No. 4833
Maandag 8 Juli 1901.
26ste Jaargang.
ËagG/aó voor <3!ooró- on Sniiö-óCollanè.
Vrijmetselaarsdaden.
ol>kSr?'4]8eme£ne Wet der Nedar-
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem
f 1,10
1 '""ri iMtUftK1*1"
Dit
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 8 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Yoor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
1,40
2,80
0,03
iTTTHAlNTIIftD
AG-ITE MA NON AGITATE.
PBTJS DEB ADVEBTENTIEN.
Van 1-6 regels. 50 Cents.
Elke regel meer-71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicité Etranqère
G. L. DAB BE 8p Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris 3 Ibis Faubourg Montmartri.
Nu wij een tijd beleven waarin de zacht
naar het stoffelijke voedsel wordt gegeven,
waardoor de mensch maar al te vaak
onverschillig wordt gemaakt voorde dingen
van hoogere orde, en zeer velen worden
meegesleurd in den stroom der vertwijfe
ling, door een ellendig schipperen om de
menschen te behagen, meenen wij onzen
lezers niet te mogen onthouden wat de
Heer Frans Netscher geelt in de
Hollandsehe Revue.
Hij behandelt onder de rubriek <Be-
langrijke Onderwerpenin genoemd maand
schrift een artikel van de Katholieke Gids
over de Vrijmetselarij, waarin duideljjk
wordt aangetoond, hoe de hevigste vijandin
tan de Roomsche Kerk werkt.
De bespreking in de Hollandsehe Revue
luidt aldus
Wanneer van anti-maponnieke zjjde
*ordt beweerd, dat het eenig ware doel
der logemannen iste strijden tegen het
heloot in 't algemeen, en tegen dat der
Heilige R.K. Kerk in 't bijzonder, dan is
de vrijmetselaar diep verontwaardigd.
Hjj zal het uitschreeuwen van de daken,
dat die beschuldiging valsch is, uitgevon
den om de goê-gemeente afkeerig te maken
Tan de vrymetselarjj, wier eenig oogmerk
immers is het tmenschdom beter te maken»9
En als men dan opmerkt, zoo zegt de
Heer Hein de Jong (oud-officier, vroeger
■Protestant en vrijmetselaar, en thans Katho
liek) in het Juninummer van »l)e Katholieke
G»d»», dat geheel de geschiedenis van vroeger
vooral die van den tegenwoordigen tijd
™ch ernstig doet vermoeden, dat de Loge
mets anders is dan een anti-christelijke win
del met een quasi-moreel-braaf uithangbord,
een zal hij u zeggenwij mogen ons niet
'einoeien met iemands godsdienst. Wij laten
®en ieder vrij, nxoij merken het als eene be-
eedigiHg voor de menschhnd en de Vrijmetse-
aan, zoo een profaan, wegens zijne kleur,
komst of godsdienst, de opneming in den broe-
ei"kring wordt ontzegd//,'f) Noch met de Fran-
®®he revolutie, haar godsdienst derRede, noch
et hetgeen Br.'. Victor Emmanuel
egen den Paus heeft gedaan, noch met den
mturkampf, met de hedendaagsche toestan-
in Frankrijk, Spanje en Portugal heb-
^en wij, vrijmetselaars, iets te maken Wij
rken kalm aan onszelven, wij trachten
T01maakt te worden.
(j^Ü'Wecht staat de Vrymetselarjj volgens
die ^9er 8 n deJong tegenover hen,
de 10 ^ristus den eenigen Verlosser,
e®öigen weg tot zaligheid erkennen.
En
bi: Wlen zal het dan verwonderen, vraagt
?t °uze K. Kerk en vooral hare groote
Uw 8ers> de Jezuïeten, het bij de Vrij-
ars verkorren hebben
^risf6 twijfelt dan ook aan het anti-
de we v karakter der vrijmetselarij en aan
doen dat het haar wel degelijk te
ls om te strijden tegen ons geloof.
p*S8jn wat de leer betreft; doch de toe-
>rÖtq f 6r Tau *8' Tolgens hem, voor de
8 8elaars nog al zwaar.
