No. 5544 Donderdag 12 November 1903, 28ste Jaargang. ïï)ag6laó voor cftooró- &n SCuió-tJiollanó. Verval van het Protestantisme. De weduwe Wendel en hare kindeken, BU1TKJVLAJND. 1,20 r W. KUPPERS. Haarlem. Duitschland. frankrijk. Italië. Spanje. Rus'and. m tODUNT. abonnementsprijs: Per 3 maanden voor Haarlem Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post >1,50 Voor het buitenland 2,00 Afzonderlijke nummers0,03 Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen. Hoof dredacteu r-D i r e ct e u B R E A U St, Jansstraat. AOITE MA NON AGITATE PBIJS DER ADVERTENTIE». Van 1—6 regels50 Cent Elke regel meer 7% Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant. Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PublicitèEtrangère G.L. DA UBE fy Co JOEN., fJ ONES SuccParis Slbts Faubourg Montmartrs Men heeft herbaaldeljjk de opmerking gemaakt dat wjj heden in een over. gangs-tjjdperk leven. Ofschoon dit woord op ieder tjjdstip toepasseljjk is, mag men toch om bijzondere redenen deze bena ming geven aan den tijd dien wjj bele ven. Noo t te voren leefde men zoo vlug en nooit was de verandering zoo zicht baar. Vooral de verhouding der protes- tantsche wereld tegenover Christus' Kerk schjjnt met den dag te veranc'eren. Er bestaat nog veel onwetendheid om trent de katholieke leer, zelfs bjj di best ontwikkelde protestanten. «81a,» zoo schrjjfc Dr. W. Wilde, «sla in de cata logussen van de kostbare bibliotheken, nagelaten door protestantsche geleerden of schrgvers of andere mannen van stand en fortuin eens de rubriek op van ge schiedenis en theologie. Vindt ge dair soms enkele degelijke werken van een katholieken auteur, het zal wel bp uil- zondering zjjn, een witte raaf.» Werken waarin de katholieke Kerk wordt bestre den vindt men in overvloed. Boeken, waarin de leer der Kerk vervalseht wordt voorgesteld, boeken, waarin der Kerk leeringen worden toegeschreven, die zjj steeds verfoei 1 heeft, zjjn er bjj de dui zenden. Hierin begint echter een opmerkeljjke verandering te komen. Men legt meer onpartijdigheid aan den dag. meer liefde voor de waarheid en meer rechtvaardigheid van oordeel. De besten onzer tegenstanders zien meer en meer in, hoever het katholicisme bo. ven het protestantisme verheven is. «Gedurende de laatste vjjftig jaren is de wetenschap meer vooruitgegaan dan ooit te voren in een halve eeuw geschied de. Sterrenkunde, natuurkuude, schei kunde, dierkun le, zielkunde, hebban zich boven alle verwachting ontwikkeld. Ten gevolge van deze ontdekkingen zjju vele geleerden zoowel hier als elders materialist of atheist geworden. De katholieke Kerk hoeft de laatste vgftig jaren de Onbevlek te Ontvangenis van Maria tot dogma verklaardzjj heeft geleerd dat de Paus onfeilbaar is in zake geloof en zeden 2jj heeft de leerstellingen van 't concilie Vau Trente en de wjjsgeerige beginselen Van den H. Thomas van Aquine gehand haafd; en heden staat ze hooger in de achting der menschen, van de geleerden FEUILLETON 21. Vervolg Brits, (lie zoo bleek zag als een dooie, nam Ze en hief ze op of het een stuk kinderspeel goed was, toen bracht hij er zoo'n geweldigen s*ag mee toe op tet hout, dat zij er bgna Se heel indrong. Slechts met moeite kon de Jonge klompenmaker ze er weer uit trekken, wilde een tweeden slag toebrengen toen t!e°e ruwe stem hem toeriep: Houd op, hond op 1 Aller blikken waren teistond gevestigd cp ader Kurthil, die den dienst van bosch en o'dwachter deed. Deze man was een gewe- 'en ®oldaat met een witten baard, een rooden donkere wangen, die zoo ving liep, als bjj zijne zwaarlijvigheid maar kon. De brave man had behalve zijne chronische v w,a' maar een enkel gebrek, dat