No. 5783
Dinsdag 30 Augustas <904.
29ste Jaargang.
ti)ag6laó voor tfflooró- en
De Lager-Onderwijswet
HET GEHEIM
vao een Vorstenhuis,
BUREAU St, Jansstraat Haarlem.
1,20
»[1,50
2,9C
0,03
B Ö1TSN LAND
Frankrijk.
Rusland.
Zwitserland.
Engeland.
Da Oorlog in het Oosten.
ABONNEMBNTSPBIJB,
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Hoofd re dacteu r-D i r e c t e u r W. KÜPPERS.
NTUSND
PBIJS DEB ADVBBTEN^IBN.
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel meer 71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale PublicitéEtrangère
G.L. DA DBE Co JOHN.t F. JONES Suee. Porie 31Ws Faubourg Montmartre.
Over datoatwerp is de Arnhemtche in
de verste vette niet tevreden. Zjj wjjdt
er een linge reeks artikelen aaa en be
sluit die reeks met de volgenden zinsne
den
Om ons land aan de hesrschappj van
de «Christelijke// coalitie te ontwringen,
kan 't wel niet anders of daartoe moet
mede een krachtige aansporing zjjn een
wetsontwerp, als den 15en Juni bjj da Ka
mer is ingediend, hetwelk, in strijd met
letter en geest der Grondwet, het openbaar
onderwijs, door de openbare kassen inge*
richt - en onderhouden, door milde subsi
dies uit 's Bjjks kas aan bijzondere inrich
tingen ondermijnt en 's Lands penningeu
voor een niet onaanzienlijk deel bestemt
▼oor de bevordering van het kloosterwezen
en de uitbreiding van het bezit in de doode
hand.! Is de vrede op onderwijsgebied in
ons vaderland inderdaad niet bereikbaar,
zonder dat het bestaande onderwijsstelsel
ondersteboven wordt gekeerd, bijzonder
onderwijs regel en openbaar uitzondering
wordt, dan behoort zulk een ingrijpende
verandering niet tot stand te komen ten
koste van de eerlijke toepassing der Grond
wet. Dat ze strijdt met de letter als met
haren geest, hebben de kerkelijke partqen
zei ven erkend door hun non-possumuB in
1886, toen zjj een wjjziging van art 194
der Grondwet, als door l.'r. Ecbaepmanj
voorgesteld, als conditio si e qua non stel
den voor hare medewerking tot venige
Grondwetsherziening. Die voorwaarde heb
ben zij toen niet ingewilligd kunnen krijgen,
maar nu zjj over de meerderheid in beide
Kamers .te beschikken hebben, eischen de
goede trouw en de politieke moraal, dat
ook nu het ideaal der kerkelqken niet ver
wezenlijkt worde, vóórdat de Grondwet in
hun geest is gewijzigd. Het door te zetten
in st'ijd met de Grondwet, is niet minder
dan machtsmisbruik.
Wh ziju zoo vrjj daa-bjj de volgende
aanteekeuingen te plaatsen
1. Eene krachtige aansporing om ons
land aan de heerschappij der Christelijke
coalitie te onttrekken, is wel nauweljjfes
noodig. Dat de oppositie, hoe verdeeld
ook in de meeste ponten, voor dat eene
doel io vastgesloten gelederen optrek^
is dezen zomer voldoende gebleken en
dat de anti-mimsterieele partyen geen en
kel middel versmaden om het min:sterie
K u y p e r ten val te brengen, weten wg
al lang. Dat echter dit wetsontwerp, het
welk ons weder een hinken stap nader
brengt tot de volkomen gelijkstelling
van Opeabaar en Bjjzonder onderwjjs en
tot de volkomen vrgmaking van dit laatste,
uitmuntend geschikt is om de christe
lijke partgeu nog vaster de handen in
FEUILLETON
127 (Vervolg.)
Zoo ik kan, zei de bruid, zal ik mijnen
man het verledene doen vergeten.
Het woord man door Louize's lippen cit-
gesproken, ging Albert door merg en been.
En ik, Lonize, riep hq in vervoering uit,
zal slichts eene taak Lu mijn leden hebber:
u zoo gelukkig Ie maken als gij h>t ver
dient Daarom zou ik een vorst willen
zqn.
Mevrouw Gerold glimlachte van voldoening
bij deze woorden.
Nog wat geduld, zeide zjj. 's Heeren
wegen zqn wonderbaarmaar men behoeft
ge-n vorst te zqn om een gelukkige echt
genoot te worden. Acht en bemint elka .der,
het overige komt van zelf wel is waar de
uitzet van Louize is nog niet geheel gereed.
