No. 5541
Maandag 9 November 1903,
28ste Jaargang.
ÏÏ)ag6laó voor <3fGooró'on £Euid-<Jlol/anó.
Twee nieuwe stelsels.
De weduwe Wendel en
hare kinderen.
8UITHMLANÜ.
8ï£L BUREAU St, JanB8traat. Haarlem.
a. Ze zijn nog hetzelfde
Amerika.
Engeland.
Frankrijk.
Italië.
Cofttenrjjk-Hong&rUo.
De toestand in de Baikanstaten.
abonnementsprijs:
Per 3 maanden voor Haarlem
f 1,20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post 1 ;50
7 oor het buitenland 2J90
Afzonderlijke nummers0;03
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Hoof dredacteu r-D irecteur W. KÜPPERS.
Van 16 r
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Elke regel meer 71^
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant,
50 Cent
AGITE MA NON AGITATE
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PubliciteEtranqhre
G.L. DA 11 BE Sf Co JOHN., k. JONES Succ Paris 31 bis Faubourg Montmartre
Nieuw is hier maar betrekkelijk. De bei
de stelsels toch, die wij bedoelen, bestaan
en floreeren in het buitenland, zoodat ze
alleen in zoover.e nieuw kunnen genoemd
worden, dat ze in ons land nog geen
toepassing^ vonden. Krijgen echter minis
ter Kuyper's plannen hun beslag,
dan zullen we er hier ook spoedig kennis
mede maken, 't Is daarom, dat we ze on
zen lezers even wenschen voor te stellen.
Die stelsels zijn
lo het Elberfelder stelsel van armen
verzorging, dat zijn toepassing zal vin
den in de nieuwe Armenwet
2o. het Gottenburger stelsel van drank
verkoop, tot welks invoering de nieuwe
Drankwet de gelegenheid zal openen.
Over beide een kort woord willende zeg
gen, kunnen we over h°t Elberfelder
stelsel al hed beknopt wezen. Wat im
mers is het geval. Wat geprezen wordt
als een practitcae vondst van de Duit-
scherr, bezitten wy al lang in oaze St.
Vincentius-vereenigingen. Het Eiber lei
der systeem berust eenvoudig hierop, dat
de armenverzorgers geen onder-tand ver-
leenen dan na persoonlek een onderzoek
te hebben ingesteld naar den toestand
der te bedeelen personen juist de
manier dus, waarop de Vincentianen pl -
gen te werk te gaan.
Natuurlijk zjjn daarvoor veie armen
verzorgers noodig. Te Elberfeld werden
dezen aldus ingedeeld éen persoon zorgt
voor vier gezinnen; vee tieu armver-
zorgers, die dus 64 gezinnen onder zich
hebbeD, vormen een «Bezirk», dat om de
14 dagen vergadering houdt ter bespre
king van de belangen der bezochte ge
zinnen. Alle «Bezuke» bjjeen ttaan on
der leiding van een centiaal comité, be
staande uit den burgemeester of tea we'-
houder, vier Raadsleden en vier door den
Raad benoemde burgers.
leder onzer staat nn natuurlgk de
werkwijze der Elberfelder armenverzor
ging duideljjk voor oogen, zoodat wjj
alleen dit nog willen zeggen van de re
sultaten de gevallen van bedeeling wer-
deu zeldzamer, doordat onwaardigen niet
in aanmerking kwamende uitgaven
werden geringer, doordat niet langer in
den blinde werd gegevende bedeelingen
werden teu gevolge van een en ander
billijker en raimer.
We zyn nieuwsgierig naar de toepas
sing vaa dat stelsel in ons vaderland, waar
de armeuvt rzorging nog maar al te veel
FEUILLETON,
18.
Vervolg.)
Mnar de jonge snaken strooiden onverbid
delijk gehakt Blroo bij haar voor de deur, die
weigerde wat te geven dit kwam overigens
zelden voor.
De bewoners van Nordstetten in hnnne
mooiste kleeren uitgedost liepen in de e
vrooljjke drukte heen en weer, die het klok-
kespel overstemde. I e zon scheen met hare
heldere stralen dit sehoone Meifeest te w illen
opluisteren.
Maar weldra werden de straten al door een
onzichtbaar wonder ontvolkt bjj een nieuwtje
dat van mond tot mond ging, en binnen wei
nige oogenblikken was het kleine marktplein
opgepropt met menscben.
