No. 5787
Zaterdag 3 September 1904.
29ste Jaargang
Sociaal recht.
HET GEHEIM
van een Vorstenhuis.
BUREAU St, Jausstraat Haarlem!
BUITENLAND
Belgie.
Frankrijk.
Engeland.
Amerika.
Zwitserland.
De Oorlog in het Oosten.
ffragêlaó voor eSftoorè- en SCuió-sXoflanó.
ABOWWEMBRTTSPSIJEi
Per S maanden yoor Haarlem
i 1 f 1,20
L Cl U llioauucu f vui JLiuMv ivrn ajmv
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post >1,50
nr1i 1j1J O AA
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummersHl!
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Hoofd re dacteu r-D irecteur W. KÜPPERS.
2,90
0,08
PRIJS DUB AD VEBTElïTIES
Van 1—6 regels 50 Cents
Elke regel meer 71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie b Contant,
AÖITE MA N ON AGITATE
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale PubliciteEtrangèrt
Q.L. DA UBE Co JOHN., f. JONES Suoo- Paria 315i« Faubourg Montmar re
Ziedaa' een woordkoppeling, die niet
nieuw klinkt. Herhaalde malen werd,
vootal in deu laatsten tjjd en wel naar
aanleiding van het aanhangig arbeids
contract-ontwerp, door de arbeiders-orga
nen aangedrongen op de invoering van
«sociaal recht», waarmede dan werd be
doeld een recht, dat rekening hondt met
de uiteraard zwakke positie der werk
nemers tegenover hun werkgevers, zoodat
bjj de beoordeeling van arbeidsgeschillen
een specialen maatstaf zou worden aan
gelegd.
Welke die maatstaf moet zjjn, laat zich
beter gevoelen dan omschrjjveD, ook al
wjjl onze rechtspleging zich met geen
speciale maten ophoudt, maar alles wat
haar wordt voorgelegd, weegt in de schaal
van het recht.
In theorie gesproken is dit laatste ook
verreweg het beste. Waar immers is de
grens, als de rechter zich niet aan vaste
regelen behoeft te houden, als hg in 't
eene geval sociaal recht, in een anderb. v.
oeconomisch recht moet toepassen. De
deur wordt dan geopend voor allerlei
wisselvalligheden, waarbjj persoonlijke
opvattingen den doorslag geveo.
Het recht zjj dos, kort en geed, de
maatstaf! Maar nu is juist in den
jongsten tjjd een vonnis gewe zen, dat met
deze theorie in «trjjd is en t-ca algemeen
toejuiching vindt. Een vonnis, dat geba
seerd mag heeten op «sociial recht» en
daarom kan dienen om de strekking van
dit recht nader toe te lichten.
Het is een vonnis der Amsterdamsche
Rechtbank, waBrbjj ontzegd we. d een eisch
van schadevergoeding, hoewel deze eisch
gegrond was op onrechtmatige overtre
ding van een rechtmat g contract.
Voor wie de zaak nog niet mocht ken
nen, volge ze hier in 'tkoit.
Een handelscorrespondent had zich te
genover zjjn patroon verbonden, om na
het verlaten van zgn dienst (hoe deze
ook zou mogen eindigen):
fop geeneilei wj^ze in Nederland in het
boutvak werkzaam te zijn, hetzjj voor eigen
rekening op eigen of anderen naam, alleen
of in vereenigiüg of vennootschap met au.
deren, tenzij als drecteur, procuratiehouder
handelsreiziger of op andere wijze geëm.
ployeerde van een of meer vennootschap
pen, hetzij als commissionnair, makelaar of-
ander tusschenpersoon, noch in eenige zaak
dan hoirthandel, hetzjj voor eigen re.
kening of voor rekening van derden betref,
fende, aandeel te hebben of op undce wijze
betrokken te zjn; voorts geen agenturen van
FEUILLETON
131 Vervolg
Graaf Ignaaz wacht mjj in het houtves
tershuis. Eene gegevene belofte houd ik voor
heilig.
