefhebben, wanneer dat mogc-
liik was. Een edel karakter kan niet anders
;"**rua.
licht gekomeu, d«
otod zeg.--je hem daar
niet, dpi -<nc zt
daVst persoon a$a ee
maar nu ik alles wee
zoo tronw in zij
onprr.» neeft ge-
oor. ik Vu/moed-
Sü &R£a iriii» *6D
e woord aad.ge-
hogrjjp ik ook,
etilzwjjgen vol
len, dat ntl wij
ljjk was. Een edel karakter kan niet anders
handelen, dan Ludwig gedaan heeft. Bjj is
mjjn zoon, dat zeg ik met trots, hjj is een kind,
dat waardig is met a'le smarten betaald te
worden, die een moederhart slechts ondervin
den kan. Hjj mfln zoon, 01 gjj kunt n de
zaligheid niet voorstellen, die er voor een moe
der in deze weinige woorden ligt opgesloten
ik zou wel kunnen schreien van geluk.
De rechter van instructie gevoelt zich klem
tegenover de grootheid van ziel dezer edele
vrouw en het berouwt hem diep nog kort ge
leden zoo onheusch tegen haar gesp;oksn te
hebbenop 4a knieën zou hjj j,aar daarvoor
wel vergiffenis willen vragen.
Slechts zulk een moeder kon aan zulk
een zoon het aanzjjn schenken, zegt Von Vah-
«r voor
ds wMrSgè Margaretha Stein. Ik ka» kef t'klen-
horst niet vergeven, dat hjj zjjn huwelijk met
zulk een echtgenoote en moeder heeft verbro
ken. Had ik u vroeger keren kennen, mijn
lieve mevrouw Stem, ik zou u tot mjin tweede
vrouw verkozen hebben.
Uhknhorst, d<aen naam spreekt zij op
eon tcon van diepon weemoed u Al heeft
hjj mil ook eenmaal tot vertwijfeling gebracht,
il' vergeef honu 'er wille van injja Ik
zjjQ gebied den sterkere te evenaren. Zij
mag echter nimmer trachten den sterkere
te bemoeilijken, of liever de hulp van
den Staat inroepen om den kapitalist te
bestrjjden. De productie-coöperatie beoogt
uitsluitend aan te vullen, wat den kleinen
handelaar of fabrikant ontbreekt om zjjn
bedrjjf productief te maken, n.l. eenige
steun teneinde de eigenaardige bezwaren,
die zich voor hem in veel hoogere mate
voordoen dan bjj den kapitalist, te boven
te komen.
Van deze coöperatie kan gezegd wor
den, dat zij den middenstand tracht te
helpen. Terwijl zooveel andere soorten
van coöperatie óf den onvermogende óf
ook wel den kapitalist ten goede komt,
is het hier de bedoeling om ddn kleinen
burger den strjjd om het bestaan te ver
lichten.
Waar hij vaak alleen niet in staat is om
de grondstoffen voor zijn bedrijf aan te
koopen en daarvoor weder bjj den kapita
list terecht moet komen, daar kan de coö
peratie hem helpen, omdat er honderden
zjjn te vinden, die dezelfde belangen heb
ben en met dezelfde bezwaren hebben te
kampen. Eendrachtige samenwerking kan
hier dus een geheelen stand er boven op
brengen en voor armoede bewaren.
Dit behoort dan ook het uitsluitend doel
te zjjn. De stoffeljjke welvaart moet wor
den verhoogd, doch men mag geen nieuw
organisme scheppen waarin het bestuur
der coöperatieve vereeniging eigenljjk de
patroon is der leden die op hun beurt
een soort knechtschap zouden ondergaan,
veel gestrenger dan wanneer zjj bjj een
«kapitalist» in dienstbaarheid waren.
Wjj moeten strjjden tegen de verkeerde
toestanden, die allengs in de samenleving
zjjn ontstaan, zoowel door de grootere vol
maaktheid der machines als door het baan-
breken van nieuwere begrippen. Al keu
ren wjj op zich zelf die veranderingen
niet afzij brengen toch in haar gevolg
misstanden mede, die ten nadeele komen
van geheele groepen der maatschappjj. En
die misstanden moeten worden opgeheven,
niet door geweld, maar door het brengen
van evenwicht in de elementen, welke de
samenleving beheerschen.
Vandaar dat het advies van pastoor K O
n i n g s zeer in onzen geest valt. Al zal het
hier ook niet alles goud zijn water blinkt,
en al zullen zich genoeg bezwaren bjj de
uitvoering van het denkbeeld voordoen
men vergete niet, dat de tjjd van stilzit
ten voorbjj is. De middenstand behoeft niet
ten onder te gaan wanneer hjj genoeg
activiteit toont om zjjn belang in te zien,
en de bakens verzet, nu het getjj is ver
ben niet langer verstoord op hem, medelijden
slechts gevoelt mjjn hart met den beklagens
waardige. Het is zijn straf, dat hjj mjjn Lud
wig niet zjjn zoon heeft mogen noemen. Hem
is gerechtigheid getchied. Maar nu over Lud
wig 1 Hjj weet thans wie zjjn vader is, weet
ook, wie als rech'er over hem gezeten heeft.
