No. 5538
Donderdag 5 November 1903
28sle Jaargang.
t
QagBlaó voor &looró' on SBuió'vfLollanó.
't Wordt kinderachtig.
De weduwe Wendel en
hare kinderen,
8 U T 4 JV L A IJ.
BUREAU St, Jansstraat. Haarlem.
Landarbeiders.
Frankrijk.
Emile Combes.
Duit'chland.
Rüsland.
De toestand in de BalKanataten.
I
It
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
7oor het buitenland
Afzonderlijke nnmmers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Hoof dredacteur-Directeur W. KÜPPERS.
f 1,20
1,50
2,00
0,03
PBIJS DEB ADVEBTBNlIElï.
Van 16 regels .50 Cent
Elke regel meer7% r
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale Publidte, Etrangère
^AGTTE MA NOKT AGITATE G.L. DAÜBECo JOHN., F. JONES Suec. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
Wanneer zal tcch de linkerzijde onzer j
Tweede Kamer eens uitscheiden met haar
laten we zeggen, redeneeringen over j
het christelijke karakter van het Kabi
net In 't «Voorloopig Verslag» van wat j
de afdeelingen besproken naar aanleiding
van de Staatsbegrooting gaat het klein
geestig gedoe weer frisch zjjn gang.
Er werd o. a. gezegd, «dat de voor-
s'elling alsof ten gevolge van bet op
treden van dii Ministerie de christelijke
beginselen nu meer tot hun recht zou
den komen, tot dusverre niet door de
feitsn is bevestigd.
Men zou zoo zeggendaar behoeven
de anti-clericalen zich niet bezorgd over J
te maken. Dat is tjjds genoeg als de I
clericalen dat zelf gaan doen. En dezen j
zgn juist tevreden; zjj antwoordden ten
minste in de afdeelingen: dat de inge
diende wetsontwerpen bewjjzen, welke
groote aandacht het tegenwoordig Kabi
net schenkt aan de zedelgke en geette-
ljjke belangen des volks, voortvloeiende
uit zjjne erkenning van de beteekenis der
christelijke beginselen van ons volks
leven.»
Zoo gingen inde secties vraag en ant
woord steeds voort. Om nog een voor
beeld te geven: links werd gezucht: «Van
vrijmaking van het lager onderwjjs is
tot dusvene geen sprake», en «van een
specifiek christelijk streven naar heili
ging van den Zondag schjjnt afgezien.»
Die linksche bezorgdheid zou bepaald
aandoenlijk wezen indien van rechts niet
was geantwoord «dat de Regeering her
vormingen op het gebied van onderwjj<-,
blijkens de reeds verschenen weteontwer
pen a'lerminst wenscht te verdagen» en
dat «de wet, die gelegenheid geeft tot
nst op Zondag, de heiliging van dien
dag zal mogeljjk maken.»
Eenmaal door dit, om het zoo eens
te noemen «cbristelgk steekspel» he en,
zou men denken dat in het Voorloopig
Verslag de groote beginselen ter sprake
zouden komen. Maar neen, het Lljjlt
kleine critiek. Alsof de linksche Kamer
leden zalf niet weten, hoeveel werk er
aan een wet vast zit, klaagden zij: «'al
van aangekondigde wetsontwerpen zgn
niet ingediend». Natuurlgk hadden de
vrienden der Regeering hun antwoord
iraar voor 't grijpen «Dat sommige
aangekondigde wetsontwerpen niet zgn
ingediend, vindt h. i. zgn verklaring in
de gebeurtenissen van het vooijaai; nu
reeds te klagen over het uitblijven van
FEUILLETON,
15.
Vervolg.)
Kom, mijn jongen, dan gi an wij nu naar
binnen. Daarop nam hij Frits bij den arm en
leidde hem naar de lage kamer, waar bet ont
bijt gereed stond.
De oude Gaspard ging naar juffrouw Ca-
thariua toe, die hjj in de keuken druk bezig
hoorde. Weldra kwam hij terug, ging bij de
tatel zitten, nadat hij Frits een zetel aange
wezen bad, wel tien pas verder, schonk zich
een glas wijn in, dat hij langzaam met kleine
slokjes leegdronk, als iemand, die wat op zijn
verhaal wil komen, en terwijl hij een ouden
haan begon te ontleden, sprak hjj op vader*
lijken toon
- Frits, mjjn jongen, ik ben tevreden
°ver u.
Te arme klompenmaker gevoelde eene
vreugde, die men het best zou kunnen ver
gelijken hg het gevoel, wat een soldaat onder-
vindt, als hij door zjjn chef in het gelid voor
a' zijne kameraden geprezen wordt.
