No. 5475
Maandag 24 Augustus 1903,
28ste Jaargang.
$)ag6laó voor tSfiooró- on SZuió-éiollanó.
Amsterdaffische Brief.
cfflacjóa tfiuRlanè,
BUITENLAND.
BUREAU St, Jansstr&at. Haarlem
Opvoeding en onderwijs.
Frankrijk:.
Zweden.
Rusland.
Italië.
Duitschland.
mm
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,20
Voor de overige plaateen in Nederland franco per poet1,50
Toor het buitenland 2,90
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Hoofdredacteur-Directeur W. KÜPPERS.
,TEM A IN X1P N DK,1
PBIJS DEB ADVEBTEN1IEN.
Van 1—6 regelsCent
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentiea Contant.
AtolTE MA NON AGITATE
21 Augustus 1903.
Hartjeslag is voorbg Het oude feest
heeft zich nog eens vernieuwd met zjjn
geschreeuw, zjjnstraatvuurwerkgeknetter,
vuurtjesstoken, zgu bandeloosheid en
misseljjke liederlijkheid, maar laat ik
er in éen adem bjjvoegen, hpt was al weder
veel minder dan het vorige jaar. Kwam
het door den griezel'gen regen of sljjt
het ruwe feest uit. Ik »oop het laatste.
Na twaalf uur was er nergens meer iets
te doen, tenzjj op den Zredjjk. Ik zal
mjj dan ook maar de moeite sparen er nog
verder iets van te zeggen, maar b islui-
teu met den hartgrondigen wensch, dat
dit gehrel ontaarde volksfeest weldra ge
heel moge verdwenen zjjo.
Nu de zomer langzamerhand voorbjj-
geregend zal zjjn, wie heeft ooit zoo'n
zomer beleefd bereidt Amsterdam
zich vóór om al'es in gereedheid te bren
gen voor de wintervermakelijkheden. De
groote schouwburg op het Leidscte Plein
heeft reeds zijne poorten geopend, het
Nederlandsch Tooneel heeft reeds zjjn
voorstellingen gegeven. Jammer, dat wjj j
er Bouwmeester moeten mitsen,
dien wjj Haarlem benjjden. In het Rem
brandtheater is alles vernieuwd en ver
fraaid en zjjn de repetition in vollen
gang, het nieuwe Flora-theater, mach
tig veitraaid en vergroot vo'gens de mo
derne eiscben ingericht, cadert zjjne vol-
tooiing om als zéér gevaarlgke concur
rent vail C a r 1 en het Rembraadtthe i- i
ter eene eerste plaats in de rg der café-
concerts in te nemen. Dat deze drie alle
krachten zullen inspannen om elkander
dsn voorrang te betwisten en wel het
grootste gedeelte van het uitgaande Am*
sterdamsche publiek te betwisten, is te
voorzien. Maar niet alleen tegen elkan
der zallen zjj concnrreeren. neen ge
duchte concurrenten zullen zjj zjjn van
het Nederlandsche Tooneel en van de
andere tooneelgezelschappen, uit welker
Ztf het Grand-theater V a n L i e r schjjnt
te 7,ullen verdwijnen, daar het gebouw
>n de Amstelstraat met de belendende
perceelen in veiling komen. Doch ook
de beide opera-gezelschappen, die elkan
der, het een op het Leidscheplein, het
ander in het Paleis voor Volksvlijt zul
len bestrjjden, vinden in deze «Spec
tacles de Variété» sterke concurrenten,
waarheen het publiek zich in de laatste
jaren meer schjjnt getrokken te voelen
dan naar de plaatsen, waar op de eers'e
FEUILLETON,
Vervolg).
Er k« am geen geluid over hare lippen, in
stomme dan «baarheid omklemde zjj hem vast,
heel vast.
En hjj sloeg zjin armen om haar heen en
hield haar hoofd tegen zjjne horst. Dan sloot
hij de oogen en zoo bleven zij geruimen tijd
staan.
V agda voelde, dat hij aan alle leden
beefde.
Zij drong haar gezicht vaster tegen hem aan,
zij wilde niet opkjjken, mets in zjjne oogen
lezen, niets weten, niets vrageD, alleen de za
ligheid gevoelen, dat hjj bjj haar was, dat hjj
leefde
Hjj echter voelde slechts dat eenede kou
de huivering die over hem gekomen was, toen
hjj <len andere zag vallen.
