No. 4701
Maandag' f8 Januari 1901.
25 ste Jaargang.
Qagtslaè
uió-éCollanó.
De liberalen en de Regeering.
srsjrfsü
De pleegzoon.
B l 1 T E N L A N 1).
Engeland.
Duitschland.
Oostenrijk-Hongarije.
111
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 8 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
f 1,10
1,40
2,80
0,03
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem
AGITE MA
PRTJS DER ADVERTEK TIEN
Van 16 regels50 Cents»
Elke regel meer ll!t
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicitè Etrangire
NON AGITATE L- DAÜ BE Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris 31te Faubourg Montmartre
Gelijk bekend is, heeft de Eerste Ka
mer der Staten-Generaal de Staatsbegroo-
ting voor het loopende jaar nog niet be
handeld en zjjn dus de verschillende Hoofd
stukken nog niet goedgekeurd.
Het verkeerde van dezen toestand zul
len wij op dit oogenblik nog niet bespreken,
daar er reeds zoo dikwijls de aandacht
op gevestigd werd, en wij enkele aan
merkingen in het Voorlocpig Verslag der
Eerste Kamer, dat thans verschenen isi
onzen lezers niet willen onthouden.
In de eerste plaats trof het ons, dat
in de Eerste Kamer door een aantal leden
weinig ingenomenheid werd betuigd met
het Regeeringsbeleid. De grief was, dat
de Regeering bij de opstelling en uitvoe
ring van haar werkplan te uitsluitend had
vastgehouden aan de uitspraken der Libe
rale Unie.
Onze lezers weten, wat de Liberale Unie
is. Zjj vertegenwoordigt het voortstuwend
element der liberale partg. In haar be
stuur zitten de mannen, die er voor zor
gen moeteu, dat de liberale partg niet
inslaapt by haar succes, maar voortdurend
verder gaat om de wetgeving en het
Staatsbestuur allengs zoodanig in te rich
ten, dat dezen beantwoorden aan de door
het radicalisme gestelde eischen.
Nu is het bekend, dat niet alle libe
ralen er aldus over denken. De mannen,
die er door de hulp van het liberalisme
boven op gekomen zyn, de zoogenaamde
satis/aits, vinden het allesbehalve aange
naam, dat er onder hun richting personen
gevonden worden, die niet tevreden zgn
met de behaalde voordeelen voor de partg,
en die nog hooger eischen stellen.
Hierdoor krggt men in het liberalisme
tweeërlei strooming, hetgeen ook duidelyk
merkbaar is geworden sedert het Hoofd
bestuur van de Liberale Unie aan de af-
deelingen de vraag heeft voorgelegd, of
zg het wenschelijk achten om bg de aan
staande algemeene verkiezingen aan te drin
gen op Grondwetsherziening ten einde te
komen tot algemeen stemrecht.
Daarom bevreemdde het ons niet, dat
ook in de Eerste Kamer gesproken is
over het Liberale Unie liberalisme, en dat
men aan de Regeering haar vasthouden
aan de uitspraken der Liberale Unie ver
weet. De groote liberale partg is niet
meer wat zij vroeger was, een aaneenge
sloten phalanx ter verdediging van het
verkregene, maar zg dreigt allengs haar
kracht te verliezen uit gebrek aan samen
werking.
De liberale partg heeft zich altgd ge-
F E BILLET ON.
85
(Vervolg.)
Hjj *ond den naam, op dezen toon uitgespro
ken, volstrekt niet zoo kwaad. Maar tersiond
kwam in hem de voorttelling op, dat bij moge
lijk een pantoffelheld zou worden, en hji voelde
zich verplicht, zijne heerschappij nu eenmaal
voor goed te vestigen.
Daarom antwoordde hijHet bljjft zooals
ik gezegd heb. Peter. Daar moet gij u in chik-
ken, Leot'ie.
Ik schik mij in alles, verzekerde Lsonie
op zachten toon.