Spreek daar niet van, mevrouw Gerold,
vieLAlbert haar in de rede.
O, alles moet naar den regel gaan. Het
zal mqne dochter aan niets ontbreken.
Mevrouw Gerold was verrukt over Albert,
en deze verwonderde zich over de gemoeds
verandering welke bij in Louize's moeder
bemerkte. Snel reed ondertusschen het rqtuig
elkander te doen slaan, dit ga voelen en
weten wjj ook.
2. Art. 192 (vroeger 194) luidt
«Het Openbaar onderwgs is een voor
werp vin de ainhoudende zorg der Re
geering.
Da inlichting van het Openbaar On
derwgs wordt met eerbiedigi jg van ieders
godsdienstge begrippen, door de Wet ge
regeld.
Er wordt overal ia het land van over
heidswege voldoend Lager Onderwgs ge
geven,
Htt gev«n van onderwgs is vrg, be
houdens het toezicht der overheid en bo
vendien, voor zoover het Middelbaar en
Lager onderwgs betreft, behoudens het
onderzoek naar de bekwaamheid en ze
delijkheid des onderwgzers; het een en
ander door de wst te regelen.»
Hoe het wet-ontwerp 15 Juoi bjj de
Kamer ingediend, in strgd is met geest
on letter der Grondwet, begrgpen wg niet
al te wel. De zorg der Rfgeering voor
het Openbaar Oaderwjjs, sluit volstrekt
niet nit de zorg voor het door de groote
meerderhe'd des vo'ks verlangde Bijzon
der Onderwgs, dat den Staat ook bg het
geven van wat ruimer s ibsid ën heel wat
miuder kost, dat ook voor zoover noodig
onder toezicht staat van den Staat en dat
de vergelgkiug met het Openbare Ouder
wg* heel goed kan doorstaan en de S;ai>-
de zorg voor voldoend Openbaar Onder
wgs heel wat lichter maakt. Nergens
verbiedt de Grondwet het oprichten van
Bjjzondera Scholen en waar deze teo ge-
noege zjjn van de ondere en voldoen aan de
door deD Staat gestelde eiscben, daar is
volkomen aan letter en geest van de
Grondwet voldaan, wanneer de Staat door
Openb. Onderw.na ivulle voor hen, die van
het Bijzonder Onderwgs niet ged.end zjjn.
Ondezoek naar bekwaamheid en zede
lijkheid der onderwgzers wordt door de
Grondwet voorgeschreven. Op welke wjjze
en door wie dat ondeizoek moet geschie
den, is aan den gewonen wetgever over-
ge'aten. O k hierin strjjdt het ingediende
Wetsontwerp noch t-gen de letter, noch
tegen den geest der Grondwet.
3 «En 's lands penningen zgn voor
een niet onaanzienlgk deel bestemd voor
de bevordering van het kloosterwezen en
de uitbreiling van het bzt in de doode
hand.» O wee, zit hem daar de knoop!
Maar 'shnds penningen zgn vooreen
groot deel ds penningen van hen, die
niets met het Openbaar Onderwgs op
hebben en indien die subsidie i, die nog
op verre na niet toereikead zjja om de
kosten voor de Bjjzondere Scholen te be-
naar de stad, en hield emdelqk stil voor de
woning van den pastoor die een bijzonder
vriend van de familie Gerold was, en waar
ook vader Gerold hen verwachtte. De pas
toor, sen laDg, mager man met sneeuwwit
haar ontving de gasten in zqn salon.
M-vrouw Gerold had inderdaad voor alles
gezorgd, ook voor den eeovoudigen, kunstig
van myrthen gevlocht.n bruidskrans, dien
zq hare dochter onder vrome woorden op
het hoofd drukte. Daarmee was de bekoor
lijke Louize als eene bruid opgeschikt. Albert
dacht aan niets dan aan zijne Louize, die nu
spoedig voor God en de wereld zijne gade
zou zqn. A' wat sedert' kort gebeurd was,
kwam hem a's een droom voor, en hq kon
nauwelqks aan de were' lijkheid er wan geloo-
veu.
Weldra werden allen door den pastoor uit-
genoodigd en zich naar dm kerk 'e begeven,
die naast de pastorie lag en in minder dan
één uur tjjds was de plechtigheid afgeloo-
pen.
In de pastorie teruggekomen, en als de we-
deizqdsche gelukwenschingen en liefdesbetui
gingen een einde hadden genomen, drukte
Albert het bekranste hoofd- zjjner gade aan
zqne borst. Een tranenstroom vloeide uit zijne
glinsterende oogen.