Jk heb er op gestaan, vervolgde de oude
'«spard, om u zelf mijne meening te zeggen
°ver nw gedrag. Gjj zijt niet alleen eerljjkj
zoo gewichtige ontwerpen als de arbeids
wet en de pensionneering tegen ouder
dom eu invaliditeit, leek hun voorbarig.
Dat do Rsgoering aan dit laatste de ziek
teverzekering liet vooratgaan, keurden
zij goed, nu gebleken is, dat het brengen
van kleine 0Dg6vallen onder de onge
vallenverzekering in de practijk tot be
zwaren aanleiding geeft.
Men ziet dat de kleingeestige critiek
vau links nog haar nut heeft gehad door
het uitlokken van deze verklaringen der
rechterzjjde, die uitvoerig het beleid der
Regoering verdedigde. Maar daar wordt
de critiek zelve toch niet beter mee,
vooial niet, wijl ze op dezelfde groot-
scheeptche wijze nog wat werd voort
gezet.
De volgende reeks glieven toch betrof
de zoogenaamde reactionaire deden der
Regeering. Nu, dat lgstje kennen we
eigenlgk wel, vooral als we even denken
aan de staking en al wat daarop volgde.
Maar verrast stonden we er toch van op
te kjjken, dat «censuur op srhoolbiblio-
theken»ook al reactionair is. Eerst wordt
er geklaagd, dat de Regeering haar cbris
telgk karakter niet toont; iu tt^de even
wel van nu de «censuur» aan te halen
als een staaltje van dat karakter, wordt
die daad door iederen christen toege
juicht voor reactionair uitgekreten,
't Is waarljjk d:en linkerkant niet spoe
dig naar den zin te n aken. Men zou
minstens mogen verwachten, dat ook daar
zooveel liefde school voor de jeugd, om
haar te willen vrgwaren tegen veile per-
producten, 't Schjjnt evenwel auders te
wezeu.
Nog werd de Regeering paitjjdigbeid
bg benoemingen verweten, welk verras
send verwijt aan de leden van rechts
zeer ad rem deze tegenwerping o ït'o' te;
«dat de benoeming van medestanders van
het Kabinet vermoedelijk opva't, omdat
zjj vroeger weiden voorbijgegaan.» Zoo
is het. En te eer kon dit antwoord wor
den gegeveD, wgl van links geen feiten
werden genoemd, waa uit zou kunnen
blijken, dat de Regeering ongeschikte
medestanders boven geschikte tegenstan
ders had voorgetrokken. Alleen was juist
deze aanmerking, dat de socialisten wor
den voorbijgegaan, 't Ligt voor de hand,
dat de R-geering er niet aau kan den
ken, de uitoefening van het gezag of het
steunen hiervan kan toevertrouwen aan
personen, die er zich op toeleggeu h6t
gezag te ondermijnen.
Esn volgende klachtenreeks betreft het
financieel beleid der Regeering, waarbjj
vlijtig en handig bij het werk, maar gij zijt
ook een moedige jongen.
Frits beproefde vergeefs eenige woorden te
stamelen.
Geea valsclie bescheidenheid, mijn jon
gen, vervolgde de grijsaard, gij zijt bovendien
ook een goede zoon, een van die godvruch
tige en gehoorzame kinderen, zoo-ds iedere
moeder ze hebben wil. Ja, ik zou niet vreezeu
dit voor alle bewoners van het dorp te ver
klaren. Gelukkig demoeder, die zulk een zoon
bezitgelukkig de baas, die zoo'n werkman
in dienst heeft
Frits, die zich beschaamd gevoelde over al
deze lofuitingen, beproefde de woordenvloed
van Melzer te stremmen.
Gjj overdrjjtt buurman, er zgn nog ge
noeg anderen, die beter zjjn dan ik. In elk
geval doe ik niets meer, dan mijn p'icht mij
gebiedt.
Melzer zag hem met een soort van bewon
dering aan.
Gij w It u vergeefs vernederen, gij hebt
eene plaats in mijn hart veroverd en niemaud
zou u daaruit kunnen verdringen, Ja, mjjn
jongen, ik erken uwe rechtschapenheid, en
ik weet, dat, al bemin ik u als mgn eigen
zoon, gij niet in staat zijt misbruik te maken
van mjjn vertrouwen in en mijne vriendschap
voor u.
Misbruik maken van het vertrouwen en
de liefde vaD den vader van Gretly I ant
woordde de jonge man vol vuur, en in welk
opzicht f
Moet ik u mijn hart blootleggen, Frits,
men zich echter ook bepaald tot wat
scheimutseliDgen over protectionisme en
zuinigheid.