Ik ben immers maar een zwak, onzelfstan
dig wezen, dat geen eigen wil heeft. Gjj zult
in ons huwelijk nooit hooren, dat ik u tegen
spreek, lieve Hugo maar wilt gij mij nu
werkelijk het eerste verzoek, dat ik u op on
zen verlovingsdsg doe, weigeren f
Het werd den lieven Hugo warm om het
hart bjj deze zachte stem en smeekende oogen
en ljjn besluit, om da heerschappij ,n ban
den te houden, geraakte op bedenkelijke wjjze
aan het wankelen. Nu, als het u dan zoo
veel pleizier doet, kunt gij mjj zoo wel noe-
poseerd als hervormingspartij. Volgens
haar leiders ging alleen van deze richting
politieke kracht uit en waren de belang
rijkste wetten en besluiten alleen aan het
liberaal initiatief te danken. Daar was
vroeger wel iets van waar. De liberalen
bezaten de macht in den Staatzij be
schikten over de geldmiddelen en konden
ongestoord alle hulpbronnen te baat nemen
om de inrichting van den Slaat naar hun
wenschen en inzichten te vestigen.
Doch allengs kwam men tot het bewust
zijn, dat de liberalen toch eigen lijk meer
hun eigen belangen en die der partg op
het oog hadden dan die van de geheele
natie. Aan de eene zijde waren het de Chris
telijke Staatspartijen die aan de libera
len zeer terecht verweten, dat dezen den
godsdienst stiefmoederlijk behandelden en
den invloed van den godsdienst op het
Staatsbestuur miskenden, terwijl aan den
anderen kant de consequente liberalen be
weerden dat hun oudere partygenooten
aan het indommelen waren geraakt.
Die consequente liberalen scheidden zich
allengs af en namen andere namen aan.
Het waren de radicalensocialisten en
«vooruitstrevende» liberalen, degenen, die
thans nog door hun drijven aan de oude
libetale partg den noodigen élan mededee-
len tot het verkrygen van de resultaten,
waarop die oude liberale partg zich be
roept.
Thans is echter het oogenblik nabjj, dat
zich een nieuwe groep van het liberalis
me zal afkeeren. De Liberale Unie die
een reeks van jaren in zich opnam wat
emine.cita bg de liberale partg werd ge-
vondeu, kan zich in den laatsten t.yd niet
meer schikken in het oud-liberale gareel
en wil nu de wet gaan stellen in een rich
ting, meer geavanceerd dan de voorzich-
tigen onder de liberalen wenschelgk oor-
deelen.
Vandaar tweestrijd in den boezem dier
partg, en vandaar ook het verwijt in het
Voorloopig Verslag der Eerste Kamer dat
de Regeering te uitsluitend had vastge
houden aan de uitspraken der L'berale
Unie. Vooral die woorden te uitsluitend
kenmerken het liberalisme. Men zou tevre
den zgn geweest, wanneer de Regeering
nn en dan, als het der partg geen kwaad
kon doen, zich had geschikt naar de wen
schen der Liberale Unie, maar nudeRe-
geeriDg wat te consequent liberaal is ge
weest, ban zij den heeren oud-liberalen
niet meer behagen.
Hieruit blijkt al weder de langzame ver
brokkeling der eenmaal zoo machtige po
litieke partg. Gebrek aan samenwerking,
geboren uit gebrek aan degelyken grond-
Wat zou dearma Peter Hazenbach doen f
Hjj a,'in dsn dank aan en dekte zjjn ?er"
nedere><den terugtocht daarmee, dat hjj zjjne
bruid een fermen handdruk gaf. Bjj dezen
eersten airjjd had de zwakkere parijj echit-
tereDd gewonnen en de sterkere verloren
da.' was misschien een voorteeken,
en.
onze verlovingskaarten moet
dberg en dokter Hugo
van harte voor dit be-
Intus-chen ontving Dernburg in zjjne werk
kamer, tie berichien van de werken, die slles
behalve geruststellend luidden. Andere bad elk
buitengewoon voorval hem in het midden of
aan 't hoofd zjjner arbeiders gebracht., nu ver
meed bij rlke aanraking mes hen. Hjj had in
den laatsten tjjd geen der mannen toegesproken,
ook geen enkelen eenen bfik gegund, al kwam
hjj ook dageljjks op de werken.
In somber gepeins verdiept stond hjj op dit
oogenblik alleen bjj het raam, en toen de deur
geopend werd, wendde hjj zich langzaam cm
in de meening, dat er nieuwe berichten ge
bracht werden. Het volgende oogenblik echter
schrik!e hjj op en keek den binnenkomende
aan, ol ajj zjjn oogen niet vertrouwde.
