i\o. 5735
Maandag 4 Juli 1904.
29ste Jaargang.
HDag6laó voor Ttooró-en Suió-tJtollanó.
De Hooger-Onderwijswet.
HET GEHEIM
van een Vorstenhuis.
BUREAU St, Jansstraat. Haarlem.
f 1,20
1,50
2,9C
0,03
BUITENLAND
Spanje
Amerika.
Rnsland.
Oaitsohlsnd.
De oorlog ia het Oosten.
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland c
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Hoof dredacteu r-D i r e c t e u r W. KÜPPERS.
A IN XI
PRIJS DER ADVERTENTIE».
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel meer 71/» 9
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale Publicity, Elrangère
Q.L. DA ÜBE Co JOHN., F. JONES SuceParis 31 bis Faubourg Monimartre
De Eerste Kamtr komt nu bjjeen ter
behandeling van do Hooger Onderwjjs-
wet, die al zooveel rumoer in den lande
verwekt heeft. Men herinnert zich, dat
bljjkens het Voorloopig Verslag over dit
ontwerp «zeer vde leden» dier Kamer
«onoverkomelijke bezwaren» haddei tegen
het voorstel om de bjjzondere Universi
teiten te ontslaan van de] gebondenheid
aan de examina der Openbare Universi
teiten, m. a. w. tegen de bevoegdheid
tan Bijzondere Hoogescholen om zelf a »n
haar studenten graden te verleecen. In
zjjn Memorie van Antwoord zegt minis
ter K u y p e r nu
«Is hier onder «zeer Yele leden» naar
parlementair gebruik de meerderheid te
verstaan, en moet «onoverkomelijk» in
letterlijken zin worden opgevat, dan zal
nadere gedachtenwisseling ter bevor le
ring van gemeen overleg geen doel tref
fen en kan het antwoord der Regeer ing
a'ie^n ter rechtvaa diging van de ir ge
diende voordracht s'rekkeD.» Nu, die recht
vaardiging beslaat toch etteljjke tladzjj-
den dnks en is e ne beschouwing over-
waa-d. We laien daarbjj rusten wat de
Minister zegt over de oppoituuiteit en
de str«kking van zjju ontwerp, wijl de
critiek, dienaangaande geleverd, locb niet
van giooten in.loed zal zijn. Ook kun
nen we veilig onbesproken laten de niet
aangevochten onderdeelen der wet, zoo
als de subsidieering der bjjs ondere gym
nasia, de bijzondere leerstoelen aan de
Rijksuniversiteiten en de plannen met de
Polytechnische Bchool. Maar des te meer
aandacht mag gewjjd aan wat de Minis
ter zegt omtrent het welbekende «jus
promovendi» der vrjje Universiteiten.
Al dadeljjk zjj getuigd, dat de Premier
zjjn eenmaal ingenomen standpunt on
verzwakt bljjft innemen, wat bljjkt uit wat
de Memorie te lezen geeft omtrent de
Staatsexamens, die velen gaarne voor alle
hoogescholen ingevoerd zagen. Ook Z. Exc.
is voor dergelijke regeling, die zeer zeker
aan de bezwaren van meuigeen zou te
gemoet komen, maar bij ziet zich ver
plicht af te wachten wat het rapport der
ingestelde «IneenscbakeliDgs-com missie»
op dit punt zal oordeeleD, ook wjjl in de wet
op het. Hooger Onderwijs de regeling vaD
zulk een staatsexamen in geen geval haar
plaats kan vinden maar bjj afzonderlijk»
wet zou moeten worden voorgesteld. En
dan lezen we deza ruiterlijke verklaring;
//Hoe verleidelijk het dan ook op zieh-
F Ü1 L L E T O N,
79
Vervolg.)
Geld en goed hebben geen waarde meer
voor baar. De dienstmeid ri-p haar aan den
maaltijd. Meester Gerold wachtte zijne dochter
in de huiskamerhij wist waar zijne echtge-
noote zich bjvond. Zwijgend werd de maal-
tgd genomen.
//Zjjt gjj ziek, meisje ?//vroeg de vader, toen
hij zich verwijderen wilde.
Neen, vader.
Waar is uw eetlust, waar is uwe vroo-
ljjkheid f
Ik ben ongerust over u, vader.
Waarom
Gjj zjjt dezelfde niet meer.
Ja, riep de meester, zo'gen, zorgen Ze
groeien me tot boven het hoofd. Slechte
tjjden, vele bestellingen worden weer terug
genomen.
