No. 4643
Maandag 19 November 1900.
25ste Jaargang.
on Suió-JCollanó.
Gemeentelijk Socialisme.
"buitenland.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem agïte ma non agitate.
Dit nummer bestaat
uit twee bladen,
EERSTE B 1, A 1),
De pleegzoon.
Italië.
Rusland.
Duitsehland.
Engeland.
frankrijk
HDagGlaó voo
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
mm.
aTHVtMNTlANDRAT.
PRT.JS DER ADV ERTEN TIEN
Van 1-6 regels50 Cents.
Elke regel meer77,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etrangère
G. L. DAD BE Co. JOHNF. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
Het gemeenteljjk socialisme begint ook
in verschillende steden van ons vaderland
wortel te schieten. Men kent het stand
punt dat wij daartegenover innemen. Door
de toepassing van dit maatschappelijk-
staatkundig stelsel wordt een revolutie
voorbereid, die in haar uitkomst ver
schrikkelijke onheilen moet te weeg bren
gen. En van daar, dat wjj besliste te
genstanders er van zijn.
De uitbreiding der overheidsbemoeiing
is toch een streven, 't welk regelrecht
ingaat tegen de bestaande maatschappe
lijke toestanden. Zjj tracht de bronnen
van volkswelvaart geheel in handen te
geven van den Staat en de Gemeentebe
sturen om dan van de personen, die zich
vroeger zelfstandig wijdden aan de be
vordering van een dier bronnen, niets
anders te maken dan afhankelijke amb
tenaars, in wie elk initiatief moet worden
gedood.
Wjj geven toe, dat er enkele zaken zjjn,
die het best door de overheid worden be
heerd. Hierbjj komen vooral in aanmer
king die zaken, waarvan een ieder pro
fiteert en welker regeling door een publiek
lichaam, voor het algemeen welzjjn nood
zakelijk is. Wel valt de grens niet altijd
juist te trekken, waar het particulier ini
tiatief moet ophouden en dat van da
overheid moet aanvangen, maar toch kan
zeer zeker in groote trekken de grens der
overheidsbemoeiing wel worden aange
geven.
Doch aan die grens wordt door de voor
uitstrevende richtingen op staatkundig ge
bied niet meer gedacht. Integendeel treedt
het streven aan den dag om juist die za
ken aan de bemoeiing der overheid te
onderwerpen welke gebleken zijn goede
winsten op te leveren, terwijl minder ren
tedragende zaken zooveel mogelijk ter zij
de worden gesteld.
Dit juist doet ons de uitbreiding der
overheidsbemoeiing zoo beslist afkeuren.
Het gemeentelijk socialisme vangt aan op
bescheiden wjjze, maar wordt weldra zoo
driest in zjjn optreden dat werkeljjk de
maatschappij in onze oogen een gevaar
lijke crisis intreedt en de gevolgen van
dergelijke sociale waaghalzerij niet zjjn te
overzien.
In onze zienswijze werden wjj dezer
FEUILLETON.
25
Vervolg.)
V.
De verloving van den jongen erfgenaam van
Odeneberg met de barones Von Wildenrood
was nu openbaar bekend gemaakt en had bjj
vrienden en kennissen groote verrassing te weeg
gebraoht. Men had steeds gedacht, dat Dern-
burg ook in dit opzicht zjjnen zoon niet vrij
zou laten en bij zijne verloving het eerste woord
spreken, en nu had Erich ver in het zuiden
zelf eene keuze gedaan, zonder eerst toestem
ming te vragen. De schoonheid der bruid,
haar oudadelljjke naam en de oogenschijDljjk
zoo schitterende verhoudingen, lieten daze keuze
wel is waar als eene zeer patsende schjjnen en
daarom had men vooruit reeds op de goed
keuring van den vader gerekend.
Cecilia had voorloopig geene reden, zich
over de afzondering van de wereld te Odens-
berg te beklagen, hare verloving verleende aan
het anders zoo stille heerenbuis drukte en ge
zelligheid. Het bruidspaar had de gebruikelij
ke bezoeken gebracht en ontving nu de tegen
bezoeken van da buren, die voor het meerendeel
i groote grondeigenaars waren. Er kwamen tal
Van uitnoodigingeD, groote en kleine feesten
werden gegeven, waarv.an de jonge bruid altjjd
het middelpunt was, M jn huldigde haar ook
dagen bevestigd door hetgeen in het So
ciaal Weekblad werd medegedeeld over het
gemeentelijk socialisme in Engeland. Niet
slechts zjjn daar te laude 173 waterlei
dingen 87 gasfabrieken 28 tramwegen
en 55 inrichtingen voor electrische ver
lichting eigendom van plaatselijke bestu
ren, maar ook zijn er enorme geldleenin-
gen loopende voor arbeiderswoningen
openbare badplaatsen en waschinrichtin-
gen, en voor in pacht uitgegeven kleine
stukken grond.
