5400
Donderdag 21 Mei 1903
28ste Jaargang
voor
LJ Uil
cTlooró
éLollanó
Ineengesmolten.
W/e is de erfgenaam
"Ui T IJS L A Mi.
BUREAU St, Jansstraat. Haarlem
f 1,20
1,50
2,90
0,03
niet.
Amerika
Servie.
usland.
Zweden en Noorwegen.
Kerkvervolging in Frankrijk.
HDagêlaó
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
PRIJS DER ADVERTENTIE*.
Van 16 regels
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentiea Contant.
50 Cent»
7V«
TIENPR
AG1TE MA NON AGITATE
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale Publicity, Etrangèrt
G.L. DAVBE fy Co JOHN., b. JONES SuceParis 31 bis Faubourg Montmartre
Wegens den feestdag van
O. H. Hemelvaart verschijnt
de Nieuwe Haarlemsche courant morgen
Een betrekkelijk gewichtige aangele
genheid gaat dezer dagen baar beslag krij
gen de ineensmelting van den «Christe-
ljjk-Histoi ischen Kiezersbond» met de
«Vrjj-anti-revolutionnaire parljj.»
«Betrekkelijk gewichtig». Dit kliukt
als een reserve. Verheugen moeten wij
ons over de vermindering der scheuring
bij onze strjjdgenootendergelijke ver
mindering baart altijd meerdere kracht.
Maar en nu komt onze reserve hoe
zal die kracht worden aangewend.
Van den tChriste'jjk Historischen kie
zersbond» hebben we nu juist geen plei-
zierige herinneringen, zoodat we ons over
zjjn verdwijnen als zelfstandige politieke
scheurmaker wel kunnen verbljjden. Zal
evenwel na ook zjjn tactiek ophouden of
moeten wjj de voortzetting ervan en
dan met de grooter, nu pas aangewor
ven kracht vreezen
De jongste ervaring opgedaan in het
kiesdistrict Ede bij de Statenverkiezing
doet ons die vraag met eenige bezorgd
heid stellen. De oude strijd tusschen
Lohmannianen en Kuyperiansn is daar
weer voor een wjjle ontbrand. Eu vrjj
fel, naar 'i scbjjut. Per ingezonden stuk
ken wordt de twist nog voortgezet, tot
leedvermaak natuurljjk der liberalen, die
't vuurtje gaarne weer zouden aanwak
keren en hun volle aandacht op 't Ge!-
dersche district gevestigd hadden.
In dienonaaligen broederstrjjdtezien een
voorspel of naspel Voorspel van de
actie, door de ineengesmolten partjjen te
ontwikkelenof naspel van da tactiek,
die geen zege vermocht te brengen.
Laten we optimistisch zijn. Laten we
hopen, dat de nieuwe party «christe
lijk Historische partyzal zy heeten
zoo verstandig zal zjju, geen tweedracht
te zaaien, wat immers slechts onzen te
genstanders zoa ten goede komen. La1#u
we hopen, dat zjj alom overleg zal ple
gen met de partyen, die haar het naast
staan, opdat alom gemeenschappelijk voor
éen en denzelfden caudidaat ia 't vuur
kunne getreden door de verbonden min
derheden.
Te liever koesteren wij zoo goede ver
wachtingen, waar het program der nieu
we party er zeo degeljjk en wel over
wogen uitziet.Onze ruimte verbiedt na-
F E O I L L E 1 O F,
49
Vervolg
Zwijgend s ihudde Pia het hoofd.
üch, toe, huil zoo niet., Pia! Ge zult het
alles wel te boven kouien. Morgen vertrekken
wij, en als ge dan allerlei nieuwe plaatsen
ziet, krijgt ge ook andere gedachten. En dan
uw kennismaking met V\ ulff-Dietrieh is zoo
koit geweest, dat de wond nietzoo heel diep kan
zijn.
Er was wederom hartstochtelijke ijverzucht
in de donkere oogen te iezen.
Strakjes kom ik terug, vervolgde zjj.
Dat ellendige weer deugt heelemaal met voor
u. Wacht, ik zal u eens wat opvroolijkends
meebrengende Fliegende Blatter bj voor
beeld, dan kunnen we eens s nen lachen.De
grove Kngelsche schoenen kloteten weg, de
deur viel krakend dicht. Maar buiten, in de
gang, streek Fransje zich met den mgjharer
hand over het voorhoofd en haalde diep en
smartelijk adem.
