5495
Woensdag <6 September 1903
28ste Jaargang.
QagBlaè voor c TCooró"en SCuió-Jlollanó.
Renan's gedenkteeken.
Gewroken.
BUIT N L A S U.
BUREAU St, Jansstraat. Haarlem.
H t Socialisme.
Bulgarije,
Frankrijk.
Turkije.
Servië.
De toestand in de Balkanstaten.
ABONNE MENTSPBIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,50
Toor het buitenland 2,90
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschjjnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Hoof dredacteur-Uirecteur W. KÜPPERS.
PBIJS DEB ADVEBTEN1IEN.
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer7%
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentieh Contant.
AOITE MA NOB AGITATE
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale Publicity, Etrangère
G.L. DAVBE Sf Co JOHN., B. JONES Suec. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
De Renan-hulde te Tregnuer in de Fran-
Bche Republiek, heeft tot allerlei mani
festaties aanleidii g gegeven.
Op het pteiD waar het standbeeld voor
den held der Godontkenning werd opge
richt, barstte de woede der menigte los,
toen de kerkvervolger Combes er aan
kwam om de godtergende hulde een offi
cieel karakter te geven Het gaat in Frank
rijk zooals te Rome bjj de oprichting
van 't standbeeld voor GtiordanoBru-
n o, waar de vjjanden van den godsdienst
hnu haat botvieren onder deze lsuze
wat kan't ons schelen ol bij, voor wien
wjj een standbeeld oprichten, een geleerde
en een uitstekend man is, daar vragen
wjj niet naar, wjj richten hem een stand
beeld op en stellen hem ter vereering
ten toon, omdat hjj God gelasterd heeft.
De goddeloozen hebben bjj de onthul
ling van Renan's standbeeld toespra
ken gehouden, en na afloop een feest
maal gehouden, waaraan 220 gasten aan
zaten. Bij dat feestmaal hield de minis
ter Combes eene lange redevoering*
niet om op de deugden en grootheid van
Renan te wjjzeD, wat hem onmogelijk
wap, maar om zjjn anti-congregatie-po
litiek te verdedigen.
De vrijmetselaars vierden te Treguier
in het uitstek katholiek gewest van de
Frausche Republiek, in Bretaoja feest,
en of nu al de burggraviD De K e r-
boisson de dwaasheid beging meteen
revolver in de hand de onthulling te
willen beletten, zoodat zjj door de gen
darmen werd ingerekend, het ge'oof en
den godsdienstzin, der Bretanjers werd
gewt 11 aangedaan, in hun gewest prjjkt
het beeld van een geloolsverzaker en
een godslasteraar. In het Katholieke Bre-
taoje, waar de bewoners nog meer dan
elders het geloof, de taal en de zeden
hunuer voorouders hebben tewaard, heb
ben de godloochenaars ten spot van dat
geloof, en de zeden der bevolking Re
nan, den miskenner van de deugden der
bevolking, een standbeeld opgedicht.
Renan werd in 1823 te Treguier
geboren en stierf in 1892. Hjj had even
als den apostaat Combes, eene chris
telijke opvoeding genoten, ook hjj was
bestemd voor den priesterlijken s'aat
en droeg reeds het kleed van Semina
rist toen hjj op zekeren dag verviel in
den poel van het ongeloof en inplaats
van de Kerk te verdedigen, werd de
ongelukkige een harer hevigste vervolgers.
Het valt niet te ontkennen, dat Renan
FEUILLETON,
6.
Vervolg
Een paar roeiriemen werden ons toegesto
ken en juist, toen men de boot wilde afstoo
ten, zag ik het hoo'd van till, den kajuits
jongen, boven de verschansing. 11'j legde den
viDger op de lippen en wierp een paar zak
ken van geolied zeildoek in de boot, zonder,
dat Mc. Lear ot andereu het bemerkten.
Eenige oogenblikken later was de //Emilia//
reeds in de duisternis verdwenen. Larsen
maakte de touwen los, waarmede wjj gebon
den waren en wjj besloten, de riemen op te
nemen. Door de duisternis zonden wij de
Auiora-eilanden niet onderscheiden op goed
geluk roeiden wjj echter door en bevonden
toen de dag aanbrak, dat onze koers goed
was geweest, want w j bevonden ons op een
kabellengte van het wrak, dat ik den vorigen
avond door mjjn kijker had opgemerkt. De
branding was echter te sterk om met onze
kleine boot de kust te bere ken, dus zouden
wij trachten, eerst op het wiak een schuil
plaats te vinden. Met zeer veel moeite be
reikten wij den verlaten scheepsromp, echter
niet dan zwemmende, daar wij onze boot, die
op de klippen lek gestooten was, moesten
meesterljjk de pen wist te hanteeren?
