No. 5518
Dinsdag 13 October 1903,
28ste Jaargang.
wagBlaè voor tfflooró*en SCuió-dLollanó.
Gewroken.
Op het veld van den arbeid
ïo1
U 1 T IS JS L A JS D.
BUREAU St, Jansstraat. Haarlem.
f 1,20
1,50
2,90
0,03
zÜn geval]6?™11611' Z°a Zeker °P dengrond
De Vorsten ontmoeten
elkaar.
Kerkvervolging in Frankrijk.
E (HIK UT.
ABONNEMENTSPBIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
7oor het buitenland
Afzonderljjke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Hoofdredacteur-Directeur W. KÜPPERS.
aE*MAlNXIEÏÏD
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN.
Van 1-6 regelsCent
Elke regel meerf
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
AOITE MA NON AGITATE
Een woord san den inzen
der van] «Treurige tocstandeD
in Zelandia*-
liet Zeeuwsche blad Zelandia (nummer
van 6 October) verschijnende te Hulst in
Sfaffs-Vlaanderen, bevat ineen ingezon
den attikel eenige opmerkingen naar aan
leiding van ons hoofdartikel van 19 Sep
tember 1.1. getiteld: Op het veld van den
arbeidwaarin wjj onze lezers een vlucb-
tigen blik de'en werpen op de toestan
den der landarbeiders in Zeeuwsch-Vlaan-
deren, meer bepaald te Hontenisse en
omstreken. De Redactie van «Zelandia»
gaf iD een naschriit genoeg te bennen,
dat zjj het niet zoo bjjster eens was met
den inhoui van het ingezondm artikel,
terwjjl de heer P. B r 0 u n p, hoofdre
dacteur der «Zelandia» in dit naschrift
er op wjjst, dut zjjn onderzoek naar de
toestanden der landarbeiders te Zifiddorpe,
in hetzelfde vijfde district ongeveer gelijk
luidend resultaat opleverde als onze en
quête te Hontenisse.
Hontenisse alleen met circa 5 duizend
zielen is misschien de grootste landge
meente in Staats-Vlaacderen. Da inzen
der in Zelandia waagt de naïve veron
derstelling als zouden wjj ons eenvoudig
door een jaar menschen uit de buurt van
Hontenisse het een en ander hebben la
ten «opdraaien». Neen, beste heer, zoo
argeloos zjjn we niet. Daarvoor zijn we
reeds te lang in de journalistiek. Nean,
wjj hebben de toestanden te Hontenisse
en omstreken bestudeerd, overwogen ja
ren lang. Een onzer redacteurs cories-
pondenten heeft twee ',aren te Hontenisse
gewoond, heeft daar persoonleken omgang
gehad met de arbeiders te Hontenisse,
OsseniBse enz., heeft hen bezocht in hunne
woningen, heeft met hen gesproken als
f èra et compagnon, werd door deze «rond
borstige menschen» (zooals U ze terecht
noemt) geraadpleegd en heeft (hans nog
zjjne relaties met de Hontenissenaars,
zoowel daar ter plaatse als in hunne zg.
koloniën te Amsterdam, 's Gravenhage
enz. Zie, zooveel moeite en opoffering
moet zich de redactie van een dagblad
getroosten om op de hoogte te komen
der sociaal-economische toestanden in de
verschillende deelen van ons vaderland.
Eo maatschappelijke toestanden leert men
niet kennen op eene kermis, ter welker
bywonirg de inzender in Zelandia or,s
uitnoodigt.
29.
FEUILLETON,
Vervolg.)
Beschik vrij over mij, gravin Marley, riep
bjj uit. Wat geef ik om twee en twintigduizend
pond? Honderd duizend pond nunt u zelfs op
mij trekken! Met deze woorden hield hij den
wissel boven de lamp zoodat hij vlam vatte
pn de verkoolde stukjes papier naar alle kan
ten dwarrelden, Zijn geest scheen blijkbaar be
neveld te worden.