Is hierdoor reeds een groot deel der nij
verheid in handen van openbare besturen,
dit wordt erger en gevaarlijker, wanneer
men verneemt, dat in de onlangs gesloten
zitting van het Parlement aanvragen van
plaatselijke besturen zjjn ingekomen om
machtiging tot het uitoefenen van bank
en voorschotzaken tot het exploiteeren
van steenkolenmijnen, tot het drjjveu van
zadelmakerpen, tot het vervaardigen van
electrische toestellen, tot het bereiden van
nevenproducten der gasfabricage en tot het
uitoefenen van andere bedrijfstakken.
Men ziet hieruit, dat in Engeland reeds
ernstige stappen worden gedaan om de ver
schillende bronnen van welvaartmaar
vooral die welke goed rentegevend belo
ven te zjjn in handen te geven aan de
plaatselijke besturen.
Wat zal hiervan het gevolg wezen De
overheid met haar machtige hulpbronnen
is volkomen in staat elk bedrjjf op te
vatten en aldus ta exploiteeren, dat zjj in
dat bedrijf alle macht in handen krjjgt.
De particulieren worden gedwongen met
de gemeente te concurreeren, maar kunnen
dit slechts korten tijd doen, daar zij ge
woonlijk niet die middelen bezitten, noo-
dig om de ongelijke concurrentie vol te
houden. Zjj zjjn dus al heel spoedig ge
noodzaakt den strjjd met het publieke
lichaam op te gevenen hun rest niets
anders dan zich geheel in dienst te stel
len van de allesbeheerscheode en bshee-
rende overheid. Men kan als regel aan
nemen dat in elk bedrjjfdat de over
heid zich heeft aangetrokken het parti
culier initiatief spoedig is verdwenen en
de overheid het monopolie verkrijgt.
Eu waar nu, geljjk wjj zoo even mede
deelden, de publieke lichamen in Enge
land zich reeds gaan wjjden aan het fa-
briceeren van njjverheidsartikelen, daar be
hoeft men de tjjd niet ver verwjjderd meer
te achten,waarop de gemeentelijke overheid
zich ook zal gaan bezighouden met de
vervaardiging en den verkoop van allerlei
zaken van dageljjksch gebruik, totdat ten
slotte de almachtige Staat in alles heeft
te beslissen en over alles heeft te gebie-
hier ah overal, waar zjj kwam en Erich bezat
gelukkig geen jaloersche natuur. Zoo dreef
Cecilia dan met volle zeilen op den stroom
der genoegens, nieuwe kringen, nieuwe omgevin
gen, nieuwe triomfen, dat deed haar voor het
oogenblik nauwelijks het gewone leven missen.
Ook het optreden van vrjjheer Von Wilden-
rood maakte overal een gunstigen indruk. Zjjne
voorname verschoning en zjjne schitterende gave
bjj het gesprek, namen overal iedereen voor
hem in, dien bjj innemen wilde en hier be
handelde men hem als een toekomstigen bloed
verwant van het 1* -Qburgsche huis met dubbele
onderscheiding.
Hjj had in de weinige weken zjjner aanwe
zigheid zich reeds eene eereplaats.in deze kringen
verworven ea hjj wist die volkomen te behouden.
In de Bsdefelder gronden werden intusschen
de werkzaamheden met alle krachten voortgezet.
Men had de arbeiders voor het grootste deel
in de nabjjgelegea dorpen een onderkomen ver
schaft en ook de ingenieur, die de werkzaam
heden bestuurde, bad daar zjjn zetel opgesla
gen, om dageljjks den tjjdroovenden weg naar
Odensberg te vermjjden. Hjj kwam gewoonljjk
maar eens of tweemaal per week hierheen, om
den chef bericht te geven over den voortgang
der werkzaamheden.
Badefeld was een klein dorp in het woud,
en het verbljjf daar bood gseö gemak
De beide kleine kamera, oie -gb r'
boerenhuis bewoond
uit maar de jonge ver
wend Hjj had uit z:j - .^^^^dcge-
nomen dan zyn -
den, terwijl de vroegere gezeten burgers
als ambtenaars en knechts dien Staat heb
ben te dienen.
