No. 5635
Woensdag 2 Maart 1904.
28 ste Jaargang
.1
ti)agËlaó voor sSHooró- on Sitiió-cfLollanó.
Het Hooger Onderwijs
en de Godsdienst.
Truitjes Huwelijk,
0,08
BUREAU St, Jansstraat Haarlem.
BUITEN L AND,
Rusland.
frankrijk.
Amerika.
Duitschland
Japan-Korea.
ABONNEMENTSPRIJS;
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
A.fzonderlgke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen
f 1,20
1,50
2,90
Hoofdredacteur-Directeur W. KUPPERS.
NTlENDRAï
PBIJS DEB AD VEBTEN TIEN
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel meer7l/« r
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PubliciteEtrangère
G.L. DA UBE 4' Co JOHN., f. JONES SuccParis 31 tót Faubourg Montmartre.
Sindg eenige dagen is in de Tweede
Kamer de discussie begonnen over het
Hooger Onderwijs.
Het ligt niet in ons plan om dezebe-
8prekingen nader te behandelen ot toe te
échten, zjjdie daarin belang stellen, ver
rijzen wjj naar de verslagen in de bladen
°f naar die der Handelingen. Wjj wil
den alleen in beschouwing nemen waar
om het hier eigenlijk is te doen.
Zooals bg alle kwesties die een punt
*an beraadslaging in ons Parlement uit
haken, staan hier twee richtingen tegen
over elkander; de eene beweert dat een
bjjzonder Hooger Onderwjjs op godsdien
sten grondslag in meerdere of mindere
in strgd most komen met de
Wetenschap; de andsre gaat van een ge
heel tegenovergesteld gezichtspunt uit en
zegt dat de wetenschap zooals zjj veelal
aan onze Universiteit gedoceerd yordt,
vjjandig staat tegenover eiken geopenbaar-
den godsdienst.
Zjj, die de eerste stelling opwerpen,
gaan van de bewering uit dat er in zeer
*ele, ja de meeste gevallen, een antago
nisme bestaat tusschon den geopenbuar-
den godsdienst en de wetenschap, met
Godsdienst heet af te breken. Dat zulk
een wetenschap, die niet de ware weten
schap kan zjjn, in botsing moet komen
met den geopeDbaarden Godsdienst, waar
zijzich beweegt op eentirreia ww zjj de
zen moet ontmoeten, ligt voor de hand.
Maar wanneer dat zoo is, dan is ook de
bewering onjuist, dat de wetenschap in
strjjd is met Openbaring en geopenbaar-
den Godsdienst, maar wel is het waar
dat zekere wetenschap dat conflict moet
veroorzaken.
Maar juist omdat maar al te veel zulk
een pseado-wetenschap tot grondslag ligt
voor een groot deel van het Universitair
onderwjjs, is de bewering vau de tegen
overgestelde partjj in het twistpunt van
veel ernstiger en meer waren aard. Immers
wanneer aan onze Hoogescholen een we
tenschap onderwezen wordt die, omdat
zjj maar al te zeer in te veel punten op
onware gegevens, gewaagde hypothesen,
valscke wjjsgeerige grondslagen, is opge
bouwd, in strjjd moet komen met datgene
wat door eèn groot gedeelte der studee-
rende jeugd nog altjjd voor de Openba
ring Gods wordt gehouden en geloofd,
ligt in zulk een onierwjjs een groot ge
vaar voor geloofs- en zedeleer. En dit
vaar wordt te grooter naarmate hef ter
rein waarop wetenschap en godsdienst
elkander ontmoeten, uitgestrekter is. En
er is bijna geen enkelen tak van weten-
oudere woorden: dat openbaring en we- j schap te noemen waar die aanraking niet
ten,chap niet met elkaider kunnen sa- j bestaat of althans bewerkt tan worden.
'öengaan, zoodat de wetenschap, d. w. z,
de wetenschap zooals zjj die opvatten,
bitteraard in conflict moet komen met de
Openbaring.
