NIEUWE 2)ag6laó voor eSfiooró- en oCuió'óCollanó. Moraal zonder godsdienst. ©0 misóaaó *0 4902. Vrijdag 27 September 1901 26ste Jaargang BU ITJüNLAflP. ^er S maanden voor Haarlem 1,10 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40 Voor het buitenland i 2,80 ^konderljjke nummers«0.08 Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen, BDB21ÏÏ: St. Janstraat Haarlems Van 16 regels50 Cent Elke regel moer7'/j Groote letters worden berekend naar plaatsruimte* Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie k Contant Redacteur-Uitgever, W. KAPPERS. II Hebben wg de begrippen godsdienst en zedeljjkheid, in ons vorig nummer be- 8Proken, dan beschouwen wg nu of men ^keljjk het eene losrukken kan van het afldereof men datgene nog zedeljjk noe- "l®» kan, wat volstrekt niets met den gods' ^eö8t, met onze betrekking tot het op taste Wezen temaken heeft; of wij geheej al uit ons zeiven goed en rechtscha pen kunnen zijn, danwel of wij daarbgde van een ander noodig hebben. V/ie eenmaal toegeeft, dat er een op iate Wezen bestaat, welk opperste We- Ï6n onze Schepper en ons einddoel is, hg "toet ook toegeven, dat wij tegenover de- hoogsten Heer plichten hebben te ver dien. Deze plichten van den mensch je- God heeten godsdienstige plichten en v°rtoen het voornaamste deel van de ze- e'Üke plichteD. Zou men dezen plicht Godsvereering, welktm wij den gods- ^eQst genoemd hebben, pogen weg te ne- welke zedeljjken bleven er dan nog Hoogstens de plichten jegens den "aaste en jegens zich zeiven. ^aar hjj, die de plichten jegens zjjn op iaten Heer miskent en onvervuld laat, °e zal hij zjjne plichten jegens den even- '"ensch en jegens zich zeiven kunnen ver- *°"en, hoe zal hg nog kunnen bogen op en eervollen naam van een deugdzaam of 'e<!ht8chapen mensch, wanneer hem de ^r°odslag ontbreekt, waarop hg zgne recht seenheid wil opbouwen? Men noemt t'1 niemand deugdzaam, die eenigs na- Qf'jjke goede neigingen en bekwaamhe- bezitwant zulke neigingeD en be- ^aamheden heeft ook niet zelden de ergste °°adoener en deugniet. ^elnu, wanneer die titels op iets hoo- ^eta en op een hoogere orde, d. w. z. op verhouding tot God, op den gods- eQst betrekking hebben, dan eerst kun- ^zg aanspraak maken op echtheid. Deze FEV1LLBT ON. van het kasteel Fierrefite. Vervolg.) «0) t^0B,klap» vielen zjj op Sorandal, die daar It* ?®egljjk stond en in een oogwenk verbleek- >:L rooskleurige wangen van het meisje, haar jj°D gelaat nam een uitdrukking Tan vreee aan. een angstige beweging sloeg zjj de armen °m den hals van haar moeder. kt,f(j*rouw Dorgenr voelde hoe haai dochter bjk soheelt haar toch vroeg Dorgeur ^*«d. J^eodal zeide met een glimlach "et ljjkt wel of zjj bang voor mjj is. h6vtouw Dorgeur sidderde. woorden klonken haar toe sis een ant- 1, °P de gedachte, die baar bezig hield. !Ss k 100 onverschillig voor de n c'i3 haar omringden, was eensklaps 1? 8®wordeo, toen zjj Sorandal zag. Boeder sitderde onwillekeurig als bjj de "itt lDB van een gevaar, waarvan zjj zich nog j'" Volle rekenschap kon gever, doch wasr- 6 simpele Gisèle reeds een instinctmatig ^'oel had gehad. verhouding tot God echter grondt zich op alle die waarheden, welke ons onderrich ten omtrent de verhouding tot God, om trent zijn Wezen en eigenschappen enz. Ale die waarheden te zamen beduiden wij met den naam van godsdienst, en zoo is de godsdienst, dan de noodzakelijke grond slag van de zedelgke orde. Kunnen wg nu van een gebouw den grondslag wegnemen, zonder dat het ge bouw ineenstort Kunnen wg waarlijk ze deljjk zjjn, zonder dat wg de gronden in- acht nemen, welke ons aangegeven wor den door de onomstcoteljjke waarhedeD van den godsdienst Neen, de godsdienst is het fundament der zedelgke orde, en wie den godsdienst afscheidt van de zedelgkheid, hij rukt ook den mensch los van den Schepper, van God, die het begin en het einddoel van alle menschen is. Hij rukt den mensch los van Dengene, zonder Wien er nu eenmaal geen plicht bestaat. Of heeft soms de mensch den plicht om zijn leven op te offeren in dienst van het vaderland, wanneer er geen God bestaat Zou het eigendom van den evennaaste nog veilig zjjn, wanneer er geen opperste Heer is Zou een arme niet veel beter doen, zich