No. 4694
Maandag 21 Januari 1901.
25ste Jaargang.
HÖagBlaó voor eSfëooró- en Stuió-éCollanó.
De bestemming van denStaat.
m
De pleegzoon.
BUITEN LAND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem
f 1,10
1,40
2,80
0,03
7»
Duitschland.
Engeland.
Amerika.
Turkije.
Frankrijk.
(MME
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 8 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
Si TIEN PR AT
PRT.JS DER ADVERTED TIEN.
Van 1—6 regels. 50 Cents.
Elke regel meer71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsraimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicité Etr tgtre,
"axjITE MA NON AGITATE. HAD BE 8f Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris 316w Faubourg Montmartrt
Over de beteekenis der aanstaande al-
gemeene verkiezingen voor de Tweede
Kamer wordt in deze dagen natuurlijk
veel gesproken en geschreven. Volgens som-
migen moet het zwaartepunt in dit, vol
gens anderen weer in een ander deel der
algemeene staatkunde gezocht worden.
Wjj zjjn niet van die meening. Het is
niet een deel der algemeene politiek, dat
de komende verkiezingen moet beheer-
«chen; het is die politiek zelf, in haar
geheel.
Er zijn tjjden geweest, dat de inzich
ten omtrent een of enkele staatkundige
quaestiën bp de verkiezingen den door
slag gaven. Een leus was dus gemakke
lijk gevonden. Doch die tjjden zjjn thans
voorbij. Het is niet meer een enkel vraag
stuk, dat den staatkundigen toestand be-
heerscht, doch een complex van quaestiën,
die alle te zamen en in gel jjke mate zich
aan onze aandacht opdringen en den po-
litieken strijd veel gecompliceerder maken
dan deze ooit geweest is.
Daarom bestaan er ditmaal eigenaardige
moeieljjkheden bjj de vaststelling der leuze,
waaronder de stembusstrijd moet worden
aanvaard. Was die leuze bij vorige gele
genheden door de omstandigheden aange
geven, in onze dagen tast men in het
duister, wanneer men zoekt naar een ken
merk van partijformatie bjj de aanstaande
verkiezingen.
En toch, wtnneer men in aanmerking
neemt, dat de geheele staatkundige rich
ting bjj deze verkiezingen behoort in acht
genomen te worden, dan is het weder niet
moeilijk een standpunt aan te geven, dat
ook bjj de grootste ophooping van quaes
tiën gehandhaafd kan worden.
Let men op het streven van de libe
rale ep radicale partpen, dan wordt het
dnideljjk, dat zjj de bestemming van den
Staat trachten te veranderen. Was het tot
nog toe de meening van de groote meer
derheid des volks, dat de Staat slechts
een besturend en leidend karakter be
hoorde te hebben, allengs is bjj velen de
meening gevestigd, dat de Staat meer uit
voerend behoorde op te treden, waardoor
hjj krachtiger invloed uitoefent op de
maatschappelijke instellingen.
Volgens de moderne wjjzen op sociaal-
politiek gebied heeft de Staat op het ter
rein der maatschappelijke samenleving een
veel grooter en ingrijpender rol te vervul
len dan thans het geval is. De Staat moet
nl. zich meèr direct met de verhoudingen
in de maatschappij bezig houden. Hjj moet
niet meer controleerend of leidend optre-
FEUILLETON.
(Vervolg.)
Ons Odensberg is niet meer le herken
nen, klaagde het jonge meisje. Als wjj sndert
over de werken gingen of met de arbeiders
verkeerden hoe vriendelijk werdea wjj dac.
door allen begroet, en als vader zich vertoon
de, hingen aller oogen aan hem en ieder war
er trotsch op, door hem toegesproken te worden
Nu er klonk een onderdrukt gesnik in ha;
stem nu heeft vader Cecilia en mjj verbode i
den omtrek van het park te verlaten, omdat
wjj buiten voor beleedigingen niet veilig t\j'
Hjj zelf gaat wel eiken dag naar de werker-,
maar ik zie aan de gezichten van onze beam
ten, dat zjj dat voor een waagstuk houden,
dat zjj vreezen, dat hjj onder zjjne eigene ar
beiders «iet meer veilig is.
