No. 5999
Maandag 15 Mei 1905.
30ste Jaargang,
Lezers van „De Nieuwe
Haarlemsche Courant"
Sociale Actie.
Een gevaarlijke bende.
Buitenland
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaateen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschjjnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Hoofdredaeteur-Direeteur W. KÜPPERS.
BUREAU St, Janss tramt. Haarlem.
I 1,20
1,50
2,90
0,03
Van 1—6 regels50 Cents
Elke regel meer 7»/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentieh Con taat.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale PublieitéEtrangère
G.L. DA ÜBE Sr Co JOHN., f. J ONES Suoc. Paris 31 bisFaubourg Montmartre
SPOORWAGENS,
werpt Uw blad, na het gelezen te heb
ben, in de bussen voor de Ziekenhuizen,
aan de Stations; daarmede verricht gjj
een goed werk.
Laat Uw Blad VOORAL NIET in den
wagen liggen!
III.
Den stoot die noodig was zegt pa
ter Bruin in zjjn voortreffelijk we k
«Sociologische Beginselen», om de
sociale actie onder de Katholieken alge
meen te maken, gaf de Encycliek Rerum
Novarum van 15 Mei 1891.
Niet lang daarna werden de groote be
ginselen, die Leo XIII in breede trek
ken bad uiteengezet, in bijzonderheden
ontwikkeld en voor de practiscbetoepas
sing gereed gemaakt.
Hieraan danken wg eenige min of meer
uitvoerige programs voor de Katholieke
sociale actie, welke de richting aanwij
zen, waarin,met instemming en goedkeu
ring van bet hooge Kerkelijke gezag, de
Christen-Democratie zich beweegt,
Daar zgo er die meenen, dat de sociale
kwestie enkel en elleen eene economische
kwestie is, terwjjl integendeel vaststaat,
dat zij allereerst eene zedeljjke en gods
dienstige kwestie i«, en daa-om vooral
hare oplossing most ontvangen uit de ze
delijke wetgeving en de leering»n van
den godsdienst.
De Katholieke vereenigingen zjju niet
eigenlijk opgericht tegen het socialisme,
maar treden op met een eigen positief
program, dat zjjne waarde behoudt, ook
al bestond er geen socialisme.
Maar tóch, uit den aard van de zaak
moeten de Katholieke vereenigingen de
arbeiders beschermen, niet slechts tegen
de economische beweringen, maar vooral
tegen de godsdienstige en zeieljjke dwa
lingen van het socialisme.
Da strjjd loopt over de hoogste en hei
ligst) belangen.
Het Katholieke verenigingsleven is im
mers niet slechts eene maatschappelijke,
maar ook eene godsdienstige beweging.
Daarom moeten de sociale vereenigin
gen op den godsdienst steanen, van den
godsdienst doordrongen zjjo, en het gods
dienstige leven van de leden meer en
meer opwekken.
Vervolg.)
Gij beleedigt mij anders l Oe omstandig
heden zullen zich wel wijzigen, wie weet zelfs,
in hoe korten tjjd. Goeden nacht. Lsat de
genadige heer zich toch aan geen droeve ge
dachten overgeven.
Peiser verliet de kamer en daalde naar
zjjn werkkamer af. Uier, waar hij niet beloerd
kou worden, trok weer die boosaardige grijns
over ajjn geaicht en mompelde bij
Dat heeft gewerkt. Hij ia jong, levens
lustig en patriot; waarom zou hij iets terug-
wjjzen, wat aan al ajjn plannen zoo goed dienen
kan P In ieder geval, binnen eenige dagen
tuilen wjj wel verder zien.
HOOFDSTUK VI.
Acht dagen waren verloopen, sinds vrouw
Wolf voor de eerste maal door Rothmann
werd bezocht. Hjj was in dien tjjd meermalen
het huisje voorbijgegaan, doch zonder het
binnen te treden.
Op zekeren morgen echter, dat hjj weer
voorbjj kwam, trad het kleine Poolsche meisje
naar buiten, en noodigde hem uit binnen te
Daarom mieten wg, Katholieken, z ro-
veel mogeljjk zuiver Katholieke vereeni
gingen stichten, die geheel aan het gezag
van de Bisschoppen onderworpen zjjn.