Vader, de verdwijning van uwen knecht
baart u toch ook wel kommer, zeker F
Met geweld had het meisje deze vraag ge
daan. Fes meesters ge;icht legde zich in
sombere plooien.
Wat bekommer ik mjj om dien liehtzin-
nigen knaap F riep hij toornig. Ik mag aan
zelf zijn k on, door een nadere verklar'ng
leden der Kamer gunst:g voor het wetsont
werp te stenmen, //een bindende belofte//
af te lrggen, die verder zou gaan, is den
minister, zoolang het rap/ort der Staats
commissie toeft, niet geoorloofd.//
De Miaister treedt dus geen schrede
terug. Integendeel, hjj verdeiigt met klem
de voorgedtUe regeling en zegt, «dat
gem enkele gegronde beieuking tegen
het ontwerp is aangevoerd bjj de poging
om de eischen van het Staatsambt t^gen
den «efï/ctus civili0» der graden van Bjj
zondere Univessiteiten uit te spelen.
Zeer ad rem zegt dienaangaande de Me
morie.
«Of een te benoemen hoogleeraar exami-
neeren kan, wordt bij zjjn benoeming nim
mer onderzocht. En wat de uitkomst be
treft, zoo is het voor niemand een geheim
dat er tal van gegradueerden gejjkt zijn
wier gradueerirg zulk een onverklaarbare
misgreep was, dat de overheid er niet aan
denken kon, ze in eenig ambt te gebrui
ken//.
Natuurljjk geeft do Miuigfer niet toe,
dat deze wet «het weteuschappe'jjk peil
van het Hooger Ouderwijs in 'r algetnteo
zou verlageQ.» De bewering heeft eigen
lijk gmn wederlegging noodig, zoo onjuist
ljjkt ze ons. Maar de tegenstanders grond
vesten al hun verzet daarop en vandaar
dat de Minister,in den breede betoogt
«Niet de gro itte of kleinte, maar het al
dan niet serieus karakter eener schcol
beslist over haar wetenschappelijk peil.
De thans reeds bestaande vrije hooge-
gesc'iool is van nog veel kleiuereu om
vang dan hier hot wetsontwerp eisobt,
en toch is doo* binuenlaodsehs ea bu tsa
laudsche geleerden om strjjd aan haar
wetenscbappelgk karakterhulde gebracht.»
Daar valt waarlijk niet 7eel tegeu in
te breugen. Maar de tegenstande s heb
ben nog een pjjl op hun boog: de od-
richting van Vrjje Uuiversitsiten zal ver
deeldheid in den boezem der natie kwee
ken. Welk een aandoauljjke bezorgdheid.
Ja, de eeosgeziadaeid is op 'toogenbJik
bjjster giuotin den boezem der natie, ge
tuige de verwoede ttrjjd bjj de Staten-
stembus. Eu de liberalen hebben bp de
jongste verkiezingen angstvallig vermeden
de verdeeldheid onder de laadgenooten
te vergroo'en W:e licht daa'? Dr.
Kuyper voert tir ontzenuwiugvan het
verdeeldheilsbeswaar nog dit aan «Van
een elkander begrijpen is zoo weinig sprake
dat zelfs een gemaal auteur als mr. Groen
van Prinsterer zelfs door m «nutn
van beteien wil ris T h o r b e c k e en
hem niet denken; hij heeft mijn vertrouwen
misbruikt
Hoe, vader?
Vra g niet, donderde Gerold.ik kan
toch over mijnen knecht niet waken.
Hjj moet dood zijn, vader,.
W ie zegt dat F
Ik heb het h/oren zeggen.
Heeft men hem gevonden f
Dat weet ik niet.
Nu, men mag in de fabriek gaan zoeken,
waarheen ik hem gezonden heb.
l)e meester verliet de kimer. Hjj sloeg zoo
heftig de deur achter zich toe, dal het huis
dreunde.
Louize barstte in tranen los. Zjj had zeer
goed begrepen dat baars vaders geweten niet
vrjj van schuld was. Eu hare moeder zat
aan het bed eener oude vrouw, om zi< h van
hare erfenis meester te maken. Langzaam en
treurig verstreek de namiddag. Toen de
avondschemering begon, nam Louize hoed en
mantel voornemens de belofte te volbren
gen welke zij aan de zieke mevrouw Wip-
recht gedaan had. Vooraleer echter hare bood
schap te volbrengen, ging zjj eerst nog eens
naar het huis aan de overzijde. Mevrouw
Wipre.ht sprak met haar over het wederzien
na den dood toen hare moeder haar zei
Bljjf even, Louize. Ik moet Grietjeeons
spreken.