Albert, vroeg Louize, blqft erna niets
meer te wenschen over.
Niets dan dat ge volkomen tevreden
moogt zqn aan de zjjde van een eenvoudigen
werkman.
strijden, zoo'n machtige steun zjjn voor
het kloosterwezen en voor het bezit in
de dooie haDd, laatdinde liberale partg
ook Bgzondere Scholen oprichten, dan
zullen 'slsuds penningen ook strekken
tot steuu van die liberale vereenigingen,
d;e tegenwoordig wel wat steun nood'g
hebben en zg zullen ook medewerken tot
uib-eiling van het bezit ic de hand dier
liberale genootschappen. Of zgn hun die
druiven te zuur
4. Dse8rl;jke toepassing der G ondwet.
H t is weer het oude liedje. Alleen de
liberal) par ij eigent zich het recht toe
de uitlegging te geven vau wat ge-s ten
letter der Grondwet eischen, zg alleen
k)D beslissen of de foeptssiug al dan niet
eerljjk ie. Zal men dan nooit begrgpen,
dat er behalve de liberalen nog drie mil -
l oen of meermenscheu in Nederland wo
nen, die ook recht hebben van mede-
spreken, en dis ook .begrip hebben van
geest en letter-der Grondwet en van eer-
ljjke toepassing.
5. Da conditio sine qna non, in 1886
gesteld om de medewerking der Katho
lieken te verkrggen tot Giondwetsher-
ziening, is er werkeljjk met de haren bg
gesleept. Immershet stond den Cnriste-
Ijjken partgen volkomen vrg voor hare
medewerking tot Grondwetsherziening de
eisch te stellen, eene herziening van Bit
194, wasrdonr zg op gemakkelgke en
eenvo tdige wgze tot eene gelijkstelling
van Opsabaar en Bjjzonder Onderwgs
zoudea geraken, zg wilden dit beginsel
in de Grondwet opgenomen zien, maar
daarn:t volgt nog volstrekt niet, dat niet
door die poging de vrgheid ontnomen is
met dit attikel in de Grondwet te trach
ten de Onderwijswet in huu geest Ver
anderd te krggen. Zg deden dit reeds
gedeeheigk onder het ministerie M c cay
en menig liberaal, overtuigd, dat art. 194
der Grondwet daardoor niet geschonden
werd, werkte daartoe mede, en wanneer
de Christelijke partgen ender het ministe
rie Kuyper thans een stap ^verder wen
schen te gaan tot vrjjmaking van het Bg
zonder Oaderwjjs vóór lat genoemd Grond
wetsartikel in hun geest is gewijzigd, dan j
geschiedt znlks niet in strgd met de
Grondwet en kan er geen sprake zgn van
machtmisbruik, maar alleen van een vol
komen geiechtigd gebruik maken van de
macht op eerlijke maaier bg de stembus
verkregen.
De toestand te Marse 1L worit met
den dag tienriger. De werkstakers nemen
Mevrouw Gerold zag verwonderd op.
Louize klemde zich aan hem vast.
Heb ik u ooit aaders gekend en be
mind.
Ge zijt inderdaad altjjd te vreden ge
weest met de bruid te zqn van den armen
timmerman.
Nu ben ik zpne vrouwl
En nu moogt ge vernemen, Lonize, dat
ik da zoon van eea vorst ben!
Breek daar uw hoofd niet meer meê,
Albertl Blijven wjj in den bescheiden «tand,
dien de brave Brand u heeft aangewezen
laat de- pogingen, om uwe a'komst te kennen,
varen.
Mqne afkomst, Louize, is nu met zeker
heid bskendl riep eensklaps de joBge man
zegepralend uit.
Albert! wat zegt ge?
Ik heb de nBgefat ne papieren van mjj-
nen pleegvader gevonden!
Is het mogelijk! riepen allen.
Was ik gisteren in het huisje van Bu-
chau niet geweest, dan zou ik heden als een
belachelijke gelukzoeker verso tienen zqn, maar
nu kom ik met bewjjzen voor deu dag, die
allen twjjfel opheffen. De ongelukkige vorst
van Selbaoh, dien eene familiekuiperq tot wan
hoop heeft gebracht, is mjjn vader. Alles wat
rajj wonderbaar voorkwam, is opgehelderd, nw
man Louize, is een vorstenzoon.
MaarAlbert, riep Louize als
verbijsterd, zal ik zqne gade kunnen blij'
ven
Wat God vereent, dat zal de mens h
een aanvallende houding aan. Zg ver
wachten steun van de Internationale vak-
vereeniging, die zich over de havens van
12 naties uitstrekt. Zij willen niet alleen
Fraakrgk manr geheel Europa met A'-
giers en Tunis, door hun verzet de ge
volgen doen ondervmden.
