No. 5493
Maandag 14 September 1903
28ste Jaargang.
HbagBlaó voor ciïooró- en Suuiè-étollanè.
Over Indië.
Gewroken.
Zij, die zich vanaf
heden op de
Nieuwe Haarlemsche Cou
rant abonneeren, ontvangen
de nummers verschijnende
tot 1 October gratis
BUIT H L A N D.
BUREAU St, JansBtraat. Haarlem
Frank rij Ie.
BelgiA
Sarvie.
Duitschland.
Italië.
De toestand op de Balkanstaten
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,50
7oor het buitenland 2,90
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen
Hoof dredacteu r-D i r e ct e u r W. KÜPPERS.
AGITE MA NON AGITATE
PRIJS DER ADVERTENïIEN.
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer7i£
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale PubliciteEtrangère
G.L. DAÜBE fy Co JOHN., b. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
De Indische Begrooting maakt een zeer
gemengden indruk.
Allereerst bekruipt ons eeu gevoel van
zorgvolle telearstelling, opgewekt door de
alles behalve rooskleurige cy f era. Het
dienstjaar 1901, waaruit men een bate
dacht te putten van bjjna een milliom,
blijkt te sluiteu met een tekort van
703,371. ü«t jaar 1902 maakt het nog
veel slechterhet laat een nadeelig saldo
van maar eventjes L-l'/j-millioeu. 'Is waar,
dat men precies kan narekenen,, waar
dit vandaan komt, nl. door 't beneden
de raming big ven der opbrengst van opium-
regie, kotfis, steenkolen, erfpacht, spoor
wegen enz. Daze preciezigheid doet het
tekort echter niet dalen. Gelukkig kwam
in 1903 het tiaoas wat help;n en bracht
het tekort over dit jaar van de geraam
de 13 millioen op 9l/J millioen. Dank
zij deze pleizierige ervaringen zgn de voor
uitzichten voor 1904 al evenmin roos
kleurig; men denkt dangoid 12 millioen
te kort te zullen komen een sommet
je, waarvoor geleend zal moeten worden,
want de vroegere leeningen zijn door de
tekorten sinds 1892 gezamenlijk maar
eventjes 8G'/2 millioen meer dan ui>
geput.
Waar is de tjjd der batige sloten Ea
hadden we die Indische saldo's vroeger
maar niet ten eigen bate aangewend, doch
ze gebruikt om b.v. den rijken Archipel
beter te exploreeren, wat zou de toestand
dan nu geheel anders weze~! Om deze
averechtsche verzorging van Insulinde wat
goed te maken, moeten we nu <i enteloc-
ze voorschotten» geven. Op de begrootiDg
vooi 1904 prykt voor 't eerst «io'q fat
soenlijke aalmoes, en wel ten bedrage van
f 2.188.000, zonder welk «voorschot»
wanneer zal 't ooit terugkomen he;
geraamde tekort over 't volgend dienst
jaar nog wat hooger zou zjjn.
Er mag toch heuseh wel eens naar
middelen worden omgezien, om Ind wat
meer rentegevend te maken, b.v. door de
delfstofïenrjjkdom beter aan de vermeer
dering der welvaart dienstbaar tomaken.
FEUILLETON,
Vervolg.)
Voor zjj naar haar kajuit giug, hield z'j
een waakzaam oog op het ontladen der leien
platen, die voorzichtig van band tot hand
gingeD, tot zij op het dek waren aangeko
men.
Ie barometer staat slecht, we hadd n niet
veel langer op het eiland moeten blijven, sprak
de gravin, toen zij na een kort oponthoud in
hare vettrekken weder op het halfdek verscheen
tot Simpson,
Er is een storm in aantocht, antwoordde
deze, voor we een uur verder zjjn waait er
een flinke bries uit het Zuidwesten. Ik heb
het niet kunnen voorzien, anders had ik den
toch naar het eiland niet aangedurfd.
Toch is het goed, dat wij daar geweest
zijn, hernam de gravin somber, wanneer onze
geest niet telkens verschillende indrukken ont
vangt, loopt ze gevaar te verstompen. Ha, daar
komt de wind al, ging zij op luchtiger toon
voori, toen de zeilen een dof geklepper lieten
hooren, dat i? meer dau een gewone avond
bries. Dit zeggende, zag zij naar het want,
waar verscheidene matrozen aan 't werk wa
ren.
