No. 4725
Maandag 25 Februari 1901.
25ste Jaargang
Hbagêlaó voor
oord
m SSuió'éCollanó.
Het Onderwijs Rijkszaik.
Haar Zegepraal,
B i T EN L A is 1).
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem
Spanje.
Engeland.
Frankrijk.
Duitsohland.
ABONNEMENTSPRIJS.
Por 8 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
mnusndiut:
PRTJS DER ADVERTENTIE».
Van 16 regels.50 Cents-
Elke regel meer71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etrangère,
AGÏ'iTE MA NON AGITATE. HAD BE 8f Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris Slbis Faubourg Montmartre
De inkomsten van den Staat zyn voor
een aanzienlijk deel bestemd om daaruit
te bestrijden do onkosten, die de Gemeen
ten hebben te maken voor het lager on
derwijs. Reeds meermalen is daarom de
vraag geopperdof het niet aanbeve-
voling zou verdienen, dat in het vervolg
de Staat geheel en al de zorg voor het
lager Onderwjjs op zich nam.
Het moet toch zeer vreemd heeten, dat
de Staat zjjn bemoeiingen met het onder
wijs overdraagt aan de Gemeentebesturen
en dat de Staat eveneens de daartoe noo-
dige gelden aan de Gemeentebesturen heeft
af te staan. Het zou veel rationeeler we
zen, wanneer de Staat het openbaar on
derwijs aan zyn eigen zorgen trok en de
Gemeentebesturen slechts als commissies
van toezicht liet optreden. Dan bestond
er kans eene regeling van het onderwjjs
en de daarmede verband houdende belan
gen te verkrijgen, die voor het geheele
land dezelfde was en waarvoor de belas-
tingbetalenden minder dan thans afhanke
lijk zouden wezen van de grillen van een
of ander Gemeentebestuur.
Over de vraagHet onderwjjs Rijks
zaak is dan ook al dikwjjls van gedach
ten gewisseld, doch men kwam meestal
niet verder, omdat de moeilijkheid erkend
werd van de overdracht van dat beheer
door de Gemeentebesturen.
Intusschen mag die moeilijkheid geen
beletsel wszen om een goede zaak tot stand
te brengen, waarbjj dan nog komt de mo
gelijkheid om volkomen rechtsgelijkheid
tusschen het openbaar en bjjzonder onder
wjjs te verkrjjgen.
Dit laatste vooral is een zaak, die ons
zeer aan het harte ligt, omdat nog altyd het
openbaar onderwjjs meer voorrechten geniet
dan de byzondere school, terwjjl de plaat
selijke autoriteiten in sommige gemeen
ten, die het bijzonder onderwjjs geen goed
hart toedragen, nog steeds al te veel gele
genheid hebben om hun voorkeur voor het
openbaaronderwjji daadwerkelijk te toonen.
Daarom lazen wjj met veel belangstel
ling het advies, dat het lid der Tweede
Earner, de heer De Savornin L o fa-
ma n, heeft nitgebracht op een vraag van
hot Hoofdbestuur van het Nederl. Onder-
wjjzers-Genootschap om zjjn denkbeelden
uiteen te zetten over de mogelijkheid en
wenscheljjkheid om do zorg voor het la
ger onderwjjs geheel of gedeeltelijk aan
den Staat over te dragen.
De heer De Savornin Lohman
adviseert toestemmend, mits tegeljjkertjjd
voor de volkomen gelykheid en viyheid
FEUILLETON.
6.
(Vtrvolg.)