hjj was een talentvol schrjjver, hjj bezat
zekere geleerdheid, bjj schreef real, maar
zjjue wetjnschap was zoo oppervlakkig,
dat alles wat bjj vooruitgezet heeft, door
de ware wetenschap weerlegd en teniet
gedaaa is. De vereerders van R e n a n,
verheerlijken hem slechts a's een god
loochenaar, zjj weten, dit hjj de schrij
ver is van Vie de Jésuswaaraan hjj de
grondgedachten bjj Dui'sche godlooche
naars heelt gezocht en dat Renan in
dit werk riet alleen de godhei 1 van
Christus, maar zelfs zijn bsstaan loochent.
Eens de godsdienstige grondslag der
samenleving over boord geworpen, was
het niet te verwonderen dat de afvalli
ge in zjjue geschrii en de verheerljjker
werd van de engste losband gheden. Er
bestond voor Renan geen God meer, en
het: waarom zou den msnsch zjja driften
jn toom houden, bracht hjj in leer en
praktjjk. Hjj leerde dan measchen g'ei
ander geluk op deze werell daD zinge
not, dan dat zjj zich maar onbeschroomd
aau de dierljjkste en laagste driften moesten
over geven.
Ter eere van dien apostel d^r vrye
liefde, toor dien verheerljjker der wulpsch-
heid, voor dien geloofsverzaker en gods
lasteraar, is thans in het katholiek Bre-
tauje, in zjjn geboortestad, een standbeeld
opgericht
De godsdienstige Bretanjers hebben
daar sedert lang tegen geprotesteerd eo
zjj zullen als boetedoening tegen het
godtergend werk een calvarieberg op
richten. Maar juist, omdat de oprichting
van Renan's standbeeld de trouwe
Bretanjers in hunne innigste gevoelens
kwetst, besloten de Fransche kerkver-
volgers aan de inhuldiging allen luister
bij te zetten.
Behalve C om bes, die blufferige
redevoeriugen hield, woouden nog an
dere ministers de onthulling bjj. Daardoor
werd de Bretansche bevolking getergd
eo uitgedaagd als wilde de Regeering der
Fransche Republiek een opstand of bur
geroorlog uitlokken.
Waardig gedroeg zich de bevolking
van het 2000 zielen tellend stadje Tré-
gaier door krachtdadig te protesteeren
tegen het schandaal dat werd gepleegd.
De Regeering had buitengewone maat
regelen genomen om de bevolking in
bedwang te houden wetende, dat een
daad gepleegd werd die het volk van
Bretanje zou grieven
De weg, dien de Ministers moesten vol
gen, was door eene dubbels rjj soldaten
verlaten Ik «as echter zoo gelukkig, de zak
ken, die de kajuitsjongen mij had toeg6wor
pen, te reilen, want daarin bevonden zich,
zooals later bleek, kleederen, een spade en
eenige timmermansgereedschappen, benevens
wat levensmiddelen.
Daar het vloed was, toen wij het wrak, dat
tusschen de rotsen geklemd zat, bereikten,
was t geen denken aan, dadelijk naar het
eiland te gaan, omdat wij zoover mogelijk o ei
de rotsen moesten zien te komen en de ver
dere afstand zwemmende moest afgelegd wor
den. Wij wachtten eenige uren en vingen
toen onzen gevaarlijken tocht aau, dien »e
echter gelukkig tot een goed einde braeh
ten.
1 oen wij den vas'en grond weer onder de
voeten hadden, overviel ons een onbeschrj'e-
lijk gevoel van moedeloosheid, doch de hoop,
dat wjj misschien eenmaal weder gered zou
den worden, deed onzen moed langzamerhand
herleven.
Van aangespoeld wrakhout bouwden wg de
hut, waarin zich deze platen bevinden en op
de hoogte in de nabijheid onzer woning, wa
ren wij steels op den uitkgk, of misschien
zich ook een of ander schip aan onze blik
ken voordeed. Voedsel vonden wij genoeg,
daar robben en eetbare weekdieren in over
vloed op het eiland leefden en vuur konden
wij ons ook verschaffen, dank zij de liefde
rijkheid van den scheepsjongen, die gezorgd
had, dat staal en vuursteeu zich in eea der
zakken beonden.
Weken en maanden verliepen. Somtgds
met de bajonnet op het geweer afgezet.
