No. 5703
Woensdag 15 Mei J 904.
29ste Jaargang
Q)ag6laó voor cföooró- on Zuió-éiollanó.
Kan de Oorlog
rechtvaardig zijn
HET GEHEIM
van een Vorstenhuis,
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijJc», behalve Zon- en Feestdagen.)
Hoofd re dacteu r-D i r e c t e u r W. KÜPPERS.
BUREAU St, JanB8tr»*t. Haarlem.
f 1,20
1,50
2,9C
0,03
Van 1—6 regels 50 Cents
Elke regel meer 71 f%
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentieh Con tant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale PublicitéEtrangère
G.L. DAÜBECo JOHN., F. JONES Svjc- Paria 316»'» Faubourg \£>v.mir tre
Het verwonder j ons geenszin?, geachte
lezers, dat de oorlog wreed in zich zei-
ven, rampzalig in zjjn gevolgen, voor de
verbeelding der menschheid oprijst als
een niet te rechtvaardigen geesel.
Strjjdig vooral schjjnt het voor 't
Cbristenharte, de grootste der rampen te
mogen verwekken, wanneer het geldt,
het geschonden recht te wreken. Ot leert
ons de Christeljjke zedeleerniet uitdruk
kelijk, aan God de wrake over te laten?
Dat hiermede slechts persoonlijke belee-
diging kan bedoeld worden, is een ieder
duideljjk. Eene verklaring toch in meer
luimeren zin zou strijd g zijn met Gods
rechtvaardigheid, wjjl alsdan met ter
zijde-stelling der wrake het van anderen
toevertrouwde goed straffeloos kon wor
den aangerand.
Juist die algemeen toevertrouwde be
langen, zjj zijn het, welke den oorlog
niet alleen rechtvaardigen, doch meerma
len hem gewenscht, zelfs ook noodzake
lijk maken. De Staat toch, die zich ten
doel stelt het verkrijgen en instandhou
den van der menschen natuurlijk geluk,
is gebouwd op de beginselen der natuur
en dus van God afkomstig. Vordert nu
tot eigen zelfstandigheid de maatschappij
noodzakelijk hoofd en leden, zoo ont
leent ook klaarbljjkeljjk alle gezag zjjn
oorsprong aan God zeiven. Maar tevens
hebben dan ook de leden als dusdanig,
waar het niet strjjdig is met hoogere
belangen ot principieels rechten, zich
aan het wettig gezag te onderwerpen.
Doch met die noodzakelijke onderwar*
ping rust op het Hoofd van den Staat
de verplichting, over de hem toever
trouwde belangen zjjner onderdanen
zorgvuldig te waken. Het hoogste geluk
echter hier op aarde vindt de mensch
in 't zoo mogeljjk ongestoorde bezit van
den vrede. Waar derhalve der menschen
ïecht wordt aangeland of verkracht, de
wezenljjke belangen worden bedreigd, en
dus die vrede in zjjn wezen wordt ver
stoord, daar juist voegt het der Overheid,
met krachtig ingrijpende maatregelen, het
dreigend gevaar nog af te wenden.
Welnu, een dier machtigste heilmiddelen
vindt de Slaat in de kracht zjjner wape
nen. Zeker, niets mag worden onbeproefd
gelaten, om langs vreedzamen v.eg het
rustig bezit van den vrede te waarborgen.
Doch, waar elk ander middel vtrgeefsch
of ontoereikend wordt bevonden; daar
46 Pervolg.)
Nu kan ik mijne aardsche aangelegenheden
regelen, zegde hjj gesmoord Was de timmer
man Brand niet hier
Brand is dood
De kunstenaar schrikte.
Gij weet het immers, reeds, Boudewjjn
Ik weet het, ja, ik weet het! Brand was
een braaf man.
Zijn zoon is immers in zijne plaats ge
komen
Juist, nu weet ik alles! De jonge
ling sou den toren beklimmen en.
Hij is reeds terug en brengt het ebben
houten kistje, 't welk gij hem gelast hebt te
halen.
Ignaaz st>rak tot den man alsof hij tot een
kind sprak; hjj wist hoe hjj den armen kunste
naar moest behandelen.
Ziehier het kistje, zegde Albert, die hem
bescheiden naderde.
Boudewijn nam het haastig aan.