zooveel mogelgk toe te eigenen van den eersten den besten welgestelden buur man, wanneer bij zich slechts voor de po litie weet te verbergen Ongetwijfeld, want zonder God, zonder godsdienst bestaat er geen wat, geen recht en geen plicht, geen verantwoording en geen oprechtheid. Zon der God bestaat er geen rechtschapen heid. Men spreekt van een «liefde voor het goede», van «menschenliefde», van «be geestering voor zedelgke idealen.» Heel goed, maar geeft de noodlijdende om men schenliefde, wanneer hij voor zijn gezin geen brood op tafel heeft en dit zonder verantwoording uit een of anderen bak kerswinkel halen kan, wanneer er voor hem geen godsdienst bestaat Toch vond zjj den moed om den glimlach ven Sorandal met een glimlach te beantwoorden. Waar denkt gjj aan F zoide ïjj tot hem. Gisè!e is gewoon alleen met mjj en haar vader te leven en een vreemdeling maakt haar altjjd een weinig schuw, maar dat zal wel overgaan. Het is toch zeer zonderling, mompelde Dorgeur. Over het algemeen slaat Gi èle weinig acht op menschen, die haar onbekend zjjn. Het is de eerste maal dat ik haar zoo zie. Och kom, zeide Sorandal op luchthaati- gen toon, wjj zullen eens kennis met elkaar ma ken en dan weet ik zeker dat wjj spoedig goede vrienden worden. Hjj deed een paar patsen raar Gi:è'e, maar toen deze hem zag naderen, begon zjj nog veel heviger te sidderen. Zjj verborg het hoofd aan de borat harer moeder en schreeuwde: Neen 1 Inderdaad, hernam Sorandal, er valt niet langer aan te twjjfelen, ik maak haar bevreesd. No, mis.clim is dat ook niet zoozeer te ver wonderen. Ik weet wel dat het mo.ieljjke leven dat ik geleid heb, de ontbering, de teleurst&l- lingen, de vermoeiei.i3sen mjja gelaat wat som ber hebben gemaakt, Weineer, wslneen riep Dorgeur uit, wel mjjn beate vriend, trek het u toch niet aan, wat ik n bidden mag, let niet op een kinder achtige vree* van een ongelukkige, die, helaas, niet wel bjj het hoofd is. Zjj is niet toereken baar voer haar woorden of haar daden. Inmiddels deed mevrouw Dorgeur alle mo- geljjke moeite om Giiète tot kalmte te bren gen. Men spreke een industrieel zonder geweten van de zedelgkheid, waarvan de welvaart des levens afhangt, hg zal gewagen van zulk eene zedelgkheid,welker voornaamste grond stelling is«Laat u niet ruïaeeren Im mers hjj weet maar al te goed, dat hg door leugen en bedrog, door list en kunst grepen, door huichelarjj en veinztiij, veel gemakkeijjker en schitterender door het leven heen komt, dan door echte eerljjk- heid en rechtschapenheid. Men zegge ook niet, een ongeloovige vervult zeer dibwjjls zgne plichten jegens den Staat en jegens zich zeiven veel be ter, dau zelfs de strengste Katholiek. Want waarom zou hij zulks doen Misschien om de grondbeginselen, welke bjj erop nahoudt? Neen, dan zou hg bjjgevolg volgens zgne beginselen handelen en dan zou het ellendigste schepsel, de grootste schoft aan het daglicht treden. Alzoo kan een mensch in weerwil van zgne beginselen zich bjj de menschen den naam van een «rechtschapen» mensch ver dienen, ofschoon hjj in werkeljjkheid niets van ware eerljjkheid bezit. Maar dit be wijst niet het minste, dat men de zedelgk heid kan scheiden van den godsdienst integendeel, het bewjjst, dat moraal zon der godsdienst vlakaf onzin is, louter leu gen en huichelarjj. Oostenrijk-Hongarije. Te Buda Pest heeft een bloedig gevecht plaats gehad tusschen burgers en soldaten, waarbjj geschoten werd. Men heeft één doode en acht en twintig gekwetsten, waar onder zeer velen ernstig. Een 40 tal per sonen zjjn gearresteerd. Engeland. Omtrent het verongelukken van deEo- gelsche stoomboot Cobra, is na onderzoek gebleken, dat er geen aanvarirg op klippen heelt plaats gehad. Het schip is op een plaats gezonken Zjj kuste haar zacht op het gelaat en bedspte haar fluisterend, met teedere stam. Zjj ziet er inderdaad betoovermd ui', mompelde Sorandal ia gedachten verdiept. Gilukkig vcor allen, die dit pjjoljjke tooneel bjjwoouden, werd er een einde aan gemaakt door een bediende, die de vleugeldeuren van het ailon opende en op afgemeten toon sprak Mevrouw, er is gediand. Men stond op en begaf zich naar de eet- zsal. Evenals kleine kinderen, die hun indrukken gemakkelijk weer