No. 5253
Maandag 24 November 1902
27ste Jaargan,
Ëaaêlaó voor <3%oorè- on Stuiè-éCollanè.
Ongehoorde toestanden
in de Oost.
Dit nummer bestaat
uit twee bladen
BERST E BLAD,
2>a gov eigen van oan
misóaaó.
BUITKNLAJND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem
f 1,20
1,50
2,90
0,03
Belgis.
Frankrijk.
Engeland.
Amerika.
Duitschland.
«WE
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 8 maanden voor Haarlem
Voor de oyerige plaatten in Nederland franco per post
Yoor het buitenland
1-fzonderljjke nummert
Dit blad veraohjjnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
R e d a c t e u r-U i t g e t e e, W. KTJPPERS.
PBIJS DER ADVERTBNTIBN.
Yan 16 regels 59 Cents
Elke regel meer7y»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentiek Contant.
AÖIS-JS MA NON AGITAi'iS
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale Publicité, Etrangére
G.L. DAU BE 8f Co JOHN.) I*. JONES SuccParis 315m Faubourg Montmartre
Er is een boek verschenen, dat, den
Max Havelaar geljjk, een riPing doet
gatn door 't land. Een boek, dat geen
roman is, die werkt op de verbeelding,
maar een zakelijke brochure, welke uiter
aard minder breeds verspreiding vindt
dan een verhaal, doch waarvan de indruk
bjj den lezer van meer ernstigen aard is.
Een boek, niet geschreven door een egoïs
tisch dr jj ver alsMu 11 a t u 1 i,maar door een
kalm manniet door een socialist, van
wien men allicht overdrpving kan onder
stellen, maar door een Christelijk mees
ter in de rechten. Een boek, dat niet
verscheen bp een of anderen handelaar,
die in schandaaltjes reclame zoekt, maar
bjj de welbekende, onverdat hte Amster-
damsche firmaH övekerenW ormser.
Bet boek heetDe millioenen uit Deli.
Schrjjver is Mr. J. v. d. Bran d, die uit
eigen aanschouwing de zaken kent, waar
over hg handelt; die getuige was van
de toestanden, welke hp bescbrjjft.
En die toestanden zjjn zoodanig, dat
wjj, Nederlanders, ons ervoor hebben te
schamen. Wjj hebben den mond vol van
beschaving en humaniteit, van «ophef
fing» der «bruine broederen», van afdoe
ning der «eereschuld» en meer van die
fraaie dingen,waaraan deRegeeringen zich
tot dusverre nog maar weinig lieten ge
legen liggen. Maar als het er op aan
komt die beschaving, die humaniteit en
die opheffing te gaan.in practjjk brengen
dan komen we nog voor toestanden te
staan, die grenzen aan slavernjj, indien
zjj daarmede al niet geljjk staan.
De beste illustratie voor deze woor
den, ons door medeljjden en verontwaar
diging in de pen gegeven, vormen een
paar advertenties, welke openlpk in de
Indisrhe bladen worden aangetroffen.
Openlpk Men schaamt er zich ginds al
niet meer voor.
Men oordeele.
In de Sumatra-post en Deli-courant
van dit jaar, let wel niet uit den tjjd der
Oost-Indische Compagnie, msar van dit
jaar, stond gemoedelpk geannonceerd
«Emigratie-, verkoop en commissiekantcor
Telegram-adres Esas, Soerab ja LeverenFlink
jong en gezond werkvolk, zoowel Madureezen,
Javanen en Soendaneezen als Chineezen voor
FEUILLETON.
178
(Verwelf)
Ziet ge wel, dat mijn dochter dood is
riepsjj op hartverscheurenden toon uit,
Hector schuimbekte van woede
Ik zeg u dat die man liegt, dat hij een
schurk is, die mij geld wil a'p rsen. Weg el
lendeling, weg, ot ik bega een ongeluk.
Anseline was reeds verdwenen, even plotse
ling als bj gekomen was.
Joennic had eveneens het vertrek verlaten
en Hec'or was alleen achter gebleven.
Hij gevoelde dat hjj verloren was.
Alles zou ontdekt worden.
Het was gedaan met zjjn goeden naam, zjjn
rjjkdom en zjjn geluk.
Zjjn vrouw haatte en verachtte hem thans,
dat had hjj duidelijk gelezen in den blik, dien
hem bjj het verlaten der kamer had toegewor-
P n\.