«Scherrautselinger,» ziedaar het karak
ter der afdeelingsbesprekingen geken
schetst. Een groote slag werd er niet
geleverd, groote quaatties werden zelfs
niet besproker, alles bepaalde zich tot....
Doch laten wjj nu even een liberaal or
gaan laten spreken, waaraan men mis
schien eer geloof zal schenken dan aan
een Regeeriogsgezind blad. De «Nieuwe
Courant» zeide o. a.
//Op bieede benen heeft het debat inde
afdeelingen der Kamer zich niet bewogen.
Missen wij dientengevolge met vreugde te
politico-theologische woordenwisselingen
waarin men zich in de laatste jaren bij de
ze gelegenheid placht te vermeien, de klei
ne feitjes en knipseltjes, in groepjes bjjeen-
verzameld, nemen er nu naar onzen smaak
wel een te voornaam gedeelte van in be
slag. De toon is kibbelziek en toch mat
//In 't algemeen verliest de takiiek, om
eiken maatregel van wetgevenden of bestu-
renden aard, die door dit Ministerie w/rdt
voorgesteld of uitgevaardigd, den toetssteen
der //christeljjkheid,, aan te leggen, allengs
haar waarde,//
Aldus het Haagscbe orgaan, dat na
tuurlgk vau zgn liberaal standpunt de
geleverde Sectie-kritiek niet geheel ver
werpt, maar toch hoopt, dat de open
bare beraadslagingen ons zullen verschoo-
nen van een herhaling van dit «kibbel-
veislag.»
We gaan hiermede accooid. Want
heusch, heeren van links, al die oude
koeien ielkens uit de sloot Ie gaan halm,
dat wordt bepaald kioderach'ig.
Onder het gesprokene op den Breda-
schen Katholieken lag lezen we deze
woorden van den heer Kuypers te
Stampersgast. «Niet alleen in groote plaat
aen moeten katholieke werklieden ver eeui-
gingen worden opger'cbt, doch oo k in
kleine plaatseD, op het platte land. Daar
vooral zgn de loonen slechtgeregeld. Wjj
moeten ook zorgen voor de armsten der
armenen de heer Mol hing ons het
tafereel op van geziene ellende, van een
arbeidersgezin te Schjjf (N. Br.) waar de
vader ziek was en waar een totaal ge
brek was aan alles. I n bet Centrum van
26 October 3eblad, stond weereen draaie
rig en knoeierig ingezonden stuk vanL.
V. en T. te H. (mitialen-rgkdon;) t-gen
onze artikelen van 19 September en 13
October. Het blgkt wel duidelgk datonze
artikelen eene .wonde plek hebben geraakt
eu dat sommige menschen, die omriugd
van armoede zich iu weelde baden, toch
nog schaamtegevoel bezitten. Dit laatste
mijn vriend, vervolgde Gaspard, terwijl hij
zjjn glas nu geheel ledigde.
Kunt gjj mijn geheim bewaren Mag ik op
u rekenen
Tot aan mijn dood, vader Melzer.
Welnu dan, vervolgde de grjjsaard,
terw .1 z'.'ne stem tot een zacht gefluister
daalde, gij gelooft raisscbieu, dat ik een
gelukkig huisvader ben. gij denkt, dat mjjn
kind mjj geene zorgen baart, dat ik haar wil
kan leiden, zooals ik goedvind, dat zij niet
in staat is zich tegen mijn vaderlijk gezag te
verzetten
Zeker geloof ik dat, antwoordde Frits
zeer verwonderd, Margaretha is een zachtaar
dig en volgzaam meisje.
Ja, als zij niet beminde, v rvolgde Mel
zer, maar de liefde heeft bezit genomen van
haar hart, en het ongelukkige kind weet zich
ze've met meer te beheerschen.
Het zou dus voor mij een groot verdriet
zjjn, a's zij een man beminde, die harer on
waardig was, een man, zonder rechtschapen
heid, zonder eer Maar zoo ver is het
gelukkig niet gekomen, want gjj mjjn jongen
zijt het voorwerp van deze zonderlinge gene
genheid.
Frits lette met op deze laatste woorden en
met een gelaat, stralend van vreugde, riep
hjj uit
O, wat doet gg mij daar een pleizier,
goede vader Gaspard
De oude Melzer begon met meer dan ge
wonen moed, aan een der taaie pooten van
den haan te kluiven, het vleeseh wilde niet
aan het adres der initialen-ridders. Hier
mede is het debat gesloten.
