5809
Donderdag 29 September 1904
29ste Jaargang.
2)ag6lad
voor cuooró-
«fe
en eCuió'diollan
Vrijdenkerspret.
'BIT BUSK.
agite ma non agitate
m
BUREAU St, Jansstraat. Haarlem.
BUITENLAND
Amerika.
Japan.
Rusland.
Frankrijk.
De oorlog in het Oosten.
HURIMIE EOt RUT.
ABONNBMEHTSPBIJS,
Per 3 maanden yoor Haarlem s f 1,20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post 1,50
Voor het buitenland 2,90
Afzonderlijke nummers0,08
Dit blad verschjjnt dagelijks behalve Zon- en Feestdagen.
Hoofdredacteur-Directeur W. KDPPERS.
Het is ons opgevallen, hoe allen, die
den Roomechen godsdienst hateljjk zijn,
en het Vrjjdenkerscongres te Rome ge
houden hebben, door een godsdienstlooze
pers zija opgehemeld als denkers enge
leerden, opdat die groote en laffe betoo
ging der Vrjje Gedachte toch indruk zou
maken, 't Was immers te Rome zelf',
onder den rook van het Vaticaan, dat de
godloochenaars hun godslasteringen uit
braakten eu den Stedehouder van Chris
tus beleedigden.
Wat werd er nitt over de geleerden
van de geheele wereld, de gezaghebbend
ste en roemrijkste ver tegen wocrdigeis
der wetenschap en der wijsbegeerte, die
op het Congres den godsdienst gingen
verguizen om de ongerijmdheid van bet
geloof te trachten te doen uitkomen, ge-
bluft.Maar met dat alles hebben zg fiasco
gemaakt, hunne bijeenkomsten waren ver
ward en hadden veel weg van een pretmake-
rjj, die maar al te vaak ontaardde iu een
rumoerige samenkomst.
Het socialistisch element voerde op
het Congres den boventoon en alles liep
zoo maar niet op rolletjes af. De omwen
telingsgezinde socialisten waren niet van
geljjke politieke overtuiging als het mee-
rendeel der Congresleden, waardoor bij
herhaling rumoer werd gemaakt.
De grootste levenmakers waren de
Fransche Socialisten, die de Vrjje Ge
dachten allerbespottelijkst ter markt
brachten. En dan vindt de Indépendance
Beigedat de wanordelijke vertooningen
de waarde van het Congres niet hebben
verkleind, integendeel, zegt het blad, dat
in de vergaderingen de liberale verdraag
zaamheid tot haar recht kwam.
Het feit, zegt de lndependance, dat het
Congres der Vrijdenkerij in de Eeuwige
Stad is gehouden tegenover het Vaticaan,
heeft bewezen, dat de "macht der Kerk
niet meer is dan een jjdel woord en dat
meu nu de instelling der Kerk durft te
MM gaan, wier zedeljjke invloed eeuwen
lang de volkeren verpletterd heeft.
Het is toch waa-ljjk al te bespottelijk
wat het Belgische blad schrjjft, alsof een
troep vrjjdenkers de Kerk zou kunnen
beletten voort te gaan met haar heil
zaam werk.
Meer der waarheid nabjj schrjjft de
Rimeinsche Correspondent van het Parjj-
zer Journal«'t Is geen Congres, dat
te Rome door de vrijdenkers gehouden is,
't is geen congres maar een kermispar-
tjj geweest. Drie dagen lang heeft men
FEUILLETON
er veel gesproken en getw ist, doch niets
uitgevoerd.
Een groot aantal nieuwsgierigen, oie
niet weten hoe anders hun tjjd te sljjtec,
kwamen de zittingen bjjwonen, onder het
rooken van sigaren en sigaretten, en
juichten da sprekers toe, zonder hunne
redevoeringen te verstaan.
De Romeinsche correspondent van het
Journal, die voorzeker niet van vijand
schap jegens de Vrjjdenkerjj verdacht kan
worden, zegt, dat velen naar Rome zjjn
gekomen om te proiiteeren van de voor-
deelen, aangeboden door de Fransche en
Italiaansche Spoor wég-maatschappijen om
goedkoop te reizan en alzoo voor geringe
kosten hun vermaak te vinden. De waar-
ljjk vrjjzinnige denkers, laat hjj er op vol
gen, zjjn allen teleurgesteld én aarze
len niet te erkenen, dat het Congres
tiasco heeft gemaakt.
