No. 4655
Maandag 3 December 1900.
25ste Jaargang.
Ïï)ag6laè voor tfflooró- en Suió-éCoUanó.
Vrijheid.
Dit nummer bestaat
uit twee bladen.
E ERS TE B 1. AD,
De pleegzoon.
B OIT E A h A S D.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
f 1,10
1,40
2,80
0,03
Italië.
Frankrijk.
Engeland.
Duitschland.
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
VIT KAÏN IJLE NDIUT
PRTJS DER ADVERTENTIES.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
ACrITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicitê Etranghre,
G. L. DAD BE Sf Co. JOHNF. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
Er bestaat een groot verschil tusschen
hetgeen de een en hetgeen de ander on
der vrijheid verstaat. De een meeotdat
vrflheid hetzelfde beteekent als onbeperkte
volmacht om anderen zooveel te benadee-
len als hjj verkiest en zich zelf alle rech
ten te gunnen die men aan een derden
tracht te onthouden. Een ander is echter
van oordeeldat de ware vrijheid daarin
gevonden moet worden, dat ieder in zjjn
eigen kring ongestoord kan werkzaam we
zen en zoo noodig hierin beschermd wordt
door de Overheid.
Nog andere beschouwingen over de vrij
heid zouden wy ten beste kunnen geven
doch wy beperken ons tot de twee ge
noemde, en wel om de volgende reden
Het Hoofdbestuur van den Alg. Ned.
Typografenbond heeft een adres aan den
Minister van Justitie gezonden, waarin de
indiening van een wet wordt gevraagd ter
bescherming van den werkman tegenover
den werkgever. Natuurlijk wordt die wenseh
door genoemden Bond gemotiveerd en aan
leiding daartoe heeft men nu gevonden
in de houding van een patroon tegenover
zjjn werklieden.
Wat die patroon heeft misdaan, wordt
in htt adres vermeld. Hij heeft aan ge
noemd Hoofdbestuur een onderhoud ge
weigerd, en voorts aan dat Hoofdbestuur
medegedeeld, dat een zestal typografen op
zjjn drukkerij werkzaam zich schriftelijk
tegenover hem hebben verbonden, op poene
van ontslag, het lidmaatschap van voor
noemden Bond te beëindigen.
Een dergeljjke misdaad is natuurlijk iu
de oogen van het Hoofdbestuur onver
geeflijk en nu heeft men er den Minister
van Justitie bijgehaald om te beslissen dat
genoemde zes werklieden toch lid van den
bond mogen blijven en niet kunnen wor
den ontslagen door hun patroon.Het spreekt
van zelf, dat dit feit zoo afschuwelijk mo-
geljjk wordt voorgesteld. De arbeider
aldus luidt het in het adres is over?
geleverd aan de willekeur van personen
die zich boven de wet plaatsenterwjjl
het tochvolgens hen, niet de bedoeling
van den wetgever heeft kunnen zijn om
een wet in het leven te roepen, die voor
iederen arbeider niets meer is dan een
doode letter.
Het feit is echter gelukkig niet zoo ver*
FE Ü1LLSTON.
Vervolg.)
39
Het ie te voorzien, dat er in deze zitting
van den Bjjksdag een zware strijd gevoerd zal
Worder, zeide Dernburg zoo even. Terstond
na de verkiezingen zal hij bijeengeroepen wor
den, en ik zal er mjj wel op moeten voorbe
reiden, bet grootste deel van den winter aan
tojjn mandaat op te offeren.
Gjj rekent er dus stellig op, dat gjj her
kozen zult worden? vroeg Von Wildenrood.
Zeker Dernburg keek hem verwonderd
san. Ik vertegenwoordig sedert twintig jaar dit
district, en de Odensberger stemmen alleen zijn
voldoende, om mijne verkiezing te verzekeren.
-Daarom juist vroeg ik het. Zjjt gij wor-
keljjk zeker van deze stemmen. De laatste drie
jaren is er heel wat veranderd.
Bij mij niet, antwoordde Dernburg kalm.
Ik en mijne arbeiders, wij kennen elkander
al tientallen van jaren. Ik weit wel, dat ook
hier allerlei inblazingen en ophitsingen plaats
hebben, daarvoor kan ik Odensberg met al
mijne macht met bc?chermen deze inblazingen
mogen hier en daar bjj enkelen gehoor vinden,
de meesten mijner arbeiders zjjn aan mij gehecht.
