No. 5741
Maandag 11 Juli 1904
29ste Jaargang
Generaal van Heutsz.
HET GEHEIM
vaD een Vorstenhuis.
BUREAU St, J&nsstr&at. Haarlem
t 1,20
1,50
2,9C
0,03
feuilleton
BÜ1TSNLAND
Rusland.
Het vergaan der «Norge».
Oe oorlog ia het Oosten.
ïïagBlaó voor <3ïooró-on SCuió-JLollanó.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Toor het buitenland 4
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Hoofd re dacteur-Directeur W. KÜPPERS.
IIENDK
AGITE MA NOK AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIES.
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel D306r 7 V.
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PubliciteEtrangèn
G.L. DAUBE Co JOHN., B. JONES Suce. Paris 3Ibis Faubourg Montmarire
Indien deze k ij^sGve-ste louter een
veahtgen iraal» was, d e mat de brutale
kracht .der wcpsnen zjjn roem verwierf,
de halde, hem thans by zjjj ove. komtt
uit ludië g ibracat, zou oas weinig belang
inboezemen. Van Beutsz is echter
meer dan. krggs nau met vechten alleen
zou by troaweus niet tot sta id hebben
kunoeu brengen, wat hjj t ïans ia betrek-
k el ijk weinige jaren volvoerde de paci
ficatie van Atjeh. Daartoe was beter
noodigEr moest, na een tydperk van
militaire en politeka verslapp ng, lat onze
troepen demoraliseerde en den vyand over
moedig maak'e, nieuwe energie worden
ontwikkeld. Van het stelsel, om Ijjdaljjk
af te wachten tot de hoofden van het
verzet z:ch zouden komen aanmelden,
moest wordea afgeweken, ondanks de be
zwaren, daar jarenlang tegen geopperd,
bezwaren van financiielea en staat ,u i-
digen aarl. Dit al wist Van Heutsz
gedaan te krygen. Hy bracht, door zjjn
woordenen zjjn daden, een ommekeer te
weeg in de zienswyze der autoriteiten
hy bracht, dooi zyn zeldzame eigenschap
pen als legeraanvoerder, het Atjehsche
leger op hooger peil; hy boezemde, door
zyn stoute tochten en moedige aanvallen,
den vyand untzag io hy wist het zoo
ver te brengen, dat het verzet werd ge
broken en thans nog alleen in de z. g.
Gajoelanden behoeft te worden ge
opereerd.
Dit is reeds veel 1 Maar de Generaal deed
nog meer en bet is juist dit mrerdere,
hetwelk ons doet sympatbiseeren met de
huldiging, welke Van Heutsz van zyn
landgeaooten, van Koningia en Ministers,
tan Autoriteiten en volksmenigte in ont
vangst heelt te nemen. Dat meerdere, door
geen zyner voorgangers betoond, bestaat
hierinhy behartigde ook de belangen
van land en volk by bestreed oiet alleen
de vyaudelijke bendeD, maar bevorderde
ook de rast en de welvaart der Atjehms.
Zyn voorgangers, voor zooverre zij actief
optraden en zich niet moesten vergenoegen
met lydelyk afwachten achter de geconcen
treerde linie, waren van meening dat er
«getuchtigd» moest wordeneen systeem,
dat voerde tot onnoodige verwoesting van
dorpen en landeryen, tot onnoodige vtr-
bit'ering der gemoederen.V an Heutsz
wilde niet alleen door kracht van wa; e ïen
en volharding in weloverwogen krijgshe
ld Men herinnert zich de jongste telegram
men over de colonne-V an D a a 1 e n, die
in de genoemde strtek nog veel verzet ontmoet.
85 (Vervolg.)
De oude visscher ging raar buiten, knoopte
een gesprek aan met den koetsier en wachtte
den genadigen heer, die nog altijd niet ge
komen was. Het was donker. Nu kwam ook
Jozef, die berichtte dat de zieke s iep. Trui
tje riep hen aan den maaltijd, terwijl Joban
op zijDen post stond. De oude Gerlach drong
halsstarrig bjj zijnen zwager aan om den
stand en den naam van den vreemdeling te
weten, en hoe de jongeling in het gemetselde
kanaal gekomen was. Jozef gaf ontwijkende
antwoorden en verzekerde dat hij met den
zieke weinig had kunnen spreke da»r de
slaap hem overmand bad, en dat wat hjj
gezegd had, in ijlende koorts was gezegd,
dus niet in rekening mocht komen.