Es bert I
Egb- t sloot de deur achter zich en bleef
dicht hij den drempel staan, teTwjjl hij op
zachter toon zaide. Ik vraag u verscboo-
ning, ei.*', ik nog eens van zujju oud recht ge
bruik maak, om onaangediend binnen te komen,
het is voor de laateto maal.
Domburg had zjjn kalmte reeds herkregen,
slag, moet deze party eindelijk ten gronde
richteD, waardoor niet slechts plaats komt
voor andere richtingen om het schip van
Staat te besturen, maar waardoor zij zelfs
de verplichting ontvangen om de nalaten
schap der liberalen te aanvaarden.
Men heeft bij deze Regeering gezien
hoe zwak het liberalisme reeds is ge
worden. Ondanks het Ministerie hoogst
bekwame elementen bezit, heeft geen der
Ministers het genoegen gehad eenig in
grijpend voorstel van wet zonder aanzien
lijke concessies aan de andere politieke
richtingen door de Kamer te zien goed
keuren.
Wy denken hier slechts aan de dienst
plicht- en de leerplichtwetten, welke tot
stand kwamen, doordien de Regeering toe
stond dat de ingrijpendste amendementen
werden aangenomen. Ook de Ongevallen
wet leverde het bewys, dat de Regeering
slechts door toegeven iets tot stand heeft
kunnen brengen, Wg beweren niet dat de
Kamer niet het recht moet bezitten om
wijzigingsvoorstellen te doen maar wel
dat die wijzigingen het beginsel der wet
ten ongeschonden moeten laten. Een Re
geering, die duldt, dat haar voorstellen al
dus worden verminkt, geeft het doorslaan
de bewgs, dat zg zich niet krachtig ge
noeg gevoelt, en dat zij geen meerderheid
achter zich weet, bereid om haar voorstel
len te steunen.
Waar aldus het liberalisme aan het
wankelen is, mag er toch onzerzijds wel
eens aau gedacht worden om bereid te
zijo, zii het in vereeniging met andere
Christelijke Staatspartijen, als regeerings-
partij te kunnen optreden. Wanneer de
uitslag der aanstaande verkiezingen voor
de geheele Tweede Kamer eens in het
nadeel der vereenigde liberale richtingen
mocht uitvallen, hetgeen toch door ons
moet gewenscht worden en waarvoor wg
onze krachten moeten inspannen, zouden
dan de anti-liberalen geschikte mannen
kannen aanwijzen om aan de regeerings-
tafel in de Kamer plaats te nemen En
zou dan. een programma gereed wezen,
dat in de eerstvolgende jaren de basis zou
vormen voor het regeeringsbeleid
Die vragen mogen onzerzijds wel eens
worden beantwoord, omdat zg niet geheel
van actualiteit zgn ontbloot.
Wij nu gen na den dood van koningin
Victoria van Engeland, hoe ook de
Zuid-Afrikaansche oorlog een bloedige
streep haalt over de geschiedenis van het
Britsche Rijk, niet verzwijgen, dat zij den
mjjnheer i uneck. Wat voert den heer afge
vaardigde rot mjj Ik dacht, dat wjj elkander
niets me-r e zeggen hadden.
Runeck ad zich waarschjjnljjk op zulk een
ontvangst "oorbereid, maar zjjn blik richtte
zich vertsii nd op den spreker.
Mjjii: Dernburg, gij zjjt te rechtvaar
dig om mjj verantwoordelijk te stellen, voor
hetgeen e; laats greep op den avond der ver
kiezingen Is was in da stad.
Dat weet ik met LmdsfeldEa van
daar uit we d de beweging geleid,
Egbert verbleekte en kwam een schrede pa-
derbjj. Moet dit verwjjt ook mjj geldeD
Is het dan mcgeljjk, dat gjj gelooven kunt,
dat ik aandeel ïu die beleedigingen gehad,
dat ik er van geweten en ze niet verhin
derd heb
Spreken wjj d-rar niet over, zeide Dern
burg op denzelfden kouden tooo. W:jj zgn nu
nog slechts politieke tegenstanders, mjjnüeer
Runeck. Als zoodanig zullen wjj elkander wel
zoo nu en dm ia het openbaar leven ont
moeten, andere bett.-kkingen bestvan er niet
meer tustcheo ons. AU gjj mjj werkelijk nog
mededeelingen to doeu hebt, dan zou ik de
vooikcur g ven aan den schrifteljjken weg. Nu
gjj echter eenmaal hier rjj: wat verlangt gjj
van mjj?