En wat op den dag der verkiezing voorga
vallen is, dat knaagt hem aan het hart, dat
heaft hjj toch niet aan u verdiend
Zjj vermoedde niet, wat zjj met deze woordci
den man aandeed, die half afgewend vóórhaar
stoaU. Er kwam geen geluid over zjjne lippen,
maar uit gelaat sprak etne met moeite
bedwongen kweljizg. Mnj» zag het en legde
met de oude vertiouweljjkaeid de hand op
zjjn arm. Gij bebt dat niet gewild. Ilc wee
het, sprak zij troostend. Maar ik ben ook de
een'ige in Gdensberg, die «oh nog aan uw
den, maar zelf handelend en uitvoerend.
Geen Staatstoezicht is meer voldoende,
maar alle bemoeiingen van den Staat
moeten oumiddelljjk er op gericht zjjn om
het maatschappelpk geheel in handen te
geven van de overheid.
Waar zulk een streven wordt geopen
baard, schjjnthet in onze oogen niet moei
lijk, welk standpunt in te nemen bij de
aanstaande verkiezingen. Steeds hebben
wjj de meening verdedigd, dat de bemoei
ingen van den Staat zich slechts moeten
beperken tot de zorg, dat ieders persoon
lijke vrijheid werd geëeibiedigd en nie
mand belemmerd werd in zijn doen en
laten, voor zooverre hij daarmede geen
nadeel toebracht aan anderen. Ook kan
de Staat met zpn machtige hulpbronnen
nu en dan groote diensten aan desamen-
leving bewjjzen door tjjdeljjk zpn steun te
verleenen. Maar altjjd behoort in het oog
gehouden te worden dat het particulier
initiatief de hoofdwaarde is voor de wel
vaart en het geluk der maatschappjj.
Tegenover de beweging der «vooruitstra-
venden op politiek gebied» kan dus door
ons niet anders dan een afkeurende hou
ding worden aangenomen. Dit is niet,
omdat wjj niet gaarne zien, dat ons volk
in maatschappelijk opzicht vooruitgaat en
zpn welvaart in alle opzichten toeneemt,
maar omdat wjj de schjjnvorderingen, die
het gevolg zpn van het radicaal gewroet
onzer dagen, ten sterkste afkeuren. De
«vooruit8trevenden» zpn bezig onze maat
schappjj te desorganiseeren. Zij hebben
een model-staat en een model-maatschappjj
in hun hoofd en trachten de tegenwoor
dige samenleving daarnaar te misvormen.
Kunnen zjj op eenige tjjdeljjke resultaten
wijzen, wij laten ons daarnaar niet ver
blinden, omdat de desorganisatie, die uit
hun streven voortvloeit, ons veel verder
terug zal brengen, dan wjj op het oogen-
blik zpn.
De radicalen stellen zich de maatschap
pjj voor als een ingewikkelde machine,
die door het aanbrengen van veranderin
gen geheel volgens hun model kad wor
den ingericht. Het volgens hun voorstel
ling mechanisch geheel kan zonder ge
vaar worden gewjjzigd en zal dan even
juist en misschien nog practischer in elkan
der zitten dan ooit te voren.
Wij beschouwen de maatschappij ech
ter als een organisme, dat in den loop
der jaren werd, wat het thans is, en waar
op wel krachten van buiten kunnen in
werken, maar dat innerlpk zpn karakter
zal blpven behouden.