Veel verbeeldingskracht is niet noodig
om zich voor te stellen, dat een dergeljjke
toestand, zoo zjj al volkomen in het leven
kau treden, weinig levensvastbaarheid kan
hebben. Is het eenmaal zoover, dat door
het drijven van de socialisten zoo goed
als alle takken van nijverheid in handen
zjjn gekomen van de openbare besturen,
dan zal zich ongetwijfeld een reactie open
baren, die weldra zoo sterk wordt, dat de
kunstig overlegde plannen der socialisten
in duigen vallen. Daarmede is dan wel
hun rjjk geëindigd, maar daarmede heb
ben de industrieelen van thans niet hun
eigendommen terug en het zal dan we
der jaren duren, alvorens de njjverheid
zich van een dergeljjken schok heeft her
steld.
Dien schok te voorkomen, daaraan wil
len wij met alle kracht medewerken.
Wij begrijpen eenvoudig niet, waarom
het noodig is onze samenleving aan dien
schok te wagen. Geen macht ter wereld
zal in slaat wezen de maatschappij in het
gareel te doen loopendat de moderne
wereldwjjzen haar willen aanleggen. Ty-
rannie kan een tjjd duren, maar moet ten
slotte plaats maken voor de werkeljjke vrjj-
heid. Het fraaist uitgedachte socialistische
stelsel kau slechts in theorie bestaan, doch
moet in de practjjk falen, omdat de mensch
zich geen onnoodig dwangbuis wil ge
troosten.
Elke Staat heeft zjjn wetten en bepa
lingen waaraan een ieder zich ten bate
van het algemeen belang heeft te onder
werpen. Maar die wettelijke bepalingen be-
hooren slechts te strekken om de onder
linge belangen der inwoners met elkander
in evenwicht te houden. Elke wet, die de
bewegings-vrjjheid der ingezetenen beperkt
mag niet verder gaan dan noodig is om
de belangen tegen mogelijke aanranding
van anderen te beschermsn. Zjj dient dan
ook uitsluitend om den zwakkere in den
strijd om het bestaan te steunen. Gaat
men evenwel de macht der overheid aan
wenden om juist die zwakkeren geheel te
vernietigen, dan miskent men de bedoe
ling van den Staat en bereidt men voor
een maatschappelijke verwarring, die de
schromeljjkste gevolgen na zich sleept.
Om die reden waarschuwen wjj ten zeer
ste tegen het gemeentelijk socialisme. Ook
hier ter stede willen sommigen den weg
op, dien wij ten scherpste veroordeelen.
Geeft men gehoor aan hun dry ren, dan
zal te laat bemerkt worden, dat al die or
ganisaties van gemeentewege onze samen-
ningen en richtte zich nu ia zoo goed en zoo
kwsad als het ging.
Buneck was anders gewoon vroeg op het
terrein der werkzaamheden te zjjn. Van morgen
echter had hjjj bezoek gekregen, dat uit de stad
gekomen was. Zijn gast, een man van ongeveer
vjjftig jaren met scherp sprekende trekken en
donkere oogen, zat in den ouden leuningstoel,
die hier de plaats eener sofa moest innemen.
Beide mannen schenen een ernstig onderhond
gehad te hebben.
Bovendien zou ik nog willen vragen, zei-
de zoo juist da vreemdeling, waarom gjj tegen
woordig zoo zelden naar de stad komt. In
weken zjjt ge er niet geweest, men moet u
eerst oproeken als men u spreken wil.
Ik heb zeer veel te doen, antwoordde
Egbert, die met gefronste wenkbrauwen bjj
het raam stond. Gjj ziet zelf, hoe ik hier met
werk overladen ben.
Werk f sprak de andere. Ik dacht dat ons
werk noodzakeljjker was, dan dit graven en
wroeten in de boischen. Gjj hebt het pl'n
daarvoor ontworpen, naar ik hoor. Wilt gjj uw
chef misschien nog een millioen lat8n verdienen
bjj de anderen, die hjj reeds heeft
Daar is hier geen sprake van, maar van
een plicht, dien ik op mjj genomen heb, was
het korte antwoord. De aanleg was oigenljjk
het werk van dan hoofdinge; our geweest, en
ik mag het vertrouwen n et -eeohamen, dat
men Bjj in zjjne plaata stoJ.
Om u hier ia Badefeld vaat te zetten,
opdat gjj in Odensberg niet gevaarljjk zoudt
zjjnl Dom ia de ouwe niet, dat kan niemand
leving zullen desorganiseeren op een wijze,
we.ke hoogst moeieljjk zal worden her
steld.