Zijn bankiershuis, dat al'een staande werd
gehouden door het crediet, met vooruitzicht
op de erfenis van zjjn dochter, zou binnen
enkele dagen springen.
Zjjn naam zou geschandvl kt worden, de
land- en mijubouwonderr.emingen. Risico Van
desertie van boord voor onze rekening
Wij hebben met onze koeliezendingen het
meeste succes en zjjn bereid kopie van tevre
denhcidsbetuigingen ter iDzage op te zenden.
Leveren ook: Chineezen en Javaansche am
bachtslieden. Balasten zich met het effectu-
eeren van alle mogelijke orders, ook voor
prachtig Madura en Bali slacht- en trekvee,
tegeu scherp ooneurreerende prijzen.»
«Flink, jong en gezond werkvolk»
wordt hier in één adem aangeboden met
«slacht- en trekvee.» Over «ambachtslieden»
wordt geadverteerd als over een leverantie
van koffie en thee. Er mankeert nog maar
een prjjsnoteering aan. Doch ook deze
is te vinden. In de Sumatra Post van
7 Mei j 1 wordt door den heer H.
Leeksma Kz., te Soerabaja, «H.H
Hoofdadministrateurs en administrateurs,
zoomede slagers en ondernemers van
mjjnbouw» aangeboden de «levering
tegen de laagste prjjzen» van «degeljjk
Madureesch of Oost-Java trekvee, voor
zien van een certificaat van den veearts,»
en van «flink, jong en gezond Oost-
Java werkvolk, mannen of vrouwen voor
land- en mjjnbouw, tegen f 60 per vol
wassen persoon.»
Tegen concurreerende prjjz-n kan men
alzoo de «bruine broederen» bestellen.
Om te zwjjgen van de «zusteren», om
trent wie in een hoofdstuk van des heeren
v. d. Brands werkje wordt verteld:
«hoe eea Javaansche vrouw haar sarong
ve dient.» De bijzonderheden wenscben
wjj hier eenvoudig niet mede te deelen.
'tls diep treurig.
Natuurljjk zal de lezer vragen: hoe
kunnen zulke toestanden bestaan in bet
schoone Insulinde, dat wjj toch zoo ver
standig heeten te bestieren.
Ziet, we hebben gemaakt een «koelie
ordonnantie», welke nog in 1898 is her
zien. Die ordonnantie regelt tot in bij
zonderheden, hoe het bjj het aanwerven
van koelies voor Deli in zjjn werk moet
gaan. Deze bruine arbeiders verbinden
zich vrjjwillig, zeker, en onze voorschrif
ten beschermen hen tegen misbruiken en
tegen slechte behandeling. We kunnen
dus hier met een gerust geweten de
voordeelen der Delische ondernemingen
genieten
Dit zouden we kunnen doen, inderdaad,
indien de «ordonnantie» een waarborg
b.eek voor een menschwaardige behan
deling der werkkrachten, welke wjj ginds
noodig hebben. Maar die waarborg biedt
ze niet, zooals men bjj Mr. v. d. Brand
kan lezen in diens hoofdstukken'. «Wil
lekeur en bedrog», «Mishandeling en
gevangenis het bagno wellicht, wachtte hem.
O die gevolgen der misdaad, wat zijn zij
bitter en wreed
Marchand had ze ondervonden op het scha
vot.
Anseline door de wroeging die hem ver
teerde en het verdriet, zijn kleindochter niet
te zullen weerzien.
De beurt was thans aan Hector de Mau-
vrat cm die gevolgen te ondergaan.
Maar neen, neen, hij wilde strijden tot het
uiterste.
De lie'de zijner vrouw, haar achting en
vertrouwen had hij verloren, maar dat was
het minste Dezwaar, da zou hij wel te boven
komen. Zjjn naam echter, zijn vermogen en
zijn vrjjheid, die zou hij niet zoo gemakkelijk
prijs geven.
Die man kon hem niet aanklagen, hij had
zelf de politie te vreezen, want hij zou dan
moeten bekennen, het kind gestolen te heb
ben, de andere medeplicht'gen waren dood, op
Annette Bord ier na en op haar rekende hij zoo
vast als op zichzelven.
Het lijkje in den tnin bleef dus slechts
over als bewjjs, dat hem tan val kon brengen.
Welnu, dat bewijs zou moeten verdwijnen.
Een mand, een paar steenen, een boot, de
Seine en alles zou gedaan zijn.
Maar dan moes' er gehandeld worden, zon
der een minuut uitstel, want morgen zou het
reeds fe laat kunnen zijn.