Ik vrees toch, dat zij hem liefheeft, en
nooit afstand van hem zal willen doen, mom*
pelde zij, en om 't nog langer aan te ,/:en
dat zjj huilt, dat is mij onmogelijk,
tuurljjk het over te ne nengecon ta-
teerd zij slechts, dat het berust op deri
solieden basis eemr Cbristeljjke en daarbij
nationale taalkunde/ dat het geen be
voorrechting vraagt wegens het lidmaat
schap eeoer bepaalde kerk, doch bescher
ming verlangt doorden Staat aan de rech
ten van alle kerkgenootschappen.
Daarmede kunnen wjj ons best ver
eenigen,evenals met de punten van practisch
staatsbeleid, waarvan wij er hier eenige
zullen inlasschen.
Zoo lezen we omtrent de kiesbevoegd
heid
«Steeds behoort er naar gestreefd
te worden, alle kringen der maatschap
pij ook persoonlijk te doen deelueraen
aan de behartiging van de publieke
zaak, opdat het oordeel in eu over po
litieke zaken met de noodige keunis
daarvan gepaard ga.
Hoe meer de politieke ontwikkeling
des volk^ toeneemt, hoe meer het
kiesrecht tot de samenstelling van
politieke en administratieve colleges
kan worden uitgebreid. By de toekei -
ning van het kiesrecht en de inrich
ting van het kiesstelsel behoort erte
gen gewaakt te worden, dat niet eenig
deel der maatschappij door een ander
worde overheerscht.»
Deze paragraaf geeft een afdoend ant
woord aau b1 de overijlde schreeuwers,
die liefst morgen aan den dag alge
meen stemrecht hebben.
Vau gtlyken practischen geest geeft
de socia'e paragraaf bljjk. Zjj volge hier,
«Zooveel mogelijk moet het parti
culier initiatief worden aangemoedigd
en gesteund, doch niet vervangen wor
den door directe staatsbemoeiing. Lei
ding van de Overheid behoeft niet te
worden uitgesloten en daar vooral
waar een te bereiken goed doel niet
anders dan door eenheid van hande
len bereikbaar is, is overheidsdwang
gerechtvaardigd. Samenwerking van
patroon en arbeider dient te worden
iu de hand gewerkt en daarop een
wetgeving gebouwd, die, met eerbie
diging van aller recht, inzonderheid
hun ten goede komt, die vooralsnog
het meest aan overheidssteun behoefte
hebben.»
Alle goede zorgen bestaan in drieën.
Daarom nog de onderwijsparagraat.
«Het onderwijs in al zijne veuak-
kingen behoort van overheidswege te
worden bevorderd. Daaruit volgt niet,
Dagen waren voorbijgegaan. Het weder was
opgeklaard, en ofschoon bet koud en winde
rig" bleef, toch waren de regenwolken afgetrok
ken, en' kon men weder wit om zich heen
zien.
Tia was dankbaar en blijde, dat noch haar
oom, noch haar tante een en reel woor l met
baar, over hare ve.st ndhouding tot Wulft'-
Die r'cb sprak. Niettegenstaande zij ronduit be
kenden dat zij tot hunne groote vr ugde in
hem bun neet j,evon en hadden, schenen zij
overigens voornemens, de gedachte aan hem
niet al t levendig te honden. Meteensmar-
teljjken glimlach zag Pb hoe men alles deed
om haar afleiding te bezorg n. Fransje over
laadde haar met alle mogelijke kleine attenties
en vriendelijkheden.
Door uitgelaten vroolijkheid trachtte het
bakvischje de vroolijke stemming terug te
doen keeren, ej als het haar af sn toe gelukte
een lachje op Pia's ernstig gezieh je te 1 reu
gen, dan itraald n hare oogen, en dan keek zij
haar moeder met triomfankelijken k'ik aan
als wilde zij zeggen Ziet n, 't is me toch
gelukt
Pia bemerkte slechts al te goed met welk
doel dit alles geschiedde, en zij trachtte zich
tegen die welgemeende pojingen te verzetten.