Voor bahr geldt, wat Leo XIII voor
de geheele Katholieke sociale actie voor
schrijft, en waarop Pi us X iu zjjamo-
tu-proprio uitdrukkelijk aandringt, waar
hjj zegt
«De Christelijke Democratie heeft bjj
het uitrceren van haar program den zeer
strengen plicht onderdanig te zjja aan de
Ktrkeljjke Overheid.
«Zjj moet bewijzen van gehoorzaam
heid en volkomen onderwerping geven
aaa de Biischoppoa en hunne vertegen
woordigers.
«Er iB geeo verdienstelijke ijver, geen
oprechte godsci nstzio, zelfs bij het doen
van pjgingen, boe goed en schoon op
zicbzelven ook, als zjj tiafc zjjn goedge
keurd door den eigen He.de-.»
De arbeidersorganisatie hoe nood
zakelijk ook iu onvolkomen, zoo zjj
niet voert tot het herstel van het maat
schappelijke organisme.
Daarvoor moeten alle krachten inge
spannen dat beschouwen zooals het
Duitscbe program zich uit alle Ka
tholieke sociologen als het doel van hun
ne pogingen.
lu het algemeen moet men zeggen,
dat zuiver economische vereenigingen op
zichzelven met geen enkel beginsel van
natuurrecht of Cbrittelgke zedeleer in
strjjd zjjn, ja zelfs, dat economischs sa
menwerking, gemeenschappelgke bevor
dering van de stoffeljjke belangen in on
zen tjjd broodnoodig zjjn.
Maar.zjjo ze wel bjj machte de
sociale kwestis op te loaseD. Integendeel
zoolang de invloed van d liberale beginse
len niet door de Christelijke gehe-1 vernie
tigd is, zjjn ze niet zonder gevaar voor de
maatschappij.
Moeten dus de sociale vereenigingen zjjn
de krachtige mede wei king van het par
ticuliere initiatief aan de oplossing van
de sociale kwestie, wat is dan het doel,
waarop zjj rechtstreeks moeten aanstu
ren
«Dat doel zegt de Encycliek Re-
rum Novarum, is de verhtffiug en de
bevordering van den lichameijjken en
geestelijken toestand der a beiders. De
godsdienst moet aan de vereeniging tot
grondslag van ba e regelen strekken.
De godsdienstige gezindheid harer le
den mott het voorLamste doel zgn, en
komen, daar vrouw Wolf hem wenschte te
spreken.
Rothmann trad onmiddellijk binnen ea rond
de jonge vrouw aan de eenvoudige tafel zit- I
tend. Jiare geheele houding was die eener
z eke. Bet gelaat scheen nog bleeker geworden,
de oogen zagen rood, doch schitterden met
een kooitsachtigen glans.
Ik heb u verzocht, hier te komen, be6on
zjj, ten einde n een dienst te verzoeken.
—Ik ben gaarne bereid n iederen dienst te
bewijzen dien gjj zoudt wenschen.
Gij hebt mg onlangs haarvlechten te
koop aangebeden, ik zou u ntegendeel heden
gaa ne mjjn haar te koop aanbieden.
Zij trok het mutsje van het hoofd en Roth
mann aanschouwde eeu paar donkerblonde
haarvlechten, welke wel is waar tengevolge
der ziekte eenigszits gedund wa-en, maar
toch nog bjj uitzondering vol en glanzend
schenen.
Vrouw Wolf had het hoofd verlegen en
twijfelend gebogen en fluisterde nu
Wilt gg any deze vlechten afkoopen f
En wilt gjj mjj, vroeg Rothmann, zeggen,
waarom gjj u van dit sieraad wenscht te ont
doen f
Ik heb geld noodig, antwoordde de zieke,
drÏBgend noodig. Ik bid u, doe een bod en
magk het kort. Hier ligt ecn schaar gereed,
maar doe het spoedig, anders begeven mjj de
krachten.
Daar Rothmann aarzelde, ging zij voort.'
Of kunt gjj ze iiiet gebruiken Wilt ge
ze niet koopenj
daarom moet bare geheele inrichtir g van
het Chriateljjk geloof doortrokken wezen.»
Op deze pauseljjke woorden lsvert Mgr.
Dontreloux in zjjn Heiderljjk tchrjj-
vea den volgenden commentaar
«Het is noodzakeljjk zich hiervan te
overtuigen dat, naar de leer van Leo
Xlll, het onmiddeljjke doel van de ver
eenigingen is «de verheffing van hare
leden, wat aangaat de goederen van het
lichaam, van den geest en van de for
tuin wat niet wegneemt, dat hunne
zedeljjke en godsdienstige v ol making het
einddoel bljjffc.»