8aat\~S ons een waar genoegen, aldus
VUinen dan voort, onzen lezers precies te
^dcdeelen, op welke wijze sinds de
jj K der Vr. O. in Nederland de
,zicH van hun taak gekweten heb-
'^Hrouo? .ben hier voor ons liggen een
yardi.r,t°^'SC^ overzieht van het //merk
jes fn (src) uit de geschiedenis der
'aode derland, onderhoorige Koloniën
r*' een o"' kan worden aangevuld met
8schieti Chronologisch overzicht van de
de(leeuni3 der Orde van Vrijmetselaren
>*5 hebblng!ande„ ons vaderland.
ercchii] n deze Kronieken geput uit de
jjegeven V, ma?onnieke Jaarboekjes, uit-
i int,. ?ewel //zonder goedkeuring van
h lt>hoi.s j "zonder goedkeuring van
las(. door Groot-Officieren", toch op
0tll:<ïiiSsie °Uder toezicht van een off'icieele
Q
we volgens hem
Waardigsteonder drie rubrie-
1 gt'0osten \R d«n Juli 1869 door het Fr.ns.he
"*n8*nomen.
I. Feesten, het bewierooken van, het
slaan van eerepenningen voor, het schen
ken van kostbare cadeaux aan z.g ver
dienstelijke broeders.
II. Het beoefenen van weldadigheid.
III. Andere merkwaardigheden, die niet
onder I of II behooren.
Men zal opmerken, zegt hij, dat rubriek I
de grootste ruimte beslaat, wat vermoede
lijk te wijten is aan de ma<;onnieke wijze van
nhartstochten beteugelen, het vernietigen van
vooroordeélen in de prof.', wereld ingezogen,
de zelfstandigheid bevorderen, deugden in toe
passing brengen, het kwade zaad uitroeien
een nederig, onbaatzuchtig en kuisch gemoed
aankweeken, en een nuttig burger van zijn
vaderland worden, c. a. want rubriek II komt
overeen met nliefde voor zijn evenmensch, zijn
broeder kotsteren, en aan hulpbehoevenden c. q.
bijstand verleenenu, Van Palm's voorschrift.
Vóór hjj de eigenljjke Kroniek begint,
geeft Hein de Jong dan een kort
overzicht van de eerste jaren der Vrij-
metselarjj in Nederland.
Na de openingder eerste Fransche
loge te 's Gravenhage in 5734 in den
«Gouden Leeuw» wordt een jaar later iu
«den Nieuwen Doelen» eene tweede (Hol
landsehe) werkplaats gevestigd in tegen
woordigheid van den «Grand-Maitre des
Provinces Unies», Br.*. J. C. Rader-
ma c h e r en den Gedeputeerden Groot
meester J. K u e n e n.
Lang duurde de pret niet. De voorzitter
van de Hollandsehe loge, wordt met zijn
collega uit „den Gouden Leeuw// reeds
iu 1735 bij den Raadpensionaris ontboden,
en door Z. E. ondervraagd, met dat gevolg,
dat tot de onmiddellijke sluiting wordt over
gegaan.
In Amsterdam waren de broeders niet ge
lukkiger. Daar werd in het begin van No
vember 1735 in de Stilsteeg een vrijmetse
laarswinkel opgericht, doch onmiddellijk door
de Regeering verboden. Wel wordt de zaak
terstond verplaatst naar het Logement //de
Eerste Liesveldsche Bijbel// in de Warmoes
straat, doch andermaal moet er gesloten
worden (512 November,', terwijl den 30
November een algemeen besluit van de Sta
ten van Holland den vrijmetselaren het ver
gaderen «erbiedt.
Eerst in 1744 heropent Br. Dagran met
goedvinden van den Grootmeester-Nationaal
Br.-. J. C. Rad er m ache r de beide
Haagsche loges, die sedert 1735 gesloten
waren geweest.
Nog steeds hing'men van de Engelsche
mafonnerie af, zoodat de I l la Charité
te Amsterdam o. a. in 1755 hareu kon-
stitutiebrief uit Engeland moest halen.