VVilt gij den vreemdel ng zoolang hier
houden tot hjj gezond is vroeg Jozef. Ik
bljjf borg dat gig er een aardig sommetje voor
zult krijgen.
Gerlach aanschouwde vragend zgne schoon
dochter.
Trui gaf hare toestemmingzij verdiende
ganrne geld. A
Dan ben ik er ook mee tevreden, zei
leid het Atjehsche volk tot onderwerpi ng
brenger», hij wenechte tevens een wel
varend land met 6en tevreden bevolkiu g
toe te voegen aan het onder ons onmid
dellijk bestuur staand gebied. Niet ruw
geweld alleen zou de basis voimen, waar
op ods gezag in A'jeh moest berusten,
ook het welbegrepen eigenbelang van
volk en hoofden, de orde en welvaart,
welke ons bestuur hun brengen zou,
moest deu grondslag daarvan uitmaken.
Naar dit al heeft Van Heutsz on
verpoosd gestreefd. By hield zyn troepeD
voo-, dat da oorlog alleen werd gevoerd
tegen fersonen, die zich met de wapenen
ia de hand verzetten, dat het bgereve-
rigens moest optreden als beschermer van
alle goedgesinden, als verdediger van de
have, het goed en de eigendommen der
geheele bevolking. Het was zfn doelwit,
dat het volk zich met vertrouwen en
zonder wrok zou onderwerpen, omdat zyn
bezitting n gespaard, zyn goederea onaan
geroerd waren gelaten.
In dezen geest gal Van Heutsz
uitvterige en strenge instructies, terwijl
hij zelf zie h stipt aan zyn godragslyn
h elf. Zoo vonden wjj vermeld, dat de
moed er van den welbekenden P a n g li ma
Po 1 e m, toen zjj in onze harden was
gevallen, zelf by brief haar zoon tot
onderwerping aanspoorde, wjjzend op de
ede!moedighe:d der «kompenie». En to»n
Polem zich eindelijk onderworpen had,
ondervond hy dat zyn moeder waarheid
had gesproken.
Zoo boezemde Van Heutsz eener-
zjjds door de wapenen ontzag in en won
anderzjjds het vertrouweneen tvctiek,
die tnet onverhoopt spoelig resultaat werd
beloond.
Ook als civiel bestuurder legde de
Generaal groot beleid en gezond
doorzicht aan den dag, gepaard met
een vaBte wil om tot stand te bren
gen, wat hy het best achtte voor land en
volk. En zoo wi<t hy deze werken des
vredes» te verwezenlijken aanleg van
wegen, die tot dusverre veel te wenschen
overliet.fl belangryke uitbreiding van
de stoomtram; aanleg van telefonische
verbindingen bevordering vau den han
del, zoowel voorde Atjehers als voor de
Europeanen betere bestuursregeling; her
ziening dér heffingen en rechten ten ba
te vooral van den tn'nderea man bevor
dering der industrie, zoodat er in Groot
Atjeh reeds mjjnbouw wordt uitgeoefend
en ter Noordkust petroleu n wordt aan
geboord.
En dit al is doi r V a n H e u t sz bereik*,
zonder dat het leger uitgeput cf de finan-
de oude man-, natuurlijk op voorwaarde dat
gij er verantwoordelijk voor zjjt.
Zeker, maar ook op voorwaarde dat de
zieke goed verpleegd zal worden, dat niemand
hem zien en hij zelf met geen vreemden ii
aanraking komen mag,
Mair als hij heen wil gaan vroeg Ger
lach. Ais hij weigert b:j ons te bljjven?
Hij zal wel blijven.
Ik betwijfel het.
Waarom?
De L ïuizr, welke hem in het hoofd
zit, zal hem voortjagen. Hij moet voor die
vrouw zeer goed zijn.
Pat is hij.
Hij is misschien uit wanhoop in het
kanaal gesprongen.
Geraden, zwager, riep JozefNu gjj
het geheim hebt geraden, moet gij het be
waren. Zwjjg dus, PlaaS den z'elie n*et 11164
vragen en zorgen voor hem.
Truitje droeg voor den zieke, soep naar
boven. Toen zij terug kwam, zeide zij vroo-
ljjk. Hy heeft gegeten, dit verwondert mij,
want vroeger liet hjj de spijzen onaangeraakt.
Het was reeds laat en nog altijd kwam de
verwachte niet
Jozel werd ongerusthij ging uit het huis
naar den koetsier en van dezen naar het
huis. Tegen tien uren naderde een rijtuig.