Het onde houd van graaf Lams dorf,
den Russ schen minister van Buiten'and-
scbe Zaken, met ?gn Franschen Co'lega
Jelcasséte Parjjs, heeft tot resutiaat
verkregen dat Frankrijk en Engeland al
le verwikkelingen in het verre Oosten
zullen tegengaan. De minister D el c a s-
s heeft ook beloofd de Oostenrjjksch-
Russieche politiek ten opzichte van Ma
cedonië te ondersteunen. Rusland zal daar
tegenover aan de Fransche Republiek zjj-
ne zedeigke ondersteuning verleene i voor
de oplossing vau verschillende in'ernatio-
nale moei'ijkkeden.
Graai L a m s d o r f f zal den Czaar bg
zjjn bezoek aan keizer Wilhelm te
Wiesbaden vergezellen.
De gloriezon van dezen beruchten kerkver-
volger begint te verduisteren. Een deel van
zijn getrouwen beeft hem bij de stemming
over het voorstel-Lanquinau tot geleidelijke
afschaffing der onder pre'ecturen, waartegen
Combes zich verzet had, in den steek ge
laten, zoodat Lanquinau's voorstel aan-
genomen werd met 3 stemmen meerderheid.
iCombes werd boos en men gelooft, dat
hjj er over denkt om heen te gaan, wat na-
tnurljjk een geluk voor de Fransche Republiek
zou zgn, tenzjj nog een grootere papenvreter
zjjn plaats inneemt.
De Figaro is er zeker van dat Combes
zal aftreden, doch niet dadelijk. Aan een zij
ner vrienden verklaarde de minister-president
dat hjj thans, b'j het begin van het begroo-
tiogsdebat, geen ministerieele crisis wilde ver
oorzaken. Aan de vier groepen der meerder
heid zal hij te kennen geven dat hg de por
tefeuille wenscht neer ie leggen na het slui
ten van deze zitting, dat is dus tegen Kerst
reces. Als redenen geeft de Figaro op het aan
nemen van het voorstel Lanquinau en
de debatten over de opstootjes aan de arbeids
beurs. Het is hem toch gebleken dat hjj niet
meer rekenen kan opzijn vaste meerderheid.
Wjj zijn het met de Figaro in zooverre
eens, maar meenen verder te zien De Kerk-
vervolger begrijpt, dat hij zich iu zijn hatelijk
optreden onmogelijk heeft gemaak». Letten wjj
1 eens op dat hij, zoo niet nu, dan toch de eer
ste gelegenheid zal te baat nemen o n te reti-
reeren.
Een giOot geleerde maar tevens klein
«Cultui-kampfer», een papenvreter van
hit njjdigste Boort,professorTheodoor
M o m m s e n, is te Charlottenburg aan
een beroerte overledeD.
Professor M o m m s e n was een groot-
geleerde, hg doceerde reeds op jeugdigen
leeftyd aau de universiteiten te Zurich,
Bres'aa en Berlijn, en trad daarna op
als s cretaris van de Academie van We
tenschappen te Berljja.
In de Kamer van Afgevaardigdeu waar
in 1873 zgn intrede deed, had hjj meer
dan eens ernstig verschil van opinie ie
loslaten en het scheen wel, dat zjjne gele tan
den er in vist zouden blijven zitten. Toch
slaagde hjj er in, er bjj te voegen
W ilt gjj wel gelooven, dat het eenig
verlangen, de eenige gedachte van dit dwaze
kopje is eens uwe vrouw te worden
Goede Gretly, fluisterde Frits, en er
waren nog wel booze tongen, die beweerden,
dat zij trotsch en hoogmoedig uit haar school
zou terug komen Hoe slecht men haar toch
kende. Wat mjj betreft, ik heb nooit ran
haar getwijfeld.
De grjjsaard deed, of hjj hem niet hoorde:
hjj legde met een diepen zucht den half af
gekloven poot op zjjn bord neer, en den jon
gen klompenmaker strak aanziende, zeide hjj
tegen hem:
Welnu, mjjn jongen, hebt gjj geen
medeljjden met 'mgn verdriet? Gij ziet, dat
gij de toekomsthet lothet
geluk van mgn teer bemind kind in handen
houdt.
Frits stond op en op hartstochteljjken toon
riep hij u't.
O, haar geluk zal in geeDe slechte han
den zijn, vader Gaspard. Gjj hebt gezegd,
dat ik een bskwaam en jjveng werkman ben;
nacht en dag zal ik werken, dat de armoede
onze woning niet binnendringt en haar schoon
gelaa doet verbleekengij hebt gezegd, dat
ik een goed zoon was, ik z»l mgne vrouw
met hetzelfde vuur en dezeltde standvastig
heid beminnen, waarmede ik altjjd mijne moe
der bemind heb. Gij hebt gezegd, dat ik
moedig was, welnu zoodra ik de hand van
Bismarck, tengevolge waarvau hij in
1882 aftrad.