't Is onbeschadigd I riep hij. Noch de
tand des tijds, noch die van den mensch
hebben beproefd het te vernietigen, maar het
d ent het uiterste middel, de oorlog, te
worden aangewend. Hadde h-t Staatsgezag
persoonijjke veete bjj te leggen, het ware
loffffjjk, het recht der wrake prjjs te ge-
van. Doch nu het geldt, voor de van
anderen toevertrouwde belangen bemid
delend op te tredeD, is hier geen keuze
weggelegd. Met de veiwaarloozing ot
terzijdestelling dier belangen toch houdt
vooruitgang ot verval van den staat zei
ven geljjken tred. Wjjl derhalve de oor
log een noodzakeljjk, essentieel middel
kan wordeo tot instandhouding van den
Staat, zoo kan hjj tevens hoewel toeval
ligerwijze, een van God gewilde daad «n
bjjgevolg rechtvaardig zjjn. En bovendien,
zoo men ter onderdrukking van in eigen
boe em opstekende gevaren het recht
vaardig oordeelt, dat gezagbekleeders
met het zwaard zich omgorden, valt bet
dan nog te betwijfelen of zjj datzelfde
zwaard zoaden mogen opheffen tegen den
buitenstaanden vjjand?
't Zal wel overbodig zjjn, de onder
scheiden Schriftuurplaatsen aan te halen,
waaruit duideljjk bljjkt, dat God het oor
logsgeweld als een rechtvaardig, zoo ver
weer- als aanbal middel, der menschheid
schonk. Of was de verdelgingsoorlog der
Kaneaaieten niet een van God gewilde
daal
David, de man naar Gods hurt, was
het diens plicht niet ter verdediging te
genover omliggende vjjanden niet alleen,
doch zelfs, tegenover zjjn eigen zoon Abso-
lom 't wrekend zwaard te ttel cl? Smeekte
het diepgeschokte vaderhart genade voor
den rampzaligen zoon, toch moest dat
harte zwjjgen, nu het de belangen gold
van gansch een volk.
Voorzeker, de oorlog ia en bljjft een
der felst striemende geesel', waaronder
de measchheid jammerend zich bukt.
Doch ook groote offers moeten worden
gebracht, zoo zg ter bereiking van een
hooger goed noodzakeljjk geacht worden.
Gewis, in de hand vau machtige beer-
sch rs zal dikwerf tsn koste der zwak
keren, de oorlog een onrechtvaardig mid
del zjjn ter bereiking van hun heersch-
zuchtig streven. Dit kwaad echter moet
mea geenszins in 't wezen vaü den oor-
lrg zeiven zoeken. Veeleer vindt het ?jjn
oorzaak in het ljjdeljjk toezien van an
dere staatshoofden, wier ridderplicht het
was, den onschuldig verdrukte te verde
digen tegen het aanmatigend ingrjjpen
van den overweldiger.
't Is dau ook ljjnrecht in slrjjd met
de natuurwet zelve, in z logenaimde neu
traliteit, den machtige naar willekeur te
laten beschikken over het lot der zwak-
heeft op eene heilige plaats ges aan. Boven ia
de frissche lucht. Met liefde heb ik dit ki st-
je vervaardigd, dat niemand dan ik openen
kan.
Langzaam zette hjj het kistje op de d oods-
kist.
Hoe hebt gjj het kind gevonden vroeg
Boudewijn droefgeestig. Het hoofd lag immers
naar het Oosten gekeerd Het gezicht was
niet van de wormen doorknaagd.
Eene pijnlijke verlegenheid bemachtigde Al-
bert. Heeds was hij op het punt onbswimpeld da
waarheid te zeggen, toen Boudewjjn op over
tuigden toon uitriep.
Brand was een vertrouwd man, nauw
keurig zal hj mijne bevelen volbracht hebben
Nietwaarvroeg hjj vervolgeus akelig glim
lachend;niet waar, een fraai kinderhoofdje.
Zoo schilderde Raphael zijne engelen ea Che
rubijnen. Glimlachte de knaap nog Hjj is
immers glimlachend gestorven! Ach ea ik
heb zooveel geweend. De natuur rukt den
nauwelijks geschonkeD zoon van des vaders
hart, wat ia dat?
Wreedheid, dwingelandij I Waarheen het
cog zich wendt, overal vindt het verwoesting!
Het knopje, dat zich ontwikkel de,3 is reeds
aan het bederf gewijd. Koude, liefdelooze na
tuur! De kunst straalt voortdurend, zij g.iat niet
uit als het levm van een kind! Ik ga mjjneu
laatsten wil vaststellen.
Boudewjjn keerde zich om, opende eene
deur en verdween.