De samenleving is allengs gegroeid tot
haar tegenwoordigen vorm en uitbreiding.
zjjde schaart en durf nauweijjks wagen, dat te
toonen. Vader is vreeseljjk verbitterd tegen u
en Osk Ik meen mjjaheer Von Wilden-
rood sljjft hem daarin. Dan helpt mijn
bidden en smeeken niets meer en nu ten slotte
ook Cecilia
Ook zjj P viel Runeck haar in de rede,
sich driftig omwendend. Ook zjj veroordeelt
mjj P
Ik ben er niet seker van, zeide Majs,
verschrikt door den seldsamen blik, waarmede
Egbert haar aanzag.
Maar Cecilia wil nooit naar mjj luistersn als
ik over u spreek en 't Inkt wel, of zjj dan wear-
loopen wil.
Ach, Egbert, als het maar een ander was,
die tegenover mjjn vader staat ik geloof,
dat hjj het dan lichter zou verdragen. Dat gij
het zjj!, dat kan hjj nooit vergeten.
Ik ook niet, antwoordde Egbert op doffen
toon. Zeg dat tegen uw vader. Mtija, als gij wilt.
Het jonge rneieje schudde treurig het hoofd.
Dat kan ik niet, uw naam mag in zjjn
bjjzjjn niet meer genoemd worden. Hjj geraakt
in hevigen toorn, als hef soms toch gobeurt,
En hjj heeft u toch too lief gebad.Mjjn God,
waarom moet men elkander dan zoo haten
De zoete kinderstem van Maja klonk zoo
zscht en smeekend en toch drong elk harer
woorden als een braudeDd ve.-wjji in Egber.e ziel.
Bjj kon het riet langer uithouden. Laat
dat, Maia, «prak hjj vol innerlijke ontroering
Eu u, men arm k.nri, bebien «U
sleept, heel uwe vrooljjke, sonn.ge natuur
daarbjj verloren gegaan.
De op haar inwerkende krachten zpn na
tuurlijk niet zonder invloed op haar ge
weest. Zij hebben haar sterker en onaf-
hankeljjker, doch ook in andere opzich
ten zwakker gemaakt, doch zij hebben
haar wezen niet veranderd en haar be
stemming niet gewijzigd.
Het radicalisme heeft zich echter tot
taak gesteld haar een ander karakter te
geven. De samenleving moet, volgens hen,
door den invloed van de macht van den
Staat aan geheel andere eischen gaan be
antwoorden dan tot dusver. Het is niet
meer het individu, het particulier initia
tief, dat door zpn scheppende kracht de
samenleving verrpkt en versterkt, maar
voortaan zal het de Staat wezen, die de
groote motor vormt voor den vooruitgang
der maatschappp.
Tegen dit streven komen wij in verzet,
gel jjk wij steeds hebben geprotesteerd tegen
de uitbreiding der Staatsbemoeiing. De
sociale politiek der «vooruitstrevenden» is
de onze niet, ook al weten wij, dat bij
de ontwikkeling der maatschappelijke ver
houdingen de invloed van den Staat een
geheel andere is geworden dan in vroeger
tjjden.
Wjj zien geenszins voorbp, dat het maat
schappelpk geheel in veel meer opzich
ten dan vroeger afhankeljjk is geworden
van den Staat, omdat deze laatste zpn taak
niet meer naar behooren kan vervullen,
indien hjj zich beperkte tot zpn vroeger
gebied.
Maar waar wjj dit toegeven, moeten
wjj er oogenblikkeljjk aan toevoegen, dat
juist hierin een groot gevaar is gelegen,
Het is noodig, dat met de meeste nauw
gezetheid de grenzen worden beperkt tot
waartoe de Staat heeft op te treden en
waar de werkzaamheid van het particulier
initiatief aanvangt.
En hier wordt door de radicalen te wei
nig op gelet. Integendeel streven zjj er
naar het Staatsgebied voortdurend te ver
broeden en uit te zetten, waardoor zjj verre
de noodzakeljjke grenzen overschrpden.
