No. 4985.
Maandag 6 Januari 1902.
26ste Jaargang.
Lessen der historie.
MEVKOUWVAN SEBGY
r' 0 1 T Jü L A JN 1>,
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
f 1,10
1,40
2,80
0,03
Wegens het jeest van Drie-
Koningen tal het éérsivol-
gende m mmer a.s. Dinsdag verschijnen.
Engeland
Rusland.
Daitechland.
Frankrijk.
NIEUWE
Ml E01R41T.
kfragBlaó voor cföooró' en &uiè*<3Collanó.
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschgnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
Hoewel de Fransche koningen uit het huis
der Bourbons den naam van «allerchriste-
lgksten koning» droegeD, namen Lode-
w g k XIV en XV herhaalde malen een vij
andige houding tegen den Paus, het Op
perhoofd der Kerk, aan en poogden zich
te mengen in de innerlijke aangelegen
heden van de Kerk. De zoogenaamde Gal-
licaansche vrijheden, welke in de vier ar
tikelen van 1682 waren samengevat, dien
den aan de koningen als welkome wape
nen. Te vergeefs verhief de Paus daarte
gen zjjn protestzjj bleven bestaan, totdat
de storm der groote revolutie ze tegelijk
niet het koningschap wegvaagde.
Een verderfelgken invloed op den gods
dienst oefende verder het losbandige le-
Ten uit, dat aan het hof van L o d e-
w ij k XV heerschte, z;ch vandaar in de
verschillende volkslagen verbreidde èn ge
loof en zedelijkheid ondermijnde. Zwaar
bezondigde L o d e w g k XV zich nog aan
de Kerk door de verbauning en geweld
dadige onderdrukking der Jezuïeten.
De Orde der Jezuïeten hadden van oude
her met macht en behendigheid den strjjd
tegen de vijanden der Kerk gevoerd, en
de Jezuïet n golden als de beste steun
pilaren van het Katholiek geloof. Van
daar moesten zg allen haters en vervol
gers van de Kerk een doorn inde oogen
zgn. Ea zooals het toenmaals was, zoo is
het helaas ook tegenwoordig nog. De orde
der Jesuïeten is altijd de meest gebate
en vervolgde geweest. De Encyclopedis
ten als vjjanden van het Christendom en
vjjanden van de goede orde in Frankrijk
in de 18e eeuw arbeidden onophoudelijk
aan den ondergang van de Jezuïeten
orde. Alle beschuldigingen en lasteringen
werden tegen die orde ingebracht, en de
grondstelling: «Het doel heiligt de mid
delen,» welke men aan de Jezuïeten val-
schelgk toedicht, werd op henttouw toe
gepast. Men behoeft slechts de artikelen
te doorlezen, welke heden nog in anti-
clericale bladen telkens wederom voorko
men, om zich eenig begrip te vormen vaD
hetgeen toenmaals werd uitgevoerd. De
ware bedoeling werd natuurljjk verzwegen,
maar vindt zich duidelijk uitgesproken in
een brief van V oltaire aan Helve-
t i u s«Wanneer wjj eenmaal de Jezuïeten
vernietigd hebben, dan hebben wg met de
eerelooze (de Kerk) gemakkelijk spel.»
Tevergeefs weerlegden de Jezuïeten de
hun ten laste gelegde misdaden tever
FED1LLETOE
5)
(Vervolg.)
En toen ei deljjk de deur echter haar dicht
viel, stond er geene vernedering op haar bleek
gelaat te leeen, maar veeleer een triomf en
aen «onderlinge gliaalaoh speelde om hare danne
lippen.
Maar dit duurde slecht» aen oogenblik,
haar gelaat nam tarstond weder de gewone uit
drukking aan, en, d» wachtkamer doorgaande,
klopte ajj bescheiden aan de deur van het ver
trek va» mjjnheer van Sergy aan.
Een jonge groom, die in het voorportaal
was, opende voor haar de deur.
