No. 5802
Woensdag 21 September 1904.
29ste Jaargang
H)ag6laó voor <31 ooró- on SLuiè-éiollanè.
BERICHT.
Het Vrijdenkers-congres
te Rome.
HET GEHEIM
vaD een Vorstenhuis.
CHARBIN.
BUREAU St, Janagtraat. Haarlem.
BUITENLAND
ruitBchland.
Rusland,
Japan.
Italië.
ABONNBMBN TSPBIJ 8
Per 3 maanden voor Haarlem .....if 1,20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post 1,50
Voor het buitenland 2,90
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
Hoofd re dacteu r-D irecteur W. KUPPERS.
PBIJS DEB ADVBBTBNTIBN.
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel meer 7l/t t
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant,
AGITE MA NON AGITATE.
Hoof dagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PublicitéEtrangèrt
G.L. DAVBE 8( Co JOHN., F. JONES SuoeParis 3\bis Faubourg Hontman re
Nu de lange aronden zoe zoetjes aa n weer
aanbreken, de werkzaamheden op veld en ak
ker, zoowel de genoegens van het buitenleven
ten einde spoeden en de huiselijke haard
opnieuw worJt opgezocht, veroorloven wjj
ons de aandacht te vestigen op de NIEUWE
HAARLEMS OH E COURANT en het ZON
DAGSBLAD.
Deze bladen hooren in een Katholiek gezin
thuis. De NIEUWE HAARLBMSCHE
COURANT geeft zaakrijk geschreven hoofdar
tikelen,politieke beschouwingen,vlugge bekend
making van de gebeurtenissen in Binnen -
en Buiteuland, markt- en beursberichten,
feuilleton en alles wat eenigszins km strek
ken een dagblad aetueele waarde te geven.
De Redactie waakt er voor, dat de lectuur
van de NIEUWE HAARLEM3CHE COU
RANT, onder eiken vorm van dien aard is,
dat het blad met gerust heid op de huistafel
van elk gezin eene plaats kan innemen, zonder
te kort te doen aan de besprekingen van den dag.
Een geheel nieuw, belangrijk en boeiend
feuilleton
HET GEHEIM
leiden wjj morgen bjj onze lezers iu.
Zjj, die zich met ingang van 1 October
sbonneeren, ontvangen tot dien dag de
Courant gretis.
Hedeu wordt iu de stad der Pausen
het Vrgdenkers-coogres geopend.
Zg, die aldaar vergaderen, voeren den
titel van vrijdenkers, alsof niet iedereen
vrjj ma8 denken. Vrg denken, wel, dat
kan iedereen doen, die met rede en ver
st tnd begaafd is, en 't is voorzeker de
Katholieke Kerk niet die er ooit aan ge
dacht heeft zulks te verbieden, op voor
waarde, wel te verstaaa en daarin zal
ieder verstadig meusch baar gei ijk geven
dat men zedelgk en verstandig denkt
Eu de wereldsche wjjsheid is ook vau
hst zelfde oordeel, want als er personen
zjjn die wat al te onverstandig denken
en door hunne verkeerde begrippen en
hunne onredeljjke haudelwjjze een gevaar
voor de samenleving worden, dan sluit
zjj ze eenvoudig iu gevangenissen of gek
kenhuizen op.
Verre van verstandig gebruik der rede
te veroordeelen, heeft de katholieke Kerk
in tegendeel de geherden altgd zooveel
mogelgk aaDgtzefc om huune begaafdhe
den aan te wenden om de waarheid te
ontdekken en te verkondigen, 't Zal mis-
PEÜlLLEIOJfi
14,6 Vervolg en slot.)
BESLUIT.
Het was iu het begin van den winter.
In de fabriek had rren een nieuw toestel
opgericht, dat Bernhardt uit België had laten
komen. De fabrikatie moest er door bespoe
digd en h't fabrikaat zelf beter dan vroeger
worden.
De intendant ging van de grondstelling
uit, dat iedere verbetering hem later voor-
deelig zon zjjn. Hij belodde zich eene aan
zienlijke winst van het in België uitgevonden
stelsel.
Hewel Reinbard, wanneer is het uwe
bruiloft? vroeg de prins Ewald op eenen mor
gen, toen de intendant, als gewoonlijk, om
over de zaken van den dag te spreken, de
kamer binnenkwam.
Een niet te miskennen spot lag in deze
woorden.
De bruid is verdwenen, genadige teer,
zooals gij toch wel weet.