„Het was waar, vader,* reide Eveline, fer-
wjjl ijj hare handen vonwde, en de tranen haar
in de oogen kwamen, „zjj ia mjjne moederde
eenige droom mjjns levens is altyd geweest tot
hen te bebooren, die aanspraak maken op hare
zoete eeuwigdurende zegeningen.*
„Wel,* vervolgde de monnik, „hetzelfde
heb ik aan de goede Abdis gezegd, en toen
hebben wjj er over gesproken of het voor u
niet dienstiger zou zjjn naar Vlaanderen of naar
Spanje terug te keeren, en daar uw vroom plan
ten uitvoer te brengen, te Grovelines of te
Madrid kunt gjj zonder twjjfel worden aange
nomen, en uwe kennii van de Fransche en
Spaansohe talen zullen u in staat stellen de
regels met gemak te volgen doch ik zeide
haar dat gjj een getrouwe doohter van Etin
waart en dat gjj er behoefte aan hadt voor
de uwen te werken, en dat gjj het gevaar niet
vreesdet.v
„Neen, vader,* zeide Eveline met vuur, „niet
meer dan Moeder Msgdalena zelvewaarom
keerde zjj van haar geliefd klooster te Crove-
lines waar zjj geprofest werd, terug f Waarom
liet sq bq al de onlusten in Dublin den moed
niet zakken f Waarom heeft zq ondernomen te
Drogheda een klooster te stichten Omdat haar
hart brandde van liefde vou» haar arm vader-
der bijzondere scholen gezorgd wordt, en
tevens, waar noodig, van de hulp en me
dewerking der Gemeentebesturen als tus-
schenschakel gebruik worde gemaakt.
Algemeen wordt als wensche! jjk aange
nomen, dat de eenheid der school moet
worden bevorderd en hiervoor heeft men
de zoogenaamde neutraliteit uitgevonden,
maar zegt de heer Lohman dit mid
del heeft de eenheid niet kunnen redden
naast de openbare school heeft zich de
bjjzondere volksschool ontwikkeld.
Beide soorten van scholen kunnengaat
de heer Lohman voort kunnen slechts
rustig naast elkaar bestaan, indien ze beide
naar denzelfden maatstaf worden onder
steund uit de publieke kas anders toch
ontstaat een niet te rechtvaardigen rechts
ongelijkheid tusschen de ouders. Zulk een,
naar vaste regelen geordende, voor allen
geljjk werkende ondersteuning is alleen
mogeljjk indien zy uit de Rijkskas ge
schiedt. Het opleggen aan de Gemeenten
van steeds wisselende uitkeeringen ten be
hoeve van de byzondere scholen is met
een behoorljjk financieel bestuur der Ge
meenten onbestaanbaar. Daarom zal deeenig
mogeljjke oplossing dezer moeilijkheid zjjn
het overbrengen van de fiuancieele be
moeiingen der Gemeenten op de Rijkskas-
Dit is reeds voor een deel geschied, doch
men blyft steeds ter halverwege staan
waardoor de zaak duur en verward wordt.
Het verplaatsen der financieele zorgen
van de Gemeenten naar het Rijk heeft
ook dit voordeel, dat het een gelijkmati
ger druk op de Gemeenten legt. Reeds nu
wordt de inrichting der school nauw sa
menhangende met haar kostbaarheid
zoo goed als geheel geregeld door de Rijks
wet de Gemeenten worden daardoor op
zeer hooge kosten gejaagd de kleine moe
ten vaak betalen boven haar fiuancieele
krachten sommige groote Gemeenten
waar tal van onvermogenden naar toe stroo
men worden eveneens onbilljjk gedrukt.
Nam het Ryk de kosten over, en trok het
daarentegen de uitkeeringen aan de Ge
meenten krachtens de wet van 24 Oct.
1897 in, dan ware de zaak, volgens den
heer DeSavorninLohman, beter ge
regeld dan nu. Natuurlyk ware dan van
allen, zoover ze daartoe in staat zjjn, een
aan het Ryk uitte betalen schoolgeld te hef
fen, omdat de school toch in de eerste plaats
aan de gebruikers zeiven ten goede komt.