Vraag aan mijnheer den graaf, «eide eg,
mjj een oogenblik gehoor te verlaecén.
G«at mejuffrouw «elre niet naar hem
toe?
Ik heb hem maar een paar woorden te
M|pT'groom trad het kabinet van den graaf
binnen, en bjjna op het«elfde oogenblik ver
scheen mjjnheer van Sergy, m «gn kawerj|.pon
met een verwonderd gelaat. Balda haastte «oh
sjjne vragen te voorkomen.
Mijnheer, zeide sjj, op fluisterenden toon,
geefs namen de bisschoppen en geestelijk-
heid hen in bescherming tevergeefs ver
klaarde de Paus zich voor henhet Parle
ment sprak op 6 Augustus 1762 het
doodvonnis over de Sociëteit Jesus' uit
de Jezuïeten-orde was als «goddeloos,
staatsgevaarlijk en veroordeelenewaardig»
voor altgd in Frankrgk opgeheven, de
goederen en huizen van die orden werden
in beslag genomen, de kerken berooft en
bibliotheken geplunderd. Het voorbeeld van
Frankrgk werd gevolgd door de andere
hoven der Bourbons in Spanje, Portugal,
Napels, Toskanen, Paima en Piacensa.
Zoo werden de Jezuïeten zonder bewgs,
op bloote lasteringen, door de willekeur
van almachtige onchristelgke ministers in
alle Katholieke landen ontbonden en ver
jaagd.
Maar hiermede was de haat der vijanden
nog niet bevredigdzij wilden hun han
delwijze door het Opperhoofd der Kerk
bekrachtigd zien. Doch Paus Clemens
XIII vaardigde een Bulle uit, waarin hg
de Jezuïeten in bescherming nam, en
wendde zich tot de hoven, ten einde hen
tot handhaving van de Jezuïeten-orde te
bewegenen als zg opnieuw de opheffing
der orde stormachtig verlangden, weigerde
hjj beslist. Den volgenden Paus, Clemens
XIV, dwongen zg deels door smeekingen,
deels door bedreigingen, tot de opheffing.
Deze Paus gaf toe, maar niet, omdat
de Jezuïeten' schuldig waren, maar «alleen
om wille van den vrede en om redenen
van voorzichtigheid.» Den 21n Juli 1773
onderteekende hg de opheffiugs-bulle. De
Jezuïeten schikten zich in hun lot. Slechts
twee niet-Katholieke vorsten, de Koning
van Pruisen en de keizerin van Rusland,
lieten hen in hun lauden big ren. F r e-
derik II schreef daarover: «Al ben ik
ook een ongeloovige, toch heb ik de Je
zuïeten laten blijven, omdat men nergens
beter priesters, nergens geleerder Katho
lieken vindt en beter opvoeders.» En hg
ontbond hun huizen niet en nam hun
goederen ook niet in beslag.
Aldas zorgde Gods Voorzienigheid er
voor, dat degenen, die door Katholieke
landen vervolgd en verjaagd werden, door
niet Katholieke vorsten werden beschermd.
Maar de Katholieke vorsten zouden wel
dra hun straf ontvangen.
Deophtffiag der Jezuïeten had aan de
Kerk den vrede moeten geven, maar zij
sterkte integendeel slechts de revolutie en
verzwakte de Kerk. De vrggeesten ver
hieven moedig hun hoofd en zetten des te
zekerder hun verwoestiDgswerk voort. De
voornaamste steunpilaren van troon en
altaar waren immers vernietigd. V o 1-
ik verlaat too even mevrouw de gravin, wie ik
naar hare gesondhtii ging mgen, om haar
tevens mjjn gelukwensch aan te bieden. i.k be
hoef u zeker niet te «eggen, dat ii geen wo rd
gesproken heb, met de bedoeling ha»r ti b lee-
diren, maar sjj voelde sioh toch beledigd door
mijn besoek en ik vrees haar wel wat lgdaad
en ontroerd gelaten ie hebnen.