Ik zal mejuffrouw Gerold bezoeken, en
als gjj terugkomt, hoop ik u goede tjjdin? te
kannen geven. Slechts eens heb ik Louize
gezien, en zij heeft op mjj den besten indruk
gemaakt.
Zoo het anders was, zou ik niet hebben toe
gestaan dat uw zuster met haar omging.
Met innige liefde aanschouwde de arme
moeder haren zoon en hoe langer zij hem
aanschouwde, te grooter vond zjj de geljjkenis
-^hjj met zjjn vader had.
waarschuwde om te vertrekken.
- Wees nu gerust, Albert, bad de wee-
nende moeder. Wjj zijn vereenigd en zullen
gemeenschappelijk raadplegen wat te doen is.
Geloof mij, het oog eener moeder is se horp.
En ik stel met geheel mjjne ziel aiomijn
vertrouwen in mjjne moeder 1 Mijne eerst be
zoek in de stad zal naar m moeder zijn.
%irt rukte z ch los uit hare armen. Fa-
bia „kwam nog een3 bjj mevrouw Wolter.
Terwïl bjj de hand tot zweren ophief, ver
binnen of bnitenlandsch handelshuis of fa
briek, van welken aard ook, hier te lande
te zullen u'toefeaen, noch voor dezelve hier
te lan Ie te zullen reizen//.
Voor iedere hanleliag ia strjjd met
dit beding, werd in 't contract een boete
van f 10.000 bedreigd. De correspondent
hield zicbniet aau/'e overeenkomst,deed nl.
wél transacties in den houthandel, waarop
zgn voormalige patroon hem in rech
ten om de f 10.000 aansprak.
Dit was ia den haak. Maar toch wero
de eisch door de rechtbank afgewezen en
wel op grond van deze overweging:
dat de strekking der overeenkomst was
het den gedaagde onmogeljjk te maken om
na het verlaten van eischers dienst, waar
ook in Nederland in t houtvak werkzaam te
zijn. En nu //zon de openbare orde bedreigd
worden wanneer werkgevers van hun werk
nemers konden eischen, zjj het dan ook
tengevolge van een tusschen hen ges'oten
contract, dat deze, na ontslag bg hun werk
gever, zich voor altoos moeten onthouden
van arbeid in het vak van hun vroegeren
werkgever, in welk vak zij zijn opgeleid
en in welk vak zij waarschijnlijk op behoor-
ljjke wijze hun brood kunnen verdienen.
Ter verduideliug voerde de Rechtbank
nog aan, hoe onrechtvaardig een beding
als het gewraakte zou werken, «wanneer
een groot weikgever, gesteld een spoor
wegmaatschappij, iets dergeigks van haar
talrgke ambtenaren en beambten ZjU ver
gen
Bepaald een mooi staaltje van soc aal
recht, waarover «Huisgezin», «Nieuwe
Courant» en «Volk» zich geljjkelgk ver
heugen, zouder zelfs en dit is wel het
meest teekenende van het gevat - ver
wonderd te zgn zich in elkanders gezel
schap te bevinden. Geheel eens zijn ze
het iutuSichen niet. De «N. Crt.» bepleit
n. I. «een oenigszini vrije rechtshantee-
ring door den rechter boven uitvoerige
en veelal zier samengestelde wetteljjke
regelen.
Hiertegen nn waarschuwt het «Hgz».
En o. i. zeertuecht. «Vrjje rechtahan-
teering klinkt heel goed, maar zulk een
rechtspraak zou de deur openzetten voo?
willekeur, vooral in onzen tjjd, waarin
de vraag naar «sociaal recht» opgeld
doet. Het geval, door het Amsteidamsche
vonnis tot beslissing gebracht, is eigen
lijk te kras om dit toe te lichten. De
eisch toch eener boete van 110 000 stelt
'in 'c licht dat hier misb.uik van macht
plaats had. Maar in de gevallen, waprbjj
niet zoo duidelijk bljjkt, dat er een zwak
kere en een sterkere partg in 't geiir.g
zekerde hij door een levendig gebarenspel dat
hij voor de veiligheid van zjjnen vriend in
stond en hem ongeleerd zou terugbrengen.