Dat er dikwjils over vVulf— i. ietrich gespro
ken werd, daarvan was zij overtuigd. Dikw'jfs
wanneer zij onverwachts de kam :r binnentrad
verstomde eensklaps het levendig gesprek, ter
wijl zij meestal nog juist den naam van den
geliefde hoorde. Vooral de graaf scheen ijverig
door zjjn dochtertje//onderhanden" genomen
dat het steeds van de Overheid moet
uitgaan, wèl dat, waar zij de
Ov<rheid het niet zelve geelt, zjj
het toch te leiden en ts steunen h» eft
opdat de vruchten van het onderwjjs
zooveel mogeljjk aan allen len goede
kunnen komen. Zjjeerbied'ge ten volle
de inzichten der oudeis omtrent den
godsdienstigen en zedelijken grondslag
van onderwijs en opvoeding en zorge
zooveel mogelyk dat niet teagevolge
van de keuze tusschen openbaar en
bijzonder onderwijs, de een bovenden
ander financieel worde bevoordeeld»
Inderdaad een program, dat practisch
samenwerken uitstekend mogelyk maakt.
Alleen: er schuilt ergenseen addertje on
der 't gras, of liever 't wordt openlijk
tentoongesteld. Ait kel 2 noemt Neder-
jland eeD «protestantschc natie,» «geboren
uit den worstelstrij 1 voor Gods woord
en de vrjjheid des Vaderlands.»
Waar het neerschrijven van deze on
juistheden, zoo zullen wjj maar zeggen,
den samenstellers van het program niet
verhinderd heeft, tevens de «rechtsgelijk
heid dar verschillende k, rken» te erken
nen, zullen wjj over dit artikel 2 niet
twisten. Alleen zagen wij ons gaarne het
reebt toegekend onze meening te mogen
s'aanda houden, dat die «protestantsche
natie» noch te vinden is in de geschie
denis, noch in den huidigen toestand van
ons land. Wat de geschiedenis betreft,
juist de bekende «worstelstrijd» heeft
Noord en Zuid Nederland, die by elkaar
behoorden en samen alles behalve over
wegend Protestant8ch waren, gescheiden.
En dan de huidige toestand daaromtrent
bracht De lijd reeds in herinnering:
dat volgens de uitk mutsn dar
jongste volkstellingen niet meer
dan pl. m. 48 pet. der tegenwoordige
bevolking van Nederland voor het
uiterlyk nog deel uitmaakt van de
z >og. groote protestantscbe Kerk en
dat van pl. m.48pCt (zooals door pro- j
testantsch-kerkt lijke bladen van alle
richtingen wordt erkend) de over
groots meerderheides Standaard meent
wel 80 pCi) aau het kerkeljjk leven
niet langer deelneemt.
Zoo bijster protestantsch is onze natie
dos niet. Maar nog eens: wij zr'len daar
niet over twisten, waar overigens de sa
menwerking zoo goed mogelijk blijkt, 't
Is echter wel verkieslyk dat we van
stonde af aan weten wat we aan elkaar
hebben, dan geeft dat lat-r geen moei
te worden Nahiuriijk dat hare wenscken en
verlangens echter een hardnekkigen weerstand
vonden Al was W'ulf'-Dietrich de kleine nu
ook niet zoo zéér na verwant, toch sprak het
van zelf, dacht Pia, dat haar oom weinig
ingenomen was met een huwelijk tusschen die
beiden. Maar wat gaf 't De noodzakelijk eid
stond, als een hem dwiugende macht, achter
hem. Zooals de statuten luidden, zouden de
Niedeck -ra en vrouw met zestien kwartieren
als echtgenoote aanbrengen ander, verviel het
gansche landgoed aan de kroon.
En waar anders kon Wulff Dietrich een dus
danige, aan die gestelde eischen vol kende
vro w vinden, nn Pia de eenige daarvoor
in aanmerking komende, hem elke mogelijk
heid benomen had, Vroeger of later zou
Fransje dus wd allen tegenstand overwinnen
en de gelukkige echtgenoote van den zoo
vurig beminden neet worden.
Pia leed bij deze gedachte onbeschrijfelijke
pijnen. Slechts één ding vermocht haar eenigs-
zins te troostenhet was wanneer in lange
slapelooze nachten de oude gekrenkte trots
zich weder verhief, en het wantrouwen haar
toefluisterde
Hij heeft u toch niet lief. Hij speelde
slechts een laar komediespel.
Hij wist heel goed wie Lilian Luxor was,
en het was niet h ar, maar de zestien kwar
tieren die hij zocht te winnen.
Men reisde verder, en had Coblénz bereikt,
waar men in een der voornaamste ho els zijn
1 intrek nam. Pia wist nog niet goed de ver
schillende kamersuitelkaartehouden en opende,
lijkhedeu. 't Is daarom dat we dit éaje
punt even hebben willen releveeren.