vergeter, klapte Giiè'e sroc- Ijjk in de handen, toen zjj de gedekte tafel zag. Zjj had een verbazingwekkenden eetlust. In een paar minuten was het onaangename voorval van zooeven gebetl door haar verge ten. Om den indruk daarvan ook bjj de anderen uit te wisechen, deed Dorgeur zjjn niteista best om het gesprek levendig te houden. Hjj vertelde van de reis, de aanvaring van de «Wellington// in volle zee, het doodegevaar dat G sèl-j had geloopen en waaraan zjj zoo ge lukkig was ontsnapt, dank zjj den moed van een jongen reiz'ger, mijnheer Oli ier Fromente), dien Dorgenr vurig hoopte weer te zien. Sorandal toonde, door nu en dan een vraag te doen, zjjn levendige belangs elling ia dat verhaal en de krachtige wijn uit den kelder van het kasteel bracht er Liet weinig toe bjj, om de gedrukte stemming te vetdrjjven. Van tijd tot tjjd wierp mevrouw Dorgeur een waar noch rotsen, noch andere onderzee- sche hinderpalen bestaan. Het huis Armstrong, dat de torpedoboot geleverd heeft en het Engelsch admiraal schip, dat de boot in de vaart heeft ge bracht, wachten met ongeduld en onge rustheid de uitstegen van het onderzoek omtrent het verongelukken van de Gobraai. Men denkt dat de torpedoboot plotseling doorgebroken is. Frankrijk. De Fransche Regeering heeft van den Czaar van Rnsland tgdens zijn verblgf te Compiègne de verzekering ontvangen, dat Z. M. het met Frankrgk eens is, om den Sultan van Turkge te dwingen zjjn ver bintenissen na te komen. Rusland zal de moordenarjjen op de Armeniërs weten te beletten op voorwaar den dat deze onder haar protectoraat zich stellen. Verder zal Rusland in het verre Oosten met Frankrgk in volkomen ver* standhouding handelen. Een niet \onaardige bemerking wordt gemaakt op de spjjskaart van den Czaar bjj het banket te Compiègne, n. 1.dat er op gediend werd getruffelde gebraden fazan ten, terwjjl de jacht op deze vogels eerst geopend wordt op 1 October a. s. Men was Maandag te Duinkerken zeer ongerust over het lot van den luchtrei- zigei Latruffe, die Zondag-namiddag op de Place Jean-Bart met den ballon Patrio opgestegen was. Men zag den ballon lang boven de zee hangen en de vrienden van Latruffe dachten hem verloren, toen Maandag een telegram kwam, meldende dat de Patrie met den stontmoedigen lucht reiziger te Southminster-Essen (Engeland) geland was. Amerika. In de Vereenigae Staten woedt een zeer groote brand. In Colorado staan zeven met bosscbeu begroeide bergen in vlam en het vaar heeft reeds Eldorado aangetast, de kampen der mijnwerkers van Grand Is land en de machinerieën der mjjnen ver woest. De stad Battle is geheel in vlam men opgegaan en Rollensville wordt be dreigd. De vuurzee strekt zich uit over een oppervlakte van 13,000 hectaren. De moreele daderes van den mosrd op Mc K i n 1 e y, de anarchiste miss Emma blik vol teederheid op haar dcehter, die door Victoire bjj het eten en drinken geholpen werd. De btide heeren konden elkaar wederkserig veel vertellen, Dorgeur had zjjn herinneringen van de zee, Sorandal als oud officier, die van het regiment. Dorgeur vei telde van zjjn verre zeetochten, van de stormen die hjj had bijgewoond, van de vreemde landen, die hjj had bezoeht, van de weken achtereen, die hjj tusschen lucht en water had doorgebracht. Sorandal wist te verhalen van lange dagtnar- schen in de brandende zod, van kondenach.en in het bivak tegenover den vjjand, van eemge veldslagen ia den oorlog met Duitschland, die hjj had meegemaakt. Hjj wes een onderhoudend prater en Dorgenr, meer en meer verrukt over zjjn nieuwe kennis making, mompelde gedurig. Hjj bevalt mjj hjj bevalt mjj opper beit. Toen de koffie gebruikt was Gisèle had sich al met haar gouvernante verwijderd s'oud Sorandal op om afsoheid te nemen. Hjj zeide dat diiogende zaken hem naar Pfc- rjjs riepen. Mei rouw Dorgenr deed hem met weifelende stem en met een beminnelijkheid wasria een scherp opmerker wel ietz gedwongens zou ge vonden hebben, beloven, dat hjj spoedig te Pier- refite zou terugkeeren. Dorgeur deed zjju gast uitgeleide tot aan het hek. (Wordt vervolgd.) H44RLEnS( HE (III B4IT. ABONHBMENTSPBIJS. AGITE MA VOS AGITATE. PBIJS DEB ADVEBTBHTIBN,

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1901 | | pagina 1