Hiertegen moet, naar onze meening, bjj
de aanstaande verkiezingen worden gepro
testeerd, en, wanneer men naar een leuze
zocht, dan zou het volgens ons deze be
hooren te zpn «tegen de sociale politiek
der radicalen» en «vóór een staatkunde,
die staat en maatschappjj binnen hun
eigenaardig terrein houdt.»
Overschrpding van machtwof bevoegd-
hedén is steeds af te keureD, maar gevaar-
ljjk, waar het de macht betreft van den
Staat. Moge dit bjj de aanstaande verkiezin
gen door de meerderheid van ons volk goed
worden begrepen
Het gelaat van het jonge meisje begon plot
geling te gloeien, zjj boog het hoofd en zacht,
bjjna schuchter, antwoordde zjjNeec, neen,
ik schaam mjj dikwjjls genoeg, dat ïk ondanks
alles zoo grenzenloos gelukkig ben, en ik kan
er toch niets aan veranderen. Zie mjj niet zoo
verwonderd aan, Egbert, vreemden mogen het
wel is waar nog niet weten, omdat wjj nog
in den rouw zjjn om onzen armea Erich, maar
n kan ik het wel zeggen, dat ik nu, dat
k verloofd ben.
Egbert staarde haal verbaasd aan. Hjj had
n M»ja tot nu toe altjjd nog slechts het kind
g zien, het was hem volstrekt niet ingevallen,
0-t de genegenheid der jonkvrouw haar hart
eeds genaderd kon zjjn. Nu bracht de on-
V rwachte tjjding een vluchtig lachje op zjjn
g kat en vol harteljjkheid stak hjj het speel
makkertje zjjner jeugd de handen toe.
Laat onze kleine Maja zich werkeljjk reeds
met zulke dingen in F vroeg hjj met eene
j/tging om le schertsen.
Maar ik ben niet zoo klein meer, ver
zekerde Maja met een pruilend gezichtje, dat
haar allerliefst stond, terwjjl zjj op de teenen
ging staan en hem schalksch in de oogen blikte.
Kjjk maar, ik reik reeds tot aan uw schouder
ea bjj hem ook.
Hem F Och ja, ik beu nog niet eens raar
den na-m »«n ui»T»rkorf.iie gevraagd. Hoe
heei £„iaterde M«j-, zacht.
oe «egt gjj F riep E/rbert ontsteld uit.
Oskar Von Wildenroodl Gjj kent hem
imere,mjjn God, Egbert, wat scheelt u tochf
De Reichsanzéigér maakt de instelling
bekend van een orde van verdienste der
Pruisische Kroon, die slechts één klasse
zal hebben en in rang zal staan tusschen
de orde van den Zwarten Adelaar en het
grootkruis van den Rooden Adelaar.
De Receuil militaire bevat een dank
betuiging van den Keizer aan het Prui
sische leger voor zjjne toewijding. Zoo
lang deze geest het leger met zjjne ko
ningen verbindt, zoolang zpn geen stor
men te vreezen en zal Pruisen's adelaar
trotsch en ongehinderd zpn hooge vlucht
voortzetten tot het welzjjn van Pruisen
en Duitschland.
De voorzitter Kroecher van het
Pruisische Hais van Afgevaardigden, heeft
medegedeelddat hjj aan den Keizer de
gelukwenschen van het Huis had overge
bracht. De Keizer bedankte en voegde
daaraan toe, dat hjj zich zeer goed ervan
bewust wasdat het de Koningen van
Pruisen niet mogeljjk zou zjjn geweest te
volbrengen wat zjj in de wereldgeschie
denis hadden bereikt, indien zjj niet een
volk achter zich hadden gehad, dat offi
cieren, soldaten en ambtenaren van alle
rangen aan hen had gegeven zóó voor-
treffeljjk, als nauweljjke een ander volk
kan aanwijzen. De Keizer sprak zpn vaste
vertrouwen uitdat de goede geestdie
Pruisen tot zpn tegenwoordige hoogte had
gebracht, door alle tjjden heen onder het
volk mocht blpven heerschen, gelpk dat
tot nu toe het geval geweest was. Na
deze mededeeling heeft Kroecher na
mens de gekozen vertegenwoordigers van
het volk de belofte afgelegd, dat het volk
ook vooitaan, even trouw als vroeger, zich
om het regeerende huis zal scharen. De
Kamerleden betuigden hun instemming
door roepen van hochhochJ
België.