Vijf minuten voor de aankomst van
de Ministers reden de soldaten met de
revolver in de vuist door de straten ter
wijl het rjjtuig waarin d8 kerkvervolger
Combes met zijn collega's had plaats
genomen, door twee escadrons cavalerie
werd begeleid. Bevel was gegeven om de
personen die «Weg met C o m b e s of
«Leve de vrjjheid!» zouden roepeo, te ar
resteeren.
De winkels waren gesloten, alle 6a:mn-
seholingen waren verboden, behalve na-
tuurljjk die welke de miuisters moesten
toejuichen. Zoo 'n akelige vertooning,
noemt men R e n a n 's f testen
Ia mid leis heeft Z. D. H Mgr. Fail-
lières bisschop vau Silnt-Brieuc, eene
openbare boetedoening uitgeschreven om
teprotesteereu tegen de hateljjke Re nan's
feesten. In alle feeiken van het Bisdom
zal Zondag na de hoogmis of na de ves
pers, het Miserere en driemsa1 het Paree
Domine, gezongen worden.
Het socialisme moet moedig bestreden
worden, wij moeten onze werklieden aan
dat ondier onttrekken door vakvereeni-
gingea op te richten om hen zoo te behoeden
voor socialistische invloeden. Sociale her
vorming is het wachtwoord der twintig
ste eeuw, de eeuw van den werkman.
Maar deze hervorming moet gegrond zjjn
op christeljjke beginselen. Zoo men den
staat vormt, zoo is hjj. Eu als het on
geloof in deze hervorming de overhand
heelt, krjjgen wjj een ong -loovigen staat.
Het is dus noodzakelijk de werklieden
tegeu een valsch socialisme te waarschn-
wen en hun de middelen aan te wjjzen
om dit monster te bestiijdeo.
Het socialisme heeft tot princiep Wat
het uwe is, is het mjjne, en zjjt gjj niet
gewillig, dan gebruik ik geweld.
De tien geboden Gods kennen de socia
listen n et. Bjj hen geilt het recht van
deD sterkste, vrjje liefde, enz., kortom,
zwjjnenmoraal. Godsdienst is bjj hea bjj-
zaak of, bjj sommigen althans, e n on
ding, dat zoodra mogeljjk moet vernie
tigd worien. De verdelging van hot
Christendom, eo voo'al de uitroeiing der
Katholieke Kerk, is ocs voorna a nste
doeleinde, schreef onlangs een socialistich
blad.
God behoede ons voor zulk een socia
lisme.
Iu de groote steden vaa Bulgarjje
worden meetings gehouden, waariD de
vraag wordt gesteld of de verdrukte
broeders in Macedonië en Adrianopei
gesteund moeten worden. Er wordt ver
zagen wij in de verte een zeil wg ontstaken
dan signaalvuren, doch werden nooit op e-
merkt. oodoerde begon de moedeloosheid
zich weer van ons meester te maken. Wjj
werden a'le drie stil en peinzend en na een
korten tijd werd al een mjjner lotgenooten
door den dood van ons weggerukt, riet waa
Erik Larsen, die, zonder bepaald ziek te zijn
geweest, op zekeren morgen dood op zjjn
legerstede werd gevonden.
Als gij beiden gered macht worden,
had hjj vaak tot oas gezegd, ter*jjl tranen
langs zijn wangen vloeiden, brengt dan de
tijding van m.n dood naar mjjn geboorte
dorpje, waar een oude moeder naar de terug
komst van haar zoon verlangt en een jong
meisje den dag verbeidt, waarop haar bruide
gom haar voor het altaar zal voeren.
Met weemoed begroeven Holiday en ik
hem op de hoogte bg onze hut en plaatsten
een kruis op zjjn graf, terwijl ik op e n leien
plaat de noodige aanwijzingen grifte.
In diep neerslachtige stemming keerden wjj
naar onze armzalige woning terug. Met Ho
liday had er bo/endien nog een hoogst treu
rige verandering plaats gegrepen. De aanblik
van den grafheuvel, waaronder Erik Larsen
den eeuwigen slaap sliep, deze on iubbelzin
nige herinnering aan het lot, dat ook ons een
maal stond te wachten, scheen zijn geest ge
knakt te heoben.
Kapitein, zeide hij tot mij, met holle stem,
de commandant moet Tan rechtswege de laatste
zijn, die het schip verlaatop dit eiland
zullen we dat oud gebruik in eere houden.
kondigd dat de Turken ingecoemde pro
vinciën, de Bulgaren geheel en al willen
uitroeien.