De bodem zal hier of daar de Regee-
ring late het onderzoekennog wal schat
ten be7atteo, dia zeer te stale kunnen
komen om de dure Iudische huishouding
zonder tekorten gaande te houden. En
zulks te eer, wgl vooral het militaire deel
dier huishouding zulke hooge eischen stelt.
Het thans voorgesteld «voorschot» moet
zelfs heelemaal dienen ter voorziening in
de uitgaven voor «de verdediging van»
Indië tegen een buiten'andschen vijand.»
Op die manier heeft de inlander niet veel
aau onze gulhartigheid.
Intusschen en hier komeu wjj aan
het prettiger Btemmend deel dar Begrooting
wordt ondanks de tekorten, het belang
onzer «bruine broeders» niet uit het oog
verloren. Minister Idenburg toch st 4t
te hunueu behoeve o. m. het volgeuda
voor
lo. het geven van de vrjje beechikkiDg
over het door haargeteelda koffieproduct
aan de bevolking te Cheribon.
2o. het nemen van een proef met de
oprichting van hu s 'Ijjtscholen (zes, 'eder
met j inlaudscheu onderwjjzer) omvat
tend de vakken: houtbewerking; draai
en snjjwerk bamboebewerking: vlechten
en vezelbereiding. Kosten 1 5055 school
geld wordt niet geheven, trrwijl de leer
lingen de werktuigen zelfs in bruikleen
krjjgen en ze kunnen betalen met de.op-
brengst van hun werkstukken, die te hun
nen bate verkocht worden.
3o. toekenning van een recht op genees
kundige behandeling, respectief vrjja ge
neeskundige behaudeliug aan de inland-
sche ambtsnaren op dsnzelfdeu voet als
de Europeesche ambtenaren genietan.
(Het mag verbazing wekkan, dat dit rech t
niet reeds lang is toegekend.
4o. beparking var 'net aantal Chine j-
sche dobbelspeelplaatseu en waring rau
hetgeen het bezoek aan de speelplaat
sen kan bevorderen
5a. afschaffing met 1 Januari 1904
van de pacht der pandhuizen in de ge-
hiele residentie Pieanger Regentschap
pen ea opening uiet 1 April 1904 te
Modjokarta van een proefpandhuis.
Ga. invoering van de belasting op bet
bedrjjf der vreemde Oosteliugea ook in
de onderhoorigheden van Atjeh en uit
strekking ervan over de niet tot de ii:-
heemsche bevolking behoorenda inlanders
in het geheele Gouvernement Atjeh en
onderhoorigheden een maatregel, die
alzoo «beschermend» werkt voor den in
lander.
'l Is niet bjjster veel, wat we hnr op-
U schijnt.noodweer te verwachten, sprak zij
weder tot Simpson.
Ik laat de masten korter maken, ant
woordde de kapitein. Misschien ben ik *el
wat te overdreven voorzichtig, maar als
wij toch handen genceg hebben, waarom
zouden wij dan geen voorzorgsmaatregelen ne
men F
De gravin staarde droomerig over de water
vlakte, waar de meeuwen rusteloos rondvlo
gen. Éindelijk zcide zij tot Simpson
Met dit weder zullen ze wel niet veel
zeilen kunnen bijzetten, maar toch zcu ik gaar
ne hebben, dat we ons m ar aan een noorde-
l^ken koers hielden, daar ver.iezen we niets
mee, welke richting we later ook zullen ne
men.
De kapitein hoog toestemmend en haastte
zich, aan de manschappen de noodige heve
len te geven,
Nog een oogenblik liet de gravin de frissehe
koelte, die met vernieuwde hevigheid opstak,
langs voorhoofd en slapen strijken en ging
toen naar beneden, om haar eenzaam maal te
doen.
De ruime silon, waar zij binnentrad en dat
de geheele breedte der Pandorav besloeg,
vormde eeu langwerpig vierkant. Welken kant
men ook uitkeek, overal ontwaard!) men een
pracht en weelde, die aan een ech', Ooster-
sehen smaak herinnerde. Een kostbaar Perzisch
tapijt bedekte den vloer en divans met zach
te kussens, in gezelschap van sierl.k beklee
de stoelen noodig en tot zitten uit. De ta'els
«aren, als de wanden, met bonte kleeden he
somden, maar men kan van den tegen-
woordigen Minister niet vergen, dat by
in korten tjjd zal goedmaken wat sinds
langen tjjd werd verzuimd. En julks te
minder, waar de gel jmi Mela i htm zoo
zeer de handen binden. Ware dit niet het
geval, de proef met de huisvlijtscbolen
zou stellig wel op minder bekrompen
schaal worden genomen.
