No. 377 9
Donderdag f5 Augustus <904
f 9ste Jaargang
&ag6laó voor cfiooró' en
Ons prachtig kiesstelsel.
HET GEHEIM
van een Vorstenhuis.
BUITENLAND
Italië.
Frankrijk.
Rusland.
Duitsohlind.
De Oorog In het Oosten.
114 HL
SUIL Hl HUI
A BONNEMENT8PB IJ 8
Per S maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
f 1,29
»;1,50
2,90
0,08
Hoofd re dacteu r-D irecteur W. KÜPPERS.
BUREAU St, Janastmat Haarlem.
AlN TIEND
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN.
Van 1—6 regels 50 Gents
Elke regel meer 7i/t t
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
AöITE MA NON AGITATE
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale PubliciteElrangèrt
G.L. DA UBE Co JOHN., f. JONES Suee. Paris 3 Ibis Faubourg Montmartre.
Wjjjhebben ons wel eens afgevraagd
hoe komt bet toch, dat gezien de
meermalen gebleken fouten van het meer
derheidskiesstelsel zco weinig animo
in ons land bestaa' voor Evenredige Volks-
verfcr genwocrd'ging^? j Het antwoord ligt
o. i. hierin die fouien zjjn niet genoeg
bekend. Als er ergens verkiezing is ge-
wees', gaat men big dat de drukte
over is niet de weer gebleken fouten
van het stelsel ne, maar blijft staren op
en philosofeeren over den uitslag. Was
de«e ongunstig, men zint op raidielsn,
om 't een volgenden keer beter te doen,
maakt berekeningen, met cjjfers eu per
sonen, verzint pakkende leuzen en nieu
we argumenten, maar meu vergeet bet groote
middel, ocu aan al dat Siisgescharie'
een einde te maken: de invoering van
E. V.
En toch, wil het ooit tot die invoera g
komen, dan dient er belangstelling voor
dat mooie stelsel te worden gewekt. Van
daar dat wg aan de hand van het orgaai
der «Nederlandsche Vereeniging voor E.
V.» nog eens wi'len nagaan wat de jongste
Statenverkiezingen weer ten aanzien van
ons kiesstelsel Lebben aaa 't licht ge
bracht.
In de eerste pita's: het verlamt de be
langstelling. E' zjjn tal van districten,
waar de min ierheid er nooit op behoeft
te rekenen, de overwinning te behalen.
Welnu, de luidjes bleven dan eenvoudg
thuis 't geett toch niemendal, dzekeu ze.
Eu zoo komt het, dat zelfs de Statenve:-
kiezingen, welke de politieke hartstochten
zoo hoog opzwiepteu, in slechts Vz. zegge
een vierde deel der kiesdistricten de op
komst der kiezers Lboven de 80 per
cent was. Bovenvan stian Eokhuizen en
Schiedam, die 't tot boven de 90 percent
brachten heelematl onder aan de lijst ko
men Amsterdam IX, Haarlem, Oude P. kela,
Den Helder en floogezand, wair nog niet
de helft der kiezers opkwam. Zeker, er
zjjn ook andere oorzaken, dan gebrek aan
belangstelling vandaar dan ook de ver
schillen in die districten. Maai over t
algemeen mocht men toch verwachten,
dat minstens s/4 der stemgereihtgden het
de moeite waard zoo achten naar de stem
bus te gaan voor een zoo gewichtige zaak
als de samenstelling der Eerste Kamer.
Het was echter lang niet zoo.
Dan is er nog iets andersIn Dalfsen,
Amsterdam II, Hoogezand en Zwartsluis
werden Statenleden gekozen met 949, 859j
832 en 703 stemmen, terwgl in Amster-
FEUILLETON
128 (Vervolg.)
I
Fabiaan gaf te kennen dat hjj het voor
zjjnen plicht aanzag, bij hem gebleven te
zjjn.
Morgen rjjden wij terug naar het hout-
vestershuis.
Arm in arm, zetten de vrienden hunnen
weg voort. Het was geheel donker, toen zg
het dorp bereikten. Daar stond het huis,
waarin Albert zijne jeugd had doorgebracht
Weemoedige herinneringen rezen in hem op, hj)
moest stilhouden en het vriendeljjk gebouw
eenige oogenblikken aanschouwen.
Hier is vader Br-nd gestorven, fluis
terde hg zijnen g zei toe. Geduldig heeft de
brave man een geheel jaar geleden, spjjtig
dat hij met beter voor mij gezorgd heeft.
Er schemerde licht door het venster van
het huisvertrek. EUje zat aan tafel, en
maakte zich gereed om haar avondgebed te
beginnen.