Het ware te veel gevergd en zou oas
°ok te verre voi-ren zoo wjj in een dag
bladartikel een grondige wederlegging
bilden leveren van deze bewering, alleen
8'eltea wjj dezastelling, dat deware we
tenschap niet in strjjd kan zjjn met de
Openbaring. Wanneer wjj hier van ware
Wetenschap spreken, dan bedoelen wjj die
Wetenschap, die op zekere en vaste ge-
8®vens berust, maar niet die welke maar
te vaak is opgebouwd op gewaagde
^Onderstellingen,valsche of onvoldoende
gegeven;, op zoogenaamde wjjsgeerige
gronden, maar toch, juist omdat zjj ge
waagd is, zekeren sehjjn van mogelijkheid
*oor zich heeft, alleen aangenomen
Wordt omdat zjj voortkomt uit de ver
beelding van iemand die zich een
baam van geleerdheid heeft verwor
ven dikwjjls, helaas, juist daarom, dat
zlj een breB weet te schieten in het bol
werk der Openbaring en derhaUe den
FEUILLETON,
Vooral zijn die aanrakingspunten overtal-
rjjk bjj de natuurlijke wetenschappen en
al wat met deze samenhangt. Vooral in
de laatste vijftig jaren zjja er op het gebied
van de natuurwetenschappen stelsels op*
geworpen die, wanneer zg in de uiterste
consequentie worden doorgevoerd, noo 1-
trekken niet te vullen leemten vertoont.
Evenwel, wanneer de wetenschap, wd-
ke deze leer verkondigt, nog uitging van
het beginsel dat^ deze een monereeen
scheppingsdaad van God is en de Evolu
tie een wet door den Schepper gemaakt
om de ontwikkeling der wezens te ver
zekeren, dan zou men in zekeren zin met
deze leer vreds kunnen nemenmaar
wanneer die leer God geheel buiten sluit
en ook den mensch insluit in deze reeks
van Evolnties, dan komt man zeker en
wis in strjjd met de Openbaringen van den
Godsdienst, omdat deze onze lseren dat
God de Schepper is van al wat besteat,
maar bovendien, dat de meosch het voor
werp is geweest van esn geheel bjjzon-
dere scheppingsdaad en bovendien in
zich een hooger iets, eene ziel bezit, die
voor eiken mensch een nieuwe schep
pingsdaad vordert. De uiterste conse
quentie van deze Evolutieleer zou dus
den mensch op dezelfde ladder, hoewel
op de hoogste sport, plaatsen van alle
andere wezens, maar hem teveDS zijn on-
sterfeljjk gedeelte, zijn ziel ontnemen.
Maar wanneer de mensch geen ziel heeft,
dan was er ook geen menschgeworden
God noodig geweest, om de ziel van deu
diep gevallen mensch vrjj te koopen.
Derhalve is zulk een leer in strjjd met
Openbaring en Godsdienst en doet tevens
het gansche gebouw van het Christendom
in puin vallen. Er is das wel reden om
te spreken van een gevaar dat voor ge
loof en zeden schuilt in de wetenschap
zooals zjj aan vele Hoogescholen wordt
onderwezen, en daarom is het zeker een
zaak van het allergrootst belang, dat er
ook Hoogescholen of hoogere learinrich-
tingen moge'jjk worden gemaakt, waar
dat gevaar voor de studeeiende jeugd
zikeljjk met de Openbaring en den gods- niet bestaat. Ot wjj in ons land nog
dienst in conflict komen en, waar zjj ge
loofd worden, den geheelen grondslag van
het Christeadom ondermjjaen.
Wjj willen als een enkel voorbeeld aan
halen de leer der Evolutie. In korte
eenmaal zoo gelukkig zullen zijn een
Katholieke Hoogeschool t3 bezitten of een
leerimichtiog mot deze geljjkstaande en
dezelfde rechten bezittende? Ziedaar een
vraag, die wel reeds is opgeworpen, maar
woorden gezegd, zegt deze leer dat al wat waarop nog moeielgk een antwoord te
geven is. Wjj willen evenwel hopen dat
de offervaardigheid der Katholieken, die
reeds zoo veel honderden scholen voor la
ger ooderwjjs heeft mogelijk gemaakt,
ook hierin zal wetan te voorzien. Dat
het spoedig moge gebeuren, is zeker de
wensch van allen, wien het met hun ge
loof en deaChristeljjken godsdienst ernst
is. Er zal onnoemeljjk veel nut voor den
mensch en veel eer en glorie aan God
door geschonken worden.
Vervolg
Nu wenkte Linden kortaf met de hand en
«ij liepen deu weg langs naar het jjzeren hek,
'1st toegang tot den tuin verleende, Wolf altijd
druk pratend.