Louize bleef met de zieke alleen.
Gaat gjj naar de Waterpoo t, mjjn
kind, vroeg mevrouw Wiprecht.
Ja, zooira moeder temgkomt.
R. F r u i n nooit begrepen is.»
Bjjzonder leuk gevondm achten we,
wat de Minister antwoordt op de vraag,
in hoeverre Vrjje Univerriteiten invloed
zull n oefenen op den politieken gang
van zaken. Een voorspelling is dienaan
gaande natuurljjk niet te geven, maar
aangenomen, dat zulk een invloed van
dergeljjke scholen uitging, zoo wjjst de
Minister er op, dat de juridische hoog-
leeraren der Rijksuniversiteiten zich aan
het oefenen vau zulk een invljed aller
minst stelselmatig spenen, en rjjst, waar
dit feit voor ieder duideljjk is, alzoo van
zelf deze andere vraag, of het dan ge-
wenscht is, dat uitsluitend aan één der
politieke partgen het profijt van dezen
profeesoral-m steun zal gegund zjja.
Nog een kras argument heeft de Mi
nister voor zjju opinie, dat het bestaande
recht om examen met civiel efiect af te
legden bjj een Openbare Universiteit voor
de bjjzondere Universiteiten niet voldoende
is te achten. Z. Exc. betoogt, dat voor
waarlijk grondige ttudie, die vrg is van
africbterjj, noodig isexa uineeren door
de eigen professoren. Het sterkste bewjjs
ontving de Minister hiervoor nog onlangs,
teen hjj tot de Rjjhsuniremteiten de vraag
richtte, of het pharu aropaeiseh examen
niet wara af te leggen voor een generale
commissie, voor alle Rijksuniversiteiten
tegeljjk, en toen de meeste faculteiten dit
teu stelligste ontrieden, o. m. op deze
gronden, dat zulk een examen alleen goed
en deugdelijk kou worden afgenomen door
de hoogleeraren, die de studenten selveu
onderwezen haddenliefst in de eigen
laboratoria, waar de studenten zich hadden
geoefend.
Waar zoo door mannen vau het Vak aan
Openbare Universiteiten getuigd wordt, meent
de Minister zich ontslagen te mogen achten
van alle verder betoog, dat de thans bestaande
toestand de bjjzondere Universiteiten verne
dert, de studie bederft, en aan degelijke
wetenschappelijke vorming in den weg staat.//
Zooals moo zisf, s'ait de Min ster z
tegenstanders best, zoodat wjj met ver
trouwen het debat in de Eerste Earner
te gemoet zien. En wat de stemming
belieft, zouden de liberale leden van ots
Hoogerhuis in meerderheid bind zjjn
voor ons goed recht op vrjjheid ook bij
het Hoger Onderwjjs? Wjj kunnen dit
niet gelooven.
'zjj de Statenverkiezingen toch ten
doode opgeschreven, zoocLt verwerping
der H. O. -wet die dood alleen kan ver-
haasten tot versterking van de positie
der Regeering.
En mocht waarljjk
d, dat de
Eerste Kamer nog benepen genoeg is om
dit wetsontwerp, waa/tegea paitjjzucht
zooreel bedenkingen verzon, te verwerpen,
welnu, dan bljjkt zjj zelf te verlangen
naar baar ontbinding.
Haar liberale meerderheid is dank
De hemel zal u zegenen, breng het geld
dat ik voor hem u gegeven heb aan mjjn
zwager en zeg aan Frans dat ik het gaarne
zend.
Mevrouw Gerold kwam terug. Toen ver
wijderde z ch Louize voorge>ende eeue wan
deling in de frissche lucht te willen doen.
De Waterpoort; eene kleine straat in de na-
bjjheid van den tuiü, was spoedig be'eikt.
Acht of tien huizen, aan ééne zijde staande,
vormde de straat. Tegenover deze huiz>n
stroomde eene beek, die de straat van een
groot bleekveld scheidde.
Het witte lijnwaad, dat vrouwen bewaakten,
glinsterde helder iu de schemering, die nog
vergunde de muren te ondersch i en. Het met
nummer zeven gemerkt huis was een oud
groot gebouw, zwart en zichtbaar vervallen.
Het wertj, door arme arbeidersgezinnen be
woond. De deur er van stond open. Nauwe-
ljjks had Louize deu moed dit donker hol
binnen te gaan, waaruit een reuk kwam, die
aan de woningen der armoede eigen is. Zjj
zag in het rond of er niemand kwam, aan
wien zjj iets «ragen kon, op de straat be
woog zich niets, maar in de licht gebouwde
huizen hoorde men enkel-stemmen die een
druk gesprek voerden, waarin zich woest
gelach mengde.