Albert klopte aan de deur.
Dit was een buitengewoon gerucht voor
de huishoudster, diö sedert lang ongestoord
^ebleven was.
dam IX, E ikhuiten, Enschedé eu Den
Haig canditatsn uiet 3085, 3316 eo 4366
en maar eventjes 7719 stsintneu vielen.
Welk een dwaas verschil. Naarmate men
b. v. te Amsterdam verhuist vau district
IX naar district II, krggt men driemaal
zoo gemakkelijk zjjn caodidaat gekozen,
krjjgt men dus driemaal zooveel invloed.
Eeu soo t meervcuiig stemrecht dus, waar
van onze wet eigenljjk Diets wil weten,
Grooter intussi hen dau tegen deze m-
vloedsvermeerdering, welke feiteljjk slechts
eaa quasstie is van woouplsats-veran-
deting, is ons bezwaar tegen het feit.
dat het meerderheidsst-iisel eigeoljjk juist
voert tot heerschappij der minderheid Im
mers aangenomen dat de gekozenen 56
percent der uitgebrachte stemmen op zich
vereenigden, de gevallenen 44 percent,
dan ljjkt dit in orde. Nemen we echter
in aanmerkiog, dat slechts s/4 der kie
zers opkwam, dan leert een eenvoudige
becijfering, dat die 56 percent van dit
drie-vierde gedeelte bsteekent ongeveer
42 percent van .het totaal der kiezers
eoodat 58 percent van het totaal onver-
tegen wooidigd bleef en feitelijk ds min
derheid haar zin kr^eg.
Nu zal men zeggen .- «Den moeten de
thuisblijvers voor den drommel maar ko
men. Wie zwjjgt stemt toe, dus wie thu s
bljjlt, vindt den uitslag best, hoeAeze ook
is.» L tten we hierover niet twiiten en
eens zien of dau de wel gekomen kiezers
feitelijk in meerderheid hun zin gekregen
hebben. Daartoe nemen wjj de distiictju
waar herstemming plaats had en zette
dan tegenover elkaar de stemmen, die in
eersten Fanleg werden uitgeb acht op de
ten slotte gekozenen en die welke de ge
zamenlijke andere caudidaten verwierven.
Eu wat bljjkt dan? Dit in Leeuwarden
de gekozenen hadden 16988 stemmen, de
nietgekozeuen 18.458, dus dat 47.9 percent
der uitgtb achte stemmen heerschappij
voert over de meerderheid daarvan (52.1
ct.) Ia Schoterland is deze verhouding
ze.fi 40.2 percent voor de winners,
59.8 percent voor de verliezers, terwjj'
i its dergeljjks valt op te merken in de
districten Oude Pekela, Bedum, Enschede,
Zaaniam, Den Haag en Dordrecht. Inal
deze herstem ningsd s rieten te zemen
verwierven de ten sloUe gekozenen bjj
bjj eerste stemming 93239 stemm n, ter
wgl de nietgekozenen er toen reods 1Ï2790
hadden. De minderheid kreeg dus haar
z i', doordit eeu deel der meerderheid bjj
herstemming overliep na=*r den Candidas',
die in eersten aanleg niet werd gt wensebt.
Eu dat noemt men dan een meerderheid-
Wie is daar? vroeg zjj opstiande en de
la'el verlatende.
l isje opende het venster.
Goeden avond Elsje.
Groote God een s ook, eea geest!
En 't gosde mensch deinsde versch-ikt
achteru t.
Goeden avond, Elsje, hernam Albert,
neen, ik ben het in levenden Ijjve.
Nu kwam ze langzaam dichierbjj.
Wel, wel Albert.
Ja, Elsje, 't is Albert.
De goede vrouw beefde overal hare ledsn
Zij nam de lamp en lichtte den jongeling in
bet gezicht. Zjj herkende hem nu goed in
weerwil van den zwaren baard, welken hij
droeg. Weenend open ie zjj hem de huis
deur. Albert k-.vam nu met Fab aan het ka
mertje binnen. Met bevende hand haalde zjj
de pit der tinnen lamp hooger, heden wilde
zjj de olie niet sparen het moest zeer hel
der zjjn. Zij wist reeds dut Albert niet ver
ongelukt was, maar had niet verwacht dat hjj
zoo spoedig en zoo gezond terugkomen zou
Zjj kende echter de bjjzonderheden van zijne
redding en van zijn verblijf niet. Louize had
dit alles voorzichtig verzwegen.
De vreugd es wederziens is moeielijk te
besrhrjjven.