Door deze regeling zou de Ryksoverheid
niet meerdere bemoeiing krjjgen met de
inrichting der school dan zy thans reeds
heeflzjj zou misschien zich ruimer be
voegdheid moeten voorbehouden ten aan
zien van de benoeming, het ontslag en de
land, omdat zjj en de aedtra nonnen wcnschten
weder klootttrt op den Ierschen grond te zien
verrjjzen en mjjn ba»t brandt van betzelfde
verlangen. Laat mij werken, laat mjj ljjden,
laat mjj bidden voor mjjn zoo ellendig, zoo
wreed beproefd Erin.*
„God sterke u, kind,* zeide de priester,
terwjjl hjj naar bare haristochteljjke taal luis
terde. „God geve dat die offers en gebeden
verhoord worden, want ons ongeluk is inderdaad
zeer groot.//
„Hoor!* zeide Ma;y, opspringende, „wat is
dat voor een gerucht P*
Een vetwsrd geraas werd van buiten gehoord,
dat weldra al luider en luider als een soort
zegekreet weerklonk. Vreugdegeroep vervulde
de luchtin een oogenblik was het groote
voorplein vol volkhoeden en mutsen werden
omhoog geworpen, terwjjl kleine jongens va a
verschillenden leeltjjd als dollen in het rond
sprongen.
*Lave de edele Owen 1 Leve de Eoode 1 Hoe
zee voor O'Nsil 1*
*Wat is er asn de hand riep M*>y, ter
wjjl zjj op den drempel stond en met belang
stelling naar de opgewonden menigte keek.
Doch zjj kon geen verstaanbaar antwoord
krjjgen. Luide kreten van: Victoria 1 Victoiial
Eene groote overwinning I vervulde de luebt,
en geen sterveling van de opgewonden menigte
was te bewegen een oogenblik «til
het nieuw» te vertellen, doch het w»«
kelqk iet. meer d.n een loo. gerueft, dat th.n»
daïüdeeiqbk°kw.mhedr-een weinig stilte, en rad J
verplaatsing der onderwijzers, en in elk
geval orde en regelmaat in hun bezoldi
ging kunnen brengen.
Deze regeling mag, dunkt ons, wel eens
in overweging worden genomen door hem
die verandering kunnen brengen in den
beslaanden toestand. Er is op schoolgebied
nog te veel ODgelykheid en daardoor on
rechtvaardigheid. Het bjjzonder onderwjjs
behoort met dezelfde maat gemeten en
naar deczelfden maatstaf beoordeeld te wor
den als het openbaar onderwjjs. Thans
gebeurt dit slechts iu enkele opzichten.
De onderwijzers der bjjzondere school heb
ben zich wel te onderwerpen aan dezelfde
examens als die van de openbare school
maar in vele gevallen is hun maatschap
pelijke positie van veel slechter conditie.
't Is daarom, dat zich ook wel eens
stemmen van ontevredenen by het bjj
zonder onderwjjs hebben verheven, eD, al
kunnen wjj niet goedkeuren, dat iemand
die de byzondere school uit beginsel dient,
zich beklaagt over het niet in ieder op
zicht op gelyke iyn staan met den open-1
baren onderwijzer, toch moet het wen-
schelijk worden geacht, dat ook uit maat
schappelijk oogpunt de byzondere onder
wijzer een draagljjk lot heeft.
Zoolang echter de Staat vasthoudt aan
het beginsel der subsidieering van de Ge
meenten voor het openbaar onderwjjs, kan
geen duurzame verbetering noch voorde
scholen, noch voor de onderwijzers zeiven,
tot stand komen. Wanneer het onderwjjs
Rykszaak is gewordeD, bestaat er kans
voor meer eenheid en gelykheid in de
regeling der onderwyszaken. Nu zjjn de
lasten en lusten hoogst ongeljjk verdeeld.
In de eene Gemeente verkeert men op
dit gebied in veel gunstiger omstandig
heden dan in de andere Gemeente, en toch
behoorde dit geljjk te wezen.
Voorts zou er ook geen verschil in gel
delijke ondersteuning moeten wezen, voor
een school, die door een Gemeente wordt
opgericht, en eene, die door particulieren
wordt tot stand gebrach t. Ook dit kon ge
schieden, wanneer de Staat zich meer direct
met het onderwjjs inliet en zich niet enkel
tot het toezicht on het onderzoek der on-
derwjjzers naar hun geschiktheid bepaalde.