was zijne liefde tin1 proces-verbalen. En als men hem som- aode p-£r°m bespotte, antwoordde hij onver- U ~T *s er kwaad in gelegen? Immers niet, I, ooozen worden gestraft en elk procesver- y ,*®ngt mij een kwartje extra op waar- r ik drie glazen wijn kan koopen. e menigte was wat uiteen gegaan, om zoowel als van de ougaleardeu, dan voor de groote verlichting der wetenschap. Hare dogma's hebben haar niet gehinderd wellicht geholpen. «De katholieke Kerk onderscheidt zich door hare standvastigheid. De protestant sche kerken zjjn nationalistisch gewer den, door op haar eigen gebrekkige ma nier, de besluiten der wetenschap ta vol gen. Maar de katholieke Kerk ontwikkelt zich in haar eigen theologie, terwjjf ze in nieuwen vorm dezelfde waarheid belichaamt, die zg gelooft, dat aan de apostelen geopenbaard was.» Aldus de heer H. D. Sedgwick in de Atlantic Monthly voor October. De modern* wetenschap heeft het pro testantisme van zjju grontslag beroofd; vele rationalisten meenen dat het piotes- tantisme redelpker is dan het katholi cisme en denken daarom, dat, zoo zij he* terete hebben omvergeworpen, het laatste van zelf valt. Dit is evenwel een grove dwaling. «Een groot gedeelte der tegenweipingen, (die de moderne wetenschap aanbrengt) betreffende het Christendom, zjjn alleen toepasseljjk op het protestantisme. Dit be weert de rationalist M a 11 o c k en de waarheid zjjner bewering heeft hp met dusdeljjke bewjjzenaaugetoond. Men neemt het gevoelen van een of ander katholiek schrijver, beschouwt zjjne meening als de leer der Kerk zelve, men weerlegt de meening van den schrjjver, denkende al dus de onredeljjkheid der katholieke leer aangetoond te hebban, terwjjl men wer kelijk slechts een persoonlijk gevoelen heelt gecritiseerd. Dit is dikwpls het ge val met de tegenwerpingen van Het- cley, Clifford, LeslieStepher, Harrison, Arnold en tutti quanti. Van alle geschiedkundige moeielpkheden, die de nieuwere wetenschap aanbrengt tegen de Kerk, is er geen enkele die de leer der Roomsche Kerk afbreuk doet. Alleen de moderne wjjsbegeerte, de evo lutie en het agnosticisme strijdt met de openbaring geljjk deze verklaard wordt door de Kerk. Maar noch de evolutieleer, noch het agnosticisme, noch het rnatera- lisme steunt op redeljjken grondslag. lit'gendetl, zjj strjjden mat het gezond verstand. De evolutieleer heeft den laat- sten tjjl veel van hare populariteit ver loren. Ook de luister van het agnosti cisme begint te tauen. Voor eenige maan den werd het agnoticisme in ronde woor den veroordeeld door Lord K e 1 v i n, een der grootste geleerden van Engeland. De Thomistische wjjsb igeerte, die thaus ook vader Kurthil door te laten, die naar Frits toekwam en hem op den schouder klopte met de woorden x Raak dezen pjjnboom niet aan, mijn jon gen. En waarom n'et? vroeg Melzer verwon derd. De veldwachter hief met eene trotsche be weging het hooid op en antwoordde Umdat deze Meiboom uit het bosch ge stolen is, mijnheer Melzer. Dat is eene over treding van de wetten op de bosschen en het is mijn plicht, hiervan proces-verbaal op te maken. Ja, ja, gij hebt gelijk, Kurthil, ant woordde Uaspard, terwijl hij zich de handen wreet. Bah, gij deukt aan niets anders, dan aan proces-verbilen, sprak Frits, terwijl h|j zijne bijl ophief En ik zie niet, dat er kwaad in gele gen is, want de schuldige moet gestraft wor den, en ieder proces-verbaal brengt mjj een kwartje op, waarvoor ikHond op, jonge dwaas, ik verbied u, het corpus delicti te doen verdwijnen, voor ik mijn taak geëin digd heb. H|j haalde eene groote portefeuille uit den zak, waaraan door middel van een rood lint een fleschje met inkt bevestigd was. TerwUl hU zUn