Vreeseljjke tafereelen worden opgehangen
om het Bulgaarsche volk tot opstand te
brengen. Een Ijjst worlt het volk ver
toond, aangevende dat 66 Bulgaarsche
dorpen door de Turken zjjn vernield,
4870 huizen zjja verwoest en 3200 Bul»
garen zonder huisvesting en aan de
genade der Turken overgeleverd.
Ve'der wordt op de meetings aan het
volk gezegd, dat de Bulgaren in het
Rijk van den Sultan, ten prooi zjjn aan
hongersdood en dat zjj naar de bosschen
zjjn gejaagd die door de Turken in brand
worden gestoken.
De Bulgaarsche Minister-p*esidentver
k'aarf, dat Bnlgarjje de verplichtingen
jegens den Sultan, haren Suzerein, zal
nakomen, maar dat de toestand onhoud
baar is. Bulgarjje kan niet beletten dat
de christenen hun broeders in Macedo
nië ter hulp snellen, te meer niet nu de
Turken, die invallen toelaten, om den
opstand vrjj spel te laten en aUoo een
voorwendsel te krjjgen om de christenen
nit te roeien.
De Minister merkt verder op, dat
Bulgarjje zjjn grondgebied niet tracht te
vergrooten, zjj vraagt slechts dat h .t leven
en de eigendommen der Bulgaren in Ma-
cedooië beschermd worden. Willen de
Mogendheden daarvoor geen steun ver-
leenen, dan zal het Bulgaarsche volk
verplicht zjjn handelend op te treden.
De Fransche Regeering heeft aan vier
oorlogsschepen te Tonlon, de Brennusde
Li touche- Treville, de Chayla en de Li-
nois bevel gegeven zich gereed te houden
om naar het Oosten te vertrekken, ten
einde de Frai sche onderdanen in Mace-
don te gaan beschermen. Over deze vloot
zal admiraal Jautégnibbery, het bevel
voeren.
Da Porte heeft haar troepen, die in
Macedonië den ops! and moeten bedwin
gen in diie legercorpsen verdeeld. Een
legeraideeling rukt naar Burgas op aan
de Zwarte Zee, de tweede afdeeling
ageert in de provincie Adrianopei en de
derde atdeeling beweegt zich naar het
Noord-Westen langs Philipopolis, na-
bjj de provincie van Oost-Rumelië.
Voor de Journalisten te Belgrado, die
de Servische officieren in het geljjk heb
ben gesteld, omdat zjj de moordenaars van
koning Alexander en koningin Dra-
ga gestraft willen zieD, ziet het er treurig
uit. Han Redactiebureaux zjjn reeds aan
gevallen en met steenen gebombardeerd,
thans heeft men gedreigd de gebouwen
door dynamiet in de lucht te doen vlie
gen en de redacteuren te vermoorden.
En dat i», zegt de Neue Freie Presse,
het werk vandeu particulieren secretaris
Ik gevoel, dit ook mijn einde nadert. Als n
het goedvindt, zullen we morgen grzamen-
lgk een gra' voor mij delvenvoor u alleen
zou dat te moeielijk zjjn, wanneer ik eenmaal
overleden ben. We zullen ook een stevig
kruis timmeren en bij de groeve zettentwee
kunnen zooiets beter dan één. Als u weder
onder de menschen mocht komen en die
mogelijkheid bestaat toch dan voert uw
weg misschien wel naar New-York, a la u
daar komt, zeg dm aan mjjne vrouw, dat ik
gestorven ben met haar naam op de lippen
en kus de kinderen voor mij. Mocht mjjne
vrouw soms iu nood verkeer n, behoef ik u
niet eens te vragen, u over de ongelukkige
weduwe en halve weezen te ontfermen.
Dit waren de laatste verstandige woorden,
die ik van den braven kok hoorde.
Den volgenden morgen togen wij inderdaad
aan het werk, om naast Larsen's graf een
laatste rustplaats voor hem te graven. Toen
het gereed was en het kruis in den bodem
was geplant, sloeg hij mg voor, ook het mjjne
te delven. Daarbjj gaf hij mij een veelbetee-
nend knipoogje en bij wijze vau verontschul
diging. voegde hjj er bb, dat men toch niet
kon weten, of ik ook niet gauw onder den
grond gestopt zou mo :ten worden. Ik stemde
in zijn voorstel toe, hoewel het mij niet dui
delijk was, hoe ik, als hij eerst mocht ster
ven, in mijn laatste rustplaats zou moeten
komen.
Ee volgende dagen zat Holiday steeds
tusschen de ge-pende graven en tuurde onaf
gebroken in de richting van het vaderland, j
van koning P 8 t e r I. Arme Koning, hjj
zal nog eindigen met ten zeerste te be
treuren, dat hjj een door sluipmoord va
cant geworden troon heeft ingenomen.