Hjj stond op en ging den tuin in.
De lucht was helder, maar de maan scheen
niet, en in den tnin was het tamelijk donker.
wreedheid» Die waarborg bïedt ze zoo
weinig, dat de conclusie vaa 't hier be
sproken werkje luidt
»Deli is welwarend, zeer welvarend. De
Europeanen verdienen er gro' geld En
achter dat alles, achter dien schitterenden
spiegel, die het zorgeloos leven weerkaatst,
zijn de zedeloosheid, de verdorvenheid en het
onrecht. Deli is een gepleisterd graf.»
Er valt voor onze Christeljjke Regee-
ung nog heel wat te doen in het schoone
rjjk van Insulinde 1 Er wordt door dare
verdedigingsmiddelen gewaakt tegeneen
buitenlandschen vjjand, maar krachtig die
nen we te bekampen den Binoenlandschen
vjjand, die wjj zelf zjjn; den vjjand onzer
gewetenlooze zelfzucht, onzer toomelooze
zucht naar winst; den vjjand, die de in-
I landsche bevolking van ons vervreemdt.
De socialisten zullen natuurljjk niet
nalaten van deze zaak een persoonleken
aanval te maken tegen de Delische ka
pitalisten. Wjj zullen daaraan niet mee
doen, wenschen ons tot de quaestie zelf
te bepalen. Maar dan hopen wjj ook, dat
de treurige aangelegenheid eens geducht
onder de oogen zal worden gezien dat
met name in de Kamer, bjj de behan
deling der Indische begrooting, de toestand
n Deli het onderwerp moge uitmaken
van een ernstig en vrachtkaar debat.
Vruchtbaar in dien zin, dat aan de zaak
der koelies een oplossing worde gegefeD,
het Christelijk Min'sterie waardig.
De brochure van Mr. v. d. B r a n d is
wel te rechter tjjd verschenen.
Een trouw en braaf dienaar Pierre
D e v r i n t, van Z. M. d n Koning van
België, is door den aanslag op den Ko
ning zoo ontrceid geworden, dat bjj zich
te bed moest begeven: Gisteren is de man
overleden.
Deze D e v r i u t kwam in 1859 in dienst
bjj Leopold I, hjj was huisknecht van
het koninkljjk paleis.
Toen de Koning den dood van den
waardigen man vernam, was hg diep ge
roerd.
Een vreeseljjk drama is te Parjjs af
gespeeld. Het gezin Leb annier, man,
vrouw en drie kin eren, zjj a gestikt. Men
voadt de Ijjken in een kamer die lucht
dicht was gemaakt en waarin men houts
kool bal ontstoken. Ellende wordt als
oorzaak beschouwd.
In de kathedraal te Oran (Frank-
rjjk) hield een ordesgeestelijke, pater
Olivier, onlangs een preek over den
Rozenkrans. Na de preek trad een com
missaris van pi lit e op hem toe en maak
te procez-verbaal op tegen den piester, j
F ij keek naar de vensters van Joënnic
Niels, geen licht, zij sliep wellich', door
aandoening overmand.
Voorzicht-'g sloop Hector over de grasban
den, opdat zijn voetstappen niet gehoord zon
den worden, naar het loodsje van den tuin
man, nam een spade en een mand, en too»
aan het werk.
Hjj herinnerde zich nog zeer goed de plaats
waar hij het lijkje had verborgen.
Met het zweet op het voorhoofd begon hij
te graven en na een kwartier vertoonde zich
het witte laken, waarin het lijkje van Yvonne
was gewikkeld.
Bij het zien daarvan kwain het weiuigje
vaderlijk gevoel boven, dat er nog in zijn hart
was.
t ij zouk op de knieën en snikte
Vergiffenis 1 Vergiffenis!
Eensklaps greep een ijzeren yUi,t rijn arm
vast en een stem klonk hem toe
Eindelijk. Ziedaar het bewijs 1
Hector sprong op,
De man van den nacht stond voor hem.
Hector hief de spade op, die hjj in de hand
hield, en deed haar met reuzenkracht op het
hoofd van zijn aanvaller neerkomen.
Anseline slaakte een doordringenden kreet
en zonk neer, terwijl Hec'or overijld de vlucht
nam.
Joer.nic snelde toe uit het huis, zij bad niet
geslapen en den kreet van Anseline ge-
ho ord.
Zij zag het geopende graf en daarin iets
wits.
omdat hjj in het openbaar gepredikt had
«niettegenstaande hjj behoorde tot een
niet-geautoriseerdfl congregatie.»