Een jaar later werd, altjjd nog onder
Engelsch opperbestuur, de Groot-loge der
Vereenigde Nederlanden gevestigd en Br
A. A. Baron van Aerssen Beyeren
van Hoogerheide, Heemstede, enz.
tot Grootmeester benoemd en bad de 1ste
vergadering op lsten Kerstdag van dat
jaar plaats.
Het duurde intusschen nog tot 1770
eer een Nederlandsch Wetboek der Groot-
Loge van de Vereenigde Nederlanden,
Koloniën en Onderhoorige landen door
de Groot-Loge van Engeland werd goed
gekeurd en zjj zelve onafhankeljjk werd
verklaard door de ratificatie van het ge
sloten Koncordaat door dsn Engelschen
Provincialen Grootmeester.
De volgende loges bestonden op dat
oogenblik in ons land
l'Indissoluble te 's GravenhageConcor
dia Vicit Animos, La Paix, La Charité, La
Bien-Aimée te Amsterdam l'Union Royale
te 's Gravenhage; La Yertu te Leiden; St.
Lodewijk te Breda De Philantroop te Mid
delburg hl assau-Ugingen te Venlo l'Aurore
te BrielleDe Broederlijke Liefde te Tiel
l'Inséparable te Bergen op ZoomLa Ver-
tueuse te BataviaLe Profond Silence te
KampenLa Compagnie Durable te Mid
delburg De Drie Kolommen te Rotterdam
Frederic Royal te Rotterdam.
4) Het magonnieke jaar begint met 1 Maart en
verschilt 4000 jaar met onze Christelijke jaartel
ling. De inwyding der Louisa- stichting had te
's-Gravenhage plaats den 24sten dag der 3de
maand van het Jaar des Waren Lichts 5869 (34
Mei 1869).
Eu dan doet de heer D e J o n g de Kro
niek volgen aangaande de Feesten, het
bewierooken, bezingen van, het slaan van
eere-penningen voor, het schenken van
kostbare cadeaux aan z.g. verdiensteljjke
broeders,» enz.
Deze is een droge opsomming van titels,
korte feiten enz. en kunnen we dus ge-
voegljjk laten rusten.
Daarna gaat de heer De Jong na
in hoeverre de Vrij metselaars in Neder
land z. i. aan hun verplichtingen hebben
voldaan in de eerste l!/s eeuw van hun
bestaan hier te lande.
De feesten zijn legio, zoo roept bij uit
medailles, horloges, gedenkbekers, lampen,
stoelen, snuifdoozen en ander fraais verte
genwoordigen met de zilveren kamerfcroon
met 40 armen een flink bedrag doch be
paald walgelijk is de vereering van de zoo
genaamde verdienstelijke broeders. Op het
laatst begint het blijkbaar den ma/jonnieken
kroniekschrijver ook al te vervelen, tenminste
hij vermeldt de huldigingen maar //summier -
lijk//. Vele loges huldigen enz.// En onze
lezers moeten niet denken, dat de Broeders
moeielijk zijn, iedere gelegenheid wordt te
baat genomen om feest te vieren, immers
men kan op alle wijze matjonniek verdien
stelijk zijn. In een necrologie van de loge
//Silentium// wordt iemand geroemd omdat
hij aan de ma?. banketten zoo mooi een
toast kon instellen op het Huis van Oranje
terwijl een andere loge, //La Flamboyante",
van een broeder, die overleden was, zeide
//dat zijne broeders hem menigmaal zullen mis
sen, vooral als zij aan 't broedermaal zijn geze
ten, waarvan hij zoo zeer de gepaste vreugde
en goeden toon wist te verhoogen.//
Men ziet, veel behoeft men niet te pres-
teeren om als verdienstelijk lid gewerd te
worden.
De twee hier bedoelde broeders waren
echter maar eenvoudigen in hun soort
en dood dit laatste vooral scheelt veel voor
eene beoordeeling van verdiensten doch als
men gelijk Z. K. H. Prins Frederik
zoolang Grootmeester is, zooveel aan de orde
heeft gegeven (zie Kroniek1, dan luidt het
oordeel nog heel wat anders. Wij laten Br.