Albert kon z:ch niet weerhouden de wee-
nende vrouw op de wangen te kussen. Elsje
stond bewegingloos met hare lamp en staarde
den jongeling aan. Allengs herkreeg zjj de
spraak; maar zjj sprak verward, hare vreugd,
was te groot.
stelsel! 't Is du'delgk, dat er wat aan
h apeit.
Wat ook duidelijk i>; in bovenstaande
beschouwingen lieteu wj di politiek bui
ten spel. We spraken van meerderheid
eu minderheid zonder te vragen waaruit
die bestoud. Dit is het standpunt, hetwelk
de voorstanders van E V. moeten inue-
me i.Het moet er hen eenvoudig om t doen
zjju, het kiesstelsel zoodanig in de richten
dat per se een Volksvertegenwoordiging
wordt verkregen, die een jdiste weer
spiegeling is der pai tg verhouding ia het
land. Wie hiervan mocht vreezen een
verslapping der partg-politiak, heeft het
o.i. mis. lutegeade 1: iedere partg— zeker
als zjj er van is, het aantal zetels te
krggeD, waarop zjj recht heeft kan
te er zich zelf zgo, h sl ster bljjven in
de omlgniag vau haar program, terwgl
m het Parlement de scherpe kanten daar
van weer worden afgeschuurd door de
noodzakelijkheid, om rekening te hou
den met de politieke omstandigheden.
Voor een nadere bespreking van dit al
ie het nu de tgd niet. We weten het
welde ware belaugBtslling voor verkie
zingszaken is er niet; die komt alleen als
de stembus dreigt. Maar om ervoor te
zotgeu, dat, wanneer die beiangstell og
weer opl-eft, ooze lezers de «zegeningen»
van het metrderheidsstelsel naar waarde
en terstond zullen kunnen beoordeelen,
moeten wjj die mooie uitslagen wel be
spreken als daar tgd voor is, als de ruimte
o - eerste kolom niet wordt in beslag
e o tu door den polilieken toestand van
n t, oogenblik.
Aan ons zal 't niet liggen als ons
prachtig kiesstelsel zjju langsten tjji ge
leefd heelt.
De eer.-te viouw van den beruchten
Italiaanscüeu minister Crispi, Rosa
lia MontoiaseoD, ligt op sterven.
Zjj werd door haren man vers'ooten toen
deze met eene andere een rjjk huweljjk
kon doeu.
De ongelukkig verlaten vrouw verkeer
de ia dea taatsten tgd iu een ell-ndigen
oestand-
De groote manoeuvres worden d t j <a-
vervangen door gemengde, waa aan leger
en vloot samen me-do-n. Op eenigszius
groote schaal zjju de laa ste nog nooit
gehouden ia Italië. Zjj bebbeu plaats in
de buurt van Gaëta (ten N. van Napels).
De jjand» scheept zich te Napets in
p een aautal booten van de Algemeens
Soombojt Mg, voorzen van gescbüt en
alle betioodiguneden, zoodat de manoeu
vre op dit pun' tevens een proef is van
gedeeltelijke mobilisatie der handelsma
riDe. De vgand heeft als doel voor oogen
zjjn ait het zuiden gekomen legerkorps
te Gaëta te landen.
De Koning, de minister van oorlog en
van marine, de hoofden der beide et wen
zullen de manoeuvres, die tien dagen zul
len du*en, meemaken, waarna eeu groote
revue plaats heeft. De buitenlandsche
militaire attacbé's en de pers zullen er
echter niet aan te pas komen.
De manoeuvres vau het Fransche le
ge- z ïllen door de droogte hoogstwaar
schjjnljjk niet plaats hebben, tenzjj het
vraagstuk der watervoorziening een goede
oplopsing kan vinden.
Zat rdag-namiddag hebben de haven
en dokarbeiders te Marseille onder lei
ding van de Socialisien opnieuw het
we-k gestaakt. De haudel vau Marseille
loopt gevaar gehael ie niet te gaan ten
voordeele van Genua, w»at been zich reeds
eeu groot gedeelte heeft verplaatst.
De booten op Alg ers eu Oran konden
Zaterdag niet vertrekken, de maatschap-
Pij gaf de genomen overtochtsbewgzeu
terug. Die reizigers zjjn toen gegaan met
de booten van de «Sociéé générale.»
De «Viile d'Alger», die Zondagmorgen
uit Tunes kwam, werd terstond door de
bemanning verlaten en de «Abd-el kader»
kon niet vertrekken naar Bougie.