De Katholieke vereenigingen leert
Leo XIII rusten op de grondslagen
van het natuurrecht, omdat de m ensch
door zjjnen natuurlgken trek tot gemeen
schap, naar haar gedreven wordt.
Maar zjj nemen de meest verschillen
de vormen aan, naar gelang van het
volk«karakt r, van de ervaringen, van de
uitbreiding des handels, van den aard en
den bloei van de verschillende ambach
ten en van vele andere omstandigheden.»
Het beslissende element is eebter het
doe).
«Vóór alles komt het, bjj de vestiging
en leiding van deze vereenigingen, hier
op aan, hare doeleinden in het oog te
houden, en hare grondslagen en werk
zaamheid aan dat doel dienstbaar te
maken.»
Welnu, wélk is dat doel?
In algemeece bewoordingen uitge
drukt is het: de medewerk'ng aan de
oplossing van de sociale kwestie.
Zjj dienen, van binnen da maatschap
pelijke verhoudiogec, verbetering van
toestand aan te brengen, en kunnen te
vens eene voorbereiding zjjn tot de reor
ganisatie van de maalschappjj, zoodat zjj
ook later redenen van bestaan behouden.
Deze vereenigingen das moeten zjju het
trgaan van hst particulieie initiatief, dat
öaa in een prikkel vindt ea de kracht
om zelf-werkend op te treden.
En vandaar, dat de Encycliek Rernm
novarumwaar zjj de medewetkiog van
de private kracht uiteanzer, uitsluitend
gewaagt van volksvereenigingen.
Frankrijk.
De heer Paqnin, directeur van het
groote modemagazjja in de Rue de la
Da>x te Parjj*, heelt aan de werksters
van zjjne ateliers een medsdeeling gedaan
welke met groote bljjdschap vernomen is,
en hopeljjk gevolgd zal worden door ande-
Rothmann was door de opwinding der vrouw
en door haar aanbod ten hoogste verrast. Hij
antwoordde
Ik ben gaarne bereidt u de vlechten af te
koopen en u ook een zeer aannemeljjken prijs
te betalen. Maar daar btt ahnjjden van het
haar een onvermijdelijke, zjj het dan ook een
tijdelijke, ontsiering van uw gelaat t.n gevolge
heelt, zou het toch noodig zjjn eerst de toe
stemming van uw man te vragen.
Neen, neenriep de zieke verschrikt,
hjj mag van niets weten, tot geen prjjs
Diarom liet ik u halen, terwjjl hjj w, g is.
Misschien is hetgeen ik doe verkeerd, maar
ik kan niet anders.Ik smeek u.doe het spoedig
Gjj weet niet. hoe vreeseljjk deze toestand voor
mjj is.
Gij kunt het toch voor uw echtgenoot op
den duur niet verbergen, wat er met uw haar
gebeurd is, indien ik het koop, merkte Roth
mann op.
Dat weet ik, maar als het eenmaal ge
beurd is, kan er niets meer aan veranderd
worden. Hjj zal er zich in moeten schikken
Maar nu heb ik oogenblik geld noodig.
RothmanD was de zieke dicht genaderd en
zeide op hartelijken toon
En wilt gg mg niet zeggen, hoeveel
geld gjj noodig hebt Misschien kan ik het
u voorschieten, terwjjl gjj mjj uw haar slechts
in pand geeft. Ik zou het u dan niet hoeven
af te snijden, want ik vind het waarljjk jam
mer. u van dit aghoone sieraad te berooven.
Wellicht kunt gjj mij later eens het geld te
rugbetalen.
re induBtrieele of handelsvereenigingen.
Paqnin heeft drie villa's gekocht te
Paris-Plage, in Normandië, welke bjj
menbelt en beschikbaar zal stellen voor
de naaisters, die het geheale jaar gear
beid hebben en gelukkig zullen 2jjn een
acht dagen nit te kunnen rusten aan
Z8e. De werksters krjjgen gratis het
spoorkaartje, voedsel en logies, en kun
nen zich geheel overgeven aan de vreug
den van een welverdiende vacantia.