Hevig wordt door de leiders geageerd
om de arbeiders der meelfabrieken, de
beambten der tramweg-maa'schappg en de
koffi shnisbi dien den van 't zeewezen, bg de
havenwerken van Marseille aan de werk
staking te doen deelnemen.
Le torpedojager «Sarbacane» is naar
Algiers vertrokken met de post nit Mar
seille. De «Ville de Tamatave» vervoert
85 passagiers naar Madagascar. Het
stoomschip «Rbóue et Saöne» is met post
zakken en 240 achtergebleven passsg ers
naar Algiers onder sfoom gegaan. Ten
s'otte is de «Wanvithire» uit Marsedie
naar Port-Saïi, Colombo en Rangoon
vertrokken met een groot aantal passa
giers en alle voor InJië en voor het Verre
Oosten bestemde brieveo.
Er is dus weer eenige orde in het
verkeer gekomen.
Tengevolge van de stakingen doen esn
groot aantal Spaansche stoomschepen
Marseille niet meer san.
In voorname kringen te St. Petersburg
wordt verteld, dat de vredelievende Cza&r
aan zgn omgeving moet gezegd hebben,
Rusland den oorlog met Japan niet zal
eindigen, vooraleer de Russische troepen
een beslissende zegepraal op de Japan
ners zullen behaald hebben.
Wg gelooven zjoals de toestand nn is,
dat de Rus ma daar lang op kunnen
wachten.
Een 200-t'al toeristen, Belgen Engel-
schen. DuiLchers en Franecben die om
aan de stikkende hitte in de Zwitser-
scbe Valleien te ontsnappen oenen tocht
naar den berg St. Bsrnard hadden geor-
gauiseud, waren bgua verongelukt. Zg
waren te midden van den berg gekomen
toen een sneeu wstorm |o*brak en zg door
een aneeuwdam van ruim 2 meter hoog
werden ingesloten. Zjj zouden zeker al
len van koude en honger gestorven zgn
indien zjj niet door de houden en de
paters van het gesticht van St. Bernard
gezocht en gered waren geworden,
De Londensche correspondent van de
Matin deelt mede, dat nog twee Bieren-
gevangenen zich op Ceylon bevinden, die
nog steeds in hun vaderlandsliefde blg-
ven volharden, tot geen enkelen prgs de
Engelsche regeering in Zuid-Afrika wil
len erkennen, en dasrom geen tosstem
ming hebben gekregen naar hun land.
terug te keeren. De beide Boeren ver-
klaren vast van plan te zijn nooit trouw
te zullen zweren aan de Engelsche kroon,
ofschoon het klimaat van Ceylon niet i
zeer bevorderlijk voor hun gezondheid
te zgn. De overheid voorziet de
beide bannelingen vaa het hoogst noo-
digeverder leven zg van kleine bedra
gen, die hun toegezonden worden nit de
in Nederland geopende inschrijving voor
de Boerengevangenen.
Do vijandelijke legers zgn te Liaojang
in actie. Reeds worden op verschillende
ponten gevechten geleverd nu eens in
het voordeel der Rt8ser,dan weer in het
belang der Japanners.
Generaal Koeropatkine moet
besloten hebben, zoo het weder zudks toe
laat, aanvallend op te tieden. Hg hoopt
den vgand een geduchte nederlaag te
geven, en dearna een krachtige poging
te wagen om de Japanners in het Zuid-
oo/ten te verrassen en Port A thur te
bevrjjden.
Koeropatkine beschikt voor deze
aanvallende beweging, over het 17de
corps onder generaal Bilderling (in
plaats van wjjlsn generaal K e 11 e r die
te Jantse-ling is gesneuveld)het 4de
corps ouder generaal Zoroebajef,
eea van da bekwaamste tacticien het
10 Je corps onder generaal Sloetsjefs
k i. Deze drie legercorpsen vormen samen
een indrnkwekkeaile legermacht, welke
in staat is een lealgke bres te maken
in de legers van Okoe enNodjoe.
Over ds gevechten die reeds een aan
vang hebben genomen heeft Koero
patkine d.d, 25 Angusms aan den
Czaar geseind
Twee compagnieën hebben bg Ijoon-
sin poe, 7 werst ten zuidwesten van Liaa-
dj «n-san met goed gevolg weerstand ge
boden aan de voortrukkende troe; en van
den vgand, die in de meerderheid was.