Ia plaats van beter, wordt de toestand in
Servië er met den dag slechter op. Het is nn
zoover gekomeu, dat te Weenen hetgerncht
loopt, volgens hetwelk aan de officieren, die
zich bjj de samenzwering van Nisch gecom
promitteerd hadden en niet gearre-
teerd werden, bet voornemen wordt toe-
geschieven, om met de hnlp van hunne
regimenten, naar Belgrado te marchee-
ren, om een einde te maken aan het
militaire schrikbewind, dat door de moor
denaars van 11 Jnni in het leven werd
geroepen.
De opstand in Macedonië is een nieuwe
phase ingetreden, nn zjj die vroeger a
tort et a travers psrtjj trokken voor
Turkjje, van meening veranderen.
De sympa hie voor den Zieken Man,
heeft plaats gemaakt voor groote ont-
stemm'ng en diepe walging.
«Maakt korte metten met die benden»
zoo luidde het bevel of de raad der ver
tegenwoordigers van de Groote Mogend
heden aan den Su tan en sedert is
dan ook aan die ODgelukkigeD, die zich
verstonten «vrjj», onafhankeljjk te willen
zjjn, geen kwartier meer gegeven. Ja, geen
onderscheid hoegenaamd wordt er bjj deze
meedoogenlooze vervolging «a outrance
gemaakt tusschen combattanten en non
combattanten, tusschen de insui genten en
ce vredelievende bevolking, doch alles wat
niet-Turksch is, wordi uitgepl underd,
neergesabeld, en die den Turken in han
den valt tot z^lfs grjjsaards en onschuldi
ge vroawen en kinderenworden op gra-
weljjke wjjze afgemaakt.
En de Mogendbedenstaao met over elkaar
geslagen armen dat schouwspel gade te
slaan. Vreesfijjk wordt er gevochten, be
ter gezegd: gemoord. Nabjj Amdeavo stre
den 150 opstandelingen tegen 200 Tur
ken. De uitslag van dit gevecht is nog
niet bekend.
Tweeduizend Turksche soldaten, ko
mende van Albanië, zjjn naar Macedonië
gedirigeerd. Negentien duizend mannen,
uit Anatolie komend, zjja naar Adriano
pei vertrokken. Men denkt, dat de op
stand weldra iu het Noorden van het
vilayet Saloniki zal uitbreken.
Een bataljon Turksche troepen te Mei-
nik aangekomen, is door de opstandelin
gen in den pas van Mitla, in de pan
gehakt.
«Hiluii Pacha» seint, dat de Bulgaren
bjj het gebergte nabjj Kirchevo gepos
teerd, op den lOn en lln September
een hevige nederlaag leden. Zjj verloren
90 man aan dooden twee kanonuen en
verscheiden geweren werden buitgemaakt.
De Tnrken hadden drie dooden en
twee gewonden.
Een Turksche voorpost, sterk 60 man,
sloeg gisteren op tnee uur afstand van
Gievgyeli een aanval van vjjltig Bulga-
Eens 's avonds t etrad hij niet als gewoonlijk
toen het donker werd de hut en toen ik
heengin 5 zoeken, vond ik hem levenloos naast
zijn graf uitgestrekt.
Groote tranen sprongen mij in de oogen,
toen ik den volgenden morgen John Holiday's
ontzield lichaam aan den schoot der aarde
toevertrouwde. Het inschrift dat ik op zijn
verlangen op een leien plaat had gezet, her
innerde mij aan het voornemen, dat ik kort
geleden had opgev.it, om onze treurige ge
schiedenis te beschrijven.
Thans zijn weer eenige maanden verloopen
en geen redding daagt op. Ik gevoel, dat
ik van dag tot dag zwakker word. Gij, die
deze platen vindt, breng het b'/richt »an mijn
lijden naar Engeland, naar gravin Kate Mar-
ley van Marleyho use en van uit den hemel
zal ik u zegenen
Wederom breekt een nieuwe dag aan, Zal
mijn hart dan nooit ophouden met kloppen?
Kate, geef mij de hand. Een zwarte schaduw
treedt voor mijn oogen. Kate blijf bij
mij Kate, vaarwel, tot wederz
De gravin had het hoofd op de borst la
ten zinkende besch.-even bladen waren in
haar schoot gevallen e.i in diep gepeins ver
zonken, vouwde zij hare handen over de ge
denkschriften samen die de geschiedenis van
zooveel jammer en ellende bevatten.
Wordt vervolgd