De «Giornale d' Italia» meldt, dat
eenige Fransche Katholieken, veront
waardigd over de pogingen om tot
scheiding tnsschen Kerk en Staat te ge
raken, een verzook hebben gr richt tok
het Yaticaan, om maatregelen te treffen,
dat het niet tot eene eindstemming in
deze trearige zaak moge komen.
Engeland.
In het Ecgelsche Lagerhuis heeft de
Eogelsche minister Balfour het
vraagstuk der landsverdediging bsspro-
kon, Wrik punt een onderwerp van be
spreking zon uitmaken bjj het interna
tionale scheidsgerecht. Volksmannen zjjn
van oordeal, zei de Minister, dat 70.000
man noodig zjjn voor een inval in Ea-
geland.Daarbjj komen nog de moeilijk
heden eener landing.
Wat Indië betreft wees de minister
er op, hoe die niet bjj verrassing zou
kunnen geschieden.
Indien eene poging werd gedaan to>
het boawen van een spoorweg, in ver
binding met de Russische strategische
spoorwegen, naar het grondgebied van
Afghanistan, en indien Engel >nd de lang
zame opslurping van Afghanistan toe
liet en er niet legen opkwam, dat Rus
sische spoorwegen de greuzm naderen.
Engeland zon eeu veel grooter leger
op de been moeten hebben, dan waar
toe het in staat is. Men moet de kwestie
met kalmte, beleid en moed behandelen
waardoor het gevaar zon worden voor
komen. CampellBannermanspiak
de algemeeue voldoening uit over de
verklaringen van B a 1 f o u r, en meen
de dat B a l f o a r, e >n gerechtvaardigd
geimt'gd in zicht had betreffende Afg
hanistan.
Amerika.
President Roosevelt heeft, ter ge
legenheid van den lunch, hem door de
handelsclubje Chicago aangeboden, eene
sympathieke redevoering gehouden.
De president ontwikkelde zjjn gelief
koosd onderwerpde vlootuitbreiding.
In onze politiek naar buiten, «zeide
moeten wjj niet slechts met de
grootste nauwgezetheid de rechten van
anderen eerbiedigen, maar cok steeds
eene gepaste hoffelijkheid aan den dag
leggeo. Door uitbreiding van onze
riootverzekeren wg onze toekomst
en dwingen wg van buiten ontzag en eer
bied af.
Dultschland.
Donderdagmiddag is te Gravelotte
(Lotharingen) het monument onthuld ter
e8re van de in 1870 gesneuvelde Frau-
sche eu Duitsche helden.
De plechtigheid geschiedde in tegen
woordigheid van keizer Wilhelm.
De gouverneur van Elzas-Lotharingen
dankte den keizer voor diens hooge te
genwoordigheid en voor den stoffeljjken
steun tot voltooing van het monumen
tale gedenkteekca verleend.
De aalmoezenier mgr, U m p f o n-
b a c h zegende het gedenkteeken in.
Japan.
Te Tokio zjjn als gevolg eener huis
zoeking gevangen genomen wegens spi-
onneering de Fransche maritieme attaché
kapitein Boargouin tn diens schoon
zoon Strange, eeh Engelsch onder
daan.
Deze heeren moeten, in het belang
van Rusland, werkzaam zjju geweest.
Terwjjl de gemoedereu in Japan meer
en meer tegen Fraukrjjk opgehitst wor
den, neemt de Japansche regeeriug zelf
de grootste voorbehouding in acht. Men
schjjut nu te vreezen, dat de schepen
der vloot van admiraal Nebogatoff
ook iu het Fransche kustwater willen
aanleggen, om er kolen en mondvoor
raad in te nemen, en dit zou natuurlgk
nieuwe moeilijkheden met de Fransche
regeeriug doen ontstaan.
Iu de Japansche handelswereld heerscht
er eeue groote verbittering én, men
spreekt er nog altjjd van, Frankrjjk vol
komen te boycotten.
Belgie.
Frankrijk is ter Lniksche wereldten
toonstelling allerschitterende vertegen
woordigd, en namens de Fransche Repu
bliek is koning Leopold, ter gele
genheid van de opening, op buitenge
wone wijze gehuldigd. Aan den Koning
werd een kostbaar Sêvre-servies geschon
ken.
Op eene toespraak van de stedelgke
Overheid van Luik, antwoordde Leo
pold met warmte.