Men heeft mij verteld, dat Boudewjjn haar
terug doen komen heeft.Gij zijt een slimme
kerel Reinhardt, maar hier hebt gij de kans
verkeken.
Tot daar Ik hoor dat zjjne
doorluchtigheid weder in het jachtslot resi-
schien niet ondienstig zgn hier een zin
snede te herhalen, door Paus P i u s IX
heiliger nagedachteais, in 1862 geschre
ven aan den Aartsbisschop van Muncben.
Ds Paus schreef
„De ware en verstandige wetenschap heeft
een jzeer verheven rol te r er vullen j het is
hare taak vlijtig de waarheid op te zoeken,
en op gepaste en zorgvuldige wijze het
menschelijk verstand te ontwikkelen en te
verlichten de kennissen, welke het'.verstand
zich kan eigen maken, wel te doorgronden,
te begrjjpen en te doen doorschijnen, even
als de waarheden welke het kan ontdek
ken; en die waarhedeb moet zij bewijzen,
rechtvaardigen en verdedigen door beweeg
gronden uit hare eigen beginselen geput.//
En de opvolger van Z. H. PiuslX,
Z. H. Leo XIII heeft een Encycliek
uitgegeven A JE'.erni Putrisvan 4 AugU9-
tus 1879, aan de wijsbegeerte of de alge-
meene wetenschap gewjjd, waarin dezelf
de leering wordt verkondigd. Z. ,H. wijst
er op, dat voor de k9nni', welke het
nrnscheljjk verstand zich natuurljjker
wjjze kan verwerven, de wetenschap hare
eigen grondbeginselen en beweegredenen
moet gebroiken.
De Kerk waarschuwt alleen het men-
scheljjk verstand tegen de dwalingen,
die het kan begaan en ook tegen de be
krompenheid van geest, dia belet verder
dan de stoffelijke dingen ta zien.'
De Paus schrjjft:
//Voor eene vruchtbare beoefeningen uit
breiding der natuurkundige wetenschappen,
is de eenvoudige vaststelling der daadzaken
en de aanschouwing der natuur niet vol
doende maar, als de feiten beslatigd zjjn,
moet men hooger opklimmen, men moet
zorgvuldig trachten het wezen der stoffeljj
ke dingen te erkennen, en de wetten opzoe
ken, waaraan z'j gehoorzamen, evenals de
grondbeginselen waaruit hunne overeenstem
ming, de eenheid in hunne verscheidenheid
en de onderlinge verwantschap in hunne genegenhsid en verkleefdheid am
esne of andere wetenschap spreken. Het
maerendeel, bij aa allen, zgn politieke
bluffers, verwaande godloochenaars, vjjan-
den van dea Katholieken godsdienst.
Zg, die te Rome zgn samengekomen,
zgn bezield met baat tegen het Pausdom.
Namens de wetenschap protesteeren de
hearen als bezttenen tegen het geloof,
maar zjj missen het recht om namens de
Wetenschap te spreken.
Ga n zg namens de vrjjheid van den
ken profesteeren t-gen de Pa useljjke on
feilbaarheid Dan doen zgn een onzin
nig werk, omdat de Pauselijke onfeil
baarheid zich niet bemoeit met de men-
schelgke Wetenschap, zg komt alleen te
pas in zake vau godsdienst en zede-
leer.
Letten wjj op de beeren dia tan Con-
gresse aanwezig zgn, hun geest is niet
vrg, want zg zga naar Rome gekomen
met huane vooroordeelen door hunne on
bezonnen, ongegroaden en ongewettigdea
haat tegen het geloof. Zg zgn slaven
vsn hunne vooroordeelen en van hunnen
godsdiensthaat en zjj hebben dus het
recht niet namens de vrjjheid te spre
ken.
Wat dom zjj dan te Rome? Da ljjst
hunner namen zegt het oas. Zjj zullen
politieke batoogingen houden, zjj zullen
verkoudigeo, dat zg noch aan God, noch
aan een ziel gelooven.
Het Ioternatiouale Vrjjdenkers-coagres
is bjjeengeroepan om God te lasteren,
Paus en priesters te bespotten. Eu daar
om hebben zjj als stad hunner bjjeenkomst
Rome gekozen. Wjj noemen die daad
ahchuweljjk, lafhartig en hateljjk.