Te New-York worden volgens een te
legram uit Odessa 65.000 landverhui
zers verwacht, de oorzaak is gelegen in
de gruwelen te Kisjinef.
De uitingen van ergernis daa'o er in
Amerika doren voort, ondanks R ..eland's
verklaringen. C a s s i n i, Russisch gezant
te Washington, moet gezegd hebben fat
het lynchen, zooals dat in Noord-Am -
rika gebeurt, geen haar beter is.
Serv'ë stelt Rus'and in de schaduw
wat betre't de censuur der dagbladen.
Meu beschouwt in deiea Balkaustaat
bjjvoorbee'd het redigeeren van een op
positieblad als een misdaad tegen dehoo-
ge regeering. Wel waarborgt de gron d-
wet de vrjjhe'd van drukpers, maar deze
vrjjheid wordt dus uitgelegd, dat men
niets mag drukken wat onaangenaam
voor de regeering zou kunnen zijn zon
der gevaar van confiscatie te loopen.Het
voornaamste oppositieblad «Odjek» ver
keert daardoor in den laatstea tij i in de
groote moeiljjkheid hoe zjjn kolommen
te vallen. De redactie had al menige
waarschuwing ontvangen en telkens had
de censuur artikelen geschrapt; toen het
dezer dagen nog vier kolommen open
had »u geen voldoende vulsel voud,
drukte men in den uitersten nood eenige
jrsalmen af. Maar dat mocht allerminst 1
De geheele oplage werd door de politie
op last van den censor in beslag geno
men op deze overweging: «d»t het ver
moeden voor de hand lag, dat men aan
den tekst der psalmen een politieke
strekking bedoelde te geven.»
Natuurljjk hebben de journalisten er
groote pret over, daar zjj genoeg plage
rijen kunnen ten beste geven ten spot
eener kleinBteedsche opvatting van hun
arbeid.
Vreeselyke tooneelen hebben te Kis
jinef plaats gehad, waar een 4000 tal
gez'Diien van alles zjju beroofd.
De Times ontviug eeo brief waarin
werd medegedeeld, dat een man de t ng
was uitgerukt, een ander sloeg men spy-
kers in bet hoofd; bij velen werden de
ingewanden uit het lichaam gehaald. En
dat alles heeft plaats gehad in een stad
van elf duizend inwoners. Twee dagen
lang is er gemoord, toen pas kwam men
op het denkbeeld tusschenbeiden te
treden. By de gruweljjkste tooneelen,
door het gepeupel gepleegd, stond da
politie, onbewogen, toe te zien.
Da Times zegt, dat de Russische re-
gearing medeplichtig is aan de moorden
en gruweldaden op de Israëlieten ge
pleegd.
Zooals de N"oioosti mededeelt, wareu
op zeke/en daj, een deur, die zjj dacht dat
toegang g f tot het kleine salon der gravin.
Verschrik; trad zij echter terug, toen zij be
merkte een sla ipkamer te zijn binnen getre
den. Op hetzelfde oogenblik herkende zij
echter Fransje, die voor het venster zat, en
met van geluk stralende oogen een brief
las.
Bij Pia's komst werd zij vuurrood en ver
bot g het papier eensklaps achter den mg.
Freule Vou Nordlingen wilde juist de deur
weder sluiten, toen het gravinnetje de kamer
doordraafde en de deur weder openwierp.
K. waimt ge mij h len, Pia? vroeg zij
met een verlegen lachje.
Ja, maar ik zag dat ge bezig waart.
Fransje volgde haar in het salon, hare
ouders waren er niet.
Bab, het wftg niets gewichtigs, zeide zij
zich iu een stoel werpende, te wijl nog steeds
een hoog rood haar wangen kleurde,
Pia trad zwijgend aan het venster, en staarde
met brandende oogen voor zich heen.
Pia?
Fransje
Wnarom vraagt ge niet van wien dien
brief was
Wel Waarom en trouwens men mag
toch niet onbescheiden zijn.
Tusschen ons kan daar nooit sprake
van zijn, De brief was van Wuift-Dietrich
Geen antwoord.
Kan u dit heelemaal niet schelen?
Pia haalde zwaar adem.
Wist ge dat wij samen correspondeer-
in da piaatseljjke bladen dagenlangde felste
en oprniendste artikelen verschenen, en
de pirscensor, de vice-gouverneur Oust,
r o u g o f, had niets gedaan om de ver-
schjjning er van te beletten.