Daarna vertrokken beiden naar Buchau en
mevrouw Wolter bevond zich alleen. Gaarne
zou zjj nog eens het geschrift van den over
leden Brand gelezen hebbeajmaar Charlotte's
t rugkomst bdetta het haar Eet onder
werp van gesprek tusschen moeder en doch
ter was natuurljjk over Louize Gerold. Ohar-
lo te was verrukt over de beminnenswaardig
heid barer vrienden. Hot kwam tot verkla-
riogen, en spoedig deelden beiden elkander
onbewimpeld mede wat haar gebeurd was.
Is Albert bjj u geweest, moeder?
Ja.
En denkt gij dat hjj mjjp broeder is I
Ik denk het niet alleen, maar ben er van
overtuigd.
Hoe is hjj iu zjjne kinderjaren san den 1
dood ontkomen I
Dat zal ik u morgen zeggen. 1
Moeder, onze nood heelt nu een einde,
niet waar zei Charlotte.
MisschieD, kind, antwoordde hare moeder
zuchtend. Nog zjjn wjj niet aan het doel 1
Laat toch die sombere gedachten varen,
moeder, houdt u bjj het aangename, wat in
zulk eene rjjke mate wordt aangeboden. Gjj
hebt uwe kinderen weder en deze zullen voor
u zorgen 1.
Mevrouw Wo'ter zweeg. Charlotte had gaar
oe over haar George gesproken, maar zij
durfde nu niet, want zij zag dat hare moeder
zich in een weemoedige stemming bevond.
zgn, hoe moet 't dan gaan? Behoort dan
altjjd de onderstelling te gelden, dat de
efe-kere wel ongeigk zal hebben? Of
moeten de bjjkomende omstandigheden
dit uitmaken Zeker, op deze omstandig
heden dient gelet, maar in de eerste
plaats moeten toch de rechtsregelen iD
acht worden genomen. En nn gevoelen
wjj er zeer veel voor, dat bjj het stellen
dier regelen naar «sociaal recht» wordt
gestreefd, opdat wat zwak is door de wet
woide gesteand. Maar aan die regelen
hol e men zich dan ook, wjjl ieder
<i - erkere zoowel als de zwakkere
o e, weten, waaraan zich te houden.
Rechte onzekerheid kan er nooit toe lei len
dat de sociale vrede bevo derd woide.
Nauwkeurig zgn de maatschappelijke
verhoudingen niet te omschreven, doch
wel kan er naar gestreefd, dat ue wetge
ving zich daar zoo billjjk mogaljjk öjj
aanslaite. In dezen zin zgn wjj van harte
gaarne voor de instelling van «sociaal
recht» te vinden.
Over den grooten brand te Knockeaan
Zee woidt nog gemeld, dat zich tal van
personen moedig hebben gedragen.
E n Franschman haalde net gevaar
voor zjj a eigen leven drie dames van het
balcon eener brandende villa, naast het
in een vuurzee staand hotel. De ontvan
ger vao de badplaats redde twee dames
door nog een brandende trap op te loo-
pen. Een kcffiehuisbediende van bet «Hotel
Eurzal» sprong in een verstikkenden rook
en bracht twee kinderen te voorschjjn.
Tal van andere personen hebben z ch
mede zeer verdienstelijk gemaakt. Van
het «Hotel dn Phare» is nog slechts een
puinhoop over. Vjjf villa's er by gtlegen
zjju ernstig beschadigd.
De Hertog en de hertogin d'A o s te
zjjn Dinsdag van Ostende te BrnsB< 1 aan
gekomen. Zjj werden aan het station verwel
komd door prins Victor Napoleon,
wiens gasten zjj zjjr. Hnone Koniokl.