Ik «ou u «eer verplicht «jjo, als gij de goed
heid wildet hebban, even ojj mevrouw de gravin
te gain «i-D, voor kÜ na« de sociëteit gaat e-
«onder haar iets -ar mjj te leggen, haar met
oen paar e tetito woorden lot bedaren te brengen.
M>ar ik heb mijne vrouw in geen acht da
gen geeien, «eide mg'oheer van Sergy en juist
vandaag ben ik miader dan ooit op dit bezoek
gesteld
Mjjnhetr, ik vereoek het u, viel Bslda hem
in do rede.
En zjj legde een bjjionderen nadruk op de
woorden IA verzoek het u, on deed zi verge
zeld gaan van een blik die «oo smeeke d was,
maar tevens «oo gebiedend, dat de graaf, welke
cich «elf geen rekenaohap wist te g««cn van
den invloed, welke Balda op hem uitoefende,
terstond hernam
Ik «al doen wat gjj verlangt.
Dank n, zeide Balda.
Den maakte sg eene eerbiedige buiging Voor
den graaf en ging.
Tl TWEED* AAKVAU.
Zcodra «ij alleen gebleven W.B had me'robW
van Sergy de kracht verloren, die hare over
PETJS DER ADVEBTENTIEN.
Yan 1—6 regels. 50 Cents.
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publieitè Etrangère
G. L. DAB BE Sc Co. JOHNF. JONES Succ. Paris ülbis Faubourg Montmartrt.
t a i r e kon aan d'Alembert schrgven
«Laten we ons verheugen over den triomf
van de wgsbegeertsbiunen weinige ja
ren zullen enkel het janhagel en canaille
nog aan het Christendom gelooven.
Achttien jaren vóór het uitbreken der
revolutie riep pater Beuregard op
den kansel der Notre-Dame van Pargs uit
«Op den koning en den godsdienst hebben
de wgsgeeren het gemuntzg hebben bijl
en hamer reeds in hun hand. Zij wachten
slechts op het juiste oogenblik. O Heer,
uw tempels zullen beroofd en verwoest
worden, uw feesten worden afgeschaft
uw Naam gelasterd, uw dienst veracht
worden. Wat hoor ik Wat zie ik Ze-
delooze liederen zullen weergalmen in de
heilige tempelhallen, en de schandelijke
godin van het heidendom zal op het al
taar de plaats van den almachten God in
nemen.»
Dit alles ging letterlgk in vervulling.
Wèl lag L o d e w g k XY reeds in het
graf, toen de storm losbrak, maar de re
volutie vervolgde hem zelfs in het graf
de revolutiemannen brakeu de konings
graven van St. Denis open en onteerden
het gebeente van de familie der Bourbons
De voornaamste straf echter trof den
onschuldigen Lodewgk XYI, die al-
lersmadelijkst mishandeld en eindelijk ont
hoofd werd. Hg viel als slacbtofier der
revolutie, welke zgn voorvaderen uitge
lokt haddenhij viel als zoenofbr voor
de misdaden zjjoer vaderen, twintig jaren
nadat zgn voorganger de opheffing der
Jezuïeten-orde afgedwongen had. Ook de
overige leden van het huis der Bour bons,
weiden getroffen. Aldus eindigde het trot-
sche geslacht der Bourbons ouder de bijl
van den beul voorwaar! een bloedig
sti afgericht van den straffenden God.
