No. 4980.
Maandag 30 December 1901.
26ste Jaargang.
HDagBlaè voor effiooró- en Stuiö-óCollanè.
Vrijzinnig-democraten,
I' I T K jN L a iT
©e misóaaó
Amerika.
Spanje.
Frankrijk.
België.
Duitscliland.
Engeland.
mm
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemï'12
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
1,40
2,80
0,03
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
JirMAlNUEND
PRTJS DER ADVERTENTIBN.
Van 1—6 regels. 50 Cents.
Elke regel meer 71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicité Etrangère
G. L. DAD BE Sf Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris bis Faubourg Montmartre-
Vrijzinnig-democraten noemen zich libe
llen, radicalen en anderen die een Bond
hebben gesticht om hun nieuwe denkbeel
den bjj het volk ingang te doen vinden.
Nu, een beetje rood op de graat zjjn
ban er, om zich aan te sluiten bp den
Vrjjzinnig.democratischen Bond, best mee
door. 't Is den voorgangers eenvoudig te
doen een soldaatje meer te hebben in hun
leger. Een ieder die een weinig aan poli
tiek doet,weet,dat er een werkeljjke gemeen-
®chap of parentatie bestaat tnsschen libe
lalen en socialisten, al vindt het liberalisme
een product als 't socialisme foei-leelpk,
ten minste om 't als kind aan te nemen.
Het kind wederkeerig is met dien vader
°ok niet gediend.
Wat doen nu de Vrijzinnig-democraten
Heel slim bewegen zjj zichtusschen die twee
door. Of liever, ze steken aan beiden zoo
de hand toe om ze straks weer van zich
te stooten.
Want de Vrpzinnig democratische Bond
(aldus het program) licht zich tegen de
sociaal-democraten. Wel ziet hij in het
oigendoaisrecht, evengoed als in elk ander
recht slechts een menschelijke instelling
'oor menschel jjke belangen: hp rekent de
Wetgevende macht bevoegd de grenzen
*an dit recht te wjjzigen naar wisselende
behoeften en acht belangrpke wijziging
dier grenzen een behoefte van onzen tjjd.
Doch zjjn overtuiging is, dat de belangen
der maatschappp door de opheffing van
het persoonlpk eigendomsrecht op de pro
ductiemiddelen niet gebaat, veeleer ernstig
Qtschaad zou worden
De Bond erkent het bestaan van den
hlassentpd in dezen zin, dat in onze tegen
woordige samenleving strjjd over de voor-
Waarden van den arbeid tusschen de werk
lieden met niets dan hun arbeidskracht
®u de werkgevers met hun kapitaal, on-
lermjjdeljjk is.
Bp oordeelt het in hooge mate wensche-
Iflk, dat de werklieden door vrpwillige
Aaneensluiting en deugdelpke organisatie
dien strpd zoo krachtig en zoo waardig
ttogelpk voeren.
Doch de Bond ontkent dat belaDgens-
«trjjd de eenige drpikracht voor maatschap-
pelpke vooruitgang is en mag zpn. (Waar-
°m geen hooger motief uitgedrukt?) en
acht den Staat geroepen om, met de mid
delen welke dezen ten dienste staan den
8^rpd te temperen en vau noodelooze
scherpte te ontdoen.
De Vrpzinnig-demccratische Bond richt
Aich ook tegen het liberalisme en zegt
de Staat moet z'ch niet inmengen in de
FEUILLETON.
economische verhoudingen tnsschen de
burgers onderling, bp moet de ontwikke
ling er van overlaten aan de onbelem
merde werking van de maatschappelijke
krachten.
Toch zijn er vele liberalen, die dat niet
in praktpk brengen en daarom bp ons te
landen zollen komen.
Kort en goedin de gegeven omstan
digheden is voor den VrpzinniK-democra-
tischen Bond op sociaal gebied hoofdzaak
verbetering van den toestand der misdeel-
den en verheffing van den arbeid.
Dit laatste tengevolge bevat het werk
program veel goeds.
Natuurlpk verdrukten helpen is altjjd
goed en wanneer er geen middelen gebruikt
worden, die God of Kerk verbieden, zal
in 't algemeen genomen geen geloovige
ze afkeuren.
Deze vlag dekt heel wat lading.
Wat ernstig tsgeo de Yrpzinnig-de-
mocraten pleit, is, dat God niet in hun
programma wordt geduld. Hp wordt er uit
geworpen men schjjnt Hem niet noodig
te hebben.