Hoogh. zgn afgestapt in het hotel van
prins Victor-Napoleon, Louizalei.
Prinses Clementine heeft daar voor
hen een prachtigen ruiker orchidees laten
afgeven. In den namiddag brachten dr
Hertog en de Hertogin de Prinses een
bezoek op het kasteel van Lieken.
Wegens de oproerige beweging onder
de werklieden, zgn gisterenmorgen door
de eigenaren der glasblazergen in het
bekken van Ohaileroi de vuren gedoofd,
en het werk gestaakt, behalve in een
glasblazerij te Marchiennes, die aan den
«lock out» geen deel neemt.
De nitsluiting is het antwoord van de
patroons op de aaneensluiting van de
arbeiders. Alles is rustig. Men voorziet
dat de stilstand drie maanden kan doren
Wat beteekent dat? vroeg zjj zich af.
Zou alles niet in orda zjja? Be wedergevon-
den zoon Albert is met een meisje van eene
achtenswaar lige burgerfamilie getrouwd. He
mel, misschien verzet de vorst er zich tegen
Dan is het gedasn met zijne gelukkige toe
komst.
Eeoigszins verbitterd, begon zij te werken.
Cnarlotteriep de moeder.
Moe ier, wat belieft u
Ik ga naar de kamer hiernevens en
zou gaarne ten uurtje slleen zgn.
Gotd, moeder.
Zorg dat ik ongestoord bljf slechts als
het dringend noodzakeljjk is, moogt gij mjj
roee n.
e t kamertje bevond zich achter de kleine
keuken. Het eenige venster bad uitzicht op
eene stille plaats. Geheel het huisraad bestond
uit eene kommode, eene kleerkast, eene tafel
en twee stoelen. Hier en daar stonden doo-
zen en kistjes. Hoewel het kleine vertrek
zindelijk was onderhouden, verried het toch
behoeftigheid. Hier bevond zich nu de ge
malin van den vorst om een geschr tt te lezen
dat haar aan den treurigsten tjjd haars levens
herinnerde.
Brand had in zjjne jeugd goedschoolonder-
wjjs genoten en had dit aan den vader van
mevrouw Wolter te danken, die den knappen,
verstandigen jongen had aangenomen.
Mevrouw Wolter zat aan ta'el, zoodat het
d«glich' op het papier viel, en lag met de
grootste aandacht. De letters waren ruw en
stgf, zooals de hand een» werkman» ze vor-
In de «Etoile Beige» lezen wjj, dat
de visahkeurders te Brussel eergisteren
beslag hebben gelegd op 2000 kilo mos
selen, die met een schip «uit Holland
komende», waren aangebracht en voor het
gebiuik ongeschikt bevonden. Hetonzoiver
gotdje werd daarna door deu stadsreini-
gingsdienst verbrand.
Er staat niet vermei], of beleen Bel
gisch dan wel een Nederlandsch schip
was. Maar het geval wjjst op de wensche-
ljjkheid eener verscherping van het sani
tair toezicht op eetwaren, die nit ons
land worden gevoerd.
De Fransche regeering heeft de Bis
schoppen van 1 yon en Laval, die zich
naar Rome hebben begeven, van han
tractement beroofd en de bisschoppelijke
zetel open verklaard.
De «Osservatore Romano» weet mede
te deeLn dat mgr. Geay zjjn omslag
als bisschop van Laval heeft aange
vraagd.
Het Fransche dorp Leglise is door
een geweldigen brand in de a«ch gelegd.
Alles is vernield, het vee alleen is gered,
maar de oogst, die in de scharen was, is
in de vlammen opgegaan.
De werkstakende dokwerkers te
Marseille hebben in een daartoe gehouden
ftrgadeiing de algemeene werkstaking
geproclameerd, ingaande op den laten
Saj tember, voor de volgends havens aan
de Middellandsche Zee Poit Vendres, la
Nouvelle, Agde la Ciotat, Port Saint Louis
du Rhone, Saint Tropez, Cannes, Men
ton, wat het \a*te land betrait, Ajacoio,
en Bjstia, wat Corsica aangaat, en Al
giers en Or an, wat Algiers betreft.