Als een korte jubel was het door zjjne ziel
gegaan, het eerste, zalige gevoel van eenen
man, die z it den dood voor oogen zag
en nu gered was. Dan was die vorige opwel
ling van een gered leven teruggeweken, om
plaats te maken voor ontzetting
En torwjil hij Magda in zijne armen geklemd
hield, zag bjj dat beeld voor zich op den
plaats de konst, de hooge kunst, gehul
digd wordt en gediend. Daarom is het
zoo jammer, dat men er niet in is mogen
slagen éen degeljjke groote opera samen
te stellen en alle goede krachten tot
een goed en machtig geheel te vereeni
gen.
De Nederlandsche Opera heeft hare
plaats op hft Leidscheplein behouden en
zal met een gezelschap, bestaande uit vele
oude en eenige nieuwe leden onder eene
nieuwe directie trachten een nieuw
leven te beginnen. Vela der beste
solisten van de Nederlandsche Opera,
onder wie de heeren O r e li o en D esir
Pa uw els hebben een nieuw gazelschap
gevormd dat in het Paleis voor Volks-
vljjt de plaats van het gevallen Amster-
damsch Lyii-ch tooneel zal gaan inne
men. Dit nieuwe gezelschap is samenge
steld naar het voorbeeld van het «ma;-
soa de Molière», de leden zjjn so-
c'étaires en naar ik hoor, hebben de
eerste sujetten zich vergenoegd met eene
gage, heel wat minder dan zjj in vroe
gere tjjden bjj de Nederlandsche Opera
verdienden. Maar zal Amsterdam naast
zoo vele grootere en kleine inrichtingen
voor vermakelijkheden in staat zjjn twee
Opera-gezelschappen een menschwaardig
bestaan te verzekeren. Ik vrees van «neen»
en het zal nog niets verwonderen, wan
neer wg vónr het eindigen vau het speel
seizoen weer voor gelijksoortige onver
kwikkelijke tooneelen staan, als het vo
rige jaar de zingende kunstenaarswereld
ons vertoonde.
Wat mjj het aangenaamste heeft ge
troffen in alles, wat men in de laatste
dagen heeft gehoord omtrent al dit kunst-
gescbarre! is, dat het Nederlandsch Too
neel weder een dsr hee/lyke treurspelen
van Vondel, thans zgu «Jephla» op
het repertoire heeft gebracht en reeds
een paar malen met veel wjjding heeft
gespeeld. Mocht men in dierichting door
gaan, maar de bedorven smaak van
het publiek vraagt audereu kost tegen
woordig. Beteren - Eilac'e maar
méér piqnanten. De zinnen verbliudend
en de zenuwen prikkelend, maar de ze
den bedervend en de reinheid doödend,
zjjn vaak de voorstellingen op het mo
derne tooneel. En daarom, wanneer in
de Oude Amsterdamsche keimismaand
al die paleizen voor kunst en Vermaak
hunne poorten wyd openzetten om de
breede schaar der uitgaande ontspanning
en genot zoekenden op te nemen, zoude
ik allen ouders wel willen toeroepen:
bruinen aardbodem de gestalte van den getrof
fen man, naast wien de dokters neerknielden,
terwjjl zijn vriend hem wegleidde. Hij had het
hoofd omgewend, en terwijl hij stromp lend
voorwaarts schreed, nog eens gekeken naar het
geen hem altijd, altijd voor oogen zou staan.
Eene huivering voer hem door de leden.
Magda deinsde terug.
Zij keek hem aan en schenen in elkanders
hart te willen lezen.
En zij begreep, dat er iets vrecselijks ge
beurd moest zijn.
Wat is er gebeurd, wat is er gebeurd
stamelde zij.
Hortense stond op. Zjj had René geen oogen-
blik uit het oog verloren.
Magda, sprak zij op zacht vermanenden
toon
O, Godfluisterde Magda, ik mag niets
vragen, ik moet doen, of ik niets wist
hoe is dat mogelijk voor mij
Lieve Magda, bracht René met moeite
uit, en zijne stem klonk heesch, ik dank uuit
den grond van mijn hart, dat ik u hier vind
met Hortense- lk gevoel, dat gjj mij nog lief
hebt, naar laat mij nu met rust, ik heb be
hoede aan eenzaamheid.
Ik zou u moeten verlaten riep zij ver
schrikt uit. Ik zie dat gjj lijdt, en dan m«g
ik niet bjj u bljjven? Dan mag ik u niet
troosten
Mij kan niets en niemand troosten, sprak
hjj op vasten toonik moet met mijne smart
alleen zijn.