Truitje boog zich ver over de ijzeren leu
ning neer, het scheen haar toe, alsof Frans
°uwillig was. Nu stonden zij stilFrans opende
bet hek en wees plotseling met een niet te
'oiskennen krachtig gebaar naar buiten. Mijn
beer Wolf aarzelde, hij sprak verderdaar
volgde nog eens, nog heftiger het stomme ge
baar en air een bliksemstraal verdween de
kleine man. Met een harden slag viel het
bek dicht, maar langzaam, alsof hij zich eerst
*°t kalmte moest dwingen, en met vuurrood
f?elaat, alsof hij zich vreeselijk geërgerd had,
kwam Frans terug.
Zij ging hem tegemoet, maar vroeg niets
te het bijzijn der gasten wilde zij er hem niet
°ver spreken.
Zij drukte stil zijne rechterhand en sprak
°ver het genoegen, bezoek te hebben.
Charmant 1 antwoordde hjj verstrooid,
b>aar wat ik u verzoeken mag, Truitje, praat
geschapen is, en in de eerste plaato de
levende wezens, door een reeks van ver
anderingen, aanpassingen en ontwikke
lingen in den loop van een onuoemaljjk
aantal eeuwen uit de deokbaar een
voudigste kiem of cel, uit de monere
ontstaau zjjn. Nu is deze leer op zichzelve
reeds niet vol te houdeD en door te voe
ren omdat in de reeks dier Evoluties
hier ea daar schakels ontbreken, zoodat
de stamboom dien men van de monere
tot de hoogere wezens heeft willen op-
wat met oom Heinrich Richard kom
een oogenblik mee ik moet ik wil u uwe
kamer toonen. En beide vrienden gingen sa
men de deur uit.
Weet gij wel, dat gij van middag nog
meer gasten krijgt? vroeg de oude heer, ter
wijl hij zich op zijn gemak in het salon neer
zette. Uwe moeder en de Friedriehs zij zijn
gisteren vroeg van de reis thuis gekomen.
Wel verduiveld, wat ziet Jenny er weer flink
uit! En het melkgezicht van Arthur is God
dank ook wat door de zon veranderd en ge
bruind.
Ja, zeide Truitje, hij was nog vier weken
met haar aan de Italiaansche meren. En als
of zij zich nu eerst recht goed bezon, voegde
zij er bij wat doet het mij pleizizr, dat ma
ma dadelijk hier naar toe komen wilAch,
oom, als zjj zich toch met Frans kon ver
zoenen.
Ach, kom, Truitje, bekommer u daar
maar niet over, dat zal zjj wel doen, hjj is
er ook de man niet naar, om zich wat te la
ten welgevallen.
Wat deze Wolf toch van hem wilde
hebben
Hm, maar waar blijven zij toch in vre
desnaam, vroeg haar oom ongeduldig.
Hebt gjj honger hernam zij ver
strooid.
H onger Hoe kan men zoo'a plebeji -
sche vraag doen.
Als men honger heeft, vraagt men om een
sehotel met zuurkool en spek, maar ik heb
trek, apetjjt, mijn kind. Het lekkere gaat van
het eten af, als ze zoo lang wegbljjven
Het was een behaaglijk gezicht, dat me
vrouw Baumhagen aanbood, toen zjj naast
Jenny en Arthur voor de tr<p der waranda
aankwam. Men zat nog aan het dessert en
oom Heinrich met het servet in het knoops
gat, het opgeheven champagneglas in de hand,
riep hun bij de deur der zaal een krachtig
welkom tegen, terwijl het jonge paar haastig
de trap afliepTruitje met gloeiende wan
gen. Zij was zoo trotsch, zoo gelukkig.
Mevrouw Baumhagen zag haar kind ver
baasd aan.
Het bleeke, stille meisje was ontloken als
eene roos het zgn de wittebroodsweken nog,
zeide zij bjj zich zelve, en onophoudelijk
volgden dezen namiddag hare oogen de jong
ste dochter.
Onder eene groep kastanjeboomen stond de
koffietafel, het was een kostelijk plaatsje. Over
het groene grasperk, langs prachtige loofboo-
Het rollend materiaal van den Sibe-
rischen spoorweg zal op bevel van de
Russische Regeering met zeven personen
treinen van den spoorweg Warschau-Wee-
nen worden versterkt. Aan andere Russi
sche spoorwegen is bevel gezonden trei
nen met bjj'oehoorend personeel voor den
Siberischen spoorweg beschikbaar te stel
len.
