NIEUWE
agBlaö voor cfóooró' en Suió^Collanó,
De „Neutrale" school.
t
No. 4813
Donderdag 13 Juni 1901
26ste Jaargang
De Bruid.
BUITENLAND.
feuilleton.
Italië.
Rusland.
China.
Engeland.
Frankrijk.
i teg""
H14RLI
ABOHlïHMBNTSPEIJS
Per 3 maanden voor Haarlem i 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummers. <003
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen,
BÏÏBSAV: St. Janstraat Haarlems
AG-ITS MA WOBT AGITATE.
PBIJS DBB ADVBBTBSTIBlf,
Van 16 regels 50 Cen<
Elke regel meer71/,
öroote letters worden berekend naar plaatsruimtes
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Redacteur-Uitgever, W. KüPPEfi8.
't Kan wel niet anders, of eerlang zal
de Schoolstrijd weer in alle hevigheid ont
branden, want er is wel geene partij in
ons land, die met de thans bestaande ver
houdingen vrede kan hebben, tenzjj eene
betrekkelijke minderheid, waarvoor nog geen
jniste partijnaam te geven is. Misschien zon
nog de naam van «indifferenten» de meest
toepasselijke voor hen zjjn. Want de naam
van cliberalen» kan als zoodanig niet
meer in aanmerking komen, ten opzichte
der schoolquaestie. Menig zoogenaamd ge-
loovige immers wil op politiek gebied libe
raal heeten en nu is het toch tamelijk wel
ondenkbaar, dat een geloovig, dus ook
min of meer godsdienstig meDsch voor
zjjn kinderen niet een godsdienstig onder
wijs zou willen.
Men zal ons wel gereedelijk moeten toe
stemmen dat men ten opzichte van het
Godsbestaan noodzakelijk een van deze drie
standpunten moet innemen men erkent
namelijk: ofwel dat er een God bestaat,
ofwel dat Hp niet bestaat, ofwel dat men
omtrent Zjjn al of niet bestaan niets weet.
In het eerste geval is men theïstisch
atheïstisch in het tweede en in het laatste
Bgnostisch. En de denkbeelden, die men
omtrent deze principieele quaestie is toe
gedaan, beheerschen ook natuurlijkerwijze
de richting van het onderwjjs, welke men
Aki voorstaan.
Maar dan kan en mag men toch niet
langer van een neutraal onderwijs spreken
doch is iedere school per se eene secte-
Bchool, en de grondbeginselen, die er on
derwezen worden, bepalen welk principe
er gevolgd wordt en plaatsen haar in ver
binding met een bepaalde secte. Er moge
Uog geen naam uitgevonden zjjn voor zekere
«ecte, maar omdat een principe de grond
slag van ieder schoolsysteem moet zjjn,
U het duideljjk, dat zulk een systeem ver
bonden wordt aan de secte, die de begin
gen ervan als waar aanneemt.
S4.
Vervolg.)
Ach, heer Heinricb, stotterde hjj. als gjj toch
mjju hart kon lezenOp mjjn woord
Ik ben een zielsgoede kerel I Maar 's morgen»
Voeg 1 'g morgens vroeg! Dan zit mjjne vrouw
in de knoken en ik zet de vuis.en op en
toornig.
Als juffrouw Cecilia het twisten niet la-
ten wil, last haar dan maar eens op dsn ezel
'ttten en door de knechten het dorp rond lei-
<W Gjj gjjt immer» baas.
Mjjnheer Schlutteman krabde zich achter de
"oien.
Jb, waarlijk, hjj was de messter, maar juf—
bouw Cecilia de bovenmeester 1
y Heer Heinricb bedwong zjjn lachen
eR eeas, weet het meisje reeds iets van uwe
>0nd» en van al hel andere
- Neen, neen, heer 1 hasatte mjjnheer Scblut-
?*n te antwoorden, De deern was al weg, toen
kwamen.