De socialistische afgevaardigde Van
der V e 1 d e n zal in de Belgische Ka
mer een wetsontwerp indienen, strekkende
om aan de vrouwen het recht te geven
het beroep van advocaat uit te oefenen.
Men weet, dat in België reeds een paar
dames zjju die een diploma van doctor
in de rechten hebben, doch dat het Be
roepshof geweigerd heeft hun den eed van
advocaat te laten afleggen.
De Hertog van Norfolk heeft zpn ont
slag genomen als kapitein van het En-
gelsche leger.
De Correspondent van de Matin te
Londen heeft een onderhond gehad met
een lid van het Engelsch Kabinet over-
de mogeljjkheid vao arbitrage. De Minis
ter verklaarde dat Engeland geen enkel
voorstel van arbitrage in overweging zal
nemen, van welken kant het ook komt
en in welken vorm ook. Arbitrage is on-
mogeljjk, zei de Brit.
Toen de Correspondent zei, ja maar de
Runeck was bleek geworden en zjjne rech
terhand balde zich onwillekeurig tot een vuist
met eene sombere nitdrnkking staarde hjj het
jonge meisje aan, dat angstig vragend de oogen
tot hem ophief.
De vrjjbeer Von Wildenrood is uw ver
loofde F herhaalde hjj eindeljjk.
En uw vader heeft zjjne toestemming ge
geven F
Zeker. Hjj was er eerst tegen, wegens
het groote verschil van leeftjjd, maar Oskar
heeft zoo lang aangehouden en ik heb zoo
lang om ons geluk gebeden en gesmeekt, tot
hjj toegaf.
Egbert bleef zwjjgenhjj staarde op dit
'ieve, jonge meisje, dat zoo openhartig van haar
luk# sprak, terwjjl een onbeschrjjfljjk onge
luk volgen moest. Plaatste het ncodlot hem
dvn ten tweeden male voor de noodzakeljjkheid,
een wezen, dat hem lief en dierbaar was, den
doodeljjken slBg toe te brengen en het ver
meende geluk met onbarmhartige hand te ver-
wo en. Bjj Erich was 't hem op het laatste
oog- riblik nog gespaard gebleveD, hjj kon zwjj
gen nadat hjj Cecilia in hare ware gedaante
bad leeren kennen maar bier bleef hem geene
keuze over, nu moest hjj apreken.
En gjj zjjt er niet eena bijjde om f vroeg I
M i gekrenkt en op een toon van verwjjt, j
toe. hü nog ailjjd zweeg. Ik weet, dat gé' teti
tegen Oskar hebt. en hjj «eer veel tegeD u.
Ik K eet het reeds lang, al heeft ook geen van
ti bet willen erkennen I Maar een gelukwensch
kan er toch wel voor mjj overschieten ik
beu immers zoo onbeschrjjfljjk gelukkig 1
Republieken eischen hare onafhankelijk
heid, welke Engeland besloten is haar te
ontnemen, antwoordde de Engelsche Mi
nister: wij zullen tot het uiterste gaan.
Te New-York heerscht de influenza zeer
hevig. De schouwburgen zijn gesloten
omdat de meeste spelers en speelsters niet
kunnen optreden en er bjjna geen pu
bliek komt, daarbij komt nog dat vele
huisgezinnen door de kinderpokken zpn
aangetast.
De begrotingscommissie van het
Cotrgres te Washington heeft haar goed
keuring gehecht aan het voorstel van den
Minister van Marine, om dit jaar 77 mil-
lioen dollars te besteden voor versterking
der oorlogsvloot. Twee gepantserde sche
pen en twee kruisers zullen op particu
liere werven worden gebouwd.