Zjj zgn naar Rome getogen om den
Vader der Christenheid te btleedigen en
met den Paus millioenen katholieken
ia hanne innige gevoelens, ia hua geloof,
in hunne liefde .tot God en 'in hunne
d n
versehillige eigenschappen voortspruiten1,,
Het moet ons uit een en anjer zeer
duideljjk zgn, dat de H. Stoel de gedsclr
ten vau den mensch niet
legt, mits dat het verstand in eene be-
hocrljjke richting zich beweegt.
Zg, die thans te Rome vergaderen, roe
pen de vrjjheid van denken uit, terwjjl
niemand ontkent of belet, dat de menscb
zich de Wetenschap mag verwerven,.
Wie zgn nu de mannen die te Rome
'vergaderd zga. Zjjn het redely ke denke s?
O, dat zg verre. Op e3u doz'g'n mannen
na, zgn er geen vaa die geleerden bij,
d:e mogen zeggen, dat zjj namens de
H. Stoel te krenken.
Ljjdzaam heeft Z. H. Pi us X toe te
zien. Hem is de macht ontnomen zulk
aan banden e0n g°Jt9rg0a(i werk in da Eeuwige Stad
te beletten en de Katholieken moeten
den hoon aanzien, den Stedehouder van
Christus op aarde aangedaan. Eu om
dat satanisch werk te verrichten, zjjn de
godloochenaars vermetel, vol vuur en
moed.
't Zgn lafaards, die een weerlooze
Grjjsaard durven gaan beleedigen.
Ook aan ons de spotHoeden af voor
zulke helden Hoeden af voor het Ita-
liaansche gouvernement dat zulke helden
daden toelaat
Arme Prins van Piemont, wiens ge-
deert en naar hartelust beitelt en draait, zooals
eertijds.
En do kinderen.
De timmermansbaas Albert Brand werkt
met bet geld van zijoen vratel ij ken vad er, want
Gerold was op het punt te vallen en heeft
niets achtergelaten. j
Hij was dan maar gelijk ik nu ben, zei de
prins. Mijneschuldeischers worden onbeschaamd. I
Ik weet waarachtig niet wat te beginnei, j
Reinbardt.
Willen wij eens de za k beproeven bjj
Boudewjjn en onder het een of ander voor- j
wendsel do vereischte gelden trachten af te
persen. I
Ik zal daar later eens op nadenken maar j
zeg mjj eens, hoe gaat het mtt het nieuwe toestel.
Gjj kant het zien werken, genadigste
neer; het wordt van dezen morgei voor het eerst
aangewend. j
Goed I..gelooft gjj dat het winst zal geven.
Wjj winnen tjjd en werkkracht. Vergezelt
Acht duizend gulden, genadigste heer.
Dewerkliedsn groetten den vorsteljjken mees
ter die aan den arm vaa den intendant hing.
Geen hunner benijdde dm afgeleefden man.
De opzichter, die hem zag aankomen, ging
beiden tegemoe:.
Toon ons het nieuwe toestelbeval Rein
hardt.
De opzichter opende de deur, welke hij we
der sloot, toen de heeren binnen waren gegaan.
Niet iedereen mocht het werktuig zien, dat
nog een geheim was.
—-Geef er ons uitleg van, beval Reinhardt.
Maar wat is dat, vroeg hij plotseling.
Op den grond lagen daar vier werklieden.
Dez i mannen slapen, riep de opzichter,
terwjjl hij de slapers schudde en hunne namen
riep
Maar zjj bewogen zich niet, hunne gezich
ten waren schrikkelijk b'eek en hunne open
ocgen gebroken. De opzichter ontstelde en
mompelde
Doodl doidl
Hjj riep andere werklieden, die op eene
mjj, genadigste heer, ei gjj zult een belang
wekkend schouwspel bjjwonen.
Deze gedachte is niet slecht, daar ver- bank zaten,
veling mij plaagt. Ik ga met u mee. Ook zjj bewogen zich niet
De intendant hielp zjjnen meester den pels Ik word ongesteld, stamelde de prins,
aantrekken, de prins was dezen morgen zoo Leid mjj terug, Reinhardt.
zwak, dat hjj zich van Reinhards arm moest Beiden poogden de deur te bereiken,
bedienen, om uit het huis o er de plaats in Open toch een venster riep de inten
tie fabriek te geraken. 1 dsnt.
De Belgen zjjn bedrevene kerels, zei hjj De opzichter wille eene trap opgaan
glimlachend, toen hjj het ruime, van steen maar als een bedronkene t st'e hjj met de han-
opgetrokken gebouw binnenging. Hoeveel kost den en viel naast de grt ep der vier werk-
het toestel? I lieden.
boorte met zulke hemeltergende betui
gingen begroet wordt!