Wjj willen het hopen 1 Er lag eenige
twijfel in de stem van den vijjbeer, die zich
ondanks kort verblijf, -eeds volkomen met den
toestand op de hoogte Oonde.
schrikkelyk als het Hoofdbf stuur van den
Typografenbond voorstelt. In de eerste
plaats kan dat bestuur zich niet gebelgd
toonen, wanneer eea patroon weigert een
onderhoud met de leden te hebben, indien
die leden ten minste niet in zijn dienst
staan.
Wij zouden zoo zeggen, dat een patroon
niets te maken heeft met vreemde werk
lieden. Wanneer hy zijn goedheid zoover
wil dryven, dat hij aan zulke werklieden
uitlegging geelt van zyn zaken, dan kan
hij dit doen, hoewel wy zulks zeer on
verstandig zouden vinden. Maar het gaat
toch niet aan een patroon te willen nood
zaken om overleg te plegen met werklie
den, die hy in het geheel niet kent en
die zich louter uit bemoeizucht met zijn
zaken inlaten. Ziet, voor zulke patroons
zou het woord vrijheid een ijdele klank
worden, want weldra zou hy geen baas
meer wezen in zijn eigen zaak.
Het is in ons oog dus zeer verstandig,
dat de patroon, waarvan in het adres ge
sproken wordt, geen pleizier heett in een
onderhoud met het bestuur van den Ty
pografenbond. Hy zou aldus de hem toe
komende vrijheid spoedig hebben verloren.
Maar in de oogen van dat bestuur heeft
de genoemde patroon nog meer gezon
digd door de mededeeling dat zes werk
lieden zich, op poene van ontslag, tegen
over hem hebben verbonden hun lidmaat
schap van den Bond te beëindigen. Er
wordt niet bij verteld of die verklaring
der werklieden is afgedwongen, dan wel
of zij haar uit eigen beweging hebben
afgelegd. Waarschijnlijk zal het eerste
wel het geval wezen, en, om het adres
van den Typografenbond eenigszins ver
klaarbaar te maken, zullen wij dit dan
ook maar onderstellen.
Doch zonder de zaak in details te ken
nen, en alleen afgaande op de voorstel
ling in het adres van den Bond, kunnen
wij het ons begrijpen, dat een patroon
in het algemeen aan de werklieden, die
hy in zyn dienst heeft, de voorwaarde
oplegt om voor het lidmaatschap van den
Bond te bedanken. Deze voorwaarde heeft
volstrekt geen beperking of berooving van
de persoonlyke vrjjheid ten gevolge. Even
goed als een werkgever aan zyn werk
nemers de voorwaarde kan opleggen om
geen gebruik ven sterken drank te maken,
kan hjj het lidmaatschap eener vereeni-
ging verbieden, wanneer hij meent, dat
zulks een verkeerden invloed op den gatig
van zaken in zyn werkplaats kan hebben.
Wie zich niet aan die voorwaarde wil
onderwerpen en wie zulk een verbod meent
niet te kunnen opvolgenheeft immers
De arbeidspartjj uit deu omtrek is de
gen keer buitengewoon roerig; oseral wordt
gesproken, aangehitst en oproer gezaaid en men
heeft in verscheidene districten, waar men er
volstrekt niet op rekende, onaangename verras
singen beleefd.
Maar hier sta ik vast en ik geloof wel
tegen de heeren opgewassen te zjjn, sprak Dom
burg, met de kalme overtuiging van een man
die zich onaantastbaar gevoelt in tjne stelling,
Von Wildenrood slaad op het punt te antwoor
den toen een heldere lach hem in de ooren
klonk en hjj terstond het oog naar het gras
perk richtte.
De beide slanke, jeugdige gestalten daar bo
den met hunne vlugge bewegingen, hunne op
geruimde en gloeiende gezichten een bekoor
lijk beeld aan. Ieder deed zjjn best om het
vod den anderen te winnen, zegevierde wan
neer zjjn tegenstander een worp miste, en daar
bij plaagden en twistten zjj met elkander als
een paar kinderen.
Demburgs oog was de richting gevolgd, die
de blik van Von Wildenrood genomen had, en
er'gleed een vluchtig lachje over zijn ernstige
trekken.
Die uitgelaten kinderen 1 Mjjn kleine
Maia met haren zestien jaren kau noen haar
overmoed nog toegeven,maar de
soms geheel en al dat hg 86®° tej„ ooit
Ik vree», dat graaf Eek"» ruk
den ernst dee levens zal loeren
Von Wildenrood koel. r ook t.-.et
Hij beeft een beminnelijk.
oppervlakkig karakter.
volle vrijheid bij dien patroon niet in dienst
te gaan of een ander patroon op te zoe
ken. Dat gaat misschien niet altijd even
vlug, maar wie dan ook zooveel hecht aan
een dergelyk lidmaatschap moet de gevol
gen tfaarvan dragen.