Weg Waar naar toe
Ik weet het niet.
Zjj mag geen woord van alles vernemen.
Haymo P
Die rust weer.
Zwjjg ook tegen hemMet uw geweten
#®ttr moogt gjj wel eens spreken en het zoo
keurig onderzoeken» als gjj kunt»
En zoo is het] eveneens duideljjk, dat
onze zoogenaamd neutrale school beheerscht
wordt door eene secte, die scholen zonder
godsdienstig onderwjjs tot beginsel heeft
de secte der tiodifferenten.»
In [deze meening staan wjj niet alleen.
De groote Amerikaansche staatsman D a-
niel Webster, heeft over die soort van
scholen gezegd: <Het is bespottelijk en eene
beleediging van het gezond verstand, vol
te houden dat een school, waar de jeugd
onderwezen wordt door christen onderwij
zers en waar christelijk onderwjjs streng
uitgesloten is, niet deïstisch en ongeloovig
is, zoowel wat de richting als wat het
doel van het onderwjjs aangaat.»
Anderen, zooals John Spencer,
schoolopziener bij het openbaar onderwjjs
in den staat New-York, zjjn van meeniug
dat .de neutrale scholen, ofschoon zjj alle
godsdienstonderwijs uitsluiten, sectarisch zijn
omdat zjj naar de denkbeelden der «indif-
ferenten» bestuurd worden en met de in
zichten van een aantal andere klassen in
strjjd zjjn.
Wjj allen betalen voor het onderwjjs, dat
de kinderen ontvangen, belasting. Waarom
nu hebben zjj, die hnnne kinderen naar
hunne eigen inzichten onderwezen willen
zien, het recht niet hun evenredig aandeel
van het geld, dat voor het openbaar onder
wjjs wordt uitgegeven, daarvoor aan te
wenden Zjj verlangen toch niet een ander
mans geld.
Als de Staat zich met het onderwjjs
bemoeit, dan moet hjj niet alleen een zoo
danig onderwjjs geven, dat met de denk
beelden der «indiflerenten» overeenstemt
en daarenboven de katholieken en alle ge.
loovige protestanten, die daartegen opko
men, nog dwingen dat terdege secta-
rische onderwjjs mee te betalen. Katho
lieken, protestanten en joden betalen even
zeer belasting als de «indifferenten» en met
welk recht hebben nu deze laatsten, die
bovendien nog in de minderheid zjjn, om
ten opzichte van het openbare onderwjjs
Met verpletterd gelest n aakte de rentmees
ter eene diepe buiging, toen heer Heinricb de
kamer verliet.
Buiten riep heer Heicrich den knecht, die
des morgens met de honden gekomen was.
Hjj moest beproeven de boden in te halen,
die de rentmees'er naar het dorp gestuurd had;
sjj moesten den s'oktr met vrede laten en van
de saak zwijgen, tot heer Heinrich zelf naar het
dal kwam, kon hjj hen echter niet meer inhalen,
en hadden zjj den man al gegrepen, dan moest
hjj hen maar lsten doen, wat hnn bevolen was.
In de zoutziederjj zou hjj een paard nemen,
het laten zadelen en mee naar boven brengen,
want heer Heinrich wilde den volgenden morgen
naar het del en dan kon hjj Haymo niet alleen
achterlaten.
De knecht ging ep weg. Heer Heinrich ging
de hut van den jager binnen, nam bjj Haymo
aan het bed plaata en liet zich nog eens ver
tellen, hoe elles gebeurd was. Met stamelende
woorden vert.lde Haymo nog eens.
En gjj hebt das den steek ontvangen,
op de plaats, waar het mei.je a gevonden
heeft P
Ja, heer, aprtk Haymo zacht.