Had ik het hem maar vroeger gezegd, de
waarheid zou dan zjjn hart niet zoo diep hebben
getroffen. Hjj verlangt thans naar het moeder
hart. Ik bid u, breng mij bjj hem.
Zij wil opstaan.
Rechter Dotner houdt haar met een hand
gebaar terug.
Bljjf, wat ik u verzoeken mag, mevrouw,
ik zal hem hier doen komen en hjj zaj met
u vertrekken.
Hjj Bpreekt deze laatste woorden stootend,
fluisterend, als kost het hem moeite ze over zjjn
lippen te brengen en daarbjj ziet hjj g0huw
naar den brief die voor hem op s'jn schrijfbu
reau lig' en die hem zulk een verpletterend
bericht gebracht heeft.
Zjj ziet hem verwonderd aan.
Met mjj vertrekken, herhaalt zjj=
hlen- I Ja, hjj zal heden nog vijj zjjn.
loopen. Men make gebruik van het aan
geprezen middel om de concurrentie van het
«voortwoekerend kapitalisme» het hoofd
te bieden en zette alle persoonljjke grie
ven en kleingeestige kibbelarijen op zjjde
ten einde eensgezind werkzaam te zijn niet
alleen aan eigen welzijn maar ook aan
dat van de geheele samenleving.
-jat
randen legen haar angstig
Von Vahlendor' komt een - ïhrede nader en
vraagt op een toon. waarin aouige teleurstel-
1 Iluk ligt opgesloten
-- Hééft hij si«h dee tceb tot do vlucht
laten overheen i
De rechter v»B <!t.wu"lio scau.lt het hoo.d.
De politie te Ischl heeft Donderdag eene
anarchistische vrouw aangehouden in wier
bezit men een revolver en een dolk ge
vonden heeft. Zij moet van plan zijn ge
weest een moordaanslag te plegen op
keizer Frans Jozef.
In politieke kringen te Washington heeft
het optreden van GeorgeWelling-
t o n, Senator voor Maryland, ten gunste
van de Candidatuur-B r y a n voor het pre
sidentschap, groote sensatie gewekt. Ook
de heer Richard O 1 n e y, die onder
President Cleveland staatssecretaris
voor buitenlandsche zaken was, heeft zich
verklaard ten gunste van het democra
tische program en raadt alle democraten
aan de verkiezing van B r y a n te steunen.
De Amerikaansche vereenigingen te
Sjanghai, dringen er bjj president Mc.
K i n 1 e y op aan om Peking bezet te hou
den, totdat de Chineesche Regeering een
bevredigende commissie voor de onderhan
delingen heeft benoemd.
In alle verdraghavens worden meetings
gehouden, om te protesteeren tegen de ont
ruiming van Peking, voordat eene vol
doende regeling van den toestand in China
is tot stand gebracht. Overal worden mo
ties aangenopren en telegrammen verzon
den naar de Regeeringen om hiervan me-
dedeelingen te doenen alle ambtenaren
en militairen, behalve de Russische, sluiten
zich hierbij aan.
Verschillende leden van de gezantechaps-
personeelen uit Peking zjjn te Sanghai aan
gekomen en hebben bun verwondering te
kennen gegeven over de verhalen hunner
avonturen gedurende het doorgestane be
leg. Zij waren geen oogenblik bear gst het
beleg niet te kunnen volhouden en ge
vaar kenden ze in 't laatst niet meer, zoo
waren ze er aan gewoon geraakt.
Dat de levensmiddelen voldoende wa
ren dankt men aan den wjjzen maatregel,
die men genomen had toen de vijandelijk
heden schenen te zullen uitbreken, om be
slag te leggen op alle voorraden rjjsfc,
wtlke in de winkels in den omtrek der
gezantschappen opgeslagen lagen.
Den 30en Augustus hebben te Tient
sin vier Boksers de doodstraf ondergaan.
Twee werden door de Franschen gefusil
leerd, de twee anderen door de Japanners
01ltho(,td- T o e a n de
Het is gebleken dat prins I o e a n ae
Neen, mijnheer Vahlendorff', daaromtrent
blijft hjj onwrikbaar bjj zjjn besluit, de zaait
heeft een ander beloop genomen, dat ik n zaJ
ophelderen, zoodra Stein hier is.
Margaretha Stein steekt de handen smeekend
naar hem niL
Zeg mjj slechts dit eene, mjjnheer de
rechter van instructie, mag hjj vrjj en openlijk
de wereld ingaan
Ja, meirouw, en hjj heeft op ditoogen
blik even weinig vermoeden er van als gjj, boe
wonderlijk alles zich geschikt heeft.
Hjj spreekt zoo zeldzaam geroerd, beklemd,
en zoekt ten slotte zelfs naar woorden, als wil
hjj uit medeljjden de waarheid voor haar ver
borgen houden. TT a
Uit valt den advocaat Von Vahlendoiff ook
op en hjj ziet den «pre^r verbaasd aan, maar
deze geeft geen nadere verklar ng.