Laat hem gaan 1 Laat hem gaan zei
gnaaz geschokt. Hij zal terugkomen.
kere Staten. Te ontkennen valt het geens
zins, dat meermalen, zelfs strikte onzijdig
heid een gewen schte factor is, vooral
wanneer het ge'dt, door rechtvaardigen
strjjd zich recht te verschaffen. Al te
dikwerf echter, immers de geschiedenis
getuigt het om, is aan de rechtmatig
heid vau den oorlog te kort gedaan.
Drie vereischten fcochf zjjn er noodig,
om het aangaan vau den strjjd te wet
tigen. Als essentieel princiep staat voorop,
dat de oorlog worde aangegaan door
dengene, in wien het hoogste staatsge
zag berust. Hem toch is de bewaking
der algemeene belangen, wier beharti
ging het juist geldt, toevertrouwd.
Dau ook zullen vervolgens noodzake
lijkerwijze redenen moeten aanwezig zjjn,
welke dea oorlog gewenscht of zelfs ver
plichtend maken. Of die redenen in van
buiten werkende oorzaken ten grond
liggen, dan wel, dat zjj uit de ontwik-
beling Tan innerljjke toestanden geboren
worden, doet niets ter zake. Altoos toch
zullen zjj min of meer de leveos -of ont-
wikk-lingsquaestie der Datie zelve raken.
Teu laatste wordt eveneens gevorderd
dat een rechtmatige bedoeling de O ver
htid tot den strjjd doe bemiteo. Door
echter door de twee voorgaande eigen
schappen het al of niet rechtvaerdige
van den oorlog in deszelfs wezenlijkheid
volkomen bepaald wordt, zoo heeft men
deze laatste vereischte ts beschouwen als
eene sconditio sice qua non», als een
vervola aking, die middeljjk of secundarie
het wezen der oorloga kan bepalen.
Voorzeker, meermalen zal een voor
werp, hoewel moreel goed in zichzelve.
j nochtans onder den invloed der strekking
van dan kart der menschen, zjjn moreele
waarde verliezen, wjjl juist de mensche-
ljjke handelingen haar waarde outleenen
aan de zeggingskracht van 't eigen ver
stand, het naaste richtsnoer dier hande
lingen. 't Zal dan cok overbodig zjjn,
nog te zeggen, dat ook de oorlog recht
vaardig in zich, zjjn rechtmatig karak
ter kan verliezen.
Wat verder de voorafgaande oorlogs
verklaring betreft, door sommigen ten
onrechte als een noodzakeljjk vereischte
erkend, deze kan men beschouwen als
een gevoegeljjk te vorderen humauiteits-
plicht door de gewoonte eenigermate
bekrachtigd. Een zekere internationale
wet, waarmede men dient rekeniag te
houden voor zooverre de tegenpartjj tot
anders handden geen aanleiding geeft.
Zoo toch kan het onrechtmatig optreden,
of vrjjwiilig gezochte verwikkelingen der
Nauwelijks was hij weg, of Benigua naderde
tot Ignaaz, met wie deze zachtjes sprak. Ook
de dame was bewogen; zij droogde hare trauen.
Albert hield zich met de beschouwing der
ten toon gjstelde beeldhouwwerken bezig,
welke hjj, als deskundige, uitmuntend uitge
voerd vond. Zoo verstreek een kwartier uur.
Toen kwam Boudewijn terug.
Hij had nu zijn arbeidersgewaad afgelegd
en was geheel in het zwart gekleed. Hoewel
aan het kleedsel niet veel zorg was besteed,
had het toch eene geheelc verandering onder
gaan De bleeke mm had nu een vorsteljjk
voorkomen. Op de liakerzjjde van zijne
borst glinsterde eene ster. Langzaam en plech
tig naderde hjj de doodkist en nam het
kisje.
Het groote oogenblik is gekomen, zegde
hij. Ignaaz, ik vergeef allen, die mij in mijn
leven kwaad hebben gedaan, en zegen denge
nen, aan wie ik gunstbewijzen te danken heb.
Vooraleer de eeuwige rust in te gaan, wil
ik ook geen geheim medenemen, dat u van
nut kan zijn dit geschrift heb ik vooru
en Benigna opgesteld.
Met een kleinen sleutel, dien hij in de hand
droeg, had hij kistje geopend. Toen hief hij
het deksel op.
Wat is dat? riep hij krijschend, terwijl
hjj met strakken blik in het kistje zoekeud
keek.
Boudewijn 1 riep Benigna, die nader was
gekomen.
De man vertoonde een vreeselijk gezicht.