«Over Indië» schreven we boven dit
artikel, tiet «Indische Begrooting». We
wilden n.l ook even spreken over de toe
standen in Deli. Men herinnert zich de
opzienbarende brochure van mr. v. d.
Brand, die de ernstige mishandelingen
aan de kaak stelde, waaraan op de p'an-
tages in Deli de ko -lies vaak blootston
den. Die brochure heeft een gerechteljjk
onderzoek ten gevolge gehad, dat leidt
tot de ontdekking vau wreede misstan
den. E«u inzender nu in het Indische
«N. v. d. D.» acht dat onderzoek «met
vnur spelen», wjjl het in Deli, waar de
politie zooveel te wenschen overlait, het
gezag der blanken ondermijnt. En ten
bewjjze daarvan zegt hjj, dat-, naar aan
leiding van het onderzoek, de assistenten
op St. Cyr (een plantage waarep enkele
schar dalen zijn gebeurd) gewoon geen
sikkepit meer bjj de koelies in te bren
gen hebben.
«De Javanen doen precies wat zij willen,
gaan op eigen gelegenheid een paar dagen
aan den wandel en als zij terugkomen, dan
heet het onbeschaamd «Saija soeda pegi
ka toean Pan deu Bran, of Toean contro
leur// (Ja, maar ik ben naar den heer Van
den Brand, of den controleur geweest),
//Dit is meestal gelogen, de verdrukte brui
ne broeders zijn heel gewoon aan den boe
mel geweest of ergens gaan uitslapen. Daar
bij is hun optreden zoo tergend brutaal,
dat te merken valt, hoe zij het weten De
planters hebben niets meer ts vertellen,//
Als dit voorbeeld en de correston-
dent zou er wel meer aangehaald heb
ben als bij ze wistiets bewijzen
moet, is het o.i. alleen dit: dat de assis
tenten op St. Cyr hnn prestige zelf ver
speeld hebben do ir hun «schandalen» Zjj
hebben eeu geest van verzet, van baat
aangekweekt onder de koelies, die alleen
btdworgea werden doorvrees.Nude wreed
heid hunner «beschaaf le» raeestersdoor bet
oog der gerechtigheid ingeperkt wordt,
na vermindert die vrees. Wie gewoon is
stokslagen te kiijgen zal om een ernsti
ge vermaning, die noodgedwongen de stok
slagen vervangt, niet veel geveD. Hel voor
beeld van St. Cyr heeft ons dan ook
volstrekt niet oveitu:gd, dat in gansch
dekt en keurig bewerk e boeken- en zilver-
kisten waren am de muren bevestigd.
Een tijdlang liep de gravin het salon op
en neer. Twee verschillende aandoeningen
diepe smart en onvoorzienl.jke haat teekenden
zich atwisselend op haar strak, somber gelaat.
Eindelijk begaf zij zich aan tafe1, doch nut
tigde slechts weinig van de uitgezochte spij
zen, die haar Waren voorgezet daar z'j telkens
wede in hare droeve mijmering viel.
Eensklaps werd zij door twee snel op elkaar
volgeude donderslagen tot de we kelijkheid
ternggeroepen. Zij sne'de naar hare slaapka
mer en hulde zich in een waterdichten man
tel, waarna zjj zich naar het dek begaf. Toen
ze op het halfdek, dicht, bjj de ba ustrade ging
staan, zag zij op naar het want. De schoener
voerde geen andere zeilen, dan het stagzeil,
het sterk gereefde en gaffelzeil, wel een bewijs,
dat de kapitein op ee hevigen strijd met dé
elementen had gerekend. De matrozen had
den zoo goed mogelijk hier en daar op het
dek een schuilplaats tegen den stortregen ve-
zocht alleen Ghastly scheen zich om weer noch
wind te bekommeren. Hij stond aan loefzjjde
en staarde in de ichting van het eiland,
waarvan de //Psndora'/ thans reeds verwas
verwijderd. Bij eiken bliksemstraal kwam ijn
gelaat akelig bl ek uit hst duister te voor
schijn.
Plotseling klonk het commando van den
kapitein over het dek
De loefsch ot van het gro^t bovenbram
zeil is losgegaan Twee man naar boven!