Eensklaps hoorde zjj voetstappen. Een man
kwam uit bet huis. Louize wendde zich haas
tig met de vraag tot hem
Kunt gjj mjj niet zeggen, mjjnheer, of
hier metselaar Frans Wiprecht woont?
Nu schrikte zjj. De gevraagde scheen haar
Te PonferaDda is een jong meisje door
een wolf gedood.
Twee tnanneD werden ook nog door net
wilde dier gedood.
De jongste overstroomingen in Span
je die de brug over de Jiloca-rivier on
dermijnden en zoodoende het bekende
spoorwegongeluk ve oor /.aak ten, hebben
groote schade aangericht en te Villanueva
del Jilosa heerscht njjpend gebrek. Het
dorp werd in een eiland rerauderd eo
de bewoners moesten in de boomen de
wjjk nemen. Te Navarrek, Cutunda, Bere-
china, Torres, Los Negros ea Le-
cbega is de oogst vernield.
Koning A l f o n s a s heeft een kolonel
naar de geteisterde plaatsen gezonden
om gelden levensmiddelen te verdeelen.
De Amerikaansche millionnair P i e r-
pont Morgan heeft dezer dagen een
juwelier beetgehad.
De rjjkaard wilde een zeer mooie parel
koopeü, doch de juwelier vroeg 25.000
f tanks en Morgant wilde hem er
slech a 20-000 francs voor geren en
verzon een plan.
De juwelier zond de parel aan den
heer Morgan «op zicht». Deze nan
het juweel u.t het kistje en legde er
een cbeqne van fre. 25.000 in. Daarna
zond hjj een zjjoer bedienden naar den
winkel van den juwelier. In de eene hand
hield de bedieude de cheque van fres
20 000 en in de andere hand het geslo
ten kistje met de cheque van fra.
25.000 er in; de juWelier moest nu vol
gens het verlangen van den heer Mor
gan tusschenbeide kiezen. «ladien u de
cheque niet neemt, moet ik u het kistje
orergeven,» zeide de boolschappar. Zon
der zicb lang te bedeaken accepteerde
de jawelier de cheqae. Met deze truc
won de heer Morgan f s. 5.000. Toen
Morgan later den juwelier ontmoette
vertelde hjj de igrrap en deze zeide, dat
da truc hem 1000 do'la-s watrd was
geweest, maar dat Morgan hem er
niet meer zou kannen laten inloopen.
Uit New-York komt bevestiging van
het bericot, dat kwaadwilligen, waar-
chjjnljjk handlangers van een najjverig
meded nger, de ballon van den heer
Santes-Dumont op de tentoonstel-
1 ng te St. Louis in stukken gesneden
hebben om zoodoende den meest geduch-
ten deelnemer aan den wedatrjjd voor
bestanrbaie bal onoen onschadelijk te
maken. De Amerikaansche bladen diin-
gen er op aan, dat de wedstrjjd zal
uitgesteld worden tot de ballon hersteld
iï. Duizend dollars ii uitgeloofd voor bet
dezelfde man te zijn, wiens gesprek met
haren vader zjj had afgeluivterd. Het was
werkeljjk Frits Blei, die zjjne woning ver
liet om den avond in de herberg te gaan
door brengen. Hjj kende des timmermans
do.hter niet.
J», Frans Wiprecht woont hier I ant
woordde hjj. Ga drie trappen hooger op,
keer rechtsom en klopt aan de eerste deur
links.
Ik dank u mijnheer.
Gjj zult den oude daar vinden, mejuf
frouw. Hjj is mjjn vriend en huisgenoot, ove
rigens een brave kerel, hoewel arm.
Louiz; was reeds in het huis verdwenen.
Dondersmompelde Frits. Een voor
naam dametje bezoekt den meiselaarsknecht
die geen werk kan vinden. De oude schurk,
moet toch wel met de oude Wiprecht ver
want zjjn, die met mevrouw Gerold op zulk
een rertrouwelijken voet leeft.
Wie aDders dan zjj zou zich om den
hoQgerljj ïer bekommeren? Kon ik nu eens
afluisteren, maar dit kan helaas I niet zjjn,
daar de kamer van Frans aan bewoonde ka
mers grens', 't Komt er niet op aan; it zal
er wel achter geraken 1
Hjj bracht de bjjna uitgedoofde sigaar weder
aa-i het branden en ging voort.