Groepsgewijze hadden zij post gevat voor
de woning van den rijken Gaspird Melzer, en
bewonderden stom van verbazing een reusach-
6gen Meiboom, van onder tot boven omwon
den met roode linten met zilveren loovertjes
bezaaid en daar tusschen waren veisch ge
plukte bloemen gestoken, Vooral de rozen
waren er met kwistige hand aangebracht,
leder vroeg zich vol verwondering af door
te wenschen overlaat. Moge meu er niet
minder goede lesultaten mede bereiken
als te Elberfeld en in alle overige pl mt-
sen, waar htt toepassing voni. Om de
invoering te bevorderen en te vergemak
kelijken, zullen de Vincentianen gaarne
hun voorlichting verschaffen.
Nu h t Gotteuburger stelsel. Hoofddoel
hiervan is! de kleinhandel in sterken drank
te stellen in handen 'van personen, die
by den verkoop geen belang hebben en
dus geen aanleiding hebben, om tot drin
ken aan te sporen of te verlokken. De
bereiking van dit doel werd het eerst
te Gottenburg (Zweden) nagestreefd door
den drankYerkoop toe te veitrouwon aan
maatschappijen, welke n.et beoogden het
maken van winst doch uitsluitend het
belang van het publiek. Haar ideaal stre
ven is
1. een drankverkoop te organiseeren,
waarby de egoïstische begeerte Daar winst
die natuurljjk naar een veelvuldig drank-
verbruik streeft, uitgesloten wordtdit
do el wordt bereikt, door de zetbazen een
vait houorar ium toe te kennen, zoodat
zij geen belang hebben bjj me. rderen
omzet
2. de door den veikoop gemaakte wimt
zooveel mogeljjk to besteden tot heil vau
die maatschappelyke klasse i, wdlke vooral
sterke dranken gebruiken en die daardoor
uit den aard der zaak het meest schade
lijden
3. de behoorlyke naleving der wette
lijke bepalingen, diu vermindering van
drankmisbruik beoogen, te bevorderen
4. de tapperyen te veranderen in rui
me, heldere, goed ingerichte eetzalen,
waar de arbeiders, die zich moeten ras
ta ure eren, niet tot het gebruik vau spi
ritualiën verlokt worden.
Alleen het tweede punt vraagt natere
toelichling. De Zweedsche wet (die nog
heel wat strenger is, dan onze nieuwe
drankwet) bepaalt, dit aandeelhouders
van draukverkoopmaatschappyen slechts
5 percent ranhuu kapitaal mogen genis
ten; de rest van de batige saldo's komt
ten goede aan de publieke kas en kan
das besteed worden tenbate der kringen,
welke tot het maken der winst het
meest hebben bijgedragen.
Dit stelsel werkt, onder wettelijk gere
geld toezicht vau overheidswege, zeer goedt
verspreidde zich dan ook van nit Gottec-
burg over meerdere Zweedsche steden en
vond vooral veel toepassing in Noorwe-
wegeD, waar het in vele plaatsen conse
quent wer^ doorgevoerd. Om de werking
uiteen te zetten, mogen hier eenige be-
welk toovermiddel men in eu enkelen nacht,
nu deze reeds zoo kort duurden, er in ge
slaagd was, om dezen reusachtigen boom zon
der behulp vau een paar paar!en te vervoe
ren. Er moesten minstens zes mannen eu twee
paarden aan geho'pen hebben, de schuldige
moest moest dus onder de jongens van Nord
stetten medeplichtigen hebber, of uit een der
omliggende dorpen. Was dit niet zoo, dan had
een der booze geesten den Meib.om geplant,
Velen waren deze laatste meening toegedaan
En werkelijk, als de duivel dit werk niet ver
richt had, welke jongeling zou dan zoo stout
moedig geweest zjjn, om uit het bosch een
pijnboom te halen, waarvoor hij onget vi,feld
gestraft zou worden Wie zou hem dus, na
hem eerst uit het bosch ontvreemd te hebben,
waarop eene boete stond van vijf en twintig
francs als minimum en van drie of vier maan
den dwangarbeid als m.xiraum, in de on-
middeRke nabjjheid van het gemeentehuis
hebben durven planten En de menigte, die
altijd verzot is op wonderbaarlijke dingen,
maakte allerlei gissingen met betrekking tot
deze zaak.
Frits liep met een onbezorgd gelaat tus
schen de gioepsn door, terwijl hij naar de ge
sprekken der jongens en meisjes luisterde, zon
der een oog af te houden van het raam van
Margaretha, waarvan de blinden van binnen
nog gesloten waren.