Toen de Russen versterkingen kregen
staakte de vgand den opmarsch. Van
Russischeu kant zjjn in dit gevecht een
offider gewond en 53 man gedood of
gewond.
In den morgen van 24 Augustus rokte
de vgand op ter sterkte vm ongeveer
een brigade infanterie met vier batterjjen
door het dal van de Si-da ja, in de lich
ting van den stroom, op Toec-sm-poe
en Ta-ein-toem aan, en braent twee Rus
sische compagnieën in het nauw, die te
rugtrokken. Een der compagnieën van de
Japansche vooihoede, die oprnkte door
het dal van de Si-da-ja, stond bloot aan
het vnnr van een Russische batterg en
heelt naar het Bchgnt zware verliezen gele
den; zg trok schielgk terug. Bg Liau-djan-
san stelde de vgand 's morgens twee
batterjjen op, waarmede hg de Russische
stellingen bescbo.t, alsook de Russische
troepenafdeeling, die in e n levendig ge
vecht gewikkeld was met de infanterie
Van den vgand, die plotseling te voorsebgn
kwam nit Erdahe en naar Kiminsi mar
cheerde. De Russische batterjjen begon
nen een artillerie-gevecht met deze bat-
tergen en bi achten een er van spoedig
tot zwggen.
Tegen elt nar in den voormiddag kreeg
de Russische afdeeling, die de voorste
stelling vormde, bevel, terug te trekken
niet scheiden, antwoordde Albert met klem en
overtuiging.
Mevrouw Gerold beefde van aandoening.
Zoo is het riep zij. Wat gedaan is, blqft
gedaan, en van heden af, mjjn lieve aoon, doe
uwe aanspraak gelden op hetgeen het uwe is.
Gij zqt dit aan uwe vrouw en aan uwe familie
schnldig Gjj hebt een kapitaal noodig om den
eersten ti omermansbaas der stad te worden.
Louize's uilzet is daartoe niet voldoen-
Spreek niet van uitzet moeder, zoo ik
rjjk en Lou ze ren arm meisje ware geweest,
zou ik daarom niet 'au haar afgezien hebben
immers zq beminde den timmermansknecht
dien men algemeen slechts voor eenen vonde
ling hield.
Vader Gerold wist nu niet waar zich te ke&
en daar vom hem Louize alles is, zal hq gaar
ne zqne schoonouders helpen. Wij habben hem
onze dochter tereidwillig afgestaan, hq zal
ons zjjn vermogen niet weigeren. Nu nargens
meer moeilijkheden over bedaoht maar doen
wij voor Albert wat wij kannon om zqn gene
genheid te winnen.
Eensklaps werd er op de deur geklopt.
Albert opende ze en het wa3 I'abiaan die
er voor stond,
i Welkom Fa Maan I riep Albert ver
heugd.
Zie hier mqne vrouw, mqne geliefde vrouw
Gjj zjjt de eer te, die deze irooljjkegebeurte
nis verneemt.
Fabiaan staarde de bekr -nsts braid aan,
T°6u K»! hjj lucht aan zqn vreugde. Het was
5e.n wenden v#n j? hev ge b'qdsohap die treilend den kleinen man te zien ho veel moeito
bq by t vernemen van die laatste lijding gevoel- hij deed om z ne gewaarwordingen uit te druk-
de. Zqn hoofd was bqna op hol van de ont- ken. Nu knste hq van Louize, dan van Albert
werp-n, ie em voor den geest dwarrelden, de handen. Hjj was buiten zich zelf van bljjd-
nu hg wist, dat het ging gedaan egn met de schap.
hnk-nmnnnhniH «n Na' dit tooneeltje wag het tqd VOOf Albert
bek'ompenheid van zjjnen geldeljjken toestand
en dat hij voor zqnea sohuldeisehers niet meer
moest vreezen.
Hjj riep Cslestine ten zjjde en terwjjl Al-
bert en Louize te zamen aan hel p aten
waren, kon hj zich niet weerhouden haar te
zeggen.
Ik ben ten uiterste over uwehtndeling
tevreden. Gq zqt eene schrandere vronw. Nu
is onze nood ten einde. De firma Gerol l
gaat eene niegwe vlucht nemen, en mqne
benqders zie ik reeda barsten van a'gunst
Albert is zeker een allerbraafste jong e
om op zqne terugreis bjj den houtvester te
denken.
Ik mag daaraan nist te kort bljjven,
zegde hq, daar ik het hem stellig beloofd
heb. Daarna, zooa's afgesproken is, zalik mqn
huisje te Bachau betrekken.
(Wordt ver.olgd)