Van den bok sprong Fabiaan, de stomme
bediende dien de lezer in het jacbtplot heeft
leeren kennen. Vlug opende hg hst rijtuig.
iDgaaz s'eeg er uit. Hg kwam van Buchau,
waar hg door Louize, welke hij bjj Elsje
cieele draagkracht overschrMeu werd,
zoodat hy een geheel ni->uw licht wierp
op de pers^neele en materieele middeieD,
noodig voor de pacificatie vai Atjeh.
Pessimisten vr gen natuurlijk zal al dat
moos in stand bljjven Zil niet voorde
zooveel-te mad bljjken, dat op de At-
j-hsche bevolking niette vetlr juwen valt
Al heeft de bestudsering der bescheiden
omtrent V a nH e u t s z ons waarlijk met
bewondering vervuld door dezen man, op
die vragen knnneu wy gean antwooid
geven. Maar zeker is da*, da-ik zy de
tactiek der laatste jaren alle adat-Hoof
den aan onze zjjde staan, de macht der
onruststokers is gebroken en de bevolking
naar haardsteden en geregeldea arbeid te-
rngkeeit. Al een een deel der Westkust
verkeeit nog riet in die gunstige positie,
zoodat we Van Heutsz vooreerst nog
niet kennen missen.
Naar thans verluidt bestaan er planneD
om den Generaaldie zyn loopbaan in
Kampen of 't Iuitructie-bataljon aanving!
te benoemen tot Gouvemeur-Geneiaal
van Ind:ë. We zouden dat een wyze be-
staursdaad achten. In Atjeh zal dan na-
tuu lijk dezelfde prachtige tactiek gevolgd
blyven, Frwjjl gansch Insulin de niet
ande s dan winnen kan by het beheer van
een krachtige, energieke persoonlijkheid
als generaal V a nH e n t s z getoond heeft
te zyn.
De vaderhanden moordenaar, Eu gen
S c h a u m au,de vroegere senator generaal
Schauman, de professor in het Ro-
meinsche recht baron Wreeds, eeD der
meest beteekenende rechtsgeleerden van
Fiuiand, de twee professoren aan de uni
ver iteiten te Helsinglors, dr. Erns
Estlander en professor Th. Hemen
de bankbeimbte A Is than en de bi
bliotheek-as ostent Gummerus, zyn
onder politiebegeleiding Daar Petersburg
overgebracht.
Het «Berliner Tageblatt» ontvangt over
deze zaak uit Helsiugfors het volgende
schrjjven:
Sinds e^ne week wordt dagelijks het
onderzoek betreffende den mo^rd voortge
zet. Het zal echter den inq ris teurs met
gelukken, medeplichtigen te ontdekken,
wat echter niet insluit, dat- gehaatte poli
tieke personen van vervolging zyn mtge-
teu. Een grootaintal is voorloopig ge
vangen geiiO nen.
Een onverwachte gewelddadige maat
regel heeft ook we Ier de Finlandsche
pers get'off n, door de schorsing van
bet Finsche blai «Pa viilehte». Het ar-
tike', dat dit bevel uitlokte, verscheen
ontmoet had, langer dan hij wilde, wsb op
gehouden geweest. De gebeurtenissen welke
wijhier verbalen, hadden bijgevolg plaats op
den avend dat Louize het hu-sje te Bnchau
had bezocht. Wij weten immers dat Lonize
haar briefje niet meer in den hollen wilg
had gevonden en dit de reden was waarom
zij naar Elsje wa» geijld. Om nu hiervan
opheldering te geven, moeten wjj er het vol
gende bijvoegen.
Johan, de visscherszoon was den geheelen
dag afwezig geweest.
Terwgl Jozef en Gerlach aan den maaltijd
zaten, was hg naar de ziekenkamer gezaan
en had eene brandende lamp op de ta'el ne
vens het bed gezet. Albert zag hem komen
en wilde tegen hem uitvaren.
Stil, zei Johan.
Weg, weg, riep Albert.
Gji houdt mg nog altijd voor uwen
vijand, zei de visscher goedhartig, maar ik
beu het niet. Om u te bewijzen hoe goed ik
het meen, heb ik den tuin en den hollen
wilg, waarvan gij gesproken hebt, ge ocht
Albert staarde den visscher aan.
De wilg? Ha ja, heb ik er van gespro
ken P vroeg hjj treurig.
Stellig.De tuin van meester Gerold
was gemakkelijk te vinden en ook de oude
boom. Gjj zeidet dat ir eien briefje in moest
liggen
Ja, ja
Ik tastte in den boom.
En P
Ik vond dit papier.