Het is das niet bjj het kruis geschied
Haymo keek op en zag de uitvorachende
oogen van hear Heinrich op zich gericht. Tevens
was het hem ook, of Gitli naast hem stond,
nut angstige oogen, smeekend opgeheven han
den. Hjj sloeg de oogen neer.
Ncod, heer 1 Nauweljjka had hjj deze
woorden gesproken, of hjj sou ze weer gsarae
herroepen hebben. Er waren nog maar weinige
de algetneene belastingpenningen uitslui-
I tend do hnnne te noemen
Zoo in iets, dan toch zeker in zake het
onderwjjs dient de Staat de rechten der
j ouders te eerbiedigen. De ouders hebban
het onbetwistbare rechtte bepalen in welken
godsdienst hnn kind zal worden opgevoed
en op den Staat rust, nu hjj eenmaal de zorg
voor het onderwjjs op zich heeft genomen,
de plicht, hun de middelen te verschaffen
om aan dezen rechtmatigen eisch te kun
nen voldoen. Maar geenszins heeft de Staat
het recht, te eischen dat zjjn burgers nog
eens extra voor bjjzondere scholen be
talen of zich anders verplicht zien, hun
kinderen naar een openbare school te zen
den, die in doel zoowel als in richting
ongeloovig is.
j Het wordt meer dan tjjd, dat de school-
quaestie eindeljjk eens grondig worde op
gelost, te meer nog nu de zich alles toe-
eigenende Staat, den in hun rechten aan
getasten ouders nog een nieuwen en zwaren
plicht, den Leerplicht, op de reeds over-
i belaste schouders is komen laden.
De geneesheer Dr. M o r i s a n i, die, met
zjjnen zoon, koningin Helena verzorgt en
daarvoor een maand te Rome zal bljjven
ontvangt daarvoor een salaris van 50.000
franks.
Een Finsche courant Pohjatainen van
Helsingfors en een ander blad, dat te Wi-
borg verschjjut, mogen op bevel van de
Russische regeering niet meer verschjjnen.
Nog andere in Finland mogen gedurende
veertien dagen tot vier maanden niet ver-
j schijnen.
Tien jaar geleden werd de eerste
dwarslegger gelegd voor den Siberischen
spoorweg. Thans zjjn meer dan 76.000
ambtenaren en arbeiders aan den Siberi
schen spoorweg werkzaam.
De tarievenoorlog tusschen Rusland
nren veiloopen, sedeit hjj van heer Heinrich
de spreuk vernomen had
„Ean zwaard zonder sohaart,
Een gemoed naar den aard
Een hart, zoo 't behoort !w
en nn had hjj er Teeds tegen gezondigd. En
toch voelde hjj, dat hjj opnieuw in staat zon
zjjn „neen heer* te zeggeD, als het hem ge
vraagd werd.
Buiten hoorde men Jego met Welti spreken,
hij zocht heer Heinricb, want het maal was ge
reed. Heer Heinrich stond op en ging naar het
jachthuis. Hjj keek verwonderd rond en vroeg:
Waar is kluizenaar Dcs:rtus
Ik weet het niet, heer, antwoordde Jego.
Hij is weggegaan.
Ook weggegaan f En weet gjj [niet,
wasr het meisje naar toe is
NeeD, heer I Ik weet niet, wat het meisje
1 overkomen is.
Haymo heef: haar toch zeker niet ver
dreven 1 Jego lachte. Ik ben met haar naar de
jagershut gegaan om Haymo bet eten te bren
gen, en even te voren was daar een
deern, die den jager een ruiker viooltjes ge
bracht heeft en van de bloemen heeft
hjj een kransje gewonden. Toen wjj nu binnen
kwamen en Giilt langs zjjn leger liep, drukte
hjj haar lachend het kransje op het hoofd. Zjj
werd zoo rood als eene gekookte kreeft en is
toen weggeloopen, zonder iets te zeggen
na dien tjjd heb ik haar nergens meer gezien.