Man en vrouw staan volgens den Bond
gelijk, Kerk en Staat moeten geheel ge
scheiden zpn.
De Yrpzinnig-democratische Bond
streeft naar ontwikkeling van onzen con-
stit utioneel-parlemen tairen regeeringsvorm
in democratischen zin en te dien einde naar
algemeen kiesrecht voor de vertegenwoor
digende lichamen en naar gelijkstelling ook
wat de verkiesbaarheid betreft tot lid dier
lichamen, van mannen en vrouwen.
Dus vandaag ol morgen kunnen we dan
hooren «Mama moet naar de Tweede Ka
mer. Moeder heeft van avond gemeente
raad enz.»
God uit de maatschappp dus,Hp,dieonsin
't Paradijs reeds heett geleerd, dat de vrouw
zal staan onder denman, niet Daast hem,
zjj heelt den man te gehoorzamen, niet
naast hem te heerschen.
Dan de volledige scheiding van Kerk
en Staat. Losmaken van de geldeljjke ban
den tusschen Staat en Kerkgenootschap-
Den wil de Vrpzinnig-democratiscbe
Bond wat nog vereenigd is. Alle macht
komt van God, hoe wil dan de wereld-
Ijjke macht, Hem en zpne Kerk buiten
bereik doen blpven zoo goed als de roetsch
in al zpn daden zpn bovennatuurlijk doel
heefc voor oogen te houden, zoo goed
heeft de maatschappp, dat doel niet te
negeeren, maar er rekening mede te hou
den in alles I
Bp de Vrjjzinmg-democraten is Gods
dienst een privaatzaak, niets anders dan
jjdele bombast en boerenbedrog. Wjj eer
biedigen,zeggen z°,elke godsdienstige over
tuiging. Katholieken, Protestanten, Joden,
ja Muzelmannen en Boudhisten, zpn bp
ons welkom wjj allen strpden alleen voor
de verheffingen de welvaart van het volk.
Doch hebben zp eenmaal de heeren,
burgers, omstanders, boeren en buitenlui
door veel geschetter en geraas, de tent
binnengeloodst, ja, dan komt de aap wel
eens in zpne afschuwelijke naaktheid voor
den dag dan zpn er nog wel vao die
enfants terribles, die rechtzinnig zeggen,
wat de partjj eigenlpk wil.
De Vrijzinnig-democratische partjj toont
zich socialistisch, maar in wat fjjnere vor
men dan het arme proletariaat in de roode
kermistent.
De godsdienst wordt bp de vrpzinnig-
democralen de deur gewezea, dewjjl de
partp wezens b ffioeft, die zich zei ven diets
maken, dat zp iets zjjn, doch allen dienen
om, zonder zelfstandigheid, de lage be
ginselen te huldigen. Iu de school der vrijzin
nig democraten wordende seholierengeschikt
gemaakt om als wezenlooze werktuigen
behandeld te worden, immers, waar zich
de geest niet tot God verheft, is een knecht
schap in aantocht. De mensch wien men zpn
God ontnomen heelt, verliest langzamerhand
zpn veerkracht, zelfstandigheid en bewust
zijn van eigenwaarde, hp zal ten slotte
blindelings elk bevel gehoorzamen, dat
een dwingeland hem gelieve te geven.
Het z. g. neutraal Btandpunt, dat de
leiders der vrpzinnig-demccratische partp
innemen, heeft met alle godsdienstlooze par
tpen gemeenafkeer van den godsdienst.
Zp begrjjpen nüt, dat zp het kompas over
boord werpen waarmede de koers van het
schip geregeld moet wordeD, wil het niet
op de tallooze klippen stranden.
Te New-York weigerde Woensdag de
rem te werken van de electrische Lam,
die daardoor in duizelingwekkende vaart
van een helling reed aan een draai ont
spoorde de wagen en werd letterlijk /er-
brjjzeld. Zes reizigers bleven op slag dood
en tien anderen werden gekwetst.
De New-York Herald verneemt uit
een bericht van Buenos-Aires, dat daar
een telegram uit Santiago is ontvangen,
waarin gezegd wordt, dat de Argent,jjn-
sche gezant Por te la ontdekte, dat één
woord in het protocol door J a n e z, den
Chileenschen Minister van Buiteniandsche
Zaken, veranderd was en dat P o r t e 1 a
het protocol teekende in de veronderstel
ling, dat het overeenstemde met het ont-
w rp, dat door de beide Regeeringen was
van het
kasteel Pierreflte.