Wild draaiden zjjne oogenzjjne handen
eane partjj da andera tot onverwacht-
ingrjjpend gawell cocdzaken, ook zonder
rechtsverkrachting van den kant der ge
noodzaakte partjj.
Mtt deze, hoewel niet wjjd-outwikkel-
de gegevens voor oogen, zal 't ons
klaarbljjkeljjk zjjn, dat de oorlog wel
degeljjk een rechtvaardige eisch kan zjjn
doch dat tevens ook aan zjjn rechtmatig
karakter al te gemakkeljjk kan afbreuk
gedaan worden,
CARMELITA.
Bredascha Katholiekendag.
De afdeelingsbesturen voor den 2en
Bredaschen Katholiekendag zjjn samen
gesteld als volgt
le Afdeeling. Ang. Rasymaakers, te
Roosendaal, VoorzitterMr. H, van den
Biesen, te Ginneken, SecretarisJ. van
der Hejjden, te BredaH. Temming te
Roosendaal en W. Antonissen, te Ber
gen op Zoom.
In deze afdeeling zal de Zeer Eerw.
Zeergel. heer Dr. Smits spreken over
wederzjjdsche rei houding tusschen werk
gevers en werknemers, en de heer J.
Akkermans te Dongen over rakirgani-
satie.
2e Afdeeling. F. Settels te Ondenboscb,
VoorzitterJ. Megers te Gastel, Secre
taris M. v. d. Berg, te LeurEd. Bljj-
eübergh te IJzendgke.
In deze afdeeling zal de Zeer Eerw.
Heer Hopmans spreken over Maria-ver-
eeniging de heer J. Mol over alcohol
vrije opvoeding van het kind.
3a Afdeeling. K Koenraadt, te Steen
bergen, VoorzitterJac. Korst, te Steen
bergen, Secretaris Jac. Vos, te Roosen
daal Jac. de Waal, te Lamswaarde.
De Eerw. Heer Tb. Baysrogge zal
spreken over boerenleenbanken sn de
heer A. Mol over de organisatie der boe
renarbeiders.
4e Afdeeling. Ch. Frenken, te Ooster-
hou, VoorziiterAug. van Poll-Snyker-
buyk, te Roosendaal, Secretins; P. v.d.
Biggelaar, te Breda C. Fassaert, te Hon-
tenisse P. Muthiji, te Steenbergen.
De Eerw. heer J. Oomen zal spreken
over het nat van plaatseijjke en Dioce
sane gilden de heer van Waesberghe
over handelsonderwijs.
5e Afdeeling. J. Asselbergs, te Bergen-
op Zoom, Voorzitter A. Bos, te Bergen
op Zoom, Secretaris; L. Dekkers,te Bre
da H. Maeitens, te HulstAug. Konings
te Roosendaal.
De Eerw. Heer J. v. d. Biesen zal
spreken over het nut van Jongelingsver-
eenigingen de heer H. Spitzen over de
heilzame werking der St. Vincentius-
Vereeniging, welke door iedereen dient
gesteund te worden.
6e Afdeeling, A. Wjjtvliet, te Rukfen,
Voorzitter, O. van Waes, te Breda, Se
cretaris Mr. J. W. van den Biesen, te
Ginneken P. de Wijs, te Roosendaal,
en E. Ongenae, te Axel.
De Eerw. Pater F. Smits zal spreken
over het goed recht van de Aartsbroe
derschap der H. Familie, met eene aan
sporing om deze heilzame vereeniging
uit hare kwjjuenden toestand te verhef
fen,
In de Algemeene vergadering zal de
Z»er. Eerw. ZeerGel. Heer Prof. C. E.
Blejjenberg het woord voeren over dea
verderfeljjkeu invloed der slechte Iectnar
en de heer Alb. van der Kallen over
den opbloei van het katholiek leven door
de vereenigingen.
BUITENLAND
beefden als van koorts, zjjn borst zwoegde on
stuimig.
Ledig I Ledig I kermde hij met inspan
ning.
Onmogelijk riep Ignaaz. Niemand
heeft de plaats geweten, die uwen schat ver
borg.
Niemand? niemand?Ignaaz, Benigna
bekent Gjj Benigna, gjj?
Woede sloot zjjn trillende lippen.
Bjj de zaligheid mjjner ziel, riep de
dame de handen wringende, ik hab niet ge
weten.
Boudewjjn wierp het kistje op den grond,
dat het stuk sprong. Toen legde hij zijn
hoofd op de doodrist. Het was alsof hij
weeade. K-ampachtig beefde zjjn geheele li-
chaam-
Hebt gjj het kistje al zoo gevonden
vroeg Jgoa*z zacht aan Albert.