Met fraaie woorden worden valsche leer
stellingen gepredikt en in naam van het
algemeen belang wordt op de schrome
ljjkste wjjze de particuliere belangen be
nadeeld. Laat men toch niet vergeten, dat
het algemeen belang eigenljjk bestaat uit
de som der particuliere belangen en dus
niet gevormd wordt door alle individueele
belangen te veronachtzamen.
Gemeentelijk socialisme leidt tot despo
tisme, en dit laatste tot volslagen anarchie.
Te Rome is een deputatie aangekomen
van het 19e Beiersche infanterie-regiment,
waarvan de Koning van Italië eere-chef
is, om den nieuwen chef hare opwachting
te maken.
De majoor M a r c i a n i, van het Mili
taire Huis des Konings, ontving de hee-
ren aan het station en begeleidde ben in
drie hofrjjtuigen naar het Grand Hótel,
alwaar zij 's Konings gasten zullen zjjn.
Het volk moest zien hoe een militaire
deputatie van een katholiek volk den ci
pier van Z. H. Leo XIII kwam verheer-
Naar aanleiding van den diefstal van
geldswaardige papieren uit het Yaticaan,
is dezer dagen een verzegelden omslag
per post ontvangen inhoudende een pak
effecten ter waarde van 80.000 franks.
Het pak was te Genua op de post ge
daan maar bevatte niet de minste aan
wijzing.
Merkwaardiger is nog dat er onder de
teruggevonden papieren zijn die niet voor
komen op de lijst der vermiste stukken
welke door het Yaticaan is opgemaakt.
Daaruit zou af te leiden zijn dat meer
dan eenmaal een diefstal is gepleegd door
dezelfde persoon of personen.
Grootvorst M i c h a e 1, de vermoede1 jjke
troonopvolger, heeft zich naar aanleiding
van de ziekte van den Czaar, van Frede-
riksborg, waar hij vertoefde, naar Rus
land begeven.
De Czaar heeft aan admiraal A 1 e x e-
j et een sabel geschonken, voor zjjn dap
per gedrag in Oost-Azië.
Spanje.
De Regeeringspartjj in Spanje, die den
boel aatdig in het honderd heeft gestuurd
waardoor het land zjjn Koloniën heeft ver
loren, tracht den onrustigen toestand in
het land op de schouders der Carlisten te
schuiven. Zij noemt de uitingen van on
tevredenheid van het volk carlistische op
standen en gaat zelfs zoover te ageeren
tegen het huwelijk van de Prinses van
Asturië en den zoon van den Graaf van
van hem zeggen, hjj weet altjjd heel goed, wat
hjj doet, bovendien zal hjj nu toch met de
zaak op de hoogte zjjn.
Laat die>potternjjen, Landsfeld, viel Eg-
bert hem ongeduldig in de rede. Dernburg
weet er alles van, ik heb het hem zelf ver
teld. Hjj heeft mjj ter verantwoording geroe
pen en ik heb hem ronduit mjjne gevoelens
bekend. Natuurljjk verwachtte ik niets anders,
dan mjjn ontslag in plaats daarvan werd
ik belast met den aanleg van de Badefelder
werken.
Landsfeld stond verstomd en zag den jon
gen ingenieur met scherpen blik aan. Dat is
zeer merkwaardig. Dat zou men van den ouwe
niet verwacht hebben Hjj moet wel bjjzonder
veel met u op hebben, of er schuilt iets ach
ter. Die man is tot alles in staat. Overigens
was het dom, om zoo ronduit alles te zeggen
want nu laat men u natuurljjk niet meer zoo
veel vrijheid in Odensberg. Gjj hebt niet ver
standig gehandeld, mjjn jongen.
Moest ik dan de waarheid verzwegen heb
ben? vroeg Egbert met gefronat voorhoofd.
Waarom niet, als het ons voordeel kan
brengen
Zoek dan een ander op, die boter in het
liegen geoefend is dan ik. Ik hond het voor j
lafheid zjjne party en ayno overtuiging te ver
loochenen en daarom heb lk gehandeld, zoo
als ik deed. I
Dat wil zeggen, dat gjj weer eens gehandeld
hebt, zooals het u in den zin kwam en n
volstrekt niet om de voorschriften bekommerd.
Odeneberg ie uw arbeidsveld, daar zoudt gij
Casera, dat reeds voor onbepaalden tijd is
uitgesteld. De liberale party verzet zich
beslist tegen een huwelijk van de oudste
zaster des Konings, de vermoedelijke troon
opvolgster, met den zoon van den carlis-
tisch gezinden Graaf.