Het Hollandsche stoomschip «Sindote,»
varende op Batavia, heeft Woensdag
avond zee gekozen met alle brievenpos
ten aan boord voor Esypte, Indië en Azië.
De staking breidt zten nog steeds uit.
Dinsdag zgn twee Engelsche stoom
schepen uit Indië, geladen met 8000 ton
graan, te Marseille aangekomen. Het is
twjjfelachtig of deze schepen ontladen
kunnen worden.
Thans liggen in de haven 85 schepen
te wachten.
In Engeland hebben de spoorwegmaat
schappijen het plan opgevat, het Ame-
rikaansche één-klassenstelsel in te voereD,
één soort rjjtnig met eéa soort tarief.
Naar men weet, begon Engeland met
de afschaffing van de 2e klasse. Het
gevolg zal nn zgn een enorme daling van
het aantal 1ste klasse-passag'ers en een
evenredige stjjgng van dat der derde
klasse.
In de Vereenigde Staten wordt de
lynchwet nog steeds in toepassing ge
bracht. Nu zgn weer drie negers op sen
en denzelfden dag in drie verschillende
Staten, n.1. in Wyoming, Texas en Ken-
men kan, overigens volkomen leesbaar. Men
zag dat hjj bjj het scbrjjvcn moeite had ge
daan.
Het geschrift handelde hoofdzakeljjk over
den gewaanden moord op het kind van den
vorst gepleegd, //Brand had een gesprek afge
luisterd tusschen den intendant Bernhardt en
een «rouw, in welke hjj stellig Charlotte meende
te herkennen. Ue intendant zocht deze vrouw
te bewegen om nog denzelfden nacht den knaap
te vermoorden Brand, die de ontaarde moeder
deze daad wilde beletten, nam het kind en
legde in deze plaats een door den vorst zei ven
gebeitel 'en pop. Daarna verborg hjj het kind
op zjjne kamer en sloop hjj bjj Fabiaan, die
wacht hal. De kleine man was teer vermoeid
en sliep vast. Brand hoorde deuren knersen.
Stil opende hij het venster en zag naar bene
den van waar het gerucht kwam. De maan
scheen helder. Eene vrouw kwam op den rand
der rots, bleef eenige oogenblikken staan en
wierp een wit pak in de smalle kloof, die
zich tusschen den muur, waarop het kasteel
staat en de tegenover liggende rots bevindt.
//Eensklaps ontstond er rumoer in het slot.
Fabiaan liep naar buiten. Brand wist niet wat
te doen. Ee vreeselgke angst had hem over
weldigd. Eindeljjk trad hjj op den gang Hjj
hoorde, in dsn vleugel, die Charlotte bewoonde,
roepen en schreeuwen Haastig volgde hjj het
schijnsel van het licht dat daar nog brandde.
Toen hjj de kamer binnentrad lag Fabiaan
badend ia zijn bloed. De vorst riep tot de
biduende Charlotte//Ellendige, uit wraak
hebt gjj mjjn zoon vermoordCharlotte we en
tucky gelyucht. Een neger werd opge
hangen aan een telegraafpaal, de tweede
in zjjne gevangenis en de derde werd
in de Misissippi verdronken.
Uit Washington wordt dd. 81 Augus
tus gemeld
Het Staatsdepartement ontving van
den Amerikaan8chen consul-generaal te
Tsifoe bericht, waarin gemeld wordt,
dat het Raisisohe station voor draadlooze
telegraphie aldaar gesloopt is.
De Japansche Regeering noodigde de
Vereenigde Staten, zoowel als de andere
Mogendheden uit, Mr. White Ste
vens, kanselier bjj de Amerikaansche
legatie aan te wjjien als adviseur te Seoul
van het Japansohe ministerie van boi-
tenlandsche Zaken.