122;
Vtrvolg en Slot)
Dood, itamelde Dominique op wtnhopt-
8en toon, dood. Ik heb hem niet knnnen ver
dedigen, ik heb hen» niet kunnen redden.
Neen, seide J».cques, na met den reohter
**11 instructie een veilbeteekeDden blik gewit-
*®ld te hebben, inner gjj kunt hem wreken.
Hera wreken?
Ja.
Hoe dan
Gjj kent den moordenaar, gjj hebt hem
gezien
Of ik hem gezien heb 1 riep Dominique
""et een uitdrukking van haat.
Zjjn naam?
Zjjn naam? Weet gjj dien nog niet?
Neen.
'is Wel, het ia de neef van mjjnheer den
baron, 8orandal 1
Ha, ik wist het wel? nep Jacques zege-
n—CMjjn hemel, ik heb het ook altjjd ge
dacht, zeide de toioman, die zich de verkla
ringen van het kleine diemtmeiije herinnerde.
Groote God, stamelde dektar Mouguyun
vol ontzetting.
Dominique had zieh ia zgn stoel opgeheven
en herhaalde
Sorandall
Flick glimhehte tevreden en fluisterde den
reohter van instructie toe s
Eindelijk hebben wjj onzen vogel dan
gevangen.
Hjj wendde zieh vervolgens tot den tuinman
en vroeg:
Is Sorandal op het kaa'eel?
Je, mjjnheer, antwoordde deze, ik heb
hem rien binnenkomen.
Dokter, vroeg de rechter van instructie
san Jacques, zau Dominique thans naar hei
kasteel gebracht kunnen worden opdat wjj hem
met den moordenaar knnnen conf.-onteerjo.
Jacques schudde ontkennend het hoofd en
antwoordde
Volstrekt niet, daar verzet ik mjj met
nadruk tegen. De oude jaan moet dadeijjk te
bed gebracht worden, maar orer een paar we
ken hoop ik, dat hij zjjn krachten voldoende
teruggekregen zal hebben om een verhoor ta
kunnen ondergaan. Gjj hebt evenwel nu zjjn
verklaring gehoord en ik geloof dat dit voor
het oogenblik voldoende tal zijn.
Zeker, hernam de rechter van instructie,
wjj «uilen hem terstond in hechtenis nemen.
Ja, riep iFJick ongeduldig oit, laten we
ons baaster, de «churk moest eens loot ruikeD,
en ons op het laatita oogenblik nog ontsnap-
PSHjj snelde vooruit naar het kasteel gevolgd
door den reohter van instructie, den gritfiar en
beide geneesheeren.
De reohter van instructie beval den bedien
de bem bjj den bewoner van het kasteel aan
te dienen.
Een oogenblik later (tonden de heeren in
het salon en de rechter van iustructie zeide
tegen Dorgeur:
Mijnheer, vergeef ons dat wjj u komen
storen, maar mjjn plicht zend mjj hierheen
Zooeven hebben wjj't onweerlegbaar bewjjs gekre
gen, dat den moord op den baron D'AmfreviPe,
uw bloedverwant, heelt gepleegd en komen wjj
hier om den schuldige gevangen te nemen.
Hier, mjjnheer «roeg Dorgeur verschrikt.
Js, mijnheer, want de schuldige beviidt
zich in d z k-mer.
Vervolgens wondde hjj zich tot Sorandal en
ging voort;
Henri Sorandal, reeds eenmaal zjjt gjj en
hechtenis geweest ds verdicht van den moord
op het kasteel Pier tfi.e. Hat is u gelukt door
een lis», die nog nader onderzocht moet wor
den, een valseh alibi aan te voeren, en te be-
wjjzen. Zooeven hebben wjj echter de zekerheid
verkregen dat gjj, en niemaud anders, de moor
denaar zjjt. Henri Sorandal, in naam der wet
neem ik u gevangen.
Terwjjl de rechter van instructie sprak, was
Fiiok op Sorandal toegetreden en (hans legde
üy de hand op eg» eohonder.
Sorandal keek den inspecteur ran politie aan
en riep eensklaps
Tonyl
Eliek maakte een spottende buiging en sprak
opgemaakt. Por tela vraagt nu wjj ei-
ging van dat woord en verklaart dat, in
dien Chili niet toestemt, hij Santiago zal
verlaten en alles wat bereikt is zal te
niet doen.