Zulke dwaze dingen gebeuren in de
Fransche Republ ek.
De Boerencommandant BenViljoen
die te Londen is, bezocht aldaar Woens
dag het Ministerie van Koloniën en had
een onderhoud met minister Chamber
lain. Er werd niets bjjzonders bespro
ken. Ben V i 1 j o e n heeft Chamber
lain slechts de namen van enkele no-
tabe'e Loeren medegedeeld, met wie de
Minister zich in Zuid-Afrika zou kunnen
verstaan.
Te Londen hebben zich een wis-
selagentH e n r y Heppell en Robert
Jones, geëmployeerde aan een diamant-
sljjperjj, van het leven beroofd, de een
met een revolver, de ander met een scheer
mes. Beiden hadden ongelukkig gespecu
leerd inZoid-Afrikavnsche mijnaandeelen.
Prof. Wilde rs van de Universiteit
te New Yoik heeft aan zga collega's en
aan beroemde mannen in de Yeieenig-
de Staten verzocht zoo vriendeljjk te wil
len zjjn hunne hersenen bjj testament
te vermaken.
Da professor zjjn doel schjjnt te zjjn
te weten te komen, of de geest en het
karakter van een individu vastgesteld
kunnen worden naar de veranderingen,
welke de o.tvangen opvoeding op de
hersen n heeft veroorzaakt en zoo te
weten te komen, of de meer of minder
groote ontwikkeling van de hersenen het
werk van herediteit ol van opvoeding is.
Een groot aa tal bekende personen
van de Atnerikaansche geleerde wereld
hebben het verzoek van p-of esor W i 1-
d e r reeds ingewill gd.
Een Ameiikaansch blad verhaalt de
volgende heldendaadOp den 8.ten Mei
11. toen de vreeselijke uitbarsting van
den Mont Pelee, op Martinique, de
stad Saint Pierre met haar 30,000 inwo
ners vernietigde, lagen een groot aantal
vaartuigen in de haren. Alle gingen te
gronde en alle equipages kwamen om
het leven met uitzondering van 'een der
tigtal menschen, die door eeu Franschen
kruiser werden gered. In een der vaar
tuigen, die door den regen van brandende
asch binnen eenige oogenblikken in een
vuurmantel werden gehuld, bevond zich
een jonge vrouw, die ia haar armen een
kind van nauweljjks een jaar hield. Deze
vrouw en alle andere passagiers snelden
naar de brag van het schip, daar
de hitte in de hutten ondraagljjk was
geworden. Op de brug moesten zjj de
moorddadige asch trotseeren, die door
den vulkaan werd uitgebraakt. Hoewel
de jonge moederover het geheele lichaam
brandwonden krefg, lette zjj er niet op.
Zij had slechts een doel: haar kind te
beschermen. Eo zjj hield de kleine onder
zich, hem aldus met haar lichaam be
schutting gevend. Men vond later de
Nu begieep zjj alles.
Mjjn dochter
Zij wrong zich de handen in wanhoop en
zonk op het gras neer.
God in den hemel, is het mjjn Yvonne,
die daar ligt
Wie had echter dien kreet geslaakt
Zij zag niemand, alleen de mand en de
spade.
Men had haar dochter willen opgraven.
Wie?
Haar echtgenoot, ongetwijfeld.
O God, welk een afgrond van smart. Haar
dochter dood en haar man zulk een ellende
ling. Neen, nu waren er geen bewijzen meer
noodig, de werkelijkheid lag voor haar.
Daar hoorde zij een zwak gekerm.
Zij stond op, ging op het geluid af en rond
Anseline, die bebl ed ter aarde lag
Ondanks de duisternis herkende zjj hem
terstond.
Zjjt gij het
Ja.
Gewond P
Ja.
Foor wien P
Raadt ge het niet?
God, mjjn ech'genoot
Ja.
En mijn kind.
Daar.
Anseline wees n ar het graf en verloor toen
weder het bewustzjjn.
vrouw dood, maar het kind leefde in hare
armen.
Te New-York iB een bank opgericht
met ean aanvangskapitaal van vjjf mil-
lioen dollars, welke baak alléén zil be
stuurd worden door vrouwen en geen
andere inleggers zal hebben dan vrouwe
lijke.
In de bierbrouwerij Den Zwarten Been
te Mainz, is Dinsdag een vat bier ont
ploft. De brouwer eu een knecht werden
op slag gedood. Een andere knecht werd
doodelgk gewond.