Vooral als geschiedvorscher is hg be
kend. Zjjn R >meinsche geschiedenis is een
standaardwerk, dat iu verschillende talen
bewerkt werd en zgn auteur grooten roem
bezorgde.
In de politiek was hg voor het samen
gaan van de liberalen met de socialisten
tegen de «reactie.»
En de «reactie», dat was in zgn oog
vooral het Centrum, dat waren de gehate
«Ultramontanen».
De O verledens haatte de Roomsch Ka-
tholieken, tot verveloos heeft dezr man
getracht het geloof onvereenigbaar te ver
klaren met de wetenschap en of men
hem nu al honderdmaal betvees dat het
geloot en de wetenschap ééu zgn, prof.
M o m ra s e n kwam telkens opnieuw aan
dragen met zjjn versleten theorie, telkens
weer op hoogen toen verkondigen, dat
het oule geloof met de wetanschap in
Btrjjd is.
Moge de goede God ia zgn oneindige
barmhartigheid den grooten geleerde, wien
de ware wet nschap hier beneden ontbrak,
daarboven ge.sad'g zgn.
Zaterdag heeft te Warschau een bloedig
treffra plaats gehad op bet Stadhuis bjj
gelegenheid van de verza ueling der re-
cruten.
Ongeveer -ijfhonle-dI-uaëtieten kwamen
in opstand tegen de gendarmerie. Aau
beide zjjd n werden ongeveer 40 perso
nen g wond van wie velen doodeljjk.
Tal van personen werden iu hechtenis
genomeD.
De Frankf. Ztg., die uit Posen een te
legram ontvangt omtrent het gebeurde,
voegt eraan toe, dat meu de bevestiging
dezer tjjding dient af te wachten, daar
Poolscbe bladen vaak ovfrdre'en berich
ten bevatten, waarin kleinigheden soms
opgeblazen worden tot Bcbokkende ge
beurtenissen.
Het oproer is zoo goed als onderdrukt
en de toestand in Macedonië is hetzelfde
gebleven. Er valt geen verbetering waar
te nemen. Wordt het nieuwe hervormings
plan ingevoerd, dan blgkt reeds nu, dat
de bevolking er zoo goed als niets bjj
zal winnen. De nieuwe Bulgaarsche di
plomatieke agent T e s k o f i, sprak dsn
ook als zgu overtuiging uit, dat de op
roerige beweging zal bijjven brstaan.
Daar de winter nadert levereu de op
standelingen de wapenen in, maar het
Bulgaarsche volk kan dien toestand niet
langer verdragen eu alhoewel men weet,
hoe noodlottig een oorlog zou zgn zal men
gedwongen wordenten slottezjjn toe vlucht
te nemen tot de wapeuen. Zelfs al zou
Bolgarjje worden verslagen dan ware dit
beter dan de economische ciisis, welke
nu ontstaan is door ketonderhouden van
160,000 Macedonische vluchtelingen in
Gretly in de mjjne houd, zal niemand het
durven wagen haar te beleedigen of lastig te
vallen.
Gij houdt dus wel veel van haar
vroeg de oude man met een spottenden glim
lach.
Wat esne vraag! antwoordde Frits eenigs-
zins drittig.
Eravo, goede jongen, zeide Gaspard
terwijl hjj deed ot hjj een traan wegveegde,
die er niet was Het verheugt mij, den grond
van uw hart te kennen. Nu ik zeker ben, dat
ik mjj over uwe toewjjding aan het geluk van
Margaretha niet vergist heb, zult gjj mij wel
willen beloven en zweren,
Alles wat gjj wilt, vader Melzer.
Niet al'een niets te beproeven, om de
hand van mijne dochter te verkrijgen, maar
ook, om mij te helpen, haar van dezen dwa
zen hartstocht te genezen.
Frits staa-de den grijsaard aan met ver
wilderde oogen en ontstelde gelaatstrekken.
Van dezen dwazen hartstocht genezen?
wat bedoelt gij daarmede? Ik begrijp u niet.
Die dwaze hartstocht in hare liefde voor
u, mijn jongen, d. w. z. de lielde van een
m oi meisje, dat eenmaal een aanzienlijken
bruidschat zal hebben voor een schoonen jon
gen, die niets bezit dan twee krachtige han
den om zjjn broeder en zijne mooder te onder
honden, en die aan zijne vrouw niets kan aan
bieden, dan sckulden, ellende en ziekte.
Wordt vervolgd.)
I