stu,E; schreel met een ernst, die eene zonderlinge tegenstelling vormde met zUne trillende beenen, keek de klompenma ker hem aan, terwijl hg bU zich zeiven zeide aan vele niet-katholieke universiteiten onderwezen wordt, zal den weg bereiden tot een redeljjker levensbeschouwing. In sommige universiteiten in Duitschlanden Engeland, alsook in Leiden en Amster dam, worden de begins der van den H. Thomas van Aqnine verklaard en gehar moniseerd met de resultaten der natuur wetenschap. Dit is ook een teeken des tjjds. «De troon van den H. Petrus, zoo lezen wjj in een niet katholiek blad—is ouder dan eenig andere, en de geesteljj- ke onderdanen des Pausen zjjn talrijker dan ooit te voren. Deze troon overleeft tjjdeljjfce veiauderingen der gedachten, eu godsdienstige omwentelingen. Onder ieder politiek systeem, in iede- ren staat, in landen waar men alle gods diensten beljjdt, welks godsdien it ook moge sterven, de katholieke bljjft. Een zeeofficier vertelde oulangs de volgende geschiedenis: «In welke haven zjja schip ook landde, hoe gevaarljjk en onherberg zaam de landstreek ook zjj, in vrede en in oorlog, er was altjjd een priestrr die troostende woorden sprak tot geloovigen en ongeloovigen.» Wanneer de goddeljjke openbaring door het bloot menscheljjk verstand wordt uit gelegd, dan houdt de openbaring op god- deljjk te zjjn, en het menscheljjk verstand, dat zich steeds ontwikkelt, ontgroeit aan de openbaring. Het protestantisme is geen godsiiensr, het is een ettlsel. En s'el se!*, zjjn altoos menrchenwerk. Daarom zjjn ze dikwjjls helder en duideljjk. Het eenige wat ontbreekt, is dat de waarheid, laat staan ds bovennatuurlijke waarheid, er niet altjjd in past. De geopeabaarle waarhsid, naar de katholieke opvatting, is grooter dan al onze stelsels, en onze woorden kunnen haar slechts onvolkomen uitdrukken. Wan neer wij ons van de werking Gods een voorstelling sameuknutselen naar onze begrippen en begripjas, dan moetea wjj ons binnen den engen kiing van onze eigen wjjsheid opgesloten houden. Tegen de werkeljjkheid daar buiten is zulk een eigen-geducht geloof niet bestand. Vele protestanten hebben de redeljjk- he;d van het katholicisme ingezien en door da genade Gods zjjn ze katholiek geworden. Op het gebied der wetenschap bestaat er een nauwe samenwerking tus- schen katholieke en niet-katholieke ge' Iearden. Dit kau de Keik alleen ten goede komer. De opportuniteit van het katholicisme is in de twintigste eeuw grooter dan in een vroeger tjjdperk. Het is onze plicht van deze gelegenheid ge bruik to maken. De teekenen des tjjds zjjn gunstig. Wjj moeten dan ook, willen wjj onzen heiligen plicht niet verwaarloozen, kleur bekennen en den neutralen,tjjdgeest ver foeien, dien men tracht ingang te doen vinden. 't Kan mij weinig schelen, dat morgen heel Nordstetten weet, dat ik de bedrijver van het feit ben I Voor het ondergaan der zon zal ik dezen avond het dorp veriaten hebben. Stelt m£n vertrek mij niet buiten alle rechtsver volging. De veldwachter reikte het proces-verbaal aan Melzer orer, die het las en teekende. Toen gingen zij samen naar den burgemeester, de een om zijn stuk te brengen en de ander om te verzoeken, dat er ijverig naar den schuldige gezocht zou worden. De menigte, die nieuwsgierig was om de ontknoopicg van deze zaak te vernemen, volgde hen en tien minuten daarna was het voor het huis van den burgemeester even druk als eenige oogenblikken geleden op het markt plein. De markt was ledig geworden en vóór Gas- pard zich verwyderde, had hij zorgvuldig de deur gesleten, i-'e zoon der weduwe was al leen achter gebleven. HU bad zich achter een naburigen boom verborgen in de hoop, dat Margaretha