De toorn Gods trof ook de audere tak
ken van het vorstenhuis, in Spanje en
Italië. In Spanje zette Napoleon ten
jare 1808 den koning at en verving hem
door zgn broeder J o s e 1. Eenzelfde lot
bereidde hg ten jare 1809 aan het huis
Braganza in Portugal, welk huis zich
eveneens onder P o m b a 1 vergrtpan had
aan de Jezuïeten. Krachtens het besluit
van Napoleon hield het huis der Bour
bons op te regeeren in Napels, ten jare
1805 en Napels kwam aan Murat; de
hertog van Panna ging eveneens door de
revolutie zgn kroon verliezen. Wèl ver
hieven zich de Bourbons weder na de
revolutie en kwamen opnieuw aan jde re
geering; maar het was slechts voor korten
tgd: in Frankrgk werden zg in 1830 ver
jaagd, in Napels ten jare 1869 verdre
ven, en naderhand de Hertog van Par-
spanniag hm verleend had. De reactie volgde,
hare t.iusea ontspanden tich, «jj had geeue
kracht meer om te bljjven staar, hire beenen
oeeideD, met moeite sleepte «jj zich tot haar
armstoel vooit eu vial daar bjjna bewustelooi
op neer
Er was geane treuriger tsgenstelliBg te den-
ken, dan deze arme, eenzame, verlaten vrouw,
w»ar de smart haar siempel op gedrukt had, en
de»' weelderig iDgenonta k m«r met de helder
orsndende haardkachel. Gluk zoowel als smart
is alles in ons. De buitenwereld weerkaatst sici
id den menecii, maar de menech is een optisch
iuitrument, dat de lichtstralen ontleedt, som
mige verwjjdert, andere tot zich trakt, dan
weer ze alia samenvat onder eenselfde tint vaD
een ongeueesljjken rouw.
Zoodra mevrouw van Sergy in haar arm
stoel neergezonken was, legde sjj met een ge
baar van ichiik en wanhoop de hand op haar
hart.
O, neen, neen 1 stamelde zjj, ik wil niet
sterven, nu nog niet. Ik wil hem weerzien,
h*m in mjjne armen sluiten, aan mjjn hart
drukken, met mjjne oogen in de zjjoe staren,
mjjne lippen op «jjo haar klemmen, zgn adem
op mjjn voorhoofd voelen, mat ajjne hand in
de mjjne, «jjne stem hooren 1
Naar aden bjj^end zweeg «g. Het kl.mme
e vreet parelde op tieur voorhoofd do dookare
kriaft om de oogeo word groot*r oo dieper.
H»ar hart klopte «oo geweldig, d»t hit door
hit ljjf van haar japon heen te tien was.
Neen, neen 1 riep zij na ui», z ch met
geweld tot wat kalmte dwingend, ik wil niet,
ma. God straft vaak langzaam, maar zeker.
Mochten de bestuurders van het tegen
woordig Frankrgk en Spanje zich toch
spiegelen aan deze lessen der historie, zóó
welsprekend in al hun treurigheid! Het
schijnt echter, dat zg hoorende doof en
ziende blind zgn, te oordeelen althans naar
hun daden, die eveneens naar de uitdel-
ging der geestelgko Congregatiën streven.
Hoe zal het nageslacht ook hier moeten
boeten voor de euvelen der voorvaderen
Koning Edward ontving van een on
bekende een geschenk van 200,000 pond
sterling (f2,400,000). De Koning benoem
de daarop een commissie voor het ont
werpen van plannen voor een Sanatorium
voor teringlijders, bestemd voor honderd
mannelijke en vrouwelgke patiënten.
800 pond sterling werden bestemd voor
prgzen voor de beste plannen van het
gebouw.
Minister Chamberlain zal
Zaterdag 11 Januari te Birmingham het
woord voeren aan een banket van juwe
liers. Naar gemeld wordt zal de minister
vaa koloaiëo eeu «beiangrgke verklaring»
afleggen, en ieder die de speechwijze van
den heer C hamberlain kent, mag
gespitst zgn op een nieuwe onhebbelijk
heid aan bet adres van den een of andere
nog onbekende.
Men wil de a.s. reis van den En-
gelschen Kroonprins naar Berlgn in ver
band brengen met pogingen om een eind
te fpaken aan den oorlog in Zuid-Afrika,
waarover da Duitsche gezant te Londen
zou hebben onderhandeld. Het verleenen
van de Zwarte Adelaarsorde aan den Prins
zou slechts als een voorwendsel gediend
hi bben.