Daar aanleiding van het St. Jans-feest
en sprak in symboliek over licht en duis
ternis, die zulk een grootsn rol speelden
in het hooge Noorden. Het feest van het
licht was gekomen en al stonden weer
doukere dagen voor de deur, de moed
moest niet worden opgegeven, want na
duister zou weder licht volgeD,
Er behoort meer dan een gewoon
menschen verstand toe, om te begrjjpeu
boe zulk een artikel het doodsoordeel
vau een krant kan u'tspreken.
Da schorsing vau de «Paivalehte» is
door de Finlandsche pers een groot verlies,
daar het blid altijd heaft gestreden voor
de vooruitstrevende ideeën.
De Czaar heeft by ukase van 6
d»zer opeobrar gemaakt dat 447,300 man
voor den militairen dienst ouder de wa
pens zullen geroepen worden.
De nieuwe gouverneur van Finland,
p-ins Obolensky heeft tydens zya
loopbaan tweemaal een op.trod te onder
drukken gehad.
Als gouverueur van Chenon onder
drukte hjj in 1894 met groote kracht de
anti-semitische onlusten waarvoor de Czaar
hem zyn byzonderen dank bracht. In
1902 werd hy gouverneur van Charkof
Voor het onderdrukken van de boereu-
o lusten kreeg hjj de Wladimir-orde 2e
Van beroep is Prias Obolenski zee
man als zoodanig heeft hjj len Rasaisch-
Turkschen oorlog meegemaakt; latsr be
kleedde hjj verschillende gemeentéljjke
ambten in het gouvernement Simbirsk.
Een overwegend aantal van de by den
ondergang der «Norge» omgekomenen zyn
Denen en Russen. De tooneelen, die bjj
den oudergang werden afgespeeld, zyn
niet te beschrjjven. Tot de slachtoffers
behoorden verscheidene honderdlallen
vrouwen en kinderen. De zee wa», volgens
de mededeeling van een der gereddeir, als
bezaaid met vrouwen- en kinderhoofden,
vertrokken van angst, en verschrikkeljjke
kreten waren te hooreu boven het huilsn
van den orkaan.
Vele vrouwen hieldeo tot zjj zonken,
de kleine kinderen omhoog en smeekten
om redding. De booten waren overvol en
konden niemand meer opnemen. Bjj het
instygea vochten de meesten met vaisteu,
armen en tanden om han leven, wisten
vao doodsangst niet meer wat zjj deden.
Toch kwamen ook vele gevallen van held-
haf ige opoffering voor menig matroos
vond bij de poging vrouwen en kinderen
te redden, den dood. De kapitein van het
schip die het laatst in zee sprong, zwom
twee uur vóór hjj door een der booten,
totaal uitgeput, werd opgevischt.
Over de onmiddelljjke oorzaak is men
het nog niet eens. Door een dichten ne
vel zon het schip buiten ko ra geraakt
zijn. Naar de meening van anderen zou
men hier met onachtzaamheid te doen
hebben.
Er is een onderzoek ingesteld.
De meeaten der geredden bevinden zich
Goede God.... Maar is het van haar
Met deze woorden ontrukte hg het papier
aan den visscher en begon te lezen, terwgl
Johan hem bijlichtte.
Van haar, van haar, riep hg juichend.
Zg heert mg niet vergeten, zjj bemint mg
nogmaar is het waar, hebt gjj dit papier
uit den wilg gehaald
Johan legde zjjne breede hand op zjjne
borst en vroeg goedhart g: Waarom zou ik
liegen Ik ben een eenvoudig visscher, mjjn
vader heelt u uit de rivier gered, zou hij dit
gedaan hebben, indien hjj u wilde schaden
Gisteren avond zat ik hier bjj uw bed, toen
spraakt gjj in uwe droom v n Louize en
den wilg, dat liet mjj den ganse en nacht
geen rust, want ik betreurdeu, vandaag
vischle ik opwaarts in de rivier, ik "ging
naar de stad, vond den wilg an dit papier.
Toen vaarde ik met de boot naar huis en
verheugde mjj reeds vooraf -er mede, u te
kunhen bewijzen dat wjj geen slechte men
schen zjjn. Dit heb ik gedaan zonder dat er
eene ziel iets van weet. Wees daarom niet
vergramd op mjj en mjjnen vader, die om
uwentwille zeer ongerust is. Zjt gij nu te
vreden
De zieke reikte den visscher de hand.
Gjj hebt mjj eènen troost gebracht, die
mjj spoedig op de been zal brengeD, zei hjj
bewogsnlleeds uu< gevoel qk dat er met
mg eene verandering heeft plaats gehad.