haar raam zou openen, om nog eens naar den schoonen Mei te kUken. Het is onmogelUk, dacht hij, dat zU niet een enkelen tak zal willen bewaren als her innering aan mUue vriendschap. Hij staat nog altgd zoo recht, als een zuil, ondanks den bglslag. De geur der rozen stggt in de lucht op en de zon doet het zilver der linten schitteren. Helaas, Gretly, g|j weet niet, welk wanhopig besluit ik heb moeten nemen, om u dit jeeken mjjner innige genegenheid te kunnen i Niets was aan keizer Wilhelm te bespeuren van zjjn ziekte. Gansch onver wacht kwam das de tjjding dat Z. M. eene operatie had ondergaan. Bjj de feesteljjkheden te Wiesbaden gevoelde de Keizer pijn en tjjdens het bezoek van den Czaar werd hjj door he vige pjjn gekweld. Reeds verschillende malen is de Keizer geopereerd van een soortgeljjken aanwas in het oor. Deze operation werden dan verricht door prof. Trautmann, na reeds overleden, eo daarover werd cooit iets gemeld. De uiterst bekwame medicus, die keizer Wil helm ditmaal bjjstond, zon, volgens de «Daily Express», verzekerd hebben, dat eene operatie, als de Keizer nu heeft on dergaan, «in langen tjjd» niet meer noo- dig zal wezen, Prof. M o r i t z Schmidt nit Frankfort a/M., die de operatie heeft volbiacht, is een van de grootste Euro- peesche specialiteiten op het gebied van la»yogolie. Volgens de laatste berichten uit Berljjn, neemt ds beterschap van keizer Wilhelm gestadig toe. De Keizer maakte gisteren weder zjjn gewo ne wandeling m de open lucht. Z. D' H. de Bisschop van Qaimper heelt eene vereeniging opgericht die zorg draagt, dat de geesteljjkheid welke we- deriechteljjk hunne jaarwedden wordt ont houden, financieelen steun genieten. Minister Combes heeft de verre gaande brutaltteit gehad zich hierover bjj den Paas te beklagen, onder voorwend sel Jat de Bisschop daardooi het Concor daat schendt. Maakt de Fransohe Kerk- vervolger zich na niet belacheljjk Het groote nieuws nit de Fransche Republiek is, dat thans generaal de Bourbon, hertog van Anjou, neef van den Koning van Spanje en afstammeling van F i 1 i p van Anjon, zjjn rechten op den Frauschen troon bljjft doen gelden. Nu is er een comité gevormd, dat zich noemt: «Nationaal comité van de groote koningsgezinde partjj in Frankrgk». In een levendig gesteld manifest komt het alle Franschen opwekken een nieuwe partjj te vormen. Generaal de Bour bon staat gereed, «zelfs door middel van geweld», zjjn rechten op den Fian- seheu troon te doen gelden. De voor geven. Terwijl de jonge klompenmaker zoo in ge dichten verdiept stond, had Margaretha, die in huis opgesloten was, de oude deur ge opend, die op het s'raatje uitkwam. Behoed zaam sloop zij langs den muur, tot op het marktplein. foea zg daar gekomen was, keek zg haas tig links en rechts en ziende, dat niemand, behalve eenige kinderen die bjj de fontein speelden, haar konden bespieden, liep zg naar den Meiboom toe, rukte er eenige rozen af, knipte een der lange, roode linten door, die vroolijk in den wind wapperden en snelde w gi vlug als eene hinde, die door den jager achtervolgd wordt. brits, die buiten zich zelve was van geluk, snelde Margaretha achterna en kwam gelgk met haar bij den drempel der kleine deur aan, dien hij achter haar overschreed. Het jonge meisje wendde zich verschrikt om, maar zg herkende terstond haar vriend, ondanks de duisternis, die in het lage ver trek heerschte, waar in zg' zich bevonden. O, wat hebt gg mij doen schrikken, Frits, sprak zg lachend. Vergeef mij dat, Gretly, maar ik moet u over ernstige en treurige zaken spreken, en 't praten valt hier gemakkelgker, dan op het marktplein. Gretly scheen zich ongerust te maken. MUn vader kan elk