Gij hebt hem doodgeschoten 1 gilde zjj
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale Publicité, Etrangère
G.L. DAUBE Sf Co JOHN., F. JONES Succ- Paris 3lbis Faubourg Montmartre
«Ziet toch toe, waarheen gjj uw kin
deren geleidt of waarheen zjj zeiven
gaan
Een goeie opvoeding door de ouders aan
hun kinderen gegeven i3 een ryk eifdeel
van den huiseljjken haard, nu wg staan
voor den strjjd tusschen geloof en onge
loof.
Ein goede opvoeding: wjj bedoelen
hiermee, geen kwezelachtige vroomheil
maar ook geen z.g. i e ïtraal willen li e-
ten om Jan en alleman 'e believen. Deze
laatsten noemen wjj karakterloozen, die
gevaarljjk zjjn in het openbaar levec.
Het kind most geleerd worden eene
innige en teere hoogachting te hebben
voor den godsdienst opdat htt op rjjperen
leeftijd zich steeds zal herinneren zjja
godsiienstigen gver uit de "kinderjaren.
Die herinnering schenkt een geweldige
kracht zoo twijfel mocht outstaan. Wij
hebbsn dat gelezen bjjLeon Seché,
toen hjj schreef over Jules Simon in
Revue Bleue, waar hjj ze-tJ u 1 e s Si
mon had hoogachting behouden voor
deu godsdienst zjjner moeder. Hg sprak
hierover altjjd met den grootsten eerbied,
als 'n man die steeds de herinnering bewaar
de aan zjjn godsdienstigen ij7er uit de kin
derjaren en aan deu zielestrjjd dien hjj
na zjjue aankomst te Parjjs gevoerd had
tegen den t wjj tel, die hem trachtte te
overweldigen.
Op mjjn verlangen, scbrjjfi Leon
Seché, werden op z'yn monument ge
grift: twee zaken deden zjjn hart trillen
n.i. de liefde voor zjjr. vaderland en de
gedachten aan God. God, vaderland eu
vrjjheid waren zjjn edel deviesopdat zjj
een vermanende les zallen bljjven voor
de nakomende geslachten.
Over Bretagne schrijvende pr jjst Leon
S e c h de deugd van het volk. Er ko
men oogenblikken, zegt deze vrjjdenker,
waarin het mjj spjjt, dat ik niet een Bre-
tansche botr ben, gekleed in het gewaad
mjjner voorouders, sprekende hunne taal
en mjju hart wjjdende aan hun Geloot.
De bekende Jules Simon was een
vrjjdenkermaar katholiek geboren en
opgevoed, bleef de godsdienst steeds wo
nen in zjjn hart. Ziedaar een gevolg van
een godsdienstige opvoeding.
Ook Leon S e c h die den lol van
Jules Simon verkondigt, is katho
liek geboren en opgevoed en zjjne woor
den getuigen van zjjn innerljjke gevoe
lens.
B'jjkt nu niet uit zulke voorbeelden
zonneklaar, dat de opvceling op den
mensch alles vermag en hem beheerscht
al de dagen zjjns levens tot aan de grens
van het graf
Wjj verfoeien daarom den regeerings-
vorm in ons land, die toelaat, dat er
een groote menigte socialistische school
meesters, die met den godsdienst gebro
ken hebben, toch de kinderen hebbente lee-
ren wat zjj natuurlijk niet deen
en het was, of zij in angstwekkend huiveren
voor hem terug wilde wijken. O die afschu
welijke duels, die dwaze, duivelsche begrippen
van eer
Op Rene's bleek gelaat kwam een s arte-
lijke trek. Wel eene kwelling 1 Welk eene
marteling! Zijn eigen leed werd er tienvou
dig door verscherpt, omdat hjj zag, hoe Mag
da leed.
Hij keek Hortense smeekend aan.
Mijn lie' kind, sprak deze zacht, gjj doet
hem pijn.
Zeg mjj, wat er met Wallwitz gebeurd
is, vroeg Magda, die niets ander denken en
hooren kon.
Rene's trekken namen eene vreemde strenge
uitdrukking aan
Ik weet niets van mijnheer van Wall
witz, antwoordde hij op koelen toon.
Kom, Magda, verzocht Hortense, wij willen
hem nu alleen lateD, Gij hebt hem gezien,
zooals gij gewenscht hebt. Gij wildet Ifem too-
nen, dat gjj hem lief hebt, dat hebt ge nu ge
daan, Kom nu mee!
En tot René gewend voegde zjj er bjj
lk heb eig-nmachtig gehandeld, lieve
vriend, en Magda uw brie' reeds gegeven. Er
moet veel goeds en schoons in gestaan hebben,
want haar gezicht straalde. Daaraan zal zij nu
gaan denken en verstandig zijn.