Ia de stad Charbin is het hoofdkwar
tier van het Russische leger in Mmts-
joerjje gevettigd, deze stad is sedert kort
gebouwd, namelgk kort na den Chioee-
sch-Japanschen oorlog. De stal bestaat
hoofdzakeljjk uit militaire magazjjnen en
gebouwen, kanonDengietsrjjen, spoorweg
arsenalen en eenige huizen voor de fa
milies der officieren, bedienden en werk
lieden. Er zgn ook eenige winkels waar
van alles te koop is, en er is ook een
hotel, doch 't is er naar
De stad maakt cp den vreemdeling
een treurigen in Iruk, vooral wanneer bet
rr gent. Het water echjjut dan niet alleen
uit de lucht tevalleD, maar ook uit den
grond op te borrelen, de halve stad staat
dan gewoonljjk onder water. Het spoor
wegstation gelijkt dan een eiland te mid
den van een moeras. De reizigers, die
met den trein aankomen, worden door
sjouwers op den rug getorst en zoo
naar de wachtzaal gedragen.
In de wachtzaal bevindt zich een buf
fet, waarbg gewoonljjk eenige Russische
officieren zitten te eten. Als eene spot
tende herinnering aande westeljjke pracht,
hangt in het midden van de wachtzaal
een vergulde kroonluchter.
De bevolking van Charbin telt thans
zoowat 15,000 inwoners, doch op regen
achtige dagen ziet men geen levend we
zen langs den weg. Men bemerkt er eeni
ge wagens getrokken door paarden die
tot over hun knieën door het water loo-
pen.
Thans heerscht er een ongewone
bsdrjjvigheid door detroepenaanvoeren op
dan Transsiberischen spoorweg.
Uit Berlgn wordt gemeld, dat de heer
G a e d t k e, gepensioneerd kolonel van
het Duitsche leger, in een artikel over
den bloednacht te Belgrado, den aldaar
gepleegden moord van den Serviscben
koning en de koningin beeft verdedigd.
Een aanklacht werd tegen hem inge
diend met het gevolg, dat hjj van de
ljjatder gepensioneerde officieren geschrapt
en uit het Duitsche leger is verwjjderd.
Kolonel G a e d t k e, is onmiddellijk naar
Mantsjoerjje vertrokken om daar als oor
logscorrespondent op te treden.
De werkstaking der metselaars te Ko
ningsbergen welke 24 weken heelt ge
duurd is Zaterdag geëindigd met een
schikking tusschen patroons en werklie
den. Het was dan ook hoog tjjd want
menig gezin verkeerde in groote armoe
de en broodgebrek.
Het huweljjk van den Duitechen
Kroonprins zal, naar men meldt,dit jaar
niet plaats hebben, er is echter bepaald
dat de verlovingstijd niet van langen
Ewald en Reinhardt sleepteD zich naar de
dear.
Het wordt donker voor mjjne oogen I
stamelde de prins, Reinhardt 1 riep
hjj.
Reinhardt liet den arm zijns meesters los,
die op den grond nederzonlr; hjj sleepte zich
tot aan de deur, welke de opzichter gesloten
had. Hjj wilde kloppen, de kracht onbrak
hem.
Reinhard I Reiahard kermde Ewald.
Help, help I
De intendant tuimelde neg eenige oogen-
blikken door het vertrek, toen zonk hjj naast
den prinsj nader, die twae schreden van de
werklieden op de vloersteenen lag.
Diepe stilte heerschte in de fabriek; onder
het toestel brandde het steenkolenvutir. Eerst
na een uur braken de ongeruste werklieden
de deur open. Zij vonden veertien ljjken, die
door het gas, dat uit het slecht aangewend
toestel stroomde, gedood waren.
Meester en knecht ligen naast elkander,
De werklieden, meeat hnisvaders, waren in
akelige groepen verstrooid. De onwetenheid
van dea opzichter had ean onuitsprekelijk
ongeluk gesticht maar ook een atra'gericht
over twee doortrapte misdadigers gehouden1
Wat graaf Ignaaz om familieredenen vermeden
had, ondernam het noodlot en voerde het uit.
De pogingen der geneesheeren bleven zonder
gevolg.
Een uur later sloot de ozerheid de fabriek
die niet eerder werd heropend, dan toen George
Rose ze gekocht had. Van Reinhardts vermogen
duur zal zgn. Ofschoon nu de datam van
de huwelijksvoltrekking nog niet vast
gesteld is, kan als zeker aangenomen wor
den, dat dit uiterljjk in de maand Maart
zal plaats hebben.