Onder de leden van den Duitgchen
Rgbsdag hebben pogingen, om het eens
te worden over het tarief-ontwerp, in de
laatste dagen voortgang gemaakt. Die
pogingen kom?n, naar men zich herin
nert, neer on de «oheiding van de tarief-
wet en het douanetarief. Over art. 1,
alin. 1 van de tarief wet, bepalende, dat de
rechten geheven worden, «naar den maatstaf
van onderstaand tariefis nog niet gestemd.
Naarde Vossieche Zeitung verneemt, zoude
meerderheid deze alinea willen verwerpen
en zco het tarief uit de tarieiwet icba-
kelen. Dan zou dadeljjk, terstond na
afloop van de tweede lezing van de
tariefwet, tot de derde leziag worden
overgegaan. Of de meerderheid zich er
dan toe bepalen zal in een resolutie der
regeering aaD te bevelen, naar den grond
slag van het ontworpen tarief en zooveel
mogeljjk rekening houdende met de He
gluiten der commissie onderhandelingen aan
te knoopen tot het sluiten der handels
verdragen, dan wel, of zjj beproeven zal
het tarief door aanneming en bloc er
door te krjjgen, schjjnt nog niet uitge
maakt te zjjn, daarover is men nog
doende.
In elk geval zou daarbjj niet in ernst
sprake zjjn van een verlaging der rech
ten op njj verheids voortbrengselen. Met
betrekking tot de minimumrechten heeft
zich de meerderheid naar het heet, ge
heel geplaatst op het sfandpunt der
Regeering, in haar ontwerp ingenomen,
en de hoop laten varen een verhooging
of uitbreidi jgc»an de minimum rechten
te verkrjjgsn Ook op een splitsing van
den pest gerst met verhooging van het
minimumrecht op brouwgerst valt, naar
men zegt, niet te rekenen.
Komt een vergeljjk tot stand op deze
wjjze, dan zon dat een nederlaag voor
de meerderheid beteekenen en een over
winning van den rijkskanselier over de
geheele linie.
De voorstanders van het vergeljjk ge-
looveo, dat de geheele behandeling van
het tariefontwerp in derde lezing reeds
tusschen 10 eu 15 December zal afloo-
pen. Van officieus» zjjde komt daarente
gen nu en dan de verzekering, dat van
een werkeljjk reeds getroffen vergeljjk
DOg niet kan worden gesproken. Wat
daaromtrent tot dusverre is verteld, zou
meer ia overeeastemmiug zga met de
vrome weuschen dau met voldongen feiten.
Gisteren werd aan de orde gesteld de
inlassching van de commissie tot verbod
Eesigo dagen later vinden wij in het kleine
huisje te Asnières, dat ternauwernood zooveel
menschen kon bevatten, Max Chateauroux,
Marie-Amelie met haar dochter in de armen,
Gabriel Vernon ea de clown Ro'engeur om
het ledikant verzameld, waarin Anseline ligt
met verbonden hoofd en even bleek aladela-
k ns van zjjn bed.
De ongelukkige heeft een ernstige hoofd
wonde bekomen en is door den tuinman van
mevrouw de Mauvrat, geholpen door een paar
andere mannen, bjjna stervend thuis gebracht
maar ofschoon hjj g voelt dat z-n einde na
dert, dat zjjn levenslicht langzaam uitdooft,
toch straalt zjjn gelaat van vreugde, hij is ge-
Iukkig.
In zjjn arm rust een a-nvallig kind met het
zwarte engelenkopje op zjjn schouder en het
zien van dit schepseltje doet hem alles ver
geten wat hjj geleden heeft.
Eet is het kind van Claire en de trekken
van zijn beweende onvergetelijke dochter vindt
hij in het gelaat van die kleine engel terug.
Ook Marie Amelie heeft haar dochter. Na
de vreeseljjke gebeurtenis in den tuin te Cour-
bevoie, de ontdekking van het ljjk der kleine
Yvonne, viel er niets meer te ontkennen, en
de min moest het kind wel afstaan en was
nog gelukkig, dat men haar beloofde geen
aanklacht tegen htar te zullen instellen. Hec
tor de Mauvrat werd door de politie gezocht,
m ar tot nu toe was rijn spoor niet gevon
den. Joennic was naar Prelailles teruggekeerd,
met een gebroken hart van al haar hoop, haar
vertrouwen in de toekomst berooid,
(Zie vervolg Tweede Blad.)