Wjj onderschrijven daarom gaarne het
oordeel van den heer De Savornin
Lohman, waar hij betoogt, dat het wen-
schelyk is om de zorg van het lager on
derwjjs aan het Ryk over te dragen.
België.
Volgens het gerucht zal de heer E 1 o f t
kleinzoon en byzondere secretaris van
Egau kou iets te weten komen. Ea toen
Jack de koeknecht, buiten adem van het schreeu
wen en overdekt met stof, naar voren gedron
gen werd, verhaalde hjj, dat hjj, terwjjl. hjj er
op nit was gegaan van da tochten eenige tjj-
ding te vernemen, een troepje van het slagveld
terugkeerendn krijgslieden had ODtmoet, die hem
gezegd hadden dat de troepea van Ovren Roe
eene groote overwinning hadden behaald, dat
een aanzienijjk persoon krijgsgevangen was ge
maakt, en dat Sir Luke Eutgorald, van kapi
tein Henry J'Neil vergezeld, reeds nabjj waren
op weg naar de vallei. Het liatEte gedeelte vsn
het bericht had Mary het bloed naar da wan
gen doen stjjgen, en haar met een kloppend
bart ea met tranen vaa vreugde en aandoening
in de ocgen naar hare eigene kamer gejaagd.
De plotselinge verbreking van haar gespannen
toestand was meer dan zjj verdragen kon
zoo dikwjjls had zjj zich in stilte gedurende
hare slapelooze nachten, zich hem voorgesteld
als dood of gewond op het slagveld liggende;
zoo dikwjjls had zjj beproefd zich op hst offer
van haar jeugdige hoop en verwaehting voor
te bereiden en te sterken en nu I hjj was ge
zond hjj was ongedeerd hjj keerde tot
haar weder als een overwinnaar, en bet was hare
hand die de lauweren om zjjn hoofd zou winden;
U r Henry, heer edele Heuty. rmar held 1
Het waa onmogelijk da. de vermoeide en
.waar beiaden krqg»liedeii Je voetetappen van
Jack zoo eebielqk hadden kannen volgen, die al»
een bert over de heuvel» gerend wa», en door
heggen en struiken gedrongen «va», al» ware
bq een wilde kat.
president K r u g e r, zich in Brussel ves
tigen. Ook K r u g e r zelf moet voorne
mens zijn, zoodra zjjne vrouw naar Europa
komt, de Belgische Hoofdstad tot zyn ver
blijfplaats te kiezen.
Een ernstige brand heeft gisteren
nacht te Molenbeek,een voorstad van Brus
sel, gewoed. Een margarinefabriek, een
enveloppenfabriek en een magazijn van
decoraties van het Theatre de la Monnaie
benevens een reeks huizen zyn geheel
afgebrand. Een brandweerman kwam er
bij om het leven, hij werd met verplet
terd hoofd onder het puin van een om
gevallen muur vandaan gehaald. Velen
ontvingen brandwonden. De schade be
draagt 2 millioen franks.
De eigenaars der Belgische speel
banken, welker bestaan wordt bedreigd
door de nieuwe wet tegen het spel
welke in de Kamer aangenomen is en
waarschynlyk ook wel door den Senaat zal
worden aangenomen, beramen reeds plan
nen om die wet te ontduiken. Zy willen
namelyk hunne banken overbrengen aan
boord van s t o o m b o o t e n en die in
zee laten blijven, juist buiten het Belgische
rechtsgebied.
Fraaie pendanten dus voor de sdryvende
kroegen», die van't verderf der visschers-
bevolking leven en waartegen vaak zoo
ernstig is gewaarschuwd.
In Spanje gaat weer alles zyn geregelde
gang.
Het blad Dia, dat op bevel van gene
raal Weyler geschorst was, is weder
verschenen, en het blad heeft daielyk ge
legenheid gehad tegen te spreken het ge
rucht door een deel der Spaansche pers
verspreid, dat Don Carlos voornemens
was ten gunste van zyn zoon Don Jaime
van den Spaanschen troon te abdiquee-
ren.