Op de citadel Monjuich is een anar
chisten aanslag gepleegd.
Tegen twee uur, in den nacht van 14
November, zag de schildwacht bij het kruit
huis gedaanten naderen. Hij riep hun toe
te bljjven staan, waarop op hem werd ge
schoten. De schildwacht beantwoordde het
vuur, waarop nog meer schoten volgden.
Toen werd weer alles stil. Er werden na
sporingen gedaan in den omtrek, doch er
werd niets verdachts gevonden.
Keizer Wilhelm zal den 23steü No
vember op reis gaan naar Zweden. Vooraf
bezoekt de Vorst zjjne moeder op het
kasteel Gronberg, die van een zware ziekte
herstellende is.
De Rjjksdag herkoos den Duitsch-
conservatief F r e g e tot eerste-, en den
nationaal-liberaal B s i n g tot tweede-
vicepresident.
Aanstaanden Maandag weder vergade
ring. Op den rooster van werkzaamheden
staat het kredietvoorstel betreffende China.
De familie van Lord Salisbury is
een der meest begunstige van de Engel-
sche schatkist.
De Daily Chronicle rekent uit, dat als
Lord Salisbury ditmaal den Staat zjjn
diensten gratis aanbiedt, toch zijn neef,
Arthur Balfour, als eerste Lord der
schatkist, 5000 pond ontvangtdiens broe
der, Gerald Balfonr, strjjkt 2000
pond op als minister van handel, Lord
S a 1 i s b u r y's schoonzoon, Lord S e 1-
borne, als minister van Marine 4000
pond en Lord Cranborne, Salis-
b u r y's zoon, als onder-staatssecretaris
van buitenlandsche zaken, 1500 pond.
Tot dit gezellige kringetje behoort nog
de plaatsvervanger van den Speaker, de
heer Lowther, die als zoodanig 2500
pond 's jaars geniet. Deze zes leden der
familie Salisbury trekken dus jaar-
ljjks een 20.000 pond uit de Staatskas.
Zoover heeft Chamberlain het nog
niet gebracht.
Binnenkort zal in de Fransche Kamer
van Afgevaardigden de qnaestie der on-
derzeesche kabels aan de orde komen.
De oorlog in Zuid-Afrika heeft duide
lijk doen zienhoe Engeland de groote
internationale lijnen van het verkeer in
handen heeft, en de Chineesche oorlog
heeft dit bevestigd.
Voorgesteld zal wordeneen grooten
kabel aan te leggen, die de koloniën on
derling en met het moederland verbindt.
Dit schema is nu bjj den Franschen Mi
nister van Koloniën in studie.
De tegenwoordige Fransche gezant
te Peking, P i c h o n, wordt overgeplaatst.
het werkvolk voor on» winnen, en in plast'
daarvan bouwt gjj kalm eene waterleiding in
Badefeld en laat u bovendien in het zooge
naamde heerenhnia vertroetelen. Gjj weet toch
waarom wjj u hierheen zonden
- En gjj weet, dat ik er mjj altjjd tegen
verzet heb, tot een uitdrnkkeljjk bevel van de
leidslieden der partij er mjj toe dwong.
Hebt gjj dat mjjnheer den chef miszchien
ook gezegd De vraag| klonk zeer scherp.
Neen, antwoordde Buneck kortaf. Hjj
eehreef mjjn terugkeer aan een geheel anderen
grond toe en ik het hem in zjjn dwaling. Vrjj-
willig was ik nooit weer naar Odensberg toe
gegaan en ik kan ook niet hier bljjven, de
toestand is hier onhoudbaar voor mjj, onmo;
geljjk, dat heb ik vooruit al gezien.
En toch zult gjj blijven moeten, sprak
Landsveld, deze dwaalleeraar op arbeidersge-
bied, droogjes. Dit Odensberg is als een on
neembare vesting die alle aanvallen trotseert.
De ouwe heeft het volk verblind met syne
scholen en ziekenhuizen en rer-
pensioenuitkeeringen zjj vreezen g eeB"
zorging te verliezen en boven ai heb*»
onbeschrjjfeljjke angst Joot beproefden
de lafaards. Hoe f bet mislukte tel",
hier vsttoM voot to Jcivo 1 *j
kens weer, hy heeft syne arbeider' Wantrou
wend gemaakt tegen onze leidslieden. Gij zijt
een arbeiderskind in hun midden opgegroeid
en staat nu nop in het vertrouwen bij uw ohef.
Naai u zullen zij luisteien, u zullen zjj vol
gen, als het er op aankomt.
(Zie vervolg 'lmeéd