Ik kon den schril eljjken weg niet kiezen,
antwoordde Runeck op vatten toon. Als mjjne
komst u b /reemdt.
Vols' rekt niet. Hot v> „ondert mjj slechts,
g(j mjj hitu .in mjjne werk i-pjer opzocht. Dwe
plaat» is toch buiten op de werken, bg uwe
Katholieken godsdienst in eere heeft her
steld. De Katholieke Eogelscben zgn haar
dankbaarheid verschuldigd voor de kie-
sehe en voorzichtige wjjze, waarop zij de
rechten en vryheden heeft laten uitbrei
den en hun de uitoefening dier rechten
verzekerd heeft.
Een paar eeuwen geleden werden de
Katholieken in Engeland vervolgd en ver
drukt, nog in 't begin der 19e eeuw werden
zij gehoond en bespot. Koningin Vic
toria heeft hare katholieke onderdanen
op godsdienstig, staatkundig en burgerlijk
gebied niet alleen gedoogd maar aange
moedigd en het is onder hare regeeririg,
dat de Katholieken hunne volledige ge
lijkstelling met hunne andere landgenoo-
ten verkregen.
Men mag gerust zeggen, dat voor het
oogenblik de katholieken in het Protes
tante Engeland, geestelijken en wereld
lijken, meer recht en vrijheid genieten dan
in Frankrijk.
Meer dan eens, nog kort geleden, heeft
Z, H. Leo XIII, koningin Victoria
geprezen voor de moederljjke bezorgdheid
en den geest van rechtvaardigheid waar
van zg jegens de Katholieken het bewgs
gaf. Het getal Katholieken in Engeland,
dat bjj haar troonsbeklimming slechts
200.000 bedroeg, beloopt thans op meer
dan tien millioen.
De koningsgezinde Engelsche bla
den verkondigen den lof van hun nieuwen
koning Edward VII. Z.M. heet een prac-
tisch politicus met groote kennis dei we
reld, r jjpe ondervinding, scherp verstandje-
paard met eene natuurljjke vriendelijkheid.
Vooral is hjj het ideaal van den Engelsch-
man als the first gentleman of Europe en
was het zgn hooge wil toen hjj kroonprins
was, zgn meening over staatszaken voor
zich te houden, tot hg geroepen zon zgn
te toonen wat hg kon zgn. Thans is zgn
tgd gekomen, nu hg plechtig is uitge
roepen tot «onzen eenigen wettigen en
rechtmatigen erfeljjken vorst Edward
VII, bg de gratie Gods Koning van het
vereenigd Koninkrjjk Groot-Brittannië en
Ierland, Verdediger des geloofs, Keizer
van Indië.»
In de eerste Troonrede spreekt koning
Edward VII over zgn overleden Moe
der. Zgn streven zal zjjn haar voetstap
pen te drukken. Hg wil een constitutio
neel vorst zgn in de beperkte beteekenis
des woords en gelooft, dat het Parlement
en de natie hem zullen steunen.
Keizerin Friedrich is ernstig onge
steld, zoo zelfs, dat prins H e i n r i c h
het ziekbed zjjner moeder niet verlaat
Uit Berljjn wordt gemelddat de
Keizer van Duitschland aan het ziekbed
van koniDgiu Victoria werd geroepen,
om een bjjvoegsel van haar testament in
ontvangst te nemen, dat zgn grootmoeder
Z. M. toevertrouwde. Ook moet de ster
vende Vorstin zgn ondersteuning gevraagd
hebben voor de regeling der Zuid-Atri-
kaansche quaestie.
De Ostieutsche Rundschau zegt in
een heftig artikel tegen Engeland: Nu
kiezers, die oezig zjjn da gebenrtenissen van
den verkiezingsdag te herbalen.
Wilt gjj u niet aan hun hoofd stellen, om
hen tegen mjj ?an te voeren? Ik ben bereid totden
Men kon bat den jongen ingenieur aanzien,
hoe diep haui deze wreede woorden troffen, hjj
was niet meer in staat, zjjne kalme houding
te bewaren. Mjjnheer Dern'onrg, niet dezen
toon 1 stoof i jj op. Stort uw vollen toorn over
mij uit, ik vil dat verdragen, maar spreek
niet op deze maaier trgen mjj zulk een
straf beb ik iet verdiend.