De Prins van Wales moet niet bijzon
der zgn ingenomen met den oorlog en
juist de geschikte persoon zgn om te on
derhandelen over den vrede.
Er was sprake, dat keizer W i 1 h e 1 m
naar Eugeland zou overkomen, om met
Koning Edward te spreken en ver
volgens door zgn diplomaten bij President
K r u g e r op eenige concessiën van diens
kant aan te dringen. Maar zulk een be
zoek zou, naar men dacht, door het
Duitsche volk met ieede oogen worden
aangezien en daarom komt nu de Prins
van Wales naar Duitschland,
Een en ander vereischt echter nog be
vestiging.
Te Kieff is een dynamietaanslag ge
pleegd. Onder het balkon van het paleis
van den Grootvorst ConstantijnCon-
stantinowitch is een bom ontploft op 't
oogenblik, dat de Grootvorst genoodigden
ontving. De schrik was grooter dan de
veroorzaakte schade, persoonlijke ongeluk
ken zgn niet te betreuren.
De nihilistische Btudenten worden ver-
dst hjj mjj stervende vindt, dan zou «jjne imart
te groot zijn
Zjj zweeg De criii» naderde zjjn eindede
ontroering, die dit arme, zwakke lichaam deed
schudden, werd minder wreed, de hartkloppin
gen langzamer en regelmatiger. De zieke wi»cnte
met haar zakdoek het voorhoofd af, zjj rook
aan eene flacon en scheen nu weer tot bedaren
te komen.
O, de«e vrouwsprak «jj nog op som
neren toon.
Maar terstond schudde «jj weder het hoofd,
sltof sjj eene sombere gedachte wilde verjagen;
en haastig een verfrommelden brief uit haar
sak halende, dia meermalen gelezen en herle
zen scheen te «jjo, zuchtte «jj O, mjjn LucieD,
geef mjj nieuwen moed 1
Met een glimlach van vreugde op het gelaat,
begon zjj op nieuw te lezen
Over acht dagenI Over Liver
pool .Op het cchip de Gibraltar.
Op dit oogenblik kwam Julia binnen, na
eerat aangeklopt te hebbes.
Mevrouw, «eide «jj, mjjnheer de graaf laat
vragen, of mevrouw de gravin hem nog even
kan ontvangen, voor hjj ni gaat.
Van avond? op dit oogenblik vroeg
mevrouw van Sergy met een soort van schrik.
Ja mevrouw.
O, mga O- *d, dat
myaheer den grant dot ik any niec wal genoog
gevoel, dat ik te vermoeid ben, dat ik hem
ve zoek, mjj te varon'ecbuldigen dat
Htt woord butierl haar op de lippen.
Ja, mevrouw heeft geljjk 1 «jj is niet wel
ia on mogelyk I Zeg je goed ea
dacht den aanslag te hebben gepleegd.
Ygftieu hunner zgn gearresteerd.
Te Moskou heelt een 16-jarigeboos-
wieht zijne moeder en twee zusters met
bijlslagen vermoord. Hg had ten nadeele
zijner moeder 5000 roebels gestolen en
daar de diefstal ontdekt was, pleegde hg
de vreeselgke misdaad.
Nu is het weer het Russische blad
Swet, die het gerucht brengt, dat de Ame-
rikaansche zendelinge miss Stone door de
Bulgaarsche roovers op vrjje voeten is
gelaten
In Rnsland heeft men de laatste hand
gelegd aan den militairen spoorweg, die
Sitsjevka (in het gouvernement Smolensk,
aan de Yazoeza, zgrivier van de Wolg»)
verbindt met Bolkov (in het gouvernement
Orel, aan de Nougra).Op het punt van deze
lgo, die den spoorweg Petersburg
Moskou sngdt, gaat dan een Ign in de
richting Warschau.