De Russische Regeering heeft dd na
volgende besluiten genomen:
Aau Japansche onderdanen wordt toe
gestaan onder bescherming der wet ge
durende den oorlog in eigenljjk Rusland
verblijf te houden en zich aan vreedzame
bezigheid te wjjden. De onderdanen van
neutrale staten kannen ongehinderd hun
handelsbetrekkingen met Russische havens
en steden voortzetten.
Ten aanzien van den neutralen handel
moeten de volgende bepalingen in acht
worden genomen: De neutrale vlag dekt
een vjjandeljjke lading, uitgezonder door-
logscontrabande. Goederen van neutrale
herkomst onder vgandelgke vlag, behalve
contrabande, staan niet aan inbeslagne
ming bloot.
Contrabande zgn: Handwapens van elke
soortpantsersartikelen behoorende bg
vuurwapens voorwerpen, die tot ontplof
fingen kunnen dienen alles wat dienst
doet bg legertreinen en de troepenvoor-
weipen voor uitrusting en kleedijnaar
vgandelgke havens gaande zeeschepen,
zelfs die onder onzjjdige baadelsvlag,
wanneer zjj oogenschjjoljjk voor oorlogs
doeleinden zjja gebouwd en tot verkoop
of afgifte aan den vjjand zgn bestemd
scheepsmachinerieketels brandstoffen
telegraaf- en teletoonleidingen spoor
wegmateriaal j levensmiddelen, en dieren
geschikt voor oorlogsgebraik.
Neutrale schepeu met oorlogscontra
bande kunnen niet alleen aangehouden,
maar ook voor goeden prjjs verklaard
worden.
De Vertegenwoordiger der Fransche
Republiek te Seoel, zal op aandringen
der Japanners van de Koreaansche Re
geering zgn paspoort ontvange
De 1 igaro deelt mede dat onder het
Fransche Ministerie geen eensgezindheid
meer heerscht, verscheidene ministers
staan op gespannen voet met elkaar.
Te Marseille is een ongeluk gebeurd
met een tram, die eeu steile helling af
reed. De rem brak en over eeu afstand
van acderhalven kilometer gleed de wa
gen al sneller af tot hij tegen een maar
bótste en omviel. Twintig menschen wer
den er zwaar bg gewond.
Over de reis van president Lou bet
naar Rome, deelt de Giornale dItalia
het navolgende mede: na cp den 23sten
April het van stapel loopen van het
Het onbehaagljjk gevoel, dat hjj anders in
bijzijn van z'jne schoonmoeder niet bad kun
nen onderdrukken, was nu gewekentot hare
verbazing veroorloofde hij zich een paarmaal
haar heel bedaard tegen te spreken, dat had
Arthur nooit gewaagd. En Truitje, hoe be
lachelijk.
Terwjjl zjj op hare kaline manier aan de
koffietafel bezig was, vlogen hare oogen tel
kens en telkens weer naar hem heen, zoodra
hjj sprak. Zooals gjj wilt, Frans doe denkt
gjj daarover, Frans
En op de woorden harer moeder, dat zjj
toch morgen bij den verjaardag van hare
tante, de burgemeestersvrouw niet ontbreken
mocht, vroeg zjj op vleienden toon: Mag ik
gaan, Fritns Kan ik het rijtuig krjjgen
Zeker, Truitje, was het antwoord.
Daar legde mevrouw Baumhagen haar sier
lijk servet op de tafel en leunde zoover moge
lijk achterover in haar luinstoel haar kind
men, zweefde het oog naar het oude woonhuis j was zeker niet recht goed bjj 't hoofd. Dat
heen met zijn met klimop begroeid dak en ging haar begrip geheele te boven. Arthur
hoogen voorgevel. De deuren van de tuinka- J Friedrieh evenwel klapte in de banden ten
mer stonden open. j teeken van bijval. Truitje, riep hij over de
Eene Idylle, net eene idylle van Bosch, I koffietafel heen tegen haar j spreek hier eens
lachte de kleine rechter. j tot deze hij greep de hand zjjner vroaw,
De jonge huisheer leidde heel galant zjjne die zjj hem vol ergernis poogde te onttrek-
schoonmoeder door het tuinpadgeen wolkje 1 ken, wat zegt toch Kaatje als beminnenswaar-
was er meer. op zjjn voorhoofd, hjj was opge- dige echtvrouw tegen hare zuster? Dezelfde
ruimd en voorkomend. trouw en onderdanigheid, zooals een onder-
Maar dat spreekt van zelf, voegde me daan den vorst bewijst, is ook de vrouw haar
vrouw Jenny hare moeder later toe, hij ge- man verschuldigd. Is dat niet zoo Ach, het
voelt zich groot als huisheer en ook als klinkt zoo zoet voor iemand van ons, als
gastheer. eene boodschap uit de andere wereld
pantserschip ReginaElena bjjgewoond
te hebben, zal Loabet in den voormid
dag van den 24sten April te Rome aan
komen alwaar hg tot en met den 27sten
bljjft. Den dag daarop vertrekt hg naar
Napels waar te zjjner eer een vloot-re-
vue zal gehouden worden.