De dokwerkers maken gem ene zaak
met het zeevolk van de Compagn'e trans-
at'a itique. De secretaris van de dokwer-
kersvereeniging heeft te kennen gegeven
dat als de tioepen niet weggiogeD, dis
waakten over het laden van kolen in de
schepeu der maa'schappg, de werkstaking
zou losbreken over de geheele haven.
Toen zjjn de troepen heengegaan. Een
tnioie boel in de Fransche Republiek!
Prins Mesjtsjerki, een der Rus
sische journalisten, beurt iu zjjn orgaan
do huidig gevoerde politiek der Russi che
regeering sterk af. Naar zjju meoning
rno^t cle nieuwe m oi-t-r vau bi nen'and-
sche zaken, die Y o n P 1 e h w e vervangt,
geen eigenhands politiek e? op uahou-
deu doch de politiek vau den Czrar voor-
Het aantal Spaarbankboekjes we d in
de maand Januari met 18,000 vermeerderd
In Februari, na de oorlogsverk.a ing werd
een vermindering van 13.000 geconsta
teerd, maar de volgende maanden wjjzen
reeds weer een groote vermeerder ng aan.
In de maand Mei werd bjj voorbeeld 1
miltioen 700,000 roebels meer ingebracht
dan opgeisebt en den lsten Juni waren
aan de spaarbapkeu gedeponeerd 1033,1
millioen roebel tegen 1,025.6 millioen
op 1 Januari van hetzelfde jaar.
De Regeering heelt uezen ganstigen
toestand in de hand gewerkt door de ge
heels verantwoordelgkheid van de spaar
banken op zich te nemen.
De Deutsche Tageszeitung deelt mede,
dat misschien de Rgksdag vroeger dan
anders zal worden bjj sengero p n om
over de handelsverdragen te beraadslagen.
Men hoopt ook met andere Stateu, waar
mede men in on terhandeliug is omtrent
eeu nieuw tariefverdrag, spoedig tot een
eind te geraken, zoodat de Rjjk dag eind
October of begin November met de be-
spr. kiug kan beginaen.
Msa houdt het voor wenscheljjk, dit,
waar de nieuwe handelsverdragen zooals
het plan is den len Januari 1906 in
werking zulleu treden, de desbetreff ende
Rgksdagbesluiten voor het einde vau dit
j »ar zullen worden genomen, opdat indus
trie en handel een geheel jaar tg 1 heb-
i en om zioh op den nieuwen stand van
zaken voor te bereiden.
De vjjandaljjke legers iu Mantsjosrga
hebben veel te Ijjden vau het water der
overvloedigs regens, waatdoor de opera
ties op het oorlogsterrein worden belem
merd. De beweging vau de legertrei
nen is nagenoeg onmogeljjk. Overal
richten riv ertjes van het water, dat van
de bergen s roomt, verwoe»tiogen aan.
De infantaria eu arti lene kunnen over de
begaanbare wegen Diet vooiuit komen,
terwgl ook de cavalerie tot nietsdoen
wordt ged >emd. Zoo hebben d° oorlog
voerende parigen met groote moeilijkhe
den te kampen.
Volgens de laatrte berekening hebben
staan, welke duideljjk in hat manifest oorlogskosten der Jipaaners tot nog toe
ven Februari 1903 is omschrevendat 246,000.000 jen bedragen. Eea bericht
is de pol tiek van ordp, eeibiei voor de Tokio deeit mede, dat da Japausche
wet, vrjjheid van zelfbestaur, opheffi <g offineren oveieengekomeu zjja at te zien
vau de buraaucra'ische centrali<atie en T.*n »oordeelen die zjj geniet-m en
van da willekeur. Om dit doel te bereiken "ch zoolang de oorlog duurt, tevreden te
is een sterke hand ncol'g. Het zon den zullen stellen met soldjj en eten van de
nieuwen min ster van binnenlanfsche za- gewone soldaten.
ke i niet moeieljjk vallen deza politiek Taa d0 Russische oo logsschepen
vol te houdm daar hg allen, die het met Tan eskader te Port-Aitbur is terecht
bet manile3t eens zgo, op zgn baud zal g0homen op 10 A iguetus, bijjkt uit het
hebben ea het aantal zjjuer vjjaniten zal navolgende
Zij dekte aanstonds de tafel, bracht koud
vleesch en noodigde tot eten. Albert slelde
Fabiaan a's zgn besten vriend voor en voegde
erbjj dat hij stom was
EDje verhaalde wat onlangs had plaats
gehad, 't geen voor Albert van weinig be'ang
was, daar hjt da vooravond was van zijn
huwelgk.