Volgens de huidige beschikkingen zal
bet huweljjk niet te Berlgn, maar ta
Schwerin gesloten worden en zal onmid-
deljjk daarna de olficieele voorstelling
van de jonge echtgenoote aan de hoofd
stad volgen.
Naar alle waarschjjnljjkheid zal dit
met grootea luister geschieden.
De Czaar zal op zgn terugkeer uit
OJessa een bezoek brengen aan Kisjienef,
waar hjj de troepen, die naar het oor
logsveld io h et Verre Oesten vertrekken,
zal impecteeren. Aan dit bszoek worden
politieke beteekenis gehecht, daar Zjjne
Majesteit er eene deputatie uit de inwo
ners zal ontvangen.
Te St. Petersburg zgn wesr 15 ge
kwetsten van het oorlogatooneel aange
bracht, die zinneloos geworden zgn.
De oorlog schjjnt zich in particu
liere zaken ernstig te doen gevoelen.
Ta Ssratow heelt de firma Stolz,ia
graan en landboaw-machines, hare beta-
lingen gestaakt. De passiva bedraagt
800,000 roebel.
Ook de firma Koningsbergen Co.,
te Petersburg is failliet, doch, heewel
tegenover een actief van 100,000 roebel
een passief van 400.000 roebel staat,
worden slechts weinige door deze catas
trophe getroffen.
Voor een bedrag van 320,000 roebel
der schuldvorderingen is al in handen
van familieleden, terwjjl de handel er
slechts voor 80.000 roebel bjj betrokken
is.
De oorzaak van den ondergang der
firma is te zoeken in de daling der effeo-
tenkoeraen, die de eerst zoo rjjke firma
enorme verliezen heelt toegebracht.
Naar men mededeelt, zal ds Russische
regeering een onderzoek instellen, in
hoeverre de industrie door den oorlog be
nadeeld wordt.
De generale staf te Tokio heeft bevel
gegeven tot het mobiliseeren van een
deel der militie, waartoe behooren per
sonen van 30 tot 40 jaar. Zg zullen nog
dit jaar op het oorlogsterrein aankomen.
Na deze troepen kan Japan nog slechts
soldaten ouder dan 40 jaar onder de
wapens brengen. De Japaasche regeering
had verwacht, deze nieuwe mobilisatie
eerstin bet begin van het volgend jaar
te moeten gelasten. Doch de zware ver
liezen bjj Liaojang hebben aanvulling
der troepen dringen noodz ikelgkgemaakt.
Als voedster van den Italiaanschen
Kroonprins is geëagagesrd eene scboooe
jonge vrouw, d j echtgenoote van eeu Ko-
ninkljjk jager, zjj is 24 jaar oud en is
was geen spoor te vindeo, hoewel het uit eeu
nauwkeurig onderzoek der boeken bleek, dat
hjj zich bedriegeljjk aanzienlijke sommen had
toegeëigend.
Toen de tjjding van den dood des prins n
aan den vorst werd gebracht, riep deze
God heeft een vreeseljjk strafgericht ge
houden; Bwald was een misdadiger! God moge
hem vergeven, gelijk ik hem vergeef.
Twee jaren later stierf de vorst in het
jachslot; zelfs de beminnende Charlotte had
zjjne ziekte niet kunnen genezen.
Ignaaz en Benigna regeerden zacht en recht
vaardig het landje, welks bewoners hunne vor
sten oprecht beminden en vereerden. Charlotte
vond troost bjj hare kinderea wier zakea in
vollen bloei waren en in wier nabjjhrid zjj
voortaan leefde.
Mevrouw Gerold verzoende zich met de
oude mevrouw Wipreohtzjj woonde ten
haren huize en verpleegde haar om het ver-
ledone in ve rgetelheid te brengen,
Frans, de metselaarsknecht, leefde stil van de
rente van het kapitaal welke hjj in Alberts
zaken belegd had.
Griet was in een gasthuis^ gegaan. Het
trouwe Elsje ontving het huisje te Buchau
ten geschenke.
Fabiaan, Alberts vriend, bleef in h ,t huis
van den timmermansbaas, om eindelijk van
zijne verdiensten uit te rusten.
De oude houtvester Körner bleef in het
houtvestershuis, waar hjj jaarljjks de twee
vorstinnen ééuen dag ontving.
EINDE,