Den 27sten zal tevens de receptie op
het kapitool plaats hebben.
Bg den bouw van het nieuwe postkan
toor te Chicago zgn vijftien werklieden,
die bezig waren aan den koepel, door het
bezwjjken van het getimmerte van een
hoogte van 80 meter naar omlaag ge
vallen en verpletterd.
Men meldt nit Washington, dat de
Kamer, bg de debatten over de marine-
begrooting, besloten heeft het krediet voor
den aankoop van onderzeesche booten van
500,000 dollars te brengen op 750,000
dollars. Dank zij deze vermeerdering zal
een nieuwe onderzeesche boot aan de
vloot kunnen toegevoegd worden.
Een onder-officier, zekere,S c h m i d ts
van het 25ste regiment artillerie te Darm
stadt, heeft zelfmoord gepleegd uit vrees
voor straf wegens soldaten mishandeling.
Er schjjnt door een ernstig optreden
der autoriteiten schrik onder de soldaten-
beulen te komen.
In den loop van den zomer van het
volgend jaar zal in Duitschland de voor
genomen beroeps- en bedrgistelling
plaats hebben. De gewone volkstelling
wordt op 1 December 1905 gehouden.
Het denkbeeld om beide tellingen tege-
ljjkertjjd te doen plaats hebben is opge
geven.
Tu^schen deze twee landen is een ver
drag gesloten, waarin de volgende bepa
lingen voorkomen:
Art. 1. Tot handhaving van een duur
zame en trouwe vriendschap tusscben Ja
pan en Korea, en ter verzekering van den
vrede in Oost-Azië, zal de Keizerljjke
Koreaansche regeering volkomen vertrou
wen schenken aan de Keizerljjk Japan
sche regeering en haar raadgevingen tot
verbetering van het bestuur aannemen.
Art. 2. De Keiz6rljjk Japansche re
geering zal, steunend op deze vriendschap,
zorg dragen voor de veiligheid en rust
van het Koreaa sch Keizerlgk huis.
Art, 3. De Keizerlgke regeering van
Japan neemt den definitieven waarborg
over voor de onafhankelijkheid en de ter
ritoriale integriteit van het Koreaansche
Keizerrjjk.
Art 4. Wanneer het bestaan van het
Keizerlgk Koreaansche huis of territoriale
integriteit door derde mogendheden of
door binnerlandsche onlusten bedreigd
worden, zal de Japansche regeering da-
delgk zulks maatregelen nemen, als de
omstandigheden noodzakelijk maken, hier
Zekerlachte Truitje, niet in het minst
gekwetst door den spottenden toon, de man
is de heer en de behouder, het licht, het
hoold, de vorst; hg zorgt voor u, geeft zjjn
lichaam prjjs aan de vermoeienis van den ar
beid, terwjjl gij zelf warm en wel thuis uit
rust en hij vraagt als belooning voor zjjue
moeite niets anders dan innige genegenheid,
vriendelijke blikken en gehoorzaamheid. Eene
te kleine betaling voor zoo'n groote schuld.
Gij ziet, Arthur, dat ik mijn Shakespeare in
het hoofd heb,
Mevrouw Baumhagen stond plotseling van
de gezellige koffietafel op,- zjj scheen het
warm te hebben, want zij wuif He ziqh koelte
toe met den zakdoek.
Geertrui, gjj moet ons nog de inrich
ting van het huis toonenverklaarde zij.
Kom, Jenny, wg willen de heeren alleen la
ten bjj een sigaar I
Heel gaarne, mama, zeide de jonge vrouw
op onbevangen toon. Zij leidde moeder en
zuster door keukeu eu kelder, door de kamers,
door het geheele huis. In de tuinkamer was
eene jonge flinke vronw, met een heldeiwitten
schort voor, druk bezig de tafel af te rui
men. Truitje gaf haar in het voorbjjgaan zacht
een bevel.
Wordt vervolgd.)