Ja, goed gesloten, verzekerde deze.
Benig0* aanschouwde hem smartelijk en
ondervrftgend.
Reeds wilde de timmerman van de ge
vonden papieren spreken, toen Boudewijn op
sprong en met vreeseljjke stem uitriep
Ook Brand heeft mjj bedrogen. Ik had
eenea vriend onder het volk gezocht .en
nu ben ik schandeljjk bedrogen, bestolen, mis
leid Gevloekt, gevloekt zjj de man I -
Dreigend hief hjj de gebalde vuist op.
Genadige heer! riep Albertbeleedigend
hoon mijnen dooden vader niet!
Is Brand dood? Is hjj waarachtig dood?
Dan kan ik hem niet meer bereiken. Dan
Frankrijk.
Te Havre is aangekomen de stoomboot
.«La Lorraine» met een belangrgke la
ding goud ter waarde vau 9 millioen
dollars. Iu eea specialea trein zal het
goud naar Parjjs worden verroerd. Er
zjjn omvangrijke politiemaatregelen voor
het verroer genomen.
Een vreeselgke cycloon heeft het Fran-
sche departement Ain geteisterd. De door
hagelslag aan de veldgewassen ia de
wgngaarden toegebrachte schade is zeer
aanzienlijk. Het gehsele district ijjkt een
ruïae.
Ook te Siklos en Baranyabaszar heelt
volgens een bericht uit Funfkirchen, een
hagelslag vreaaeljjke verwoestingen aaa-
gericht. De schade wordt hier op em
millioen kronen geschat.
Amerika.
Het is zeker, dat president Roose-
v e 1 t de 742 stemmen zal halen van
de republikeinsche nationale conventie
die hg noodig heeft om candidaat te
worden der republikeinen voor het pre
sidentschap.
708 gedelegeerden zgn definitief aan
gezegd president Roosevelt te steu-
nen. Het meerendeel van de 218 andere
gedelegeerden die reeds gekozen zijn
hebben ban voornemen te kennen ge
geven eveneens president Roosevelt
te steunen. Er blgven das nog twee en
zestig gedelegeerden over, die nog geko
zen moeten worden
Frankrijk en het Vatioaan.
Naar aanleiding van de bekende nota
van ZH. Pius X, ovar het bezoek
van den President der Fransche Repu
bliek aan den Koning van Italië te Rome
is da Fransche Gezant j bg den H. Stoel
teruggeroepen. Een Raad van ambassa
de is vooiiaau met den dienst belast.
De Gezant heeft Rome reeds verlaten.
Nu wordt aan dat vertrek een draai
gegeven, het heet dat da heer N i s a r d
met verlet is gegaan hem door zgn re
geering vroeger gegeven dan gewoonlg-
bg had de gewoonte ieder jaar eerst ter
gen midden Juli met vsrlof te gaan. E
is das geen sprake vaa eea defiuitisv
afbreking der diplomatieke betrekkingen.
kan ik hem niet meer verpletteren Gehoond
zjj zjjn naam. Gevloekt zij zijne gedachtenis.
Gevloekt! Gevloekt
Hij ijlde op de werktuigen toe, rukte een
z waren hamer er uit en sloeg met vreeselijk
geweld op de doodkist. De eerste slag rukte
de planken vaneen zij vielen dreunend op
den vloer. Maar hiermede vergenoegde zich
de woedende niet; h'j vernielde ook het ge
heele toestel, waaraan hij placht te werken.
Toen slaakte hij een heeschen kreet, die
langzamerhand tot een wanhopig gelnid
overgiDg
Hola, hola 1 riep hij, het laatste werk
is vernietigd! De kunst zwicht voor de
eerloosheid der mensehen, die mijne goedheid
misbruiken. Ben ik dau onsterfelijk Ach,
mocht dit huis op mtj nederstorten.
Hij zag het kistje weder, dat hij nog ver
der in kleine stukken sloeg. Met beide han
den den hamer opheffende, liep hij door de
kamer. Albert moest hem ontwijken.
Verrader, verrader! riep hjj.
Benige meubelstukken vielen onder zjjne
woede. Na jjlde hjj naar de deur, alsof hjj
iemand wilde vervolgen. Benigna trad hem
tegemoet.
(Wordt vervolgd.)
cotim.
ABONNEMENTSPRIJS.
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTBNTIEN.
F E O 1 L L E I ON,