Wat Melzer betrot, die was gewoon om veel
vroeger op te staan, dan zijn kind. Hij was
dan ook reeds lang op en bezig om zijne re
keningen op ta maken zonder zich te bekom-
langiyke cijfers volgen, medegedeeld in
een rapport, uitgebracht in den «Volks
bond tegen Drankmisbruik». We lezen
daar 0. a:
z/le Gothenburg nam de maatschappij «Gü-
teborgs Utshiinknings Actie Bolagv vooreerst
de 39 vr(je vergunningen over en kocht er
nog een bij van den bezitter. Later, toen de
vjorstad Mayorna bjj Gothenburg werd inge
lijfd, kreeg zij nog de beschikking over een
12 tal; 16 vergunningen liet zij over aan so
ciëteiten en voorname restaurauts18 liet zij
ongebruikt. De 18 overige werden door haar
tot volkskoffiehuizen ingericht. Op 30 Sep
tember 1901 bezat de vereeniging reeds 61
vergunningen, waarvan 18 ongebruikt bleven,
25 werden geëxploiteerd door sociëteiten, ho
tels en restaurants, (die daarvoor 80,900 kronen
betaalden), 4 werden tot eetzalen ingericht, de
overige 14 voor eigenlijke tapper jen behouden.
Van de 30 slijterijen behield de maatschappij
er zelf 7 de 23 overige deed zjj over ann
de wjinkoopersfirma's ten behoeve van den
handel in betere spiritualiën.
Er zjjn dus in Gothenburg met 123977 in
woners 14 tapperijen en 7 sljjter Jen waar de
arbeidende klassen het door haar gebruikte
koopen. Het aantal veroordeeliugen wegens
opeDbare dronkenschap, dat in 1855 bedroeg
138 op de 1000 inw. daalde in 1901 tot 42.
De onkosten bedroegen in 1901 383.277 kronen
die dus van de gemaakte winst moesten wor
den voldaan, w.arna uog een bedrag vau
921,576 kronen tot verdeeling overbleef. Dit
geld strekt nu tot 3tijving der openbare kas
sen.
Dat ook elders in Zweden het stelsel gun
stig werkt, blijkt uit de volgende cijfers die
voor Stockholm gelden In 1901 bedroegen
de onkosten voor de exploitatie 990,917 kr.;
weet, welke belangryke gevolgen we er in
ons land nog van beleven, vooral wanneer
de vereenigingen fotdrankbestrijding zich
krachtig blijven ontwikkelen.
In ile eerste dagen,toea Newman, la
ter Kardinaal van de H. Kerk, tot het
katholic sme was overgegaan, koesterden
vele Anglicanen de hoop, dat by oog wel
tot de Staatskerk zou terugkee-en, en zjj
strooiden voortdurend berichtj"s rond, dat
hun verlangen reels waarheid gewo den
was. Aldus bracht men de openbare mee
ning op een dwaalspoor. Dit is reeds een
halve eeuw geleden. En de Anglicanen
van heden zyn nog juist als hunne vade
ren. Thans is er weder een groote be
keerling, die de Staatskerk zoo gaarne
onder hare vleugeleu zag terugkeeren,
een ydele hoop. De Eerw. heer Ba si-
lius Maturin, een van Engelands
groote kanselredenaars, is tot de Moeder
kerk teruggekeerd. En weer zien wij da-
geljjks berichten over hem als voor een
halve eeuw overNe wm a u.DeEerw. heer
M a t u r i n heeft het eindeiyk goed ge
vonden eens formeel die geruchten tegen
te spreken. Hy schrylt: «Ik hib in de
katholieke kerk alles gevonden wat ik
verlang en ik voel rcjj vo'maakt gelukkig
en smaak vrede. Sinds den dag, waarop
ik het besluit nam om mijne dwaling af
t? zweren, bestaat de Anglicaansche kerk
voor my niet meer.» Nadien hebben nog
een aantal Anglicaansche geestelyken de
dwaling afgezworen.
Z. Em. kardinaal Gibbons hetft een
de winst beliep 240,037,636 kr Het verbruik lan 'z' ^J "pTu'^X 7°
per hoofd der bevolking was in 1876 fvóór Univer'sitei't te Washington ten zeerste
het Gothenburger stelsel daar was ingevoerd) aanbeveelt. Zjjne Heiligheid spreekt van
OA KA 1 on I 1 C 1 1 1-X 11 'L 1 0 f MU
26.56 liter; in 1901 16.47 liter.