De journalist Lerroux is ook weer
op vry8 voeten gelaten. De schouwbur
gen geven weer hun hartstochtopwek-
kende stukken ten beste.
De eerste uitvoering dei doodstraf sedert
de troonbestijging van koning E d u a r d VII
heeft Donderdag in de gevangenis van New
gate te Londen plaats gehad. Zekere S a 1-
m o s,ter dood veroordeeld wegens moord op
eene vrouw, werd door den beul opgehan
gen. De veroordeelde had tot het laatste
oogenblik gehoopt, dat de nieuwe Koning
zijne regeering zou beginnen met hem ge
nade te schenken.
In het Engelsch Parlement begin
nen de Afgevaardigden ontevreden te wor
den met den gang van zaken.
De dimes klaagt over de lengte van
het debat over het adres van antwoord
op de troonrede, terwijl het land onge
duldig wacht op hervormingen in zee-
en landmacht. De ministerieele bladen
zyn alle zeer verbitterd over R u s s e 1 I's
vernietigende veroordeeling van de Iersche
landwetten. De Telegraph vreest dat een
herryzing van de Moonlighters er het ge
volg van zyn.
Doch er was iemaud gekomenwelkomet-
groeten werden in het huis, paardengetrappel
op het voorplein gehoord. Ja, daar werd helder
en hartelijk gelachen, en een geroep van „Mary,
Maiy, kom beneden, het ia Bride l„ klonk on
der aaa de trap.
Maiy wierp haar deur open en vloog naar be
neden. Ia het voorhuis stond Eveline, en naast
baar een vroaljjk jong meisje, dat den naam
van Bridgid O'Sullivan droeg, doch bij verkor
ting gemeenljjk Bride genoemd werd.
„Ja, bier ben ik, Miss M»ry,„ riep zjj ter
wjjl zjj haar omhelsde „als de berg niet bjj
Mahomet wil komen, moet Mahomet naar den
berg gaan en ge weet wel, lieve vriendin,
dat gjj en Eveline zoo weinig beweegbaar zjjt
als een berg en ik daarom dadel jjk besloten
heb als Mahomet. Wanneer gjj meent u hier
levenslang te moeten opsluiten, hebt gjj groot
ongeljjk. Ik ben gekomen om een bezoek te
brengen, en dan moet ge met mjj mee terug
gaau naar Drogheda, waar het nu wel zoo bjje-
tcr druk en levendig niet is, maar waar toeh
nog drie menschen zjjn om mee te praten.
„01* zeide Mary ondeugend, *gjj vindt Eve
line altyd geheel gereed en bereid om dadel jjk
naar Drogheda te gaan.*
*Ja, daar weet jk .Jle. v»a." krosm Snda
„en ik kan dat niet goedkeuren, Eveline. 1*
heb dit werkeiqk reed» aan Moeder Abdi» ook
gezeird, en er bqgevoegd, dat *q, «1» rq non
netje» noodig had, daa mq maar moe»t nemen.//
ü'e»wql rq de laatste woorden Op 66U toon
van gemaakten ernst sprak, barstten hare beide
vriendinnen iu een vioolijk lachen uit, en zelfs
Naar aanleiding van eene redevoe
ring door Sir Edward G r e y by een
feestmaal der Eighty-club te Londen ge
houden, waarin hij de jongste uitingen
van den minister Chamberlain heeft
gelaakt als hoogst onvaderlandslievend,
wat de toekomstige regeling in Zuid-Afrika
betreft, zegt Daily News het volgende:
Sir Edward Grey, moet evenals
anderen die den oorlog goedkeurden nu
erkennen, dat zyn vroegere verwachtin
gen zyn teleurgesteld dat de Hollanders
in Zuid-Afrika niet behandeld kunnen
worden als een overwonnen volk, dat de
oorlog met hen ongelnk en ellende heeft
veroorzaakt, voor ons zoowel als voor hen
en dat het nog steeds waar is, wat eens
werd gezegd namelyk dat de eerste de
beste dwaas wel een land kan annexeeren
maar dat door sannexatie» nog niets in
orde wordt gebracht en niemand tevreden
wordt gesteld.»