Dat was te bsgrjjpen want voor Jego in
en Amerika duurt voort. Rusland denkt
aan geen vrede sluiten. Den 21 sten Juni
treedt het besluit van den minister van
financiën Witte in werking, waarbjj het
invoerrecht van Amerikaansche rjjwielen
met 30 pet. verhoogd wordt. Het tegen
woordige recht bedraagt 18 roebel per
stuk. Ook voor dd Dnitsche rjjwielindus-
trie, waarvan de uitvoer naar Rusland
zeer belangrijk is, is deze nieuwe tariefs-
verhooging van belang.
Uit Shanghai wordt gemeld dat er een
keizerljjk decreet verschenen is, waarin
verklaard wordt, dat tengevolge van de
hiite en den hoogen ouderdom:van de Kei
zerin-weduwe, de terugkeer van 't keizer
lijk hof naar Peking uitgesteld is tot 1
September. De astrologen aan 't hof zou
den dezen datum als gunstig voor het aan
vaarden van de reis aangeduid hebben.
Volgens de laatste berichten uit
Chioa komt niet alleen graaf Walde r-
s e e naar Europa terug met het gros der
expeditie, ook zullen d8 voorloopig nog in
China bljjvende gemengde brigades terug-
keeren en wel zoodra over alle vredes
voorwaarden volkomen eenstemmigheid
heerscht.
Het is echter nog niet zeker dat Kei
zer Wilhelm van Duitschland zjjn troe
pen geheel uit China zal terugtrekken.
De Daily Chronicle deelt mede, dat bjj
mevrouw Botha's komst in Engeland
per telegram daarvan kennis werd gege
ven aan president Krugei. Deleden der
Boerendelegatie hebben mevrouw Botha
een telegram van verwelkoming gezonden,
doch tot op gisteravond had President
Kruger nog niets van zich doen hooren.
Toen de President voor het eerst met haar
zending werd bekend gemaakt, gaf hjj zjjn
voornemen te kennen haar niet te ontvan
gen, doch later was hjj milder* gestemd.
Mevrouw Botha bracht haar middag door
met de winkels in oogenschouw te nemen
des avonds ging zjj naar den schouwburg.
Te Parijs heeft Zaterdag eene betooging
plaats gehad van jongelieden die hnn'toe-
htt jachthuis terugkwam, had Giili haar pakje
uit den hoek gehaald en was weggeloopen om
ergens in de struiken een schuilhoek te zoeken,
waar zjj hare vuile kleeren tegen het sehoone
pakje verruilen kon.
Al zoekende en toekende elk plekje
kon men nit eon van beide woningen overzien.,.,
was zjj een heel eind het Steindal ingekomen.
Eindeljjk vond zjj een plekje, helder dooi de
zon btsciieneD, omringd door dicht kreupelhout
en zoo tusschen de roissn verscholen, dat men
noch van den weg, noch van de woningen er
aen blik op werpen kon. Gitli sloop door de
struiken en vond daar midden tnsichen in een
kleinen vjjver, waarin het regenwater dat door
het donkere mes en het witte zand stroomde,
uitliep. Helder als een spiegel lag de klare wa
terplas daar. Geen windje rimpelde de opper
vlakte, die a's zilver schitterde in de zon.
Gitli klopte van bljjdschap in de handen.
Geene vorstendochter had in haar troteoh pa
leis een kamertje, zooals zjj het hier gevonden
had met een zacht tapjjt, met sehoone, groene
wanden, omringd door hemelhooge maren, met
een helderblauw gewelf, waaraan de zon hing
als eene lamp en midden in dat kamertje
een uitlokkend bad, dat de natuur zdf voor
haar bereid had,
Haastig stak zjj de hand in 't water
het was niet ts koelwant de gevallen regen
was niet koud geweest en bovendien had de zon
het verwarmd. Hier reinigde zjj zich en kon
zjj hare kleederen verwisselen.
Wordt vervolgd.)