oogenblik terugko men, antwoordde zij op fluisterenden toon. En hg zou mg voor uwe oogen het huis uit kunnen jagen, Gretly, en dat zou u naamste onderteekenaars van het mani fest zjjn de heeren rLasies, Charle Bernard, generaal B e b i 1 o t enz. Het is zeker, dat mevr. L o n b e t den President n et naar Rome zal vergazellen. Wat betreft de reis naar Brussel, is be kend, dat president L o u b e t de nitnoo- diging van Koning Leopold heeft aan genomen. Nader wordt ons nit Napels gemeld, dat de Italiaansche minister van finan ciën zich Zondag-nacht door een revolver schot van het leven heeft beroofd. De zelfmoordenaar was een van de voornaamste advocaten van Napels en zou tot wanhoop gebracht zjjn toen bekend werd dat hij een bedrag van 50.000 frc. ten dienste van het socialisme had uitgege ven ea de inrrjjheidstelling had bevor- deid van den socialist B e r g a m a s c o, die tot dwangarbeid veroordeeld was. Voordat ie zelfmoordenaar zich het leven benam, schreef hg nog eenige brie ven. Het dienstmeisje, dat omstreeks zes uur den Minister koffie bracht, vond hem over zjjn schrjjftafel liggen; toen zjj hem aansprak en geen antwoord kreeg, be merkte zjj wat er gebeurd was. De brief door den zelfmoordenaar aan zjjn vrouw en kinderen gericht, luidt: «lk ben een eerljjk man en al een maand lang beschuldigt mea mjj zoo graweljjk, dat ik het niet meer kan uithouden. Ik vergeef mjjn zoons, die mjj zooveel ver driet berokkenden, ook mjjn vjjanden die mjj zooveel kwaad hebben gedaan. De toekomst zal mjj rechtvaardigen. Vergeef mjj. Te Padna, de geboorteplaats van den bekenden Romeiaschen geschiedschrg- ver Titas Livius, is thans een ge- denkteeken voor dezen onthuld. Het be staat uit een groote plaat van Carrariah- marmer, rjjk versierd met renaissance or namenten ea waarvoor zich op eene con sole het borstbeeld van den historicus verheft. Te Barcelona is een anarchistisch cornjj plot ontdekt. Door een anoniem schrjjven was de aandacht van den Gouverneur der stad op zekeren R e c e d a gevestigd geworden, die, ondervraagd, een volledige bekente nis aflegde. Daarop volgde de gevangen neming van nog andere personen in 't complot, waarbij voor hen bezwarende geschriften, doch ook -geheel gereedge maakte bommen, recepten voor het ver vaardigen daarvan, brieven van beruchte anarchisten enz. de politie in handen vie len. Indien het bericht waarheid bevat, heeft de politie een goede vangst gedaan. De handelsbetrekkingen tusschen Ras- land en Perzië krjjgen ste ids grooter uit- verdriet doen, ik weet het, maar ik wil mij aan deze vernedering blootstellen, want ik moet mijn heele hart voor u bloot leggen en u uwe vrijheid hergeven. Margaretha keek hem met groote oogen aan: Wat wilt gg daarmede zeggen, Frits Ik wil u eerst vragen, lieve zuster, die zooveel meer doorzicht hebt, dan vader Kurthil, of gU niet geraden hebt, welke vriend u dezen sohooneu Mei aangeboden heeft. Gretly begon te lachen. Het is g'e'ukkig voor u, Frits, dat ik niet de betrekking van boschwachter bekleed, maar toen ik u, achter de deur staande, zeide, dat de eisch van vader onverstandig was, hebt gij wel kunnen bemerken, dat ik den schuldige kende. Waartoe dient deze vraag dan nog Ja, Gretly, ik ben gelukkig geweest u dit zichtbare, schoone bewUs mijner liefde te kunnen brengen, ondanks het dwaze verbod. Maar gU hebt mU nog niet gezegd, of gij te vreden waart met dit geschenk. Gretly liet hem met een glimlach de rozen zien die zg zooeven afgeplukt had. Welk ander bewgf mgner tevredenheid I wilt gij, Frits? Hier zgn uwe rozen met een stuk van uw lint. Wordt vervolgd

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1903 | | pagina 1