Het blad zegt verder Chamberlain
is onbeschoft en aanmatigend, als hy
deukt, dat zyn vyanden iu zyn macht
blij ven. Daily News wekt op tot krachtigen
tegenstand van C h a m b e r 1 a i n's drij
ven.
De werkstakingen in de Fransche Re
publiek duren voort. Militairen bescher
men echter nu den arbeid daar de werk
lieden die niet staakten door de stakers
met steenen werden geworpen.
Het Journal Officiel zal heden de
laatste lijst met onderscheidingen pnbli-
ceeren van benoemingen van buitenlan
ders tot de orde van het Legioen van Eer,
in verband met de tentoonstelling.
De wet voor den dienstplicht zal een
herziening ondergaan. De minister van
oorlog, generaal A n d r heeft zich reeds
er voor verklaardom een tweejarigen
diensttyd met afschaffing van alle voor
rechten in te voeren.
De afgevaardigde de Montehello
heeft echter een voorstel gedaan, dat de
plannen van generaal A n d r geheel
dwarsboomt. Hij wil dat er 300.000 man
beroepssoldaten zyndie minstens 4 jaar
moeten dienen en dat verder de gewone
dienstplichtigen bjj de infanterie ingedeeld
10 maanden en die bjj de cavalerie en de
artillerie minstens 4 jaar dienen. De be
roepssoldaten zullen hoogere soldy en groo-
tere premie ontvangen en tevens later aan
burgerlijke betrekkingen worden geholpen.
Er zal nog menig woordje in de Kaner
gesproken worden eer dit zaakje is opge
knapt.
De heer S i e m i o n t k o w s k i, redao-
teur van het Poolsche blad Pracais door
het gerecht te Posen, tot zes maanden ge
vangenisstraf veroordeeldomdat hy de
politie-maatregelen tegen Poolsche privaat
lessen een schande van onze eeuw had ge
noemd.
Een bepaald grappige vervolging had
plaats. In een Duitsch plaatsje had iemand
een krans neergelegd op het graf van ayn
vriend met deze woorden
vader Egau, die de drie meisjes in stilte sst
aan te zien, kon niet nalaten mee te doen.
Niets was voorzeker minder geschikt om iemand
een denkbeeld van een non te geven dan Bride.
Zjj was het ware toonbeeld van onbezorgde
vrooljjkheid. Zjj was schitterend van schoonheid;
jeugd en gezondheid, tiekte had bars druk
kende hand nooit op haar gelegd, zorg of ver
driet hadden nooit een schaduw over haat
jeugdig leven geworpen. Haar natuur ,e
bruisend, te opgewekt, om zelfs door het ns-
meloos ljjden van haar vaderland te worden
getrofifsD. Als eene vurige katholieke en vol
bloed Iersche, geloofde zjj ste'lig dat de over
winning nabjj u een gelukkige toekomst aan
baar yaderland verzekerd was. Ea »oo sprong
en zong de mooie Bride van den morgen to
den avond, het bedorven kind van hasr geliet e
ouders, de vreugde en zonneschjjn van naar
huis en hare vrienden. Zjj lashte om Kv lines
verlangen, ofschoon zjj er haar inwendig hoog
om vereerde, Non te wordeo, terwjjl helleven
ons nog vrooljjk toelacht, was in hare oogen
betzelfde als in eens den brandstapel der mar
telaren te beklimmen de zoete «"'enige stem,
die het hart met een onniteprekeJqk verlangen
naar hooger genot van alle aard«che vreugde ver-
wqdert. bad tot hare «iel nooit gesproken.
Zq lachte insgelqks om Mary al* deze vol
angst w»s en beulde rudï "ttti tö< TSS den dsu
per eu kapitein Henry O'Neill. Bride had vele
aanbidders, doch zjj ttooide zich weinig aau
henen wanneer iemand tegen haar zeide,
dat zjj er zoo goed uitzag, begon zjj hem bar
tel jjk in het gezicht uit te lachen, en gaf daar-