Wij zouden niet aldns spreken, wanneer
een dergelyk lidmaatschap in ons ooggroo-
ter waarde had dan thans het geval is.
Van het bestuur en de leden van den ge
noemden Bond zullen wij niets zeggen,
maar zyn streven verdient afkeuring in de
hoogste mate. Met zyn optreden tegenover
de patroons heeft het bestuur zich alle
sympathie onwaardig gemaakt. In plaats
van bij geschillen tusschen werkgevers en
werknemers in verzoenenden geest op te
treden en te trachten eensgezindheid te be
werken, gaat de Bond in tegenovergestelde
richting te werk. Het heeft allen schijn,
of hij de kloof tusschen beide partijen
tracht te verbreeden, en of het in het be
lang is van de werklieden een onverzoen-
lijken stryd uit te lokken met de patroons-
Dit is het wat ons in dezen Bond hin
dert. Wy zyn de laatsten^m te beweren,
dat de positie der werklieden in ieder
opzicht schitterend is, al komt het ods
voor dat er veel overdrijving heerscht by
het vermelden der grieven. Maar het op
treden van den Bond is allesbehalve ge
schikt om verbetering in den toestand der
werklieden teweeg te brengen. Nog nim
mer hebben wij vernomen, dat samenwer
king tusschen twee partijen werd verkre
gen door het opzoeken van geschilpunten
en het breed uitmeten van betrekkelijk
kleine verschillen. Wil de Bond werken
in het belang van zyn leden, dan mpet
hij geheel anders optreden. Dan behoort
hy te beginnen met de goede bedoelingen
en daden der werkgevers niet verdacht te
maken, doch integendeel nadruk te leg
gen op de pogingen door hen in het werk
gesteld om de belangen hunusr zaak te
doen samengaan met die der werklieden.
Men vergeet te veel, dat de patroons
vaak door de verscherpte concurrentie groote
zorgen hebben om hun zakea gaande te
houden. Dwingt men hen nu tot maatre
gelen, welke naar hun meening met de
belangen van hun zaak in strijd zyn, dan
kan het niet anders, of er moet een bot
sing komen, welke soms voor beide par
tyen noodlottig is.
Daarom gevoelen wij niets voor de vrij
heid, waarvoor genoemde Bond thans als
kampvechter is opgetreden. Vrijheid is
een mooi woord, maar men begrijpt zoo
weinig de werkelyke beteekenis. Vrijheid
bestaat niet in algeheele onafhankelijkheid
van anderen, want dan zou het werkelijk
Nu doet gjj hem onrecht aan Victor is
een luchthart jammer genoeg die zjjnen
oudera veel zorg berokkend heeft door zjjne
dolle streken, ooK Odensberg weet er van mee
te praten maar het hart heeft bjj hem altjjd
op de rechte plaals gezeten. Hjj is geen genie
maar openhartig en eerlijk en begaafd genoeg,
om eens een flink officier te worden.
Des te beter, antwoordde de vrjjheer.
Voor den graaf en voer Maja.
Dernburg wendde zich om en zag hem vra
gend aan.
Voor Maja? Hoe meent gjj dat?
Dat behoeft wel nauweljiks eene verkla
ring. Graaf Eckardstein toont zjjne wenschen
en plannen duideljjk genoeg, en ik 'ben er van
overtuigd, dat het hem niet da minste zelf-
overreding gekost heeft om in het plan van
zjjn broeder toe te stemmen.
Welk plan Tusschen Denburgs wenk
brauwen verscheen een plooi, als hjj deze vraag
deed. Von Wildenrood haalde even de schou
ders op.
Nu, de jonge graaf scbjjnt tameljjk licht
zinnig te zjjn. Gjj geeft zelf toe, dat hjj' dat reeds
als jongen geweest i«, en hjj hangt geheel van
zjjn broeder af, den Majoraatsheer.
Hot een jong, levenslustig officier schulden
znaokt is heel natuurlek, maar hier moet mos
de gewone maat overschreden hebben. Ion
minste volgens bet insioht .an graaf Koen-
raad. Iflr moet een hevige twist tusschen bei
de broeders ontstaan zyn en men kan het
den Majornatsheer werkeiyk niet kwaljjk ne
men, dat hjj zynen lichtzinnig; u broeder wat
een niets beteekenende phrase zyn.De groot'
ste vrijheid echter, die aan een ieder moet
zijn toegekend, is dat hij, zonder de vrij
heid van anderen meer dan volstrekt noo
dig is te bepeiken, meester blyft over zyn
eigen daden en handelingen, en in 't bij
zonder voor patroonsmeester in zyn
eigen zaak.