Te Konstantinopel ondervindt het ver
keer groote last van aankomende sneeuw
buien. De trams hebben den dienst moe
ten staken en de Btraten zpn zoo goed
als onbegaanbaar.
Sultan Abdul Hamid schijnt in
een voortdurende angst voor aanslagen te
leven en die vrees heeft, naar men uit
Constantinopel aan het Italiaansche blad
Stampa bericht, onlangs (aanleiding ge
geven tot een ontzettend tooneel in Yildiz
Kiosk.
De Sultan leed aan kiespjjn en ontbood
zekeren A b r a h i m, een man, die den
naam had door handoplegging ziekten te
kunnen genezen.
Toen A b r a h i m, met den Sultan alleen
gelatenhet hoofd van Z. M. tusschen
zijne krachtige handen nam en begon te
drukken, zonder zich te bekommeren om
het bevel tot ophouden, verbeeldde A b-
dul Hamid zich, dat de man hem wilde
vermoorden, Hjj rukte zich los, sprong als
razend op, greep een revolver die op tafel
lag en loste een paar schoten op den won
derdokter, die, toen de wachters kwamen
toesnellen stervende op den grond lag.
Een der wachters en een Hofambtenaar
werden vrjj ernstig gewond door den Sul
tan, die, geheel buiten zich zeiven, door
bleef schieten tot zpn revolver ledig was.
Den volgenden dag zond A b d u 1H a-
mid een aanzienljjke som gelds aan het
gezin van den op zoo droevige wjjze op
het veld der hoogere wetenschaps-eer ge
bleven A brahi m.
De Pastoor der parochie van Irsoudan
met een schoolbroeder, zpn door den bur
gemeester aldaar voor den Rechter ge
daagd, omdat zjj zich in hun geesteljjk
gewaad op straat hebben vertoond. Wat
'n held zoo'n burgemeesterHjj kan nog
vooruit komen in de Fransche Vrjjmetse-
laars-republiek
In de Fransche Kamer worden de be
raadslagingen over«laCongrégation» voort
gezet. Duideljjk komt daarbjj aan het
licht met welk een duivelsche haat de
Runeck klemde de lippen op elkaar.
*kon niet, al waa het dan ook maar voor den
vorm uitspreken, wat onder deze omstandig"
heden de bitterste hoon geweest zoh zjjn en
toch voelde hjj, dat hjj op deae plaats sjjn ge
heim niet onthullen mocht. Gelukkigerwijze
kwam hem het toeval te hulp, men hoorde
buiten in de gang de stem van dokter Ha-
zenbach. Hebt gjj juffrouw Domburg nie
gezien F Wjj moeten naar het stationover
tien minuten komt de trein.
Ik moet weg I fluisterde Maja hem
toe.
Taarwel, Egbert. Ik bljjf took van u houden
wat er ook gebeuren mag. En niet waar, ook
gjj zult niet vergeten, dat Odensberg zoo lang
«we geboorteplaats geweest is F
De bruine oogen zagen hem nog eens met
eene uitdrukking vol kinderljjke genegenheid
aan, dan sloop het jonge meitja haastig weg.
Runeck herademde, toen hjj deze onschuldige
oogen niet meer voor zich zag, ®aaI" een '°or"
nig gevoel maakte zich van zjjn hart mee»ter,
zoodra hjj alleen was. Da« ™da'dtdent
van Von Wildenrood1 geweestüj
berg nu eenmaal 'V ^8jVa hand
üet het niet weder lo. --
moflit hij dezen bait rer
wiU del en liet het geschieden 1
1 Mee- hii wee immer» heet broeder, dien ZIJ
trot» «li.bemmde alleen om hem le red
den, waa zjj Erich's vrouw geworden! En zn
kende de waarheid niet. O, waarom had hö
ze haar toen verzwegen 1 Maar nu mocht zfi
ook niet meer verschoond worden het gold