Het bevel weid verderop herhaald. Terstond
Deli de koelies oproerig werden door het
gerechterlgk ouderzoek. Op plantages,
waar zjj gewoon wat en goed behandeld
ie worden en de tucht dus nu niet be
hoeft te verslappen, /al de planter nog
wel degeljjk wat «te vertellen» hebben.
Rechtvaardigheid eu billijkheid mag ook
de «brume broeder» eischen. Hjj is zoo
goed een mensch a's de blankste der blan-
sn.
Te Marseille heerscht groole ourust
nu esn 5-tal werklieden zjjn aang-tast
door de builenpest. Zjj hadden vodden
uitgezocht, die verleden Zaterdag uit Kon-
stantinopel waren aangebracht. Nog acht
tien personen, die met de ontsmetting
waren belast, wordon verdacht door de
ziekte te zjj a asngeU t, men heeft deze
mensehen afgezonderd. Strenge maatre
gelen zgn door het bestaar der openbare
gezondhe d genomen.
VVjen idag-avond is de cartr nfahriek,
waarin de pestverspreidende lompen ge
borgen waren, in braod gost >ken, zoo o k
de arbeiderswoningen naa-t do fabriek ge
legen. Zóu was de ontsmetting volledig,
Z. Em. kardinaal F i s c h e r, aarts
bisschop van Keulen, [d e eenige dagen
in de badpliats Osteudo vertoetJe, heeft
koning Leopold van Balgië aldaar een
bezoek gebracht. De Koning bracht Don
derdag-voormiddag den Duitschen Kerk-
voist 6ea tegenbezoek in het Hotel de
TEmpereur, waar Mgr. Fischer was af
gestapt.
De nieuwe Koning van ServiëPeter
I, is niet op zija gemak. De officieren
heben in het openbaar geprotesteerd tegen
verleende stralteloosheid der «konings
moordenaars». In dit manifest riepen zjj
alle kameraden, die niet aau den moord
op 11 Juni hadden deelgenomen op, om
zmh by hen aan te sluiten en stelden zg
dezen eisch De Koningsm lordenaars uit
bet leger of wg
De herleving van begrippen vau eer en
fatsoen onder de S rvi*che olficierea grgpt
snel om zich heen. En fjiteljjk is thans
het land in opstand tegen hetgeen in
het paleis te Belgrado wordt uitgeoefend
waar de koningsmoordenaars een groote
macht oefenen. Eenige officieren, die het
Manifest oude> teekend hebben, zgn ge
vangen genomen.
Ut Belgrado wordt geseind P stro-
w i t s j, de chef van het persbureau, is
voortvluchtig. Er wordea ernstige bedrei
gingen geuit, z lfs tegen de vrienden der
journalisten.
De woede der meuigte keert zich
kwamen eenige matrozen aansnel'en, maar voor
een liuuner de verschansing had bereikt, zat
Ghastly reeds in het want. In het flikkerend
schijnsel der bliksemstralen deed hij denken aan
een reusachtige spiu zooals hij daar van mars
tot mars klom.
Die Ghastly is och een zonderling per
soon, sprak de kapitein tot degravin,terwijl hij ,ora
zich in het geweld van deu storm verstaanbaar
te maken, zijn lippen dicht hij haar oor bracht,
soms maast hij deu indruk op mij, alsot hjj
den dood zoek Of hij heeft een slecht gewe
ten, of hij heeft in z n leven reeds zooveel
smart ondervonden, dat h'j den dood als een
uitkomst beschouwt.
In ieder geval bezit hjj dan toch ka
rakter genoeg, om zich niet aan zelfmoord
schuldig te maken, merkt de gravin op.
Hj doet zjjn dienst echter met de meeste
(rouw en nauwgezetheid, zoidat hij zich ove
rigens over zijn toekomst niet bezorgd behoeft
te mi-ken, voegde zj er bij.
Simpson en de gravin keken met aandacht
omhoog, waar Ghastly zich am de ra had
vastgeklemd en met de meeste koelbloedig
heid den knoo j weer vas'maakte. Toen hij
gereed was, aanvaardde hij den terugtocht, maar
aar elend en somtijds even rustend, alsof hjj
ongaarne die duizelingwekkende hoogte weer
verliet
Het 3ene uur na het andere verliep. Lang
zamerhand verstomde de donder en de blik
semstralen lieten zich ook minder zien. De
regen hield eveneens op en de lucht werd
holder. De afdrijvende wolken vergunden den
ook tegen de journalisten, die niet op de
hand der samenzweerdeis zgn. De bu
reaux «an de Vegierni Novosü moesten
het reeds ontgelden, er werd van weers
kanten geschoten en bloed heeft er ge
vloeid.