We meenen hiermeie voldoende te heb
ben verklaard het stelsel van drankbestrij
ding, t°t toepassing waarvan minister
K u y p e r voor ous land de gelegenheid
wil openstellen.«Gothenburgennaatschap-
pjjen» kunnen hier beginnen met 5 «ver
gunningen,» die vrjjgebomen zijn eo zij
genieten by 't verbrygeu daarvan de voor
keur boven alle andere aanvragers, de
weduwe van een ovi rieden vergunning
houder echter uitgezonderd deze blyit
voorgBan.
We verwachten catuurlyk niet, dat
Gottenburgervereenigingen hier terstond
bjj msiiigte zullen ontstaan; 't kan zelfs
een besluit, onlangs door de Bisschoppen
mtt het bestuur der inrichting belast ge
nomen, om in alle kerken des lands, ge
durende tien jareD, den eeisten Zondag
van den Advent, eene collecte te doen
opnemen voor de Universiteitde Paus
keurt dit besluit goed.eo drukt de hoop
uit dat alle Bisschoppen dit plan zullen
uitvoeren en het volk op milde wjjze
zal bjjdragen tot het onderhoud der
Universiteit, Het pausr-ljjk schryven be
vat overvloedige bewjjzen van het belang
dat de H. Vader in de inrichting stelt.
Na onderzoek schjjnt miss Hickman
zelfmoord te hebben gepleegd door het
innemen van morfine. De dokteres had
de morfine gebroikt door inspuiting of
O - uvui lUipulllUg UI
zyn, dat er vooreerst niet éeu wordt opge- door ze in ,e nemen, of door bilde, zoo
richt. Dat is evenwel geen reden, om de vfk'aa,de de heer Stevenson, die
- - als deskundige de lijkschouwing heeft
toepassing van het voortreffeljjk beginsel
niet we'teljjk mogelijk te maken. Wie
meren om het leven, dat van het marktplein
tot hein doordrong.
Mair 't duurde niet lang, of hjj sprong
van zijn z tel op toen hg den top van een
met linten versierden Meiboom bemerkte. I'oor
den wind h'en en weer bewogen, wapperden
ze tegen de venster kozijnen als om hem te
tergen.
Hij werd bleek van toorn, want een Meiboom
voor het huis beteekende altijd een vrger voor
de dochter.
Wie, riep hij woedend uit, heeft de on
beschaamdheid ge af een pijnboom vlak voor
de deur van mijn ouden toren te plaatsen
onder de oogen van mijn kind, dat nog bijna
eene vreemdelinge is in het dorp en met nie
mand verloofd.
Hjj begon er over na te denken.
Erits zal het zeker niet ge laan hebben. De
zoon van La Marannclé is een arme klom
penmaker, die zich znlke verkwistingen niet
veroorloven kan. Een enkele jongen zou, dunkt
mij, zich het recht hebben mogen aanmatigen
om Margaretha deze buide te brengen, n. i.,
de zoon van mijn ouden vriend van Hoblin-
gen maar hjj kent mijne dochtei niet, hij
beeft haar zelfs nooit gezien, want in p'aats
van naar Nordstetten te komen, moest hjj gis
teren overhaast vertrekken naar Mayence, waar
zjjn bankier gestorven is O, maar ik zal den
bedrjjver van dit ongehoorde feit wetei te
ontdekken, en dan zal ik hem daarvoor laten
boeten
Hij trok haastig de oude groene jas aan,
die Frits den vorigeu dag niet bad willen
verricht. In de ingewanden van het lijk
zyn sporen van morfine gevonden.
hebben, daarop plaatste hjj zich achter zijn
kijkgat, loerde als een vos tusschen de tralies
door, terwijl hjj naar de gesprekken der aan
wezigen luisterde. Dit spionneeren veroorzaak-
te hem lang geen pleizjer, want hij hoorde
zjn naam noemen met toevoeging van wan
luidende bijvoeglijke naamwoorden.
Daar men niet wist, dat hij zoo dicht in
lucht1 Wa9' Sltf iedör Z'a hart een9
Wat is die oude duitendief toch ge'uk-
kig, dat hij zoo'n schoonen Mei voor zjjn ver
vallen slot heeft staan, hoorde men hier.
't Is alles al weer voordeel voor hem,
klonk het elders, de schuldige moet de boete
betalen en Melzer kan den boom houden.
Deze goede, kleine Gretly heeft er geen
vermoeden van gehad: dat de vervloekte vrek
haar den dag voor het Meifeest uit de school
teruggebracht heeft in de hoop. da' een der
dorpsjongens dwaas genoeg zou zjjn, om haar
een boom uit het bosch aan te bieden, on
danks de strafbepaliugen en nog wel een
met linten nog mooier dan die eener herto
gin-
Hij is zoo slim en leelgk als een aap,
zoo'n gierigaard.