Een vreeseljjk geval heeft zich op Nieuw
jaarsdag te Berlgn voorgedaan. De hor
logemaker P i e z heeft in staat van dron-
kenmauswaanzin zjjne vrouw en drie kin
deren door revolverschoten vermoord en
zijn vierde kind doodelijk gekwetst. Toen
het monstei zgn gruweldaad had voltooid,
schoot hij zich voor het hoofd.
firma K r u p p te Essen heeft toet
Nieuwjaar eeu half millioen mark gestort
in het pensioenfonds voor het personeel.
Dr.K a r 1 Rflbel,de stadsarchivaris
van Dortmund, is tot de ontdekking ge
komen, dat de beide kronen van het
trotsche Engeland eenmaal aan Dortmun-
der kooplui verpand zgn geweest.
In 1342 moest koning E d u a r d III
wegens een schuld van 45000 gouden
schilden zjjn kroon aan de Dortmunder
kooplieden K o n r a d en Johann Klep-
ping, Tidemann Lemberg en
J o fa a n n W o l d e afstaan. Later volg
den zelfs ook de kroonjnweelen en de
tweede kroon. De kroon, die het hoofd
van E d u a r d VII zal siereD, heeft dus
reeds eene heele geschiedenis achter zich.
Keizer Wil helm blgkt, op Nieuw
jaarsdag het Tuighuis te Berlgu bezoekend,
tot de daar verzamelde Generaals een lange
toespraak t-e hebben gehouden over nage
noeg alle punten der geschiedenis van
deu dag.
Maar verder is omtrent den inhoud
niets uitgelekt.
Te Berlgu werden in den oudejaars
nacht, daar altgi met stuitende rumoerig
heid gevierd, niet minder dan 258 per-
sonen opgepakt wegeDs rumoer, baldadig
heid (het inslaan van hooge hoeden is
een gewone «grap») en andere straat
schender^.
De Temps maakt gebruik van de vre
delievende woorden door den Pauselnken
Nuntius, Mgr. L o r e n z e 11 i, ge8proken
op Nieuwjaarsdag namens het corps di
plomatique tegen den President der Fran
sche Republiek. Het blad zegtnu heeft
ae Nuntius Frankrgk weer afgeschilderd
genoeg, om mjjnheer den graaf te ontvangen,
zeide Julia, die reeds naar de deur was.
Neen, wacbt nog even hernam dan
da neke op levendigen toon.
Zjj drukte beide handen tegen het voorhoofd
en dacht n«. Haar man wilde haar zeker spre
ken over Lncien, over den brief, waarin hjj «jjn
terugkeer aankondigde, als «jj weigerde hem te
ontvangen, dan «ou het den schjjn hebben, dat
*9 dit onderwerp van gesprek trachtte te ver-
j®g en bjj kwam toch zaldzaam genoeg bjj
baar; men moest hem niet ontmoedigen met klacfa
ten over haar toestand.
Juli», seide zjj, ik gevoel mjj werkelnk
weer wat beter. Gjj kimt aan mjjnheer antwoor
den, dat het mjj gen.egen zal doen, hem
ontvangen.
Mevrouw, gjj tjjt zoo zwak, zoo bleek
Doe, wat ik u «eg, mjjn kind.
De kamenier ging hoofdsehuddend heen.
Mevrouw van Sergy opende de lade van
hare tafel, zocht er een geneesmiddel in, 'de;
de dokter haar voorgeschreven had, en dat zjj
met eeD lepelvol moest innemen na elke bi
zwjjming, en de fl^sch aan hare lippen houdend
nam zjj driemaal achtereen een mond vol. Dan
giug «jj naar een spiegel, nam een kiemen,
schildpadden kam en streek het haar glad, dan
deed zg here manchetten eeD, sohikle heer boord-
ja goad on mtreak d* plooien in haar J®pon
Klad. Niet» was treu-iger en treffender aan
te «en, hoe deze stervende haar toilet maakte.
Wordt vervolgdJ
te