Iutusschen volgt koning P e t e r I. die
door de moordenaars en samenzweerders
op den troon is gebracht, eeu verzoenende
politiek, hjj is in werkelijkheid een stroo-
pop der camarilla, die thans te Belgrado
den toon aangeeft.
Koning Peter schjjnt de kracht te
missen om een einde te maken aan de
afschuwelijke dictatuur van hen die hem
op den troon hebben geroepen. De sa
menzweerders hebben den Koning o.a,
gedwongen om aan generaal R o n k o -
vitch, verdacht van vgandiggestemd te
zgn jegens den nieuwen toestand, het
commando over de belangrijke divisie te
Nisch te ontnemen.
De toestand in Servië is op ditoogen
blik uiterst critiek.
En dat het ernst is met de officie
ren, die zich geschandvlekt voelen door
de koningsmoordenaars, bewjj teen twee
de Manifest waarin de eisch gesteld
wordt, dat de moordenaars worden uitge
roeid, of dat zg ten minst9 voor altoos
uit het leger zullen worden verbannen.
In Dresden loopt het gerucht, dat de
Koning van Saksen er bjj den Kroonprins
op aaudrin/t om te hertrouwen, daar Z.
M. niet gaarne zou zien dat Saksen zon
der Koningin bljjft. De Kroonprins, die
nog altijd veel van zjjn weggeloojen en
van hem gescheiden vrouw houdt, wil
van een hertrouwen niets weten.
Keizer Wilhelm heeft zich weer
eens als legeraanvoerder laten gelden.
Z. M. stelde zich op het manoeuvre-ter
rein in de provincie Saksen aan het hoofd
van 3 legercorpsen en 1 corps ruiterij,
om deze te laten oprukken tegen het 19e
corps ondei generaal v onTrettschlce,
De vreemde officieren, die de manoeu-
vres bywonen, genoten van de schitte
rende cavalerie aanvallen.
De z,g. Christelijke democraten schg-
nen by Z.H. P i u s X niet veel te beteeke-
nen. Dit bawjjst de Paus in eeu scbrjjven
aan den Bisschop vau Orvito, waarin Z.H.
zegt, dat hjj geenetlei vereeniging zal
erkennaD, die opger.cht is buiten verband
mat de bisschoppelijke toestemming.
Da voornaamste aanvoerder van den
opstand in Macedonië BorisSarafoiw
is niet gesneuveld of vermoord zooals ge
meld is, hij is slechts licht gekwetst aan
een been.
In het Peringgebergte is tusschen de
Turken en opstandslingeneen gevecht ge
leverd, dat verscheidene uren heeft ge
duurd, er zouden 300Turkeu gesneuveld
zgn. De opstandelingen maakten evenals
sterren weder, hunne vriendeljjke slra'en naar
beneden te werpen ea het zuiderkruis fonkelde
weder in al zijn geheimzinnige pracht aan het
firmament.
Eenige dagen later zat de gravin 'savonds
in haar salon. 1 e boven de tafel hangende
lamp overgoot het weelder g ingerichte ver
trek met een droefgeestig sohjjnsel. Zji staarde
op een stapel papieren, die voor haar lag en
waarop zjj het verhaal, dat op Je leien was
gegrift, had overgebracht. Heeds vele malen
had zjj die bladen herlezen en ook nu weder
sloeg zij de eerste bladzjjde op, om den in
houd nogmaals in zich op te nemen. ij las
het volgende
De hoop, dat de tijding van mijn treu
rig uiteinde eenmaal het oor zal b reiken van
haar, die mij het lie st op aarde is, geeft mij de
kracht om oau een besctir,vin mijner lijdens
geschiedenis te eeginnen. Mogen deze regelen
eenmaal door een Christen gevonden worden,
die liefderijk genoeg is, het verzoek, (lat ik
doen zal, in te willigen.
Als kapi ein der brik //Emilia// bovornl ik
mjj te Hongkong, oin zjj e en thee te laden.
Daar de gelegenheid zich voordeed, om de
lading door waren van Californië aan te vul
len, meende ik, in het belang mijner roeders
te handelen, als ik die kans met liet out-
sna, pen.
Wordt vervolgd.)