Nu kan hij juffrouw Catharina haar loon
uitbetalen in linten en dan houdt lig nog
brandhout voor den winter over.
En groen hout is juist iets voor hem,
al w:l het niet best b anden, het duurt toch
zooveel te langer.
De omstanders begonnen om deze aardig
heden harteljjk te lachen.
De Koning van Griekenland heeft Don
derdag-namiddag een bezoek gebracht
aan den President der Fransche Repu
bliek op het 'Elysée. De heer Lo u b e t
heeft kort daarna een contra-visite ge
bracht aan den Kning in zyn hotel.
In de Fransche Kamer van Algevaar
digden,heeft de afgevaardigde G a y r a n d
de Regeering gewezen op de sehandelyke
houding der Regeering, die de Bisschop,
pen en de Pastoors van hon tra.tement
berooft, omdat zjj hun plicht vervallen.
O 0 m b e s gaf een ontwykend ant
woord, maar deed uitkomen dat hy vroeg
of laat het Concordaat zou willen op
zeggen.
Te Milaan is een baitenlaadsch anar
chist aangehouden en in verhoor geno
men. Hjj heet Siegfried Macht en
kwam uit Weenen ;waar bjj electricien
was. Macht zeide, dat hy een rondreis
ma kte om de anarchistische beweging
by verschillende natiën te bestudecren.
Hy vertoefde B9dert25 October in Milaan,
waar hy in kennis was gekomen met de
voornaamste anarchisten van die stad.
Bjj een huiszoeking zjjn verscheiden brie
ven en kranten, door Macht meege
bracht, gevonden, maar ge on enkel be
langrijk stuk.
De arrestatie van Macht staat in
verband met het volgendeToen koning
E d u a r d in den afgeloopen zomer op
reis was en te Gibralta* aankwam, werd
daar een anarchist opgepakt,Mie een revol
ver by zich had, maar die over zyn be
doelingen niets wilde loslateD. Naam en
voorkomen van dezen man komen met
die van Macht overeen, en deze erkent
dat hjj te Gibraltar geweest is.
Gravin L o n y a y (p, inses S t e p h a-
n i e) is Donderdag te Weenen aange
komen. De reis uit Lussern, waar de Gra
vin ziek had gelegen, naar Weenen is
goed afgeloopen. Zjj werd door leden van
het Rettungsgesellschatt, naar het hotel
Imperial overgebracht.
In antwoord op de Oostenryksche Rus
sische Nota stelt de Porte voor aau de
consuls der Groote Mogendheden in Mace
donië een zekere mate van recht tot con
trole toe te kennen, inplaats van dit op
te dragen aau de civiel-adjuncten, die
door de Oostenryksche eu Rasdsche re
geeringen zouden worden aangesteld,
gelyk de nota van dez9 Mogendheden ver
langt.
Aangaande de andere ponten zegt de
nota van de Porte: We zyn het eens met
alles wat ge verlangt, doch hebben dit
reeds en. wel uit eigen beweging verricht
en aan uw wenschen is reeds gevolg ge
geven.
De Turksche Regeering is vastbesloten
De oude Gaspard verbeet zich van woede
achter zjjn kijkgat, en terwijl hjj zjjne vijan
den telde, moet hjj wel bij zich zeiven den
wensch uitgesproken hebben, die sommige
geschiedschrijvers aan Nero, anderen aan Ca-
liguia toekennen.
Hjj gevoelde echter geen moed genoec er
langer naar te luisteren, en driftig de deur
openrukkend, verscheen hij op den drempel
met een dreigend gelaat. Zijn vu st naar de
menigte uitstekend, die verrast was over zjjne
plotselinge verschijning, riep hjj bevend van
woede uit
Ik wil dien Mei niet, dat is eene be-
leediging voor mjjne dochter. Gretly is een
eerlijk meisje, dat pas van de kostschool komt
waar zjj tjjd genoeg gehad heeft, om uwe
dwaze gewoonten te vergeten. Zij heeft no<r
van geen enkelen landlooper de aandacht kun
nen trekken of haar naam aan de babbelachtige
tongen bloot gegeven, dat iemand hier een
gesto'en pgnbosm durft plaatsen.
Toen snelde hjj naar den boom toe. schudde
er aan en poogde hem omver te Verpeu.
VeTgeefsche, belachelijke pogingen
De omstanders konden niet nalaten, over
de;en nnchteloozen toorn te lachen. Woedend
was hij dat hjj door deze menschen, die bjj
achtte, Ter beneden hem te staan, bespot werd.
Wordt vervolgd.)