He gravin richtte zich nu in haar volle
lengte op en terwijl zjj hare oogen door
dringend op Wellingham richtte, riep zij
Mac Lear! Twee en twintig duizend
Pond was de som, die de jonge baronet Par-
JVmet zijn leven betaalde. Het uur der ver-
?.lng is nu gekomen,
bnm door een bliksemstraal werd Welling-
im>en ('ie woorden getrofl'eD. Iiij zakte
had v als hij de leuning van zijn stoel niet
Erbarmen, medelijden, smeekte hjj nan-
Op eene kermis ziet men alleen de
keerzjjde der medalje; dan toont ieder
zjjn vroolijkst gezicht en die ellende heefr,
tracht ze te verbergen, zelfs voor een
oogenblik te vergeten. Van die kermis
sen te Hontenisse, waarheêi vroeger
vooral oud cd jong uit het geheele land
naar toe stroomde, weten we alleen, dat
de dartelheid van sommigen vooral der
meer gegoede standen, daar dikwjjls zulk
e?n vreugdetoon aansloeg, dat de eerw.
Herders niet alleen een vermanend woord
moesten doen hooren, maar ook krach
tig moesten optreden, totdat ze eindeljjk
door hunnen prjjzenswaardigen jjver tegen
misbruiken, verbetering in deze hebben
aangebracht. Eene reden te meer oir geen
gehoor te geven aan de uitnoodiging van
den inzender in «Zelandia». Nein man,
wij gaan niet mee naar de kermisWjj
honden niet van luidruchtige vermaken.
Dat is geen bjjzonder veld voor onze
sociale studie.
Het gewone dagloon der landaibtiders
daar in de streek is evenals overigens in
geheel Zeeuwseh-Vlaanderen. In de streek
van Aardenburg spreekt men van de
twaalf Vlaamsche stuivers. Evenals in
het overgrootste gedeelte van Noord-
Brabant is het 60 cent. Dat weet de ipzen-
der evengoed als wij. Wie zulk een te
controleeiea feit ontkent, kan morgen wel
gaan ontkennen dat 2 X 2 'ier ot dat
een cirkel rond is.
Een der vroegere kennissen uit Hon
tenisse van onzen Correspondent, schreel
hem onlangs: «Wat u van de loonen
hebt geschreven, is niet bezjjden de waar
heid, zooals A. V. beweert. Het gewone
loon is 60 cents (g en cent hooger zulka
weet ik bjj ondervinding). Evenwel heeft
elke boer 1 of 2 vaste arbeiders die 75
cents per dag krjjgen; doch het is niet
zeldzaam, dat de zoogenaamde 2e vaste
arbeider mtt 00 cents naar huis gestuurd
wordr.
Wjj willen den bestrijder van ons ar
tikel over de lage loonen te Hontenisse
er nog op wjjzen, dat wel eens deze of
gene jonge man uit zi,cht naar avon
tuur het land verlaat eu naar de grond
werken trekt. Nu, best mogeljjk dat zulk
esn geval zeer sporadisch voorkomt, maar
daartegenover staat, dat verreweg de
meesten alleen uit nood hun geboorte
grond verlaten. De gehechtheid aan den
geboorte-grond is in zulke afgelegen ge
westen gewoonljjk het grootst en zit den
Honlenissonaar in het bloed en om daar
van een levend ixempel te geven, ver
melden we, dat we onlangs het huisge-
welijka hoorbaar, Hebt gij geen medelijden
met mij, spaar dan toch mijn lieve doch
ter,
Hadt gjj medelijden met de arme betrek
kingen van hen, die gij bij de Auroraeilanden
aan land zettet? Hadt gij medelijden met den
ouden vader van dien jongen edelman Ik
ken geen erbarmen.
Zou het voor heden niet genoeg zjjn
vroeg Simpson eerbiedig, op Wellingham wij
zend. Laat hem morgen terugkomen.
Dan begaat hij ran nacht ze'fmoord.
Paar is geen nood voor, daar is hij te
laf voor, ik heb zulke karakters meer ont
moet.
"Nu goed dan, besloot de gravin, laat het
voir heden dan genoeg zjjn.
Sta op, giug zij op luider toon voort,
zich tot Wellingham. wendend, en ga naar
huis. Morgen verwacht ik u echter weder hier
aan boord. Zijt ge echter vóór zonsondergang
niet hier geweest, den gaat er morgenavond al
een oode naar New-Oileans om het gerecht te
waarschuwen
Wellingham sloop angstig en schuw langs
de gravin heen naar de deur van de kajuit.
Met gebogen hoofd gluurde hij naar rechts en
links alsof hjj een verraderlijken aangreep
vieesde. Pe gravin volgde hem. Op bet dek
gekomen, sprak zij tot Ghastly en Niels;
Brengt dezen heer onmiddellijk in de
sloep naar zijn villa terug, bij is plotseling
ongesteld geworden. Voor zijn veiligheid stel
ik u verantwoordelijk.