Hij drukte Magda dankbaar de hand.
Ik verzocht u, sterk te zijn, zeile hij op
bjina smeekenden toon.
Dat wil ik, door u te helpen, uw leed
te dragen 1 riep zij uit. Dat is mijn recht.'
ObrisMgke eu maatschappelijke deugden.
Zjj storten immers eeu u'erst verderfe
lijk zaal in de jeugdige harten.
Donderdag-namiddag is de Frausche
minister van marine P e 11 e t a n met
mejuffrouw Josephine Denis, on
derwijzeres te Pa>ijs in het huwelgk ge
treden, gesloten voor den ambtenaar van
den burgerlijken stand. Aan de kerk werd
niet gedacht. Als eerste getuige van dit
burgerlijk huwelgk trad op de minister-
president Combes
Te Lyon zyn een veertiental on
derofficieren van het 137e regiment in
fanterie gevangen genomen wegens door
hen gepleegde oneerlijkheden in de ad
ministratie.
De omstreken van Stokholm zjjn door
Vree-eljjke regens geteisterd. Sinds meer
dan 25 jaren herinneren de menschen
z'eh niet een dergeljjke» btortvloed te heb
ban gtzien.
Op vele plaatsen stroomde het water
het land over en richtfe verbazende scha
de aan. Vooral leden de velden, waar de
oogst nog was opgestapeld. ^Da landwe
gen stenden onder water, bruggen wer
den meegesleurd en het verkeer is geheel
gestremd. Ook de spoorlijnen weiden op
sommige plaatsen door het invallen der
djjtten vernield.
A'gemeen meont men dat Rusland oor-
logs zuchtige plannen heeft tegenover
Japan. Een redacteur van den Locden-
schen Standard, die over deze zaak een
onderhoud heeft gehad met den Japan-
achen gezint H a y a s k i, die ver
klaarde, dat a'le geruchten om'r-nt eene
aanstaande uitbarsting in het Verre Oos
ten ongegrond zgn Rasland's houding
noemde de Gezant niet vjjandig, maar
daarentegen verzoenend van aard. Ook
Japan wenscht slechts vrede.
Een aanslag zei de Gezant nog
zou voor niemand voordeel brengen. In
elk geval «zal Japan uit de bestaande
moeilijkheden, welke voor Rusland uit
den toestand in Tnrkge voortvh eien, gee
nerlei voordeel trachten te trekkeu.»
Toen Z. H. P i u s X, dezer dagen
graat G r o s o 1 i ontving en zich met
hem onderhield over het werk der Con
gressen, zei de PausAan hen die vra
gen wat de Paus doet, moet gjj ant
woorden, dat hjj niets doet. De Paus
studeert, overwe°gt en bidt en wanneer
hg zal oordeelen, dat het oogenblik ge
komen is, zal bjj eene Encycliek afkon
digen, zoo kort en zoo klaar mogeljjk.
Mijne plaats is bjj u, als gij lijdt, zeide zij
nog eens. Het klonk bjjna als eene waarschu-
wit g ot bedreiging.
lk moet alleen zijn, voegde hij haar toe.
ij zweeg, maar hij zag wel aan haar gelaat,
dat zij verschrikkelijk leed.
Kom nu, Hortense, sprak zij dan. Haar
toon was koud.
Hare handelwqze verscheurde hem het hart.
Hij begreep volkomen, dat zjj leed, omdat
hij haar van zich wess, dat hare ziel
hiertegen in opstand kwam, dat deze daad
voor haar te plotseling gekomen was.
Na uren van doodsangst, mocht zij niet ge
nieten van h .t geluk hem weer te hebben
Maar hij kon n:ct anders.
Magda, lieve Magda, smeekte hjj ver
geef mij
Ja, ik moet altijd en altijd maar weer
vergeven, dacht zjj vol bitterheid.
bet kwam haar voor, of alles, wat zjj door
hem geleden had, niets was, tegen de verne
derende smart, dat hij haar in dit uur van
zich wees, terwijl zjj het als haar heiligsteu
plicht beschouwde, hem te troosten, met hem
te ljjden en alles met hem te dragen, zelfs
het bewustzjjn eenen man, ja zijn vriend ge
dood te hebben. Zjj was bereid geweest alles
mede op zich te némen. En hij scheen haar
niet eens noodig te hebben
Vaarwel, zeide zij en vermeed zijnen
blik.