De Amerikaansche pers stelt de Rus
sische regeering verantwoordeljjk voor
het gebeurde. Zjj is werkeloos gebleven
zegt de Tribune.
Op denzelfden tooa spreken de Sun en
de Newyyrk Times. Het laatst? blad
vraagl: of het dan een misdaad is in
Rusland jood te zjjn en het zegt:
«Geen regeering, die zoo iets verdraagt
kan beschaafd worden genoemd of kan
achting en eerbied vragen van fatsoen
lijke staten.»
Koning 0»car zal half Juli a. s. op
plechtige wjjze de Ofoten spoorweg
inwijden.
De ljjn zal de Noorweegsche West
kust met Gellivara verbinden. Da reis
van het eene eind naar het andere duurt
drie dagen.
In het voorjaar hebben reeds goede
rentreinen gereder, die den weg door
den strengen winter maar weinig be
schadigd bevonden.
Dezen zomer zalleu van Stockholm uit
ook touristen-treinen rjjden, zjodat de
eenzaamheid dezer natuurstreken wel dan
langsten tjjd zal hebben gehad.
Zweden's bevolking bedroeg einde 1902
5.198.752 personen, waarvan 2,535.820
mannen en 2,662.932 vrmwen. Sedert
1901 nam zjj maar met 23,524 personen
of 0.45 percent toe.
Op het land wonen 4,060,739 personen
in de steden 1.138.018.
Als landverhuizers hebben in 1902 in
rond cijfer 37.000 personen Zweden ver
laten, sedert 10 jaar het hoogste cjjfer.
De minister Combes heeft de trac-
tementen ingehouden van de paters der
kerken Saint-Jean Baptiste en Notre Dame
de Plaisance te Parjjs, omdat in de ker
ken niet-geautoriseerde_ paters gepreekt
hebben. I n beide kerken hadden de socia
listen schandelijk huisgehouden, dat mag
in de Fransche Republiek, want die
godverzakers zjju Combes tot steun.
In de kerk te Bel'ezille, dachten de
socialisten hetzelfde schandaal te plegen
als in de twee andere kerken. Een 30-
tal trok er heen om te beletteu, dat een
pater zou preeken. Daar hadden zich
echter een 1500-tal flinke katholieken
op gewapend, men zegt onder leiding van
den markies De Mores.
Zjj namen plaats achter de socialisten.
Toen de prediker begon zei een der
socialisten «Pardon, mynheer, heeft u
vergunning om'...» Maar eer hjj zijn zin
kon voltooien.brak een geweldig tumultuit
en werden de socialisten de kerk uit
gerammeld, en wel zoo, dat een 10-tal
gewonden bleven liggen. Zjj zullen zich
in het vervolg wel wachten in Godshuis
hun socialistische leer te verkondigen.
den vroeg Fransje verder.
Neen, dat wist ik niet.
En nu ijt ge er boos om Fransje
sprong op, en keek Pia met onrustigen ang-
stigen blik in het blceke gezichtje.
Pia; riep zij hartstochtelijk uit, Pia! ik
zou het niet kunnen ve i.ragen, als gij mij
verkeerd beoordeeldet. Neen, nooit. Hier
lees den brief eigenlijk mocht ge het nog
niet weten, maar als ge me zoo akelig koud
aanziet och Pia, liefste Pia, ik kan 'theusch
niet helpen
Als een slag vielen deze woorden op het
reeds zoo lijdende hart. De heer Vou Niedecu
begon dus reeds toe te geven. Zjj' had luid
kunnen lachen, maar het was haar, of de keel
haar werd dichtgeschroefd.
Zij stoot de hand, die haar den brief aan
biedt, bijna driftig terug. Daar ziet zjj in
de vriendelijke, trouwe kinderoogen.
Kan Fransje het helpen, dat W ulft-Dietrich
zoo laag en slecht gehandeld hesft? Nee..,
duizendmaal neen. raag 't m>j niet Fransje,
zegt zij vriendelijk, bespaar mij d t v/rdriet.
Het moet natuurljjk eenmaal gebeuren tusscben
u en hem, en het zal mij gelukkig maken
als ik u gelukkig zie. Ge hebt hem immers
zoo lief
Geen antwoord; verstomd van verbazing
staart Fransje de spreekster aan.
Wordt vervolgd.)