In het noorden van het land is het zee*
koud. Te Burgos daalde de thermometer
tot 14 graden onder nul. Het verkeer per
spoor is tengevolge van de sneeuw be
lemmerd. Verscheidene tieiuen zgn ont
spoord.
Een aantal Kamerleden hebben een
wetsontwerp ingediend, waarbjj wordt voor
gesteld de Kamerleden een jaargeld te
geven. Zij verlangen tevens het Kamer
lidmaatschap onvereenigbaar te verklaren
met elk ander bezoldigd staatsambt.
Zondag-nacht is op den spoorweg tus
schen Beaulieu en Eze het Ijjk gevonden
van mejuffrouw GertrudeHirsbrun-
n e r, oud 20 jaren en geboren in Zwitser
land. Het slachtoffer had plaats genomen
in een 2e klasse coupé, waarin zjj ver
moord is geworden na eerst bestolen te
zjjn geweest.
Te Parjjs is een nieuw blad versche
nen getiteld: Paris-Pretoria. Het zal ge
ïllustreerd worden uitgegeven.
Barones Edmond de Roth
schild heeft een som van zes honderd
duizend gulden beschikbaar gesteld voor
een ziekenhuis voor Israëlietische teriog-
ljjders in den Taunus.
Iu de Fransche Kamer hebben de
heeren Charles Bernard, afgevaar
digde der Gironde en Allemanne,
socialistisch afgevaardigde der Seine, ge
vochten, zoodet ze over den vloer rolden.
De socialist moest zich onder geneeskun
dige behandeling stellen. Zgn duim was
verstuikt.
Bjj het behandelen der Staatsbegrooting
kwam bjj hoofdstuk toelage over de politie
ter sprake de zedelooze prenten en bladen
dte zelfs in de scholen worden uitgedeeld.
De minister W a 1 d e c k-R o n s s e a u
beloofde, dat de Regeering strenge maat
regelen zal nemen om de schandelijke
exploitatie van politieke spotprenten tegen
te gaan.
Donderdag-middag is te Pargg in
het Theater de la Gaieté een mat'née ten
voordeele van de vrouwen en kinderen
»n de concentratiekampen gegeven.
De zaal was stampvol; het vetschjjnen
van jonkhr. Sandberg, aide de camp
van generaal Botha, had plaats onder
de kreten «Leve de Boeren L jve Trans
vaal
De heer Sandberg droeg de Boe-
renuuiform met hoed en bandelier. Zgn
conférence over de verschrikkingen van
den oorlog werd beloond met een levendig
applaus.
Er heerscht verschil van meening
over de ter dood veroordeeling vanB r i i e,
wegens het vermoorden van zgn kinderen.
Van verscheidene kanten is de leider van
het proces vooringenomenheid of partijdig
heid verweten. De Ligne de la defense
Om u te dienen, mjjahaer. Aks, het doet
mjj genoegen dat mjjnheer mjj nog herkent al
heb ik mjjn rosiige haren weer zorgvuldig in
een doos geborgen,
Ellendeling 1
Tu, ki tu, geen groote woorden, dat helpt
nu toch niet» meer. Ge dacht dat de justitie
zich io het geheel niet meer om u oekommerde
en in'unchen giDg er geen atconde van dee
d»g of den nacht voorbjj, of de politie hield
het oog op u. Toch moet ik u mjjn compliment
maken, ge zjjt een handige schelm en zonder
de hulp van die twee heeren hjj wees op
de breeders Fcomentelsoudt gjj mjj nog als
een aal door da vingers zjj gigtalao.
Sorandal keerde vol minachting Flick den
rug toe en wendde sich tot den rechter.
Mjjnheer, ik protesteer tagen mjjn ge
vangenneming,
Dat zal u weinig baten, de bewjjten van
uw schuld zjjn aanwezig.
E i welke bewijsan zjjn dat, als ik vra
gen mag?
De intendant Dominique, die door den
moordenaar verwoud werd, heeft zoaeven in
mjjne tegenwoordigheid en met d ze heeren en
den tninman tot getutgeo, de verklaring afge-
legt, dat gij de moordenaar zjjt.
Sorandal laohta «pottend.
Iedereen weet dat Oomioiquo krankzinnig j
i», zijn verklaring im dus van onwaarde.
Zoader hem te antwoorden wendde de reoh-
ter zich tot Jacquei
kan u het woord, dokter.
Jacques zeide j
individnelle wil tusschenbaide komen, in
dien het Hoi van cassatie het vonnis hand
haaft. De stichter dezer Ligne, de a ivocaat
O o u 1 o n,moet gezegd hebben, datB r ir e
zon veroordeeld zgn, «zonder formeel be-
wgs.»