De Bond mag ook niet vergeten, dat
voor het geval zyn zin werd doorgedre
ven en de patroon zyn werklieden niet
kon heenzenden wegens hun lidmaatschap
van den Bond, de werkgever, indien hy
dit wilde, toch wel een andere reden zou
kunnen vinden, om zich van bedoelde
werklieden te ontslaan. Men zou dus met
een verbod van den Minister van Justitie
of een wet van die strekking al zeer wei
nig succes hebben.
Wjj raden dan ook in üet algemeen
werklieden-vereenigingen ten steikste aan
om geen strijd tusschen patroons en ge
zellen uit te lokken, maar zooveel mo
gelijk al wat tot geschil aanleiding kan
geven, te vermijden. Daarmede is het be-
laDg der werklieden-zelven het meest ge
baat.
Z. H. Leo XIII heeft 10.000 leerlin
gen der Katholieke scholen uit Rome in
gehoor ontvangen.
De jongelui waren opgetogen van vreug
de toen Dr. L a p p o n i hun, op de vraag
hoe oud de Pans nog worden kon, be
vestigde dat Z. H. wel honderd jaar kon
worden.
Alweer een schandaal een priester
aangedaan bezworen. Het hooggerechts
hof te Rome heeft den pastoor te St. Se-
bastiaanskerk den zeereerw. heer Joseph
Y o 1 p o n t aldaar vrijgesproken van de
beschuldiging als zou hij den koningsmoord
verheerlijkt hebben. Duidelyk is aange
toond dat genoemde geestelijke geheel
onschuldig was aan den laster hem door
gewetenlooze sujetten naar het hoofd ge
slingerd.
Vreeselyk is de ramp die Aniche heeft
getroffen door een dynamietontploffing
in de steenkolenmjjnput Fénélon.
Op 300 meters diepte had de ontplof
fing plaats, gevolgd door een instorting
waardoot een groot aantal mijnwerkers het
leven verloren, reeds is bekend, dat 16
menschen zjjn gedood en 30 a 40 gekwetst.
De werklieden, die aan de ramp ont
snapten, liepen als zinneloozen weg men
heeft er ontmoet die al zingende door de
velden trokken.
Hartverscheurende tooneelen hadden aan
de mijn plaats, de niet bedolven lijken
waren schrikaanjagend verminkt. Het
reddingswerk werd met trotseering van
aan banden heeft gelegd.
Deze nu moet zelf naar middelen nitzien.
Naar welke
Naar een rjjk huweljjk
Men zegt, ging Von Wildenrood voort, dat
de jonge graaf op wensch of op bevel van zjjn
broeder hierheen gekomen is, om de oude be
trekkingen met Odensberg weder aan teknoo-
pen mö een doe), dat men gemakkeljjk raden
kan. Gjj verwondert er u misschien over, dat
ik hieromtrent zoo nauwkeurig onderricht ben
Een toevalIk hoorde onlangs, toen wjj op
Eckardstein uitgenoodigd waren, het gesprek
van twde heeren aan, die zeker niet vermoedden,
dat ik in de aangreozende kamer was, andera
hadden zjj deze dingen niet zoo uitvoerig be
handeld. Zij schenen het huweljjk reeds voor
eene vastgestelde zaak te houden.
Dernburgs voorhoofd had zich bjj dit ver
haal steeds meer gerimpeld, maar zjjne stem
behield den gewonen klank, a!s hjj antwoordde.
Bjj deze zaak zal ik tooh zeker zelf het
laatste woord wel moeten spreken, want Maja
is nog eeD half kind en veel te jong, dan dat
er au reeds sprake van een huweljjk kan zjjn.
Zoo Eiich, zjjt gjj daar! Is Cecilia nogal-
tjjd niet present P
Erich, die naar hen toe kwam, zag er opga-
WOZl"n.bZlI8ïnï« -iet. antwoordde bjj
haaeiig. Ik was zoo even in de stallen om na
vraag te doen maar niemand weet, waar zjj
naar toegereden is. Zjj heeft den kleine pony
wegen laten inspannen, reeds in alle vroegte
toen allen nog in huis sliepen, en Bertram
gevaar voor eigen leven door de directie
en de levend er afgekomen mijnwerkers,
die hun zinnen bij elkaar hielden, voort
gezet.