Wellingham zag of hoorde niets. Hij wist
zin van een Hontenisser ex-polderwerker
in een onzer groote steden bezochten.
Die man heeft het door vljjt en welwil
lende hulp tot eene zekere burgerljjke
welvaart 'gebracht en toch bljjft zyn
ideaal: Met een paar koeitjes op een der
eikele kleine boerderjjen van ons ltndin
St. Vlaanderen. Boer zjjn. Het vrjje
veld bewonen. De reine Zeeuwsche luch
ten inademen. En zoo is het bjjna bjj al-
leD, Ga maar eens naar de hofjes te 's
Gravenhage of naar de environs der St.
Willibrordus-kerk teAmsterdam buiten de
veste, waar menig HonUn'sser gezin uit
de arbeiderswereld zyne tenten heeft op
geslagen. Ze wonen meestal dicht bjjecn.
«O meneer», zeggen ze, «we woonden
veel liever in ons eigen land, maar we
moeten wet naar den vreemde, want al
is de Zeeuwsche lucht nog zoo frisch,
we kunnen toch niet van de lueht le -
ven.»
Nee», mjjnheer de inzender in «Zelandia,»
alleen uit noodzaak verlaten de huisva
ders hunne gezinnen om gedurende een
groot deel van het jaar in den vreem
de te zwoegen ten einde eene schamele
bete broods v.or hun achtergebleven huis
gezin te winner, en als de jongens groo-
ter worden, dan moeten ze mee «den
polder ie», naar de grondwerken om me
de a an den kost te geraken. Wanneer U,
evenals ome correspondent-redacteur in
Uwe siret-k meermalen aan het ziek- en
sterfbed had gestaan van te vroeg «ge-
sloopten» door te veel arbeid in de pol-
derwerkeu, door gebrek aan gezond voed
sel, door kille ligging op den harden
grond, door albrlei ontbering (zooals U
toegeef) dan zoadt ge Uw ingezonden
stuk in de pen hebben gehouden. Neen
mynheer, de zaak der arbeidenden isi
erne heilige zaak, waarvan men zich
af maakt met aardigheden of eene lieve
beschrjjving, zooals Uw verrukkeljjk ont
worpen beeld van den vader, landarbei
der, die gaat wandelen met vrouw en
kinderen, welke wandeling door U eene
zoete versnapering wordt genoemd. Maar
ik gun U de pret eener wandeling met
eene half- of slecht gevu'de maag. U
maakt ook waarschjjoljjk liever Uw tour
nee'je na het gebruik van een goeden
boefstuk of eene smakeljjke varkenscar-
bonade en Uw praatje van het beeld der
toekomstige vaderweelde van e;n jongen
landarbeider zegt ook al bitter weinig,
wanneer zoo'n jonge man ter nauwer-
n ood deD kost kan verdienen voor z chzelf.
Uw escadron zullen we laten rjjden en zien
wat rr van terecht komt. Baldadigheden
niet eens, dat hg in de jol we d geholpen.
Zwijgend staarden de gravin en Simpson
het vaartuigje na, dat pijlsnel over de spie'
gelg'adde watervlakte gleed
Een half uur later was alles stilaan boord
van het jacht. Geen ander geluid verbrak de
stilte van den schoonen zomernacht dan de
zware tred van den dekwacht, die onophoude
lijk heen en weer liep.
Toen de jol de //Pandora-/ verlaten had
sloeg zij, in beweging gebracht door de krach
tige riemslagen van Niels en Ghast'y, de rich
ting van de villa in. Wellingham sprak °-e-
durende den overtocht geen woord. Van tijd
tot tij 1 lachte hij in zichzelf en soms ook
schepte hij er behagen in, met zijn vinders
tegen den rand der boot te trommelen,
Bjjna zonder eenig geraas stootten de rie
men tegen de ijzeren pinnen aan. Het water
kabbelde lustig tegen de ver uitgeslagen riemen
eu Welliogham's handen, die hij met klim
mende belangstelling in het doorzichtig nat
doopte zoodat kleine droppelkolommen Daar
rechts en links spatten.
Hij was zoozeer verdiept in dit zinledig
spelle'je, dat lijj niet eens bemerkte, dat ze
het doel van hun tocht tot op korten afstand
genaderd waren. Hij keek dan ook verbaasd
op, toen de rand der boot langs een paal
streek en zg op het oogenblik aan den kleinen
steiger aanlegde. Eerst op Ghastly's vraag of
hij zoo vriendelgk wilde zijn, uit te stappen,
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PublicitéEtrangère
G.L. DA UBE SfCoJOEN., B. JONES Succ. Paris Sibis Faubourg Montmartre
keuren we even sterk af als U.