Mjjn hoofd was zeer verward.ja ik moet
u wel als mjjnen vriend beschouwen. Kent
gij den man, die zoo even bjj mjj was
in Grimsby en veikeeren in grootsD nooJ.
Wat da ondersteuningen van rykswege
betre't, zyn slechts voor mannelyke per
sonen maatregelen genomen.
Deze toestand is te erger, omdat de
vrouwen en kinderen, waaruit de meeste
passagiers bestonden, al- hun hare en
goed verloren hebben. Em comité uit
bnrgers van Grimsby samengesteld, heeft
gitten voor de schipbreukelingen bjjeen-
geb acht.
Trokken tot na toe de Japansche troe
pen zegevierend voorwa arts en dieven zjj
de Rassen steeds terug dan heeft gene
raal Samsonoff te Bjositchao daar
een einde aan gemaakt iu een gevecht
met de voorposten van genetaal Oku.
Ondanks bet vuur hunner scherpschut
ters en van haune revolverkanoanen, wer
den de Japanners uit hunne stellingea
verdreven door de Russische artillerie en
achtervolgd door de cavalerie die huu
gevoelige verliezen toebracht.
De Japanners werden in hun bivoaac
verrast door een 300-tal Russische ruiters,
die door hun woesten aanval een algemeene
verwarring brachten. Tal van Japanne-s
werden gedood of gekwetst, terwjjl de
overigen door de vlucht hun levea wisten
te redden. Een beude vau 200 Khoen-
goezen, onder Japansche officieren, is bjj
het station Cbwan-Chentze, met zware
verliezen teruggeslagen.
Bit Liaoj ng wordt gemeld, dat op
ongeveer 80 wersten afstand dier stad, een
belangrjjk voorpostengevecht geleverd
werd. Een Raesisch regiment heeft den
vyand met de bajoonet aangevallen en
teruggedreven. Er waren 100 doodeo en
300 gekwetsten. De Rassen behielden
de stelling.
De Russische genei aal Keiler heeft
bjj den bergpas van Khaiensk twee Ja
pansche compagnies infanterie verrast en
vernietigd, daarna vielen de Japanners
met groote overmacht de Russen aan eu
dreven hen met verlies van 13 ofticieren
en 300 soldaten terng.
Een detachement van generaal M i t-,
schenko he of t een Japaosch couvooi
aangevallen en eene groote hoeveelheid
rjjst en iagelegde erwten, als ook 50
stuks vee, bait gemaakt.
Voor Port-Arthar wordt fel gestreden.
Volgens belichten van Chineezeu, bad
Maandag een gerecht plaa's om een der
heuvels ten noord-oosten van Port-Arthur.
De Russen hadden ongeveer 100 dooden
en 50 gewonden. Cbineezen werden uit
gezonden om de doo len eu gewonden
binnen de Rassnche liuie te brengen.
De Japanners hebben na de tweede
heuvelreeks voor Port-Arthar bezet; zy
verzamelen zich thans aan de oostkust
van het schiereiland, klaarblijkeljjk met
het doel om op te rukken naar het marine
kamp, dat het voornaamste défilé door
de heuve's juist achter Port Arthur be-
strykt. Men gelooft dat het lot van de
Ja, wel, mjjnheer.
Wat is bjj
Üorsteljjke kamerdienaar.
Hoe komt hjj hier? Wie heeft hem ge
zegd dat ik hier ziek la r
Hij is de broeder mjjner overledene
moeder, en bezoekt ons als hij even kan. Va
der zal hem wellicht verhaald hebben dat wij,
bij toeval, eenen vreemdeling huisvesten. O,
hg is een goede man, hem behoeft gij niet
te mezen. Ik, Johan, sta voor he a in.
Nu bracht Truitje de soep, welke Al-
bert at, in wien de levenslust opnieuw ont
waakt was en tot bedaardheid en bewustzijn
scheen gekomen te zijn. De goede eenvoudige
Johan verliet met zijne vrouw het kamertje
hjj wilde bjj zijne kinderen zijn, die beneden
hunne rader en het avond.ten verwachtten.
Wjj keereu nu terug tot do twee rijtuigen,
die voor de tuindeur stonden. Nauweljjks
was Ingaaz uitgestegen ot hij gaf den koet
sier, die hem gebracht h»d, bevel .Baar de
stad tereg te rjjden, en hjj was bezig in het
andere rjtuig plaats te nemen, als Jozef hem
zeide
Ik verzoek den genadigen heer nog wat
,te wachten.
Waarom
(JPordt vervolgd.)