Eene zuil van rook en vlammen steeg
na de ontploffing uit de mijn.
De Parysche politie heeft een onder
zoek ingesteld naar het gebeurde in de
nabijheid van het Grand Hotel, toen de
studenten op weg waren naar President
K r u g e r.
De sous, die naar hen geworpen wer
den, op het oogenblik, dat zij in de Rue
Scribe aankwamen, waardoor de studenten
woedend werden, zouden uit een der ra
men van het Grand Hotel geworpen zijn
door een officier, die vooraf dit plan reeds
beraamd had, want hij had eenige minu
ten te voren 10 francs in sous gewisseld
aan een telegraafkantoor.
Het verder verblyf in het Grand Hotel
moet dezen officier ontzegd zyn.
Een grappig geval had plaats met
president Krnger, hij ontving een aan
tal brieven met het opschriftAan den
heer K r u g e r, schilder, machinist, boek
binder enz. Deze brieven waren verkeerd
bezorgd. Te Parijs wonen verscheidene
K r u g e r s. Men begrypt, dat de bestel
lers by het lezen van den naam Krn
ger, twee, drie honderd maal zich niet
mner om het adres bekommerden, en re
gelrecht naar het hotel Scribe draafden.
Koningin Victoria heeft haar on
genoegen te kennen gegeven over de jge-
negenheid aan president Krnger be
toond. Hare Britsche Majesteit durft dezen
winter niet haar het buitenland te gaan,
zjj zal te Windsor blijven en een gedeelte
van den winter te Osborne doorbrengen.
Zy handelt zeer verstandig door maar
thuis te bljjven om eene onaangename
ontmoeting te voorkomen van menschen
die in haar de verpersoonlijking zien van
de gruweldaden in Znid-Afiika door haar
leger gepleegd, waaraan zy en haar Hof
houding medeplichtig zyn.
Te Londen zijn de Staatslieden met
angst bevangen. Het heet dat generaal
De Wet zich met zyn troepen in de
Kaapkolonie heeft geworpen en dat de
Afrikaander8 by honderd- en duizend
tallen zich onder zyn vaan zullen scha
ren. De drifteD over de Oranje-rivier, tus
schen Aliwal Noord en Oranje-Rivier-Sta
tion worden thans door twee bataljons
der Garde bewaakt, doch achter deze ge
ruststellende mededeeling volgt onmiddel
lijk de droeve tijding, dat kleine troepjes
Boeren de rivier op bijna elk punt kun
nen overtrekken. Indien De Wet dns
wil
Men vreest te Londen een opstand en
dan, de Engelschen weten wat een alge
meen verzet in de Kaapkolonie te betee-
kenen heeft. Als de opstand goed wordt
aangepakt,'dan beteekent het zooveel als het
verlies van geheel Zuid-Afrika.
Graaf York vanWartenburg
is door rookvergiftiging (kolendamp) te
Hwailai overleden.
meegenomen. Ik begrjjp er werkeljjk nieti
van.
Het ral weer een van hare lnimen zyn,
zeide Oskar. Tilly ia onberekenbaar bjj hare
invallen, daaraan zult gjj u moeten gewennen,
lieve zwager.
Ik geloof, dat Erich beter deed, zjjne
aanstaande vrouw deze grillen af te wennen,
antwoordde Dernburg op scherpen toon. Deze
eigenschap draagt er niet veel toe bjj, om een
huweljjk gelukkig te rpaken.
De arme Erich zag er niet naar uit, of
hij de macht of slechts den wil bezat zjjne bruid
iets af te wennen.
Von Wildenrood echter bracht hier beda
rend tegen in
Misschien schuilt er eene plagerij achter.
Ik wil wedden, dat Cecilia met dezen geheim-
zinnigen rit ons eene verrassing bereiden wil.
Het spel op het grasperk was intusschen
scheen er een twist te ont-
van beide zijden met het
werd en met eene
verzoening en een luid" gelaei^ jonge
Dernburg keek op menw eeu. gHmJaoh
menschen, maar meimeer /Jc dacht,
tljtaPda7beT%dd wTd. om op te houden.
Kam 'hier kind. r/x
Maja gehoorzaamde ZQ KW am. nog geheel
verhit door het spelen en Victor Eckardstein
volgde haar op den voet.
voortgegaan nu
staan, die bljjkbaar
giootste genoegen gevoerd_
(Zie vervolg Iwtede Blad).