Wjj raden den inzender in «Zelandia,
6e studie over het maatschappelijk vraag
stuk wat breeder op te vatten om te lae-
ren inzien, dat geen gunstig weer, geen
werkgeen loon eigenljjk eene econo
mische abnormaliteit is. Want eten moet
men tocb en liefst iederen dag en zelfs
meermalen per dag, al regent het nog zoo
hard. Bovendien zgn verreweg de massa
landarbeiders in Uwe streken losse ar
beiders, zeker de meeste gehuwden, die
niet bij den boer inwonen. De inzender
n.m. zoekt zjjn heil in de benaming
«losse arbeiders»eeue technische uit
drukking der geleerdenen die hier heel
handig «pour le besoin de la cause» werd
tor gejast op die arbeiders, die niet op eene
boerderij inwonen. En dit is .iet geval met
verreweg de meesten, uitgezonderd een of
ande en bij den boar inwonenden, ooge
huwden paardenknecht. (Meestal is een
der boerenzoons tegenwoordig paarden
knecht). Dat nu misschien deze of gene
buitengewoon goedgezinde boer den een
of anderen arbeider zjjuer predilectie bjj
slecht w -r binnenshuis aan den gang
houdt is geen rege', maar loffeljjke
uitzondering En dat nu «het Cen
trum» in zyn nummer van 10 October,
zoo maar zonder verder onderzoek ook
deze zinsnede uit het ingezonden stuk der
«Zelandia» overnam, dit vetwondeit ons
zeer van dit blad, dat immer zoo groot
gaat op zjj ie democratische gevoe'ens,
vooral Dadat het de quintessens nit ons,
artikel van 19 September had overge
nomen.
Wjj moeten eindigen. Het overige van
het Zelandia-artikel weerlegt zich zelf.
Wjj hebben iets gezegd over de land
arbeiders van Zeeuwsch-Vlaanderen, eene
bescheiden bijdrage ter vergrooting der
kennis van sociale toestanden.
Over die landstreek, waar het uitge
strekte Kroondomein is gelegen, waar
de zware kleigrond zoo bjjzonder vrucht
baar is zon meer te zeggen zyn. Wjj
komen wellicht hier op terug en dan
zouden we willen bepleiten en wel ten
voordeele der boeren het groote nut der
Pachtcommissiën, die op zekere tjjden de
maximale pachtsom konden vaststellen,
waarboven niet mag gehuurd worden,
daar nu de concurrentie onderling de uit
oefening van het bedrjjf bemoeilijkt en
dan de indeeling van den grond in klei-
I). Een ander oud-arbeider Uwer s reek
schrijft ons //Vaste arbeiders worden in bet
voorjaar (van Maart tot het begin van den
oogsttjjd) met slecht weder otk niet zel
den naar huis gestuurd bij vele boeren.//
rees hjj haastig overeind en met een vlugheid
die men bij hem niet verwacht zou hebben,
was hij met ééu sprong op den steiger.
Ben ik hier terecht? vroeg hij met
een angstig gelaa aan de twee irannen in de
Zeker m'jnheer, stamelde Niels ontzet,
U zult toch waarachtig den weg naar
uw eigen huis wel kennen, gaf Ghastly barsch
ten antwoord.
Dien ken ik ook wel ik ken hem
heel goed, fluisterde Wellingham en alsof hj
bij elke schrede een hem dreigend gevaar ont
week, sloop hj in gebogen houding den stei
ger af.
Die wordt ook leelijk door zjjn gewe
ten gep'a-gd, sprak Ghastly somber, maar hjj
heeft het dubbel en dwars verdiendbij God
dat hee't hij, en terwijl zij de jol afstootten,
haastten Niels en hij zich, de omgeving,
die hun met een vloek beladen toescheen, te
ontvluchten.
Intusschen was Wellingham waggelend het
park doorgeloopen. Met bevende handen ont
sloot hjj de deur z'.'ner villa en terstond be
gaf hij zich naar zjjn studeerkamer. Toen hjj
daar binnentrad, vond hjj er Cunning reeds,
die met esn angstige uitdrukking op het ge
laat vroeg
Wel, wat is er gebeurd Ik maakte me
doodelijk ongerust, toen m'ss Jane en Bruce
alleen terugkeerden van het jacht. j
Er broeit onheil, antwoordde Welling-
ham met de meeste kalmte. We moeten eens
bespreken, wat ons te doen staat.
nere bedrjjven van 30 tot 40 gemeten
(tegenwoordig veel beter voor den boer).