Palm wederom aan 't woord //Zijn al die
omstandigheden niet voldoende, zoo zegt hij,
om bij alle V Vv M Mv en inzonderheid
bij de Nederlandsche, een onwrikbare over
tuiging te vestigen, dat onze Hoog Eerw.
schier den eindpaal der menschelijke beschaving
heeft bereikt n Geen onzer W.\ B.'. zal dit
ontkennen, daarvan ben ik overtuigd.//
Menschenvergoding z. i. van de ergste
soort, doch die geheel past by de mafon-
nieke leer.
Het is wèl zoo, dunkt hem.
De tweede rubriek, veel minder ver
meldende, toont z. i. duidelijk, dat de
z. g. «religie der toekomst» niet bijzonder
veel hecht aan het beoefenen der welda
digheid.
Laten we de Overzeesche loges buiten be
schouwing, (wat zonder bezwaar mag ge
schieden, wijl de grootere bijdragen die van
daar komen, meer te wijten schijnen te zijn
aan den algemeen gulleren aard der kolonie-
bewoners, gevoegd bij de ruime, soms zeer
hooge verdiensten en de betrekkelijk ge
ringe waarde die daar aan geld wordt ge
hecht), dan blijft er voor de Nederlandsche
broeders buiten Prins Frederik, al zeer
weinig over, en wat het merkwaardigst is,
juist hetgrootste bedrag! dat,wat voor de Loui-
sastichting in 1866 werd geschonken) komt
van een profaan. Welke middelen zijn aan
gewend om dat sommetje los te krijgen, is
ons niet bekend. Herhaaldelijk wordt van
anti-katholieke zijde beweerd, dat de R. K.
Kerk zoo ijverig aast op legaten en erfenis
sen, vooral de Jezuïeten worden van die
zijde nog al beschuldigd maar die lega
ten en erfenissen komen dan toch van ge-
loofsgenooten, uit vrijen wil, om redenen,
die den gever ten volle bekend zijn maar
hier is het een ander geval. De heer G o s-
s e 1 ij n kan veel met de orde der vrijmet
selaars hebben opgehad zij was voor
hem toch maar een halve bekende. Dit feit
is niet eenig in de geschiedenis der Neder
landsche Vrijmetselarij. Eenige jaren vroeger
vermaakte Mevrouw de Wed. van Ekstein
Cort Heiligers een vrij aanzienlijk
bedrag aan de Nederlandsche Vrijmetselarij,
wat later zooveel getwist en gekijt teweeg
bracht onder de drie in Nederland werkende
riten l).
Om dit kapitaal te verkrijgen, is ieder-
tjjd, naar Hein deJong beweert, door
een afgezant der Nederlandsche broeders
gewerkt, n.l. door den toenmaligen Reg.
Mr. van de Loge «Le Préjugé Vaincu»
te Deventer. Een bejaard lid van genoemde
loge deelde hem eens persoonlijk mede,
dat de «Achtbare» dat zaakje heel handig
had ingepikt.
Als men voorts nog weet, dat al weder
Prins Frederik het gebouw ten ge
schenke heeft gegeven, en dat H.K.H. Prin
ses Louise het meubilair grootendeels
betaald heelt, dan zijn zeker de bijdragen
der loges voor hun troetelkind niet bijzon
der groot geweest.
Weldadigheid beoefenen is voor de loges
dsn ook slechts bijzaak. Het dient z. i.
alleen als huichelachtig masker voor hef
vele kwaad dat zy brouwen. Den mede
broeder helpen vraagt hjj
Nog hooren wij het een broeder-redenaar
zeggen
„Neen, onze orde is geen liefdadigheids
instelling, wie zulks meent, vergist zich. Een
broeder, die morgen een wissel heeft te be
talen, het geld niet hijeen kan krijgen, en
op de hulp zijner broeders hoopt, zal bedro
gen thuis komen, de deurwaarder zal zijn
plicht komen doen zonder dat de
broeders er een voet voor verzetten.»