Gaarne had hij gesproken en zjjn geluk
aangeko digd, maar hij zweeg, indachtig de
aan Louize gedane beloften. Ook ontstond
de vrees iu hem, dat de verwezenlijking van
zgnen vurigsten wensch nog verhinderd kon
worden. Het was hem niet mogelijk zjjn
mistrouwen in Fabiaan geheel te o erwinnen,
daar de/.e hem eenigermetz als bewaker be
geleidde en plichten jegens da vorstelijke fa
milie ie vervullen had.
N i het e'en deed Albert de ronde van het
huishij wilde de oude, goed bekende p'ek-
jes zien, waar hjj den gelukkigen tijd zijner
j ugd had doorgebracht. De herinnering aan
rader Brand werd i i hem smarteljjk opge
wekt. Het schootsvel en de werktuigen be
vonden zioh nog op de gewone plaats. Ook
dat van den timmermansknecht was onaan-
ger er.l gebleven. Albert toonde het zgnen
begeleider, die het met groote belangstelling
in oogensshouw nam.
Had vader Brand nu toch beter voor
mij gezorgd, riep de jongeling. Benige aan-
teekeniugen nopens mijne afkomst zou sen de
schrifckelgke bezwaren geweerd hen ben, die
mjjnen toestand ondrageljji maken. Maar...,
neen, ik zal mij om niet» meer bekommeren
H-t pantserschip Retwisan, da kraisers
Askold en Diana, en een viertal torpa-
dobooten zgn, ten deele zwaar bescha
digd onzjjdige havens bionengeratlen
Tsing-tau. Woe-»osDg of Taigon. Ten
aanzien van de Retwisan is reeds beslist,
de borst en aanschouwde A'ber-
blik, die onweersprekelijk te kent
veel
afnemen, otndut geen minnterieele poli
tiek zal bestaan.
- De oorlog ia het Oosten scbjjnt het
vertrouwen van de kl-ine Russische kapi
talisten in het geheel niet geschokt te
hebben.
vriend Fabiaan, ik word weer timmerman.
De stomme schudde het ho^id, hjj was van
eene andere meening.
Zjjt gjj dan stellig overtuigd dat ik de
zoon van den vorst ben P j
Fabiaan verzekerde dit door-alle hem ten
dienste staande teekens.
Geel mjj eens bewjjz-n daarvan, Fabi
aan.
De stomme uam de linkerhand van den
timmerman en wees op het litteekeo en den
misvormden pink, gelijk hjj reeds meerma
len had gedaan a's hij zjjne dcnkwjjze wilde
rechtvaardigen.
Inderdaad, zei Albert, zoolang ik mjj
kan voorstellen, heb ik den misvormden
vinger, die mjj gelukkig niet belet te wer
ken, maar ik weet niet hoe ik er aan geko
men ben.
Fabiaan poogde hem te doen begrjjpen,
dat toen hjj een knaapje was. een hond hem
gebeten bad.
Goed, goed, maar dat bewjjst niets. Ik
neem weder den beitel .op. Maar beantwoord en zag Elsje voor zich" staan.
hand op
met een en
nen gaf:
Ik heb geene meening.
Uat is jamme-. De genadige heer zou
van mjjne achting verliezen, indien hjj
mjj zulk eene gewichtige belofte slechts ge
geven had om mjj gedwee te maken. Ik weet
overigens niet wat men met mij voor he: ft.
Men zond mij op eenen toren, waar mjjn
laven in gevaar verkeerde, en tater zocht men
mjj tegen de aanval en van slechte men-
s hen te behoeden. Ach, zoo ik niet ziek
was geweest.
Elsje had twee bedden in het bovenka
mertje gereed gemaakt. De twee vrienden
begaven zich daarheen en maakt ih zich ge
reed om ter ruste te g&an.Fabiaan wilde zij
nen jongen meester bedienen, maar deze wei
gerde dit, mei de opmerking dat hjj nu niet
meer ziek was. Beiden ontkleedden zich. Toen
het elf ure sloeg op den dorpstoren, werd
er aan hunne deur geklopt. Albert opende
mg ééne vraag, Fabiaan.
De graaf heeft beloofd mjj met Lonize te
vereenigen. Kent ge den graaf?
De kleine man knikte ja
Zal hjj woord houden P
Fabiaan haalde de schouders op.
Ge twjjfelt er aan f
Fabiaan ontkende.
Wat is dan uwe gedachte, uwe mee
ning
De toegesprokese legde openhartig zjjne
De huisnouds'er scheen zeer Verschrikt.
Wat is er gebeurd, E'sje
Ge zjjt juis van pas gekomen, mjjnheer
Al oer t.
Waa om f
Wordt vsnolgd)