Dan zouden op dezelfde oppervlakte gronde
heel wat meer personen een goed bestaan
kannen vinden.
Nu Keizers en Koningen en President
van Republieken in koor, veel meer dan
vroeger, elkaar bezoeken en nu hunne
Ministers van de party zyn om zaken te
bespreken, noemen wij dat een gunstig
teeken des tjjds. Men vliegt elkaar niet
meer zoo spoedig in het haar, de zaakjes
worden meer zoo onder «een onderonsje»
bedisseld.
Vreemd maar niet minder in het be
lang van den lieven vrede, noemen wjj, dat
monarchen met hoofden van Republie
ken zoo gezellig coquetteeren. Zoo zagen
wjj den broeder van den Duitschen Kei
zer een bezoek brengen aan den Presi
dent der Vereenigde Staten van Noord-
Amerika. De PresiJent der Fransche de
mocratische Republiek toog met een paar
ministers naar St. Petersburg eu was de
gast van den Czaar, den alleenheerscher
van het Russische volk. Wederkeorig
bracht de Czaar een bezoek aan Pre
sident L 0 u b e t te Parijs. De Keizer van
Duitscbland en de Koning van Engeland
brachten een bezoek aan KeizirFrans
Jozef van Oostenryk en aan den Ko
ning van Italië, die op zyn beurt een
bezoek zal brengen aan president L 0 u b et
te Parys, terwyl maatregelen worden ge
troffen voor een bezoek van president
L 0 u b e t aan Italië.
Volgens de Messagero zal de Koning
van Italië drie dagen te Parys veitoeven.
Op den tweeden dag van zyn bezoek zal
VictorEmmanuel esn groote revue
bijwonen, en op den derden dag zal er
eene receptie plaats hebben van de Itali-
aansche colonie en een banket bjj graaf
T o r i 1 1 i.
De jeugdige KoniDg van Sjanje heeft
eveneens reisplannen. Het opmerkeljjke
van het druk besproken bezoek, door pre
sident L o n b e t te brengen aan Koning
Victor Emmanuel, is de stoute be-
weiing, dat de heer Loubet bjj zyne
komst te Rome, zonder de minste moei-
ljjkbeid te ondervinden, zal ontvangen
worden door den Paus. Dat balonnetje
wordt wel opgelaten, zelfs met dreige
menten gaan de praatjes hier over ver
gezeld, maar wy zyn vast overtuigd.dat
P i u s X geen andere gedragsljjn zal
volgen dan zyn onrergetelyke voorgan
gers.
Weer heeft de Fransche Kamer van Af
gevaardigden een aanvrage om autorisatie
vau 54 mannen- en 81 vrouwenorders
verworpen.
Een niet te kenschetsen geval doet
zich te Cöaollerault voor. De kloosters
Daar behoeven we niet lang övërTe
praten. 8.,op me maar een aardig sommetje
m de hand en als ik dan straks uit het ven
ster stap, hebt ge mjj voor het laatst gezien.
De gewezen stuurman van de //Emilia,/
kneep zijn oogen half dicht, alsof hg opmerk
zaam naar een klein voorwerp tuurde.
Hoeveel hebt ge zoo wat noodig vroeg
hjj.
Wel, beste man, zooveel als ge in huis
hebt. Als ge mjj geen honderdduizend dol
lars kunt geven, wil ik het ook wel een beetje
goedkooper doen.
En ge dan heen, zonder dat het je iets
kan schelen, hoe het met mjj afloopt
Ieder is zichzelf het naast.
Juist, ik zal mijzelf dan ook wel op
mjjn eigen manier helpen, sprak Wellingham
en zjjne lippen plooiden zich tot een sarcas-
tischen glimlach, niemand zal daarbij wat te
kort komen.
Ik hoop van ganscher harte, dat miss
Jane nooit het geheim van Mac Lear te we
ten komt, bracht Cunning in het middendie
wederom door hangen twijfel werd aangegre
pen en Wellingham door bedekte bedreigin
gen angst wilde aanjagen.
Mac Lear is al lang dood, antwoordde
de koopman, met eep zonderlingen blik voor
zich uitstarend. Maar laten wij nu de hoofd
zaak, namelijk het geld, niet vergeten.
(fVord vervolgd.)