Er werd niets anders dan politiek be
handeld, jammerde een der geleerden, op
het Babelsch en Bebelsch Congres, ik
hoorde niets anders dan jjdele woorden
en haarkluiverij, alsof het een verkiezings
manoeuvre gold.
Er deed zich op het Congres nog een
allervermakeljjste scène voor.
Eene Spaansche dame was aau het woord
en sprak in de taal van haar land. Het
Belgische socialistisch blad Vooruit zegt,
dat geen tien Congresleden haar verston
den, maar haar gebarenspel waszoodui-
deljjk, zoo levendig, hare trekken weer
spiegelden zoo trouw de gewaarwording en
die ze wilde verwekken, dat nooit eene
speekster langduriger en geestdriftiger
toegejuicht is geworden.
Het fameuss Congres was dus nog min
der dan eene comedie, 't was eenvoudig
een godloochenende pantomien!
Wij hebben in 't geheel geen Congres ge
had! riep hjj uit. Neen, wjj hebben een
kermispret bjjgewoond. Men ging een
pic-nic gehouden in de puinej vau 't
Augustus-paleis, en op den Palantjjn-
schen Berg. Ei na deze pret trokken de
Congressisten in joligs bendsu op ge-
lgk kermisgasten, terwjjl de dames als
gedenkt8eken de ledigs mandjes droegen.
Intusschen zat aan den ingaig der At^la
magnaesn der voornaamste Congresle
den, de heer Robin, brochuurtjss uit
te deelen waarin bij de beperking der
kindergeboorte aanprjjst. Hoe walgeljjk!
Ziedaar het werk van het Vrjj denkers-
Congres. Dit Congres bestt de woorden
bewaarheid van den apostel Paulus in
zjjnen brief aan de Romeinen: «Zjj, die
God kennend*, Hem niet als God heb
ben verheerlijkt of gedank1, zjjn ver-
8.
Vervolg).
Naast den grijsaard, op den grond, zat, als
een kind neergehurkt de arme idioot en staar
de stompzinnig voor zich uit, terwgl zjjn
beenige handen met een stukje papier speel
den.
Magda's hart klopte vol medelijken voor
dezen ongelukkige, wien God het edelste had
ontzegd: het verstand.
Deze grijsaard was ongetwijfeld zijn vader,
een sterke geljjkenis in de trekken wettigde
dit vermoeden.
Op dit oogenblik sprak de grijsaard zeer
zacht een paar woorden. Onmiddellijk sprong
zijn ongelukkige huisgenoot op en ging naar
een kast, die naast het venster stond.
Het luisterende meisje zag, hoe hjj den
oude, een klein ruw bewerkt kistje in de hin
den gaf, dst deze gretig opende, waarna hij
met zonderling schitterende oogen den inhoud
bekeek.
Zoo, berg het nu weder op; Frits, maar
goed opbergen, hoort ge, Frits fluisterde
de oude man zacht en geheimzinnig, doch
aan Magda's scherp gehoor ontging geen syl
labe.
De idioot nam het kistje weder aan, en zette
het op zjjn vorige plaats, doch daarbjj viel
toevallig zjjn blik op de deur en ontdekte hjj
Met éen sprong stond hij bjj de deur, en
voor het ontstelde meisje een schrede achter
waarts kon doen, stond hij naast haar. Het
was of zijn gebruind gelaat plotseling door
helderen zonneschijn werd verlicht, alsof er
iets van vreugde schitterde in die groene
oogen; zjj wendde zich om en jjlde als een
gejaagde het^park in.
Esn kreet klonk haar na, als van een
wild dier zoo klonk het haar in de
ooren.
En weldra staakte zjj buiten adem haren
wilden loop en leunde uitgeput tegen een
boom.
Goddank, zij had nog een kwartier tjjd
voor zjj bjj de oude dame moest verschjjnen.
Langzaam keerde zjj naar het slot terug.
Maar hare gedachten dwaalden telkens weder
af naar de zonderlinge bewoners der kleine
hut,
Wie was deze grijsaard? Wie was zjjn on
gelukkige huisgenoot? En wat bevatte dat
eenvoudige, houten kistje? Was het een geheim
of niets dan beuzelarjj van een kindschen grijs
aard? Waarschijnlijk het laatste. Doch het meisje
was besloten onderzoek naar die beide men-
schen te doen.
Op hare kamer gekomen bracht zjj vluchtig
eeniga orde in hare weelderige haren en in
haar toilet.
Nauwelijks Was zij daarmede gereed, toen de
AINTJKNDfUr:
PBIJS SBB ADVEBTBNTIEN.