Straf P lk dacht dat gg mjjne macht ont-
wi.sseu waart, zeide Dernburg, die nu werkeljjk
den beleedig den toon liet varen, vol bitter
heid. Nog eer», wat wilt gjj hier? Mjj mis
schien uwe bt »cherming aanbieden, tegen hen
daar ginds? Hunnen afgevaardigde zullen zij
wel vol/zen, al* hjj hun een wenk geefi. Ik
dank u,ik zal b; t wel alleen met hen klaar spelen.
Ue helft van 3 arbeiders heett nu reeds berouw
over het afg iwongen besluit, om het wetk
beden te stu en on zal morgen terugkomen.
Maar ik verb;d hun Let werk als zjj zich niet
onvoorwaardelijk aan mjjn wil onderwerpen en
niets meer mot de leidslieden te doen willen
hebben.
Mjjnheer Dernburg. r.
pat znJlen *5 niet doen, denkt gg r ik
geloof, dat gü hen te ™Bt "n den band
houdt. Goed, dan is de oorlog verklaard. Zg
'i bben mjj eerst tot het uiterste gedwonjtn, uu
wil ik dit uiterste 1
Runeck zweeg eenige oogenblikken, dan sprak
hopen wg, dat met den dood van koningin
Victoria de laatste band, die het Duit-
sche volk aan Engeland verbond, zal ver
broken zjjn. Wanneer keizer Wilhelm II
van Engeland terug zal keeren in Duitsch
land, moet het Duitsche volk hem be
groeten, niet uit mededeeling in zjjn rouw,
maar met een zucht van ontlasting in de
meening verkeerend, dat nu de vriend
schap, die Duitschland aan Engeland be
toonde, uitgestorven is.
De ritmeester V o n K r o s i g k, is
te Gumbianen door een karabjjnschot ver
moord, Hg was bezig een escadron huza
ren te inspecteeren dat oefeningen te
paard deed, nadat de manschappen hun
karabjjnen hadden weggelegd. De ritmees
ter werd door een kogel in de borst ge
troffen en stierf kort daarna.
Op de plaats waar het schot moet ge
lost zgn, vond men de roorende karabijn,
maar de dader was verdwenen. De soldaat
wien de karabijn behoorde, heeft zelf aan
de oefeningen medegedaan kan den
moord dus niet gepleegd hebben.
In een der straten van Weenen heeft
eene jeugdige moeder haar iwe- kleine
kinderen door een veDster van de tweede
verdieping op straat geworpen, waarna
met somberen ernstDat is een swaar
woord I
Dat weet ik 1 Denkt gij, dat ik de ge
volgen niet ken, van hetgeen komen sal, als
deze tien duizend mannen op mjjne werken
weken, misschien maanden lang leeg loopen
Zjj worden tot ellende, tot vertwjjfeling gedreven
en ik moet dat mee aanzien. Masr de verant
woording er voor valt op n en uws geljjken, gjj
hebt mjj geene keus gelaten.
Een memchenleeftjjd lang heerschte er vrede
en zegen in Oiensberg, en wat een man doen
kan voor zjjne arbeiders, dat heb ik gedaan.
Gjj hebt tweedracht en haat gezaaid, het slechte
zaad is opgekomen, zie nu, hoe gjj met den
oogst klaar komt 1
Hjj wendde zioh driftig om en liep een paar
maal de kamer op en neer. Dan bleef hjj voor
den jongen ingenieur staan, die met neergesla
gen oogen daar stond, zonder te antwoordde.
Gjj zjjt zeker bang geworden voor de
geesten, die gjj zelf opgeroepen heb. en wilt
nu zeker als middelaar optreden vree? hjj
met bjj;enden spot. Gjj zoudt de ias. zjjn,
aan wien ik zulk een recht toestond.
Tu.-e hen mjj en de Odensbergers is de band
verscheurd, wg hebben voort.au nog slecht*
als vijanden met elkander af te rekenen.
Ijk kwam niet ale middelaar, zeide .Eg-
bert zich oprichtend. Mjjne komst heeft met
deze aangelegenheid niets uit te staan. Wat
mjj hierheen voert is een pijnlijke plicht, waar
aan ik mij niet onttrekken kan. Het betreft
den vrijheer Von Wildenrood, aan wien gjj
Maja't band toegezegd hebt.