Uit den aard der zaak is de Vrijmet
selarij dan ook onmachtig iets te verricb
t*n ten bate der minder bedeelden van het
beter te maken menschdom.
//Ieder keer," lezen wij in een Fransch
vrijmetselaarsblad,'/wanneer wij op het gebied
willen treden der oprichting van instelling
van weldadigheid en onderstand, zijn wij
jammerlijk mislukt.»
Er was hier sprake van een Vrymet-
selaars-Weeshuis.
In Frankrijk bestaan nochtans 300
loges, die samen 25.000 leden tellen,
en allen hebben het nog niet zoo ver
kunnen brengen dat zy het noodige geld
voor het onderhoud van dat Weeskuis
konden verzamelen.
Na deze onmacht erkend te hebben,
gaat het blad aldus voort
//Indien onze tegenstrevers, de clericalen,
de nietigheid onzer pogingen konden afmeten,
zouden zij eene schoone stof vinden om ons
hoogst belachelijk te maken. Door den toe
stand van het eenig gesticht door ons tot
stand gebracht (Het Weeshuis) dat nu 22
jaar bestaat, te vergelijken met de menigte
instellingen door welke de Kerk aan de on
telbare beschermelingen onderstand van allen
aard uitdeelt, zouden zij waarlijk medelij
den met ons hebben
Waar de vrijmetselaars het zelf zeggen en
het met bewijzen staven, moeten wij het wel
aannemen, roept de heer De J ongdanuit.
Vervolgens gaat hjj ten overvloede nog
eens na wat er by het sluiten der Kroniek,
behalve de Louisa-stichting in Nederland,
al zoo voor ma9onnieke inrichtingen be
stonden
lo. Algemeen Nedcrlandsch Vrijmetselaars
Weduictn- en Jfeezenfonds, gevestigd te Deven
ter. Dit fonds is, of gaat thans reeds te niet,
Een tiental jaren ruim geleden is het her
zien en zoodra de laatste weduwe en wees
volgens statistische berekening sterft,
is volgens een der herzieners Br.E.
W. Scott ook de laatste cent uit de kas
verdwenen.
In 1864 opgericht, had het reeds in 1890
geen reden van bestaan meer.
2o. Bij de L. //l'Inséparable» te Bergea-
op-Zoom. Een Volksbibliotheek, opgericht in
1869, 1000 boekdeelen. (De aard der
lectuur is licht te begrijpen.)
3o Bij de L.//Le Profond Silence» te
Kampen, lo. Werkinrichting Orde en Vlijt,
opgericht in 1847 ;IS reeds lang verdwenen.)
Later werd een schoolbeurzenfondsje op
gericht en een Hulpbank die tegen matige,
vooruit te betalen rente (6°/o), en onder so
lide borgtocht gelden verstrekt. Ook is deze
loge verhuurder van een lokaal voor ver-
koopingen en publieke vermakelijkheden,
's Zondagsavonds is het een gewoon dans
huis alles om het menschdom heter te
""uT'j/Sy de L »I/e Préjugé Vaincu»
te Deventer. Weduwen en Weezenfondsje
Lharitas (liefdefonds.)
5o. Bij de L de //Geldersche Broe
derschap'' te Arnhem.
a. Een schoolfonds en
b. Een opleidingsfonds.
6o. Bij de L „I'Union Royale» te 's-Gra
venhage
a. Commissie tot uitdeeling van brood
en turf.
b. Commissie belast met de plaatsing van
jongelieden op de ambachtsschool.
Ziedaar, zoo roept hij dan uit, alles in
Nederland. Later zijn er enkele fondsjes bij -
gekomen, doch vsn zoo gering belang, dat
zij de mbeite niet waard zijn genoemd te
worden.
Een z. i. aardig staaltje van filanthro-
pisehe impotentie uit den nieuweren tijd,
kan hy' dan niet nalaten mede te deelen,
«en, zegt hij, het lust ons zelfs, man en
paard te noemen.»
De loge //St. Lodewijk" te Nijmegen kwam
in 1892 op he snuggere idee om bet Groot-
Oosten te wijzeu op een prachtig middel om
reclame te maken voor de meening, dat het
algemeen welzijn ook in het maconnieke pro
gramma van //actie» stond geschreven.