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel meer 7l/»
Groote letters worden berekend naar plaatsraimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PublicitêEtrangère
G.L. DA UBE Co JOHN., B. JONES Suae- Parts 31 bis Faubourg Montmanre
dwaald geraakt ia hunne gedachten en
hun geest is verdui terd geworden. Zich
u'tgevand9 voor wijzen, zjjn zjj dwaas
geworden. Daarom heeft God hen over
geleverd aan de begeerlijkheden vanhun-
r,e verdorven harten, aan de laagste drif
ten en de schande.
Een niet-katholiek blad, de Giornale
dItalia zegt over het schandaal, dat te
Rome heeft plaats gehad
«Het toouesi was waarljjk aaagrjjpeid.
Meer dan duizend personen verdrongen
zich voor de bank vau den Voorzitter,
zonder zich te hekommeren om de stik-
kende hitte. Ds voorzitter L o r a n t, heeft
reusachtigs pogingen in het werk ge
steld om de kalmte te bandhaven hjj
is op zjjn post gebleven zelfs toen de
storm van wanklinkende kreten losbra
ken, die de voorbode waren van het
verschrikkelijke rumoer. Het is aan zijn
geduld en aan zjjne krachtdadigheid te
danken, dat men de zittingen heeft kun
nen voortzetten.
De Congresleden klommen op de
stoelen en juichten toe of huildsn naar
hun gevoelen de redenaars toe. Honder
den voerden het woord.
la den beginne hoorde men despre-
keis met welwillendheid aan, dccta zjj
werden weldra onderbroken door belee-
digend geroep, als zjj een gedachte op
perden, die de eene of andere groep niet
beviel.
De Congresleden waren vrjj hunne ge
dachten uit te drukkeD, op voorwaarde,
dat die gedachten aau anderen bevielen,
zoodat tenslotte, op het Congres der Vrjje
Gedachten, noch vrjjheii van gedachten,
noch vrjjheii vau het woord geësrbie-
digd werden.
Het is gebleken, dat het spoorwegon
geluk- op de ljjn van den Soutbernspoor-
weg bjj Hodges in Teonessee, te wjjten
is aan den machinist, die op zjjn loco
motief zat te slapen. De twee treineD,
waarvan er een op een zjjspoor moest
gebracht worden, kwameu zoodoende in
bots.ng. Er zjjn volgens de laatste op
gave, 40 doodeo, onder welke veel negers
en Italiaansche landverhuizers, verder
ongeveer 100 gekwetsten.
t Op de Tentoonstelling van Siut
Louis deed zich Zondag een incident voor,
dat zeer de aandacht getrokken .heeft.
Bjj het diner door den president der ten
toonstelling aangeboden aan de leden vau
het eoDgres voor kunsten en wetenschap
pen, zaten bjjaa allen Duitschers en En-
gslschea aan.
Da muziek van de republikeinsche
deur werd geopend en mevrouw Müllner bin
nentrad. Op haar bleek gelaat lag thar.s een
nog norschere uitdrukking dan gisteren en
met hare grijze oogen wierp zg een onderzoe
konden blik op de schoone meisjesgestalte.
Gij ziet er verhit uit, juffrouw Arnold.
De genadige vrouw houdt er niet van, dat de
gezelschapsjuffrouw geheel alleen door het
park dwaalt.
Zjj zou haar liever bij de vroegmis zien
in de slotkapel. En ga nu naar mevrouw,
doch spreek niet wanneer gij niet aangespro
ken wordt.
Met deze woorden opende mevronw Müllner
de deur en het jonge meisje verliet de kamer;
de afgunstige blikken der vrouw volgden Mag
da's schoone gestalte.
En nu stond Magda voor de oude dame.
Het heldere morgenlicht viel op het gelaat van
mevrouw Von Kaming; er lag weinig uitdruk
king in hire trekken, en zg zag er vervallen
en verwelkt uit. Niemand bad kunnen ver
moeden, hoe bekoorlijk die trekken waren ge
weest, en dat zij eens een man in verrukking
hadden gebracht.
Toen Magda zich boog, om de tengere
vrouwenhand te kussen, vroeg mevrouw Yon
Raming:
Gjj waart toch heienmorgen bjj de hei
lige mis?
Neen, genadige vrouw.
Er kwam een uitdrukking van ontstemd
heid op het gelaat der oude dame.