DuitBChland.
Een Hofschandaal
Prinses Louise van Kobnrg is
weer onrustig geworden. Zjj vertoefde in
de laatste dsgen sedert 11 Augnstas in
de badplaats Eisten en is daar nn plot
seling verdwenen. De Priases mo?t 's
nachts met den ritmeester Mattachicn
Keglevich, een zjjner vrienden, en een
dame van gezelschap, door middel van
een ladder nit een venster, dat uitzag op
een stille landstraat, zgn ontvlocht.
Op straat wachtte reeds een automobiel
van een der in de badplaats aanwezige
heeren. Men vermoedt, dat de vluchte
lingen over de Oostenrgksche grens zjja
gereden, doch de tot hedeo gedane po
gingen tot opsporing bleven zonder gevolg.
De Prinses was in de badplaats onder
toezicht gelogeerd in het hotel «Wettiner
Hof».
De ontvluchting der Belgische Piinses
heelt te Brnssel groote ontroering ver
oorzaakt. Ten paleize weigert men eenige
mededeelingen te doen.
1 De «Potsdammer Korrespondenz»
meldt, dat de reis van prins F r e d e r i k
Leopold van Pruisen naar het
Russisch hoofdkwartier in Oost-Azië niet
doorgaat. Zjj was reeds tot 3 September
uitgesteld daar de prins nog riet gereed
was met zgn uitrusting. Nn echter moet
bg wegens ongesteldheid te bed blgven.
Zgn zenuwgestel is te zeer geschokt om
bem nog een reis, waaraan zooveel be
slommeringen verbonden zgn, te veroor
loven. fntasschen waren reeds 50.000 M.
vcor deze onderneming uitgegeven.
De firma Strohmeier te Konstanz
heeft van de Rmsische regeering een
bestelling gekregen van temen en dekens
voor een gezamenlijk bedrag van ruim
een millioen mark. Binnen drie maanden
moet alles geleverd zgn.
Port Arthur opgegeven
De beschieting van Port A<thur is
geheel gestaakt. De Japanners ziea geen
kans om de vesting stormenderhand in
de en beweerde dat men haar kind gestolen
had. Men moest den vorst, die bewusteloos
was neergevallen, wegdragen. Men bracht den
armen Fabiaan, die ('oor den vorst gewond
was, naar zijn kamer.
Brand bleef a'leen bjj Charlotte, die hem
koel vroeg wat hjj wilde.
Hij zei dat hjj haar op de rots ge den had.
Daarop beval zjj hem heen te gaan en nooit
weder onder hare oogen te komen.
Noch stond hjj besluiteloos voor de deur
der kamer, welken hjj bewoonde, toen hij den
langen Reinhardt hoorde zeggen//De neef
zal in ketens en boeiens worden geklonken,
zoo hjj niet heengaat en iets zal ze;gen van
hetgeen hjj gezien wil hebbenmen zal hem
goed in het oog honden.h Goed, dacht
Brand, ik zal mjj uit de voeten maken; hier
in dit vervloekte slot is alles mogeljjk. Hjj
hulde het kind in een kussen van het bed en
maakte er een soort van pak van, dat hjj
onder zjjn mantel verborg. God wilde zjjn
onderneming begunstigen want het kind bleef
gerust slapen tjjdens d» vlncbt uit het kas
teel. Brand kwam spoedig met zjjn kostbaren
last te Bnchau aan, a waar hjj het kind voor
eenen vondeling uitgaf en het in zgn huis
groot braent. Van Charlotte hoor Je hjj niets
meer, dan da zjj nit 's kasteel was verdwenen.
Daar de vorst krankzinnig was geworden, en
men in hat slot algemeen geloofde dat het kind
in de rotskloof was geworpen geweest, werden er
v» u dien kant ook geeue opzoekingen meer naar
dan knaap gedatn.
Wordt vervolgd.)