Louize volgde den aangewezen weg. Zjj
beklom drie (rappen, keerde rechts en klopte
aan de deur lint die nog in de flauwe sche
mering te onderscheiden waa. De oude vrouw,
die de deur opende, droeg eene brandende
blikken lamp in de hand.
aanwjjzen van den schnldige.
Ook van andere zjjde komen berichten
meldende, dat op de tentoonstelling in
den laatsten tjjd een soort vandalisme
heersent, waartegen da politie eenvoudig
machteloos is.
In Rnsland heerscht groote verontwaardi
ging over den finaacieelen knoeiboel der
Japanners, die aan da Chineesche en
Koreaansche bevolking betalingen doen
hetzjj met Japanscbe bankbiljetten, waarop
gedrnkt staat, dat men er later betaling
op krjjgen kan ait de Russische oorlogs
schatting, hetzjj met in Japan kunstig
nagemaakte valsche Russische biljetten.
De stadhouder A 1 e x e j e w heeft ge
last een proclamatie uit te vaardigen,
waarin de Chineesche bevolking gewaar
schuwd wordt tegen dergel jjk papier.
Het proces van de Pommersche Bink
is afgeloopen met een veroordeeling we
gens valschbeid der balansen. S c h a 11 z
tot 3HS jaar gevangenisstraf en 30.000
mark boete, Romeick tot 3 jaar en
6000 mark.
De beer R o b I is van de aanklacht
van medeplichtigheid aan den zwendel
vrjjgpsproken.
De Nat. Lib. Korr. bericht nu, dat
de Duitscbe Regeering nogmaals met de
Nederlaudsche Regee/ing ia onderbande-
ling is getreden over beperking van de
zalmvi8scherjj, in overeeustemming met
de wenscheu van de Duitsche Rjjn-
visschers.
België.
In Vlaanderen neemt de onveiligheid
zeer toe. De bevolking heeft patrouilles
georganiseerd die het land doorkruisen
en jacht maken op verdachte indivi
duen.
Te Baaien bjj Tcrnhont hebben zich
bjj 185 werklieden van eenzelfde fabriek
vergittigio gsversch jjnselen voorgedaan,
zoodat allen onder behandeling van dok
ters zjjn. De geneesheeren wjjten deze
vergiftigingsverschijnselen aan het ge
bruik van water uit een kanaal, dat
langs de fabr ek loopt. Gein der ver
giftigden verkeert echter in levensge
vaar.
De oorlogstactiek der Russen mag
wel zonderling genoemd worden. De ern
stige verliezen die han worientoegeschre-
ven en kant noch wal raken, spreken zjj
niet of twjjfel «cbt'g fegeu.
Admiraal Skrydloff, de kordate
en doortastende aanvoerder van het Wla-
diwostok-esbader, die dezer dagen de
Japanscbe bezetting te Gensian bombar
deerde, wordt zeer geprezen. Hjj heeft
de Japanners al heel wat verliezen doen
Ijjden. Wat bet Port-Arthur-eskader be
treft hoort men van Russische zjjde niets.
Zij antwoordde op 's meisjes vraag dat
Frans Wiprecht te spreken was. Dienstvaar
dig voerde zjj Louize door eene kleine keuken
naar een kamertje, dat behalve het bed, nog
éénen stoel en ééne ta'el bev-t'e.
Frans zat bjj het bed en rookte genoege-
ljjk zjjn avondpjjpje. Op de tafel brandde
eene waskaars. Het zag er zeer armoedig uit
bjj den ouden metselaarsknecht, die verwonderd
de jonge dame aanschouwde. De herbergierster
had zich verwjjderd. Louize was verwonderd
over het eerbiedwaardig voorkomen van den
bewoner der kamer. Zjjn ontbloot hoofd, ver
toonde sneeuwwit krullend h>ar. De korte
baard was even wit als het haar. De grijsaard
droeg een n borstrok van blauwe wol, gele
broek en groote vilten schoenen Een katoenen
doek van ondnideljjke kleur omsloot zjjnen
hals. Hjj zat, wachtende wat de dame hem
te zeggen had en hield de pjjp in zjjn band.
Ik ben gestuUra naar zekeren Frans
Wiprecht; mjjnheer
Dat ben ik juffrouw I
Kunt gjj radeu »ie mg tot u zendt?
Dat kan niet moeieljjk zjjn, wjjl ik slechts
één persoon in de stad ken, die belang in
mjj, stelt. De weduwe van mijnea broeder,
mevrouw Wiprechtl
Zóó is bet.
Wordt vervolg i.)