Ah, zjjt gij niet katholiek? Dat hadt gij
ons moeten zeggen.
garde, die gedurende het, diner spelen
zoa, heeft op het laatste oogenblik ge
weigerd, omdat zjj geen deel wilde ne
men aan een feest, waarbjj de Duitschers
zulk een belangrijke plaats innamen.
Toch nam de muziek, op bevel van den
Franschen commissaris, plaats en begon
met de uitvoering van haar programma,
maar toen de president van de tafel be
vel gaf het Da.tsche Volkslied te spelen,
weigerde de Republikeinsche garde te ge
hoorzamen. Er volgde een heftig tooneel,
doch eiodeljjk moest de Republikeinsche
garde zwichten.
De Japansche Regeering heeft met
Korea een geheim verdrag gesloten van
zeer vérgaaude strekking.
In tegenspraak met de officieele
berichten, worden de verliezen der Ja-
parners bjj Liao-jang te Tokio geschat
op meer dan 25.000 man.
De Duitsche prins Karl Anton
von H o h e n z o 11 e r d, die te Tokio is
aangekomen om bet Japanscbe leger te
volgen, zal eenigen tijd de gast zjju vso
den Mikado, voor hij naar het slag
veld vertrekt.
De Prins wordt met bjjzondere ouder
scheiding behandeld ea de Japansche
bladen wjjzen op de goede verstandhou
ding met Duitschland.
Zelfs de «Kokoemins, een blad dat
Duitschland steeds gewantrouwd heeft, is
vol van lof over de vriendschap van Ja
pan met Duitschland.
Te St. Petersburg meent me i er zeker
van te zjjo, dat grootvor5t Nico laas
Nikolajewitch, bevelhebber der
Russische cavalerie, neet van den Czaar,
val benoemd worden tot opperbevelheb
ber der twee Russische legers in Mant-
sjoerjje.
De oud-gouverneur van Wilna, de te
genwoordige minister van binneniandsche
zaken, prins Swiatopol k-M i r s k y,
heeft afscheid genomen van zjjn pro
vincie.
De woorden door hem gesproken tot
de vertegenwoordigers van de pers deelde
Reuter reeds telegraphisch mede.
Tot de leden van de Israëlistiscbe ge
meente betoogde hjj, dat hjj, die bekend
was met de nooden der Israëlieten, in
staat was met volkomen kennis van za
ken zjjn krachten te geven aan de Jo-
den-quaestie, welke thans aan de orde is.
Van de zjjie der Israëlieten verwachtte
hjj volkomea vertrouwen in de regee-
ringsmaatregelen. Zjj konden er van over
tuigd zjju rechtvaardig behandeld te zul
len worden.
Ia den Dacht van Zaterdag opZondag
is te Wattignies bjj Rjjssel inbraak ge-
Zondag-morgen werd de deur der kerk
open gevonden ea aan den ingang een
Ik ben zeer goed Katholiek, maar men
heeft mij niets van, den dienst in de kapel
gezegd.
En waar zjjt gij dan van morgen ge
weest? Gjj zjjt te jong, om in uwe kamer te
blijven.
Ik was in het park, genadige vrouw, ant
woordde Magda openhart.g.
Hm, dat heb ik niet gaarne. Van af
heden zult gjj dagelijks naar de vroegmis
gaan, vervolgens blijft gjj op uwe kamer tot
negen uur, en dan komt gjj bij mjj. In mjjn
huis wordt op strenge tucht gelet bij het dienst
personeel.
Magda's fijn gelaat werd gloeiend rood.
Men had haar leeds vele vernederingen aange
daan op haren moeilijken levensweg, maar
tot de dienstboden had men haar nog niet
gerekend. Zij gevoelde zich beleedigd.
Genadige vrouw, het kan zijn dat bjj
de dienstboden strenge tucht op hare plaats
is. Wat mij betreft, ik zal als goede Chris
tin zeker mijn kerkelijke plichten niet ver
zuimen, maar ik zou u toch willen verzoe
ke»
Wanneer juffrouw Arnold een rustig
uurtje gebruikt, om een wandeling in de vrije
lucht te maken, dan zou het onbillijk vau ons
zijn, haar dat te verbieden, zeide op dit oogen
blik de heer Von Raming, die juist was bin
nengetreden. En wjj kunnen haar toch ook
niet bevelen dagiljjks in de kapel te komen.
Met deze woorden, trad hjj op zjjne moe
der toe, terwjjl hij Magda vluchtig groette.