De Raad der gemeente Spa heeft be
sloten een belasting van 300,000 franks
te heffen op de speelbanken der stad. De
minderheid verlangde éen mtllioen, opdat
de gemeente tot de volledige opheffing
van de hasardspelen op 31 October 1903,
r.og 2 millioen er uit zon kannen slaan.
Ook de burgemeester verklaarde zich hier
voor, wanneer de gemeente niet nog tot
1904 door een contract gebonden was aan
den hnidigen pachter Dhainant.
De commissie nit den Senaat te Spa
heeft een schadeloosstelling van 2 millioen
beloofd, indien de speelbank onmiddellgk
zou worden opgeheven. In de gemeente
raadszitting werd dit bedrag «belacbelgk»
genoemd, daar de interest ervan nauwe-
ljjks voldoende zou zgn om het orkest in
het badseizoen te betaleD. Op grond der
ondervinding hoopt men in speelkringen,
dat ook het nieuwe verbod der hasard
spelen nog wel te ontduiken zal zgn.
De Leipziger Neuesttn Nachnchten be
vat een brief van den heerSt eg n,president
van den Oranje-Vrgstaat aan een parti
culier, geschreven eenige weken geleden.
De president slaat er een hoopvollen toon
in aan. De toestand is ODgemeen gunstig
voor de Boeren. Hij noch de andere aan
voerders dachten er aan een daim breed
gronds, laat staan hun onafhankelijkheid
prijs te geven. Oorlog met Engeland zon
er nog geslachten aaneen zgn, want in
Transvaal ligt het goud onder eiken steen,
en de Engelschen zouden niet rapten voor
zjj dat hadden. De president is van zins
te vechten tot het eind, niet geljjk men
een jaar geleden dacht, tot het bittere
eind, maar tot een gelukkig eind.
Of de brief echt is, valt niet te beoor-
deelen, maar die toon van krachtig ver
trouwen is wel kenschetsend voor den
wakkeren president.
Keizer Wilhelm heeft op eer
sten Kerstdag zgn gebruikelijke wande
ling door het park van Sans-Souci ge
maakt. De Keizer, die geheel alleen was,
sprak verschillende armen aan,en gaf ze elk
een splinternieuw twintig-mark-stuk.
's Middags woonde de Keizer, met den
Kroonprins en prins E i t e 1-F r i e d r i ch,
het Kerstfeest van het eerste garde-regi
ment te voet bjj.
GewooDlgk geelt men in Engeland mefc
Kerstmis een overzicht van den handel
daar te lande. Geconstateerd is, dat de
handel zich in een treungen toestand be-
vindt.
Een telegram uit Washington aan
de Daily Mail meldt, dat de Amerikaan-
sche consul te Liverpool een rapport aan
zgn Regeering heett gericht, waaruit bljjkt,
Dominique i» door ifjj behandeld en het
is mjj gelukt hem te genezen.
Toen hjj sooeven zjjo verklaring aflegde, wat
bjj ten volle toerekenbaar, dat verklaar ik,
als geneeskundige en mjjo collega, dokter Mon-
guyon, die mjj bjj de operatie ter zjjde alond,
k*n mjjn verklaring bevestigen.
Ik verklaar dat de getuige Dominique
bjj zjjn volle veis-aud was, toen hjj zgn var
klaring deed, be eitigde Monguyou.
Dat is voldoende, hernam de reohter.
Volg on», Sorandal.
Sorandal atond daar met doodsbleek gelast
en krampachtig saamgekuepen vuisien. Hjj
mompelde
Ik beu verloren, maar ik val niet onge
wroken.
Op kalmea toon zeide hjj tegen den rechter
van instructie.
Mijnheer, ik houd mjjn ouiehnld vol en
het sal mjj tan tweeden male wel gelukken, u
daarvan te overtu ge», Niettemi», gjj spreekt
in naam der wet, ik moet u du» gettoor*«mao,
alleen versoek ik u mjj een paar miaaten den
tgd te laten om mjj te verkleeden.
Is goed.
De rechter van inatrnctie gaf een wenk aan
Flick en deze volgde Sorandal toen hjj de
kamer verliet.
Sormadal keerde tioh om oa Vroeg hem Op
barzoken toon
Wat wilt gjj
Tcmy, de kamerdienaar van mjjnheer zal
hem bjj het verkleeden helpen, zeide Fiiek
met een glimlach.