H ortense drukte René krachtig de hand en ter
wijl zjj hem aanzag waren in bare oogen woor
den van troost en bemoediging te lezen.
Wij meenen te weten, dat dere En
cycliek zal behandelen de kwesties die
aan de orde van den dag zijn.
Volgens een bericht uit Róme aau
de Echo de Paris zou er in het Vati-
caan plan bestaan aau alle bisschoppen
een brief te zenden, waarin wordt ge
protesteerd tegen de wreedheden, door
de Turken in Macedonië begaan. In de
zen brief zal een beroep worden gedaan
op alle Katholieken om pressie uit te
oefenen op de verschillende Regeeringen,
opdat deze een einde zullen maken aau
de graweldaden in den Balkan.
De libörhleltaliaansche bladen ver
tellen dat prins Lancelotti, eige
naar van de «Voce della Verita» bjj Z,
H. P i u s X ontboden is, en dat Z. H.
hem heeft ver/.ccht een gematigde pen-
nestrjjd te voeren met de liberalen. Zij
wjjzen er ook m9t eenige voldoening op
dat de Paus den Franschen Gezant bg
den H. Steel bjjzonder hartelgk heeft ont
vangen en de meest welwillende gevoe
lens jegens Frankrijk heeft geuit.
Verder zeggen zij, dat men overigens
in vele opzichten nog in het onzekere is
omtrent de gevoelens van den nieuwen
Paus. Ook weten zg dat de Paus een
verklaarde tegenstander is van bet fiets-
rjjden der geestelijken. H. erkent de
voordeelen, aan het rjjwiel verbonden
als de snelheid waarmede de priester met
behulp daarvan aan het bed van zieken
kan komen, waar zgu hulp noodig is,
de goedkoope wijze van verplaatsing enz.
Maar, zeggen zg, Z. H. acht hat op een
fiets zitten trappen, in strgd met de waar
digheid welke een geestelijke bg al zgu
doen in acht moet Lemen. De liberale
Italiaansche bladen hebben er bljjkbaar
niet aan gedacht, dat het trappen reeds
gedeeltelijk tot het verleden behoort nu
de motor-fietser. in gebruik worden ge
nomen.
De verhouding tusschen Berljjn en
Londen is niet rooskleurig. Koning
E d w a r d,zoo zegt Daily Expres neemt eene
ontwijkende houding at n tegenover keizer
Wilhelm. In diplomatieke kringen
wordt daarover druk gesproken. Dat ko-
ding Edward, uaar Mariënbad in
plaats van naar Homburg is gegaan voor
zgn jaarlgksche kunr, wordt hieraan toe
geschreven dat Edward de voorkeur
zou gegeven hebben aan Oostenrgksch
boven Duitsch grondgèbied.
Bg deze gelegenheid wordt er nog
eens aan herinnerd, dat koning Edward
wèl den Italiaanschen Koning en presi
dent L o u b e t heeft bezochL doch den
Duitschen Keizer na diens troonsbestij
ging nog niet bezocht heeft.
De Parjjsche correspondent gaat zelfs
zoover, om te gewagen van «gespannen
verhouding» tusschen Engeland eu
Duitschland.
Uit Berljjn wordt aan de Morning
Leader gemeld, dat de Duitsche autori-
Buiten in het rijtuig zweeg Magda met op
elkander geklemde lippen.
Gjj zijt boosook op mij vroeg hare
moederlijke vriendin minzaam.
Nu barstte Magda losA's zoo zijne gene
genheid is, wat be'eekent ze dan voor mjj?
Als hjj mij werkelijk lief had, zou hij mjj niet
van zich hebben laten gaan en u en mjj in
deze omstandigheden daar gehonden hebben/
Niet eens wil hjj mjj zijn vertrouwen schen
ken.
Hoe kan hjj u zijn vertrouwen schenken
in eene zaak, waarbjj hij waarschijnlijk zijn
eerewoord verpand heeft te zwijgen Zoudt
gij dan willen dat hij dit brak
Ook zonder tes preken, in eene zwijgen
de bekentenis had mijne genegenheid hem
eene weldaad moeten ztjn, antwoordde Mag
da op spijttgen toon,
Hij is juist de man die geene welda
den verdragen kan. Hij is een van diegenen,
die uit eigen kracht alles moeten bereiken,
ook het te boven komen van eene geweldige
beroering zjjner ziel.
i Dan heeft hij ook geene levensgezellin
noodig, riep zij uit.
De haar toegebrachte wonde was te pijn
lijk, om haar gemoed tot bedaren te brengen
en uit hart den toorn te verdrijven.
Wordt vervolgd.)