In Nijmegen en elders hestonden (en b>-
staan nog) militaire tehuizen onder leiding
van geestelijken, vooral van pastoors en ka
pelaans. Wat of wel het Groot-Oosten er van
dacht dien godsdienstigen instellingen eens
flink concurrentie aan te doen 't was noo-
dig, meende //St. Lodewijk,» er moesten
militaire tehuizen op neutralen grondslag
worden opgericht. Als men 't goed inrichtte,
was er misschien nog iets aan te verdienen.
Het Groot-Oosten, erg in zijn rust ge
stoord, zond het schrijven uit Nijmegen, per
circulaireteekenplankl) met de gebruikelijke
apostille aangaande bericht en advies naar
de verschillende loges. De meesten deponeer
den het ter griffie, doch//Vicit vim V.rtus»
te Haarlem vatte de koe bij de horens. Zij
benoemde eene commissie om de zaak voor
te bereiden. Er werd een voorloopig crediet
toegestaan van f 10, zegge tien gulden De
commissieleden zochten bekende //modernen»
en //wildea rnacons» op, om bij dezen voor
loopig een balletje op te gooien. Angstval
lig verzweeg men dat de loge het initiatief
had genomen de commissieleden waren
slechts belangstellenden in 't lot van den
soldaat.
De voorloopige vergadering had plaats,
vele notabelen, wat anti-papisme betreft van
een en dezelfde kleur, waren opgekomen.
Na een kort debat werd door de aanwe
zigen in principe de wenschelijkheid een
militair Tehuis op neutralen grondslag op
te richten, aangenomen, en eene commissie
van 5 leden (waaronder 4 broeders) benoemd
die moesten onderzoeken op welke wijze het
doel kon worden bereikt.
De commissie toog aan 't werk en kwam
eenigen tijd later met een verslag voor den
dag, waarin werd aangetoond, dat zoo men
ƒ1500 kon bijeenkrijgen voor de oprichting
en jaarlijks ƒ1500 aan contributie, enz. voor
onderhoud, de za k tot stand kon komen.
Het verslag werd met eene oproeping voor
eene 2e vergadering gezonden aan alle man
daatgevers.
De groote dag brak aan, waarop over het
wel en wee der Haarlemsche militairen zou
beslist worden. Te 9 uur (de vergadering
zou te 8 uur beginnen) waren reeds twee
commissieleden aanwezig, te 9 V, waren beide
heeren nog steeds present doch belaas niemand
meer, te 10 uur was de toeloop van belang
stellenden nog niet grooter geworden. Faute
de combattants, ging de vergadering niet
door. Wat echter stof tot denken gaf was,
dat de twee aanwezige commissieleden de
eenigen waren (van allen die op de eerste
enthousiaste vergadering tegenwoordig waren
geweest', die in werkelijkheid de zaak finan
cieel niet of zeer weinig konden steunen
Zoo gaat het, volgens Hein deJoug
gewoonlijk.
Alles leert ons, zegt hij, dat er van het
geheele voorschrift van BrPalm niet veel
overblijft of de Br.Br doen niets dan
feestvieren en cadeautjes geven, en dan heb
ben zij geen reden van bestaan als geheime
vereeniging, of zij gebruiken hunne „gedekte*
vergaderingen om des te gemakkelijker te
kunnen strijden tegen onze H. Kerk.
Want aangenomen, dat zij alleen belijders
waren van hun beginselen, en geen vervol
gers van andersdenkenden, welke redenen
zouden zij dan nog hebben om ongemerkt
hunne tempels binnen te sluipen, zoo ge
heimzinnig te vergaderen, dure beloften op
te leggen tot geheimhouding vooral van 1,1-
aemar in de loyee wordt verAandeld Hunne
symbolen f Waar zit dan toeh liet geheim
daarvan F Kunnen wij soms nist vatten dat
1) aSjmboiieke
den .Meestergraad
Graden b. Af
9. Hooge gradt
elingen van
(Xiosecroï*).
i) Toekenplank Briel