Het is prachtig weer vandaag, mama. Ik
ledige wjjnflesch en een kaars. Men had
de deur opengebroken en in de kerk wa
ren de tabernakels van het hoogaltaar en
van twee zjj-altaren ingebenkt. De Ci
bories, waarvan een met H. Hosties, wa
ren verdwenen, nog worden vermist drie
zilver vergulde kelken, een zilveren
wierooksvat en andere kostbare voorwe r
pen. Vooraleer te vertrekken hadden de
dieven vjjf flssschen met migwijn gele
digd.
Da kerkdiefstallen zjjn in de Fransche
Republiek aan de orde van den dag. En
geen wonder. Volgens de nieuwe leer
der kerk ver volger# is er geen Godde
natuar is God de mensch heeft geen
vrjjen wil, hjj kent geen geweten.
Bedrjjit hjj een schelmstuk, hjj kan er
niets aan doen, hjj is zich niet meester.
Geboden zjjn er niet.
Maar al die vjjanden der Kerk, hoe
verdeeld ook tegenover elkander, zjjn
het eens op éen punt, een enkel punt,
hunnen strjjd tegen het geloof. Dat is
de eeuige band die de goddeloozen in de
Republiek vereenigt.
Het wordt met den dag duideljjker dat
de Russen den oorlog rekken of in lange
niet gereed zjjn om tegenover de Japan
ners een krachtig en voltallig leger te
plaatseü, waarmede een overwinning te
behalen is. Dat eeuwige talmen der Rus
sen of zich onmachtig gevoelen om aan
vallender wijze op te treden, geeft een
slechten dank over de strijdvaardigheid
van het Russische Rjjk. De Russische sol
daat is goed, dat bljjkt te Port-Arthur
en dat is ook gebleken bjj verschillende
gevechten, maar de organisatie der sfcrgd-
krachten staat verre beneden Japan.
Na heet het weer dat het 8ste leger
korps te Odessa nog niet vertrokken is
en dat het wel einde November kan
worden voordat dit legercorps in Mants-
joerjje kan zjjn. Inmiddels vullen de Ja
panners hun troepen aan en brengen
zg op bet veroverde terrein den spoor
weg in orde om hun troepen naar het
front te brengen. Toeven de Rassen nog
langer met actief op te treden, dan zul
len nieuwe Japansche troepen gereed
staan, tegen de door generaals K o e r o-
p a t k i n e'a ontvangen versterkingen.
Het is zelfs mogeljjk dat de Japansche
bevelhebber, generaal Ojama, tjjdelijk
een paar divisies kan wegzenden, om deel
te nemen aan den aanval op Port Arthur.
Hjj houdt een centrale positie bezet en
bebeerscht den toestand. Het is niet waar-
schjjnljjk dat Koeropatkin de Ja
panners zal aanvallen, voor dezen de ri
vier Hoen-ho hebben overschreden, en
indien de Rassen aanvallend optreden
en van hun kant de Hoen-ho overtrekken,
zal nienand dat liever zisn dan deJa-
pansche opperbevelhebber.
Het pleit niet voor de Russen nu ge
bleken is dat zjj te Lia 'jaag met een
leger van grootendeels versche treepen
met 187.000 man tegenover 192.000 Ja-
zou wel wenschen, dat u een urntje naar
buiten ging.
Mevrouw von Raming scheen gewoon zich
naar de wenken van haren zoon te voegen.
Zuchtend stond zij op.
Dit gebedenboek nemen wij mede: en ook
dezen nieuwen Franschen roman.
Er kwam een eigenaardig trekje om Magda's
lippen, een gebedenboek en een roman van
eenen modernen Fransehen schrijver.
Toevallig zjjwaarts ziende, ontmoette zjj de
blikken van den heer Von Raming, die bijna
onvriendelijk op haar rustten.
Het meisje gevoelde zich hier zoo vreemd,
zoo angstig, en zjj kreeg bijna een onweerstaan
baar verlangen het park in te gaan en naar
de kleine hut te snellen. De arme idioot was
de eenige, die haar tot heden vriendeljjk tege
moet was gekomeD.
Een bittere glimlach kwam op haar gelaat,
terwjjl zij de dame den arm bood, om met
haar de breede trap Af te gaan, die helder
door de zon werd beschenen.
Eerst beneden in het paik bemerkte zjj dat
de heer von Raming hen niet was gevolgd,
en alsof zij van iets pjjnljjks was ontslagen,
ademde zij weder vrjjer.
Onder een groep reusachtige kastanjeboomen
namen zjj plaats en mevrouw von Raming
gevoelde zich zwaar vermoeid.
Wordt vervolgd.)