De rechter van i"".»™0'1? schrot een bevel
tot ontslag van Ludwig Stein uit de hechtenis,
«Kfllt hn en geeft het bevelschrift
vervo gens s or(jer j,et onmiddelljjk aan
aan zjjn 6 'der gevangenis te gaan brengen,
den duecteur a j -Jt Uhlenhont
van het schriji bureau en staat op.
gmnen een half uur ral uw zoon hier j
zjjn, zegt hjj tegen Margaretha, en vervolgent i
tejren Von V^iitóndor-'
too goed even met mij mee te ajj hel
heeteu begeven zich naar het aangren- j advoci
zend vertrok; waar zjj een ernstig onderhoud j
hebben.
Dernor deelt den advooeat mede, dat U hlen- 1
Keizerin-weduwe heeft misleid. Hij toonde
de Regentes van China een ultimatum, dat
hjj beweerde van de vreemde Gezanten te
hebben ontvangen, waarin haar afzetting
als Vorstin werd geëischt en de Keizer
de regeering moest aanvaarden onder Eu*
ropeesch toezichtter wjj 1 de Chineesche
financiën onder Enropeesche controle zou
den gesteld worden. Ook zoude het Hof
buiten Peking moeten verblijf houden.
Toen de Keizerin dat stuk werd getoond
moet haar woede geen grenzen hebben
gekend en zjj beval aan prins Toean
om de Europeanen te vernietigen. Thans
weet zjj dat prins Toean haar met een
valsch gtuk heeft misleid.
Prins Toean moet zich met zjjn zoon
den Kroonprins in den omtrek van PekiDg
bevinden.
Het heet dat prins H e i n r i c h van
Pruisen met ziju Gemalin een beleefdheids
bezoek heeft gebracht aan zijn grootmoe
der koningin Victoria. Nu echter de
Prins te Londen een langdurig onderhoud
heeft gehad met den Duitechen Gezant,
meent men uit de reis van den broeder
vau den Duitscben Keizer naar Engeland
te mogen opmaken, dat de Chineesche-
quaestie in zake Engeland en Duitsch-
land grondig aldaar is behandeld.
De twee in de Catacomben te Rome ver
miste stud enten, zjjn door hun studiemak
kers na een geheelen nacht met toortsen
gezocht te hebben, teruggevonden.
Het Internationaal Katholiek Con
gres, dat de studenten te Rome bjjwonen,
is Woensdag onder voorzitterschap van
Z. Em. kardinaal P a r r o c h i geopend.
Een groot aantal Bisschoppen was er bjj
tegenwoordig. Meer dan 200 vreemdelin
gen wonen het Congres bjj.
Men is te Rome zeer ongerust over
het lot van den Hertog der Abrnzzen
die, zooals men weet, eene ontdekkings
reis naar den Noordpool ondernomen heeft.
De stoomboot Hertha, die vertrokken was
om den Prins op te zoeken, is Woensdag
te Hammersfest terug gekomen zonder
het Frans-Jozefland bereikt te hebben. De
brieven voor den Hertog bestemd konden
hem dos niet overhandigd worden. Het
eiland was mjjlen ver door ijsbergen om
ringd. De Hertha heeft de brieven aan
de Italiaansche stoomboot Stella Polare,
nabjj de haven van Hammertest, afgege
ven en zette hare reis zuidwaarts voort.
Frankrijk.
De Daitsche generaal B e r 1 i m, ver
gezeld van een Luitenant-kolonel, is van
uit Berlijn te Parjjs aangekomen om de
groote manoeuvres van het Fransche leger
bij te wonen. Men weet dat Fransche of
ficieren voor het eerst na 1870, dit jaar
de manoeuvres in Duitschland bijwonen
President Loabet zal op zjjn bui
ten verblpf te Rambouillet een dejeuner
aanbieden aan de kunstenaars, die dezen
zomer op het Elysée hebben medegewerkt
aan de schitterend geslaagde feesten.
borst getracht heeft, zich te dooden ea geeft
bem diens brief te lezen.
Op Vahlendorff brengt de lezing van dit
schrjjven een niet minder diepen indruk te
weeg als zooeven op Dorner. Innig mede
ljjden gevoelt bjj met Siein en zjjn moeder,
die beiden door de vreeseljjke gebeurtenissen
het zwaarst getroffen worden.
Als versteend staat hjj daar en tuurt met
wezenloozen blik op bet papier.
Ludwig Stein en zjjn moeder haddon nog
geen flauw vermoeden van dit onheil, zjj moes
ten het echter terstond weten en hoe zouden
zjj de verpletterende tjjding opnemen
De advocaat vreest het ergste.
01 het noodlot vervolgt die ongeluk-
kigen wel wreed, zegt hjj met een zucht. Wie'
bad zulk een vreeseljjke ontknooping kunnen
voorzien
Gewis niemand, mjjnheer Von Vahlen
dorff, Uhlenhorst stond hemelboog b<>TeK elke
verdenking verbeven. Het vreeseljt8le is nog,
dat hjj de vader van Ludwig jt. Stel u in de
plaats van dien armen jongen mau en zjjn niet
minder ""obH
iemand ons medt Verdient, daa zrin *f
allen
neixi