Ook bracht Z, M. hulde aan de rgvere
borgerjj. wie hg verzocht, zjjne dankbe
tuiging voor de harteljjke ontvangst over
te brengen.
Oe Oorlog in het Oosten
Het Russische leger in Mandsjoerjje
scbjjnt in den laatsten tjjd zich zeer
goed gereorganiseerd te hebben.
Jean Rodes, de oorlogscorrespon
dent vau de «Matin» bjj het Russische
leger, seint aan zjjn blad de volgende
mededaelingen over de Russische troe
pen in Mandsjoerjje; Met welwillende
toestemming vau generaal Koeropat-
k i n e heb ik met luitenant V o n B e c-
kendorff en vier andere ruiters een
rit gedaan door de voorgescboven linies
Daaraan is niit te denken, verklaarde zjj
in antwoord op dit voorstel. O, dat is juist
devlcek, datik geen, geld bezit en niets bezitten
zul, dat ik niets doen kan, wijl mij de haoden
1 gebondeo zjja, wijl ik, even als mjjn arme
man, over geen geld beschikken kan. Dat is
de vloek, die op ons rust, en al deze ellende
deze ongehoorde bittere ellende over ons heelt
gebraeht.
I Hare kracht scheen uitgeput te zijn, zjj brak
in een lang, krampachtig weenen uit.
Rothmann wachtle geduldig, vol innig me-
1 delijden, tot de zieke eenigermate tot rust
kwam dearna zeide bjj
I Wilt gjj het geld, zonder eenig beding,
van mjj aannemen, ze'ls voor het geval, dat
1 gjj het mjj niet zoudt kunnen terugbetalen
Ik wil u daarmee geen aa'moes aanbieden,
maar indien gjj zoo dringend geld noodig
hebt, kan ik het gemakkelijker missen, dan
1 gjj wellicht zoudt willen gelooven.
Hoe zou ik er toe komen kunnen klaag
de de zieke toen zjj eenigermate tot ruit was
gekomen, v&n u, een vreemdeling, zulk een
dienst aan te nemen, terwjjl ik niet eens weet,
op wolke wijze ik u ooit een wederdienst zou
kunnen bewjjzen.
Wel ben ik een vreemdeling voor u,
antwoordde Rothmann, maar toch hebt gij mjj
reeds ééns gezien, en al ben ik u dan ook
vreemd, toch ben ik een mensch en een Chris
ten en is het dus mjjn menschen- en Chris
tenplicht u, die ia nood en verlegenheid zjjt,
te helpen. Waarom zoudt gjj een helpende
band, die u vriendschappelijk wordt aange-
f boden, willen terug wjjzen I
De zieke vestigde hare koorteachtig glanzen
de oogen op 't gelaat van Rothmann, alsof zjj
in zjjn trekken wilde lezen, welke bedoelingen
deze vreemde man wel met zijne zoo bemin
nenswaardig aangeboden hulp kon hsbben.
Zeker moest zij wel den trek van medeljjden
van oprecht medegevoel in zjjn gelaat ontdek
ken, want zjj zag eenige oogenblikken zwjjgend
voor zich en zeide eindeijjk
Gjj zjjt de eerste mensch, de vreemde,
verbeterde zjj zich zelve, met wien ik sinds
langen tjjd in aanraking kwam en die mjj
reeds bjj onze eerste ontmoeting woorden vau
troost en medegevoel hebt toegesproken. Ik
heb er zoo dringend behoefte aan, iemand te
kennen, die mjjn vriend is, maar ik weetniet,
of mjju man het wel zou goedv'nden, indien
ik diensten van u aannam, en daarom wensch
te ik u te vragen, welken wederdienst ver
wacht gjj van mjj of van mjjn man P
Geen, antwoordde Rothmann, wees over
tuigd, dat ik geen voordeelen verwacht, en
dat ik mjj tegenover u alleen door mfn gevoel
laat leiden, als ik u mjjn hulp aanbied.
Ik heb het geld noodig, verklaarde de
z eke nu, om het mjjn zoster toe te zanden.
Deze m:et dit als reisgeld bezigen, om van
Berljjn naar hier te komen.
Wordt vervolgd)
mm HAARLEM! (ÏIIRAAT
ffraaêlaó voor cTlaaró- en Suió-éCollanó.
ABONNEMENTSPBIJ S,
PKXJS DBB ADVEBTBNTIHN.
AGITE MA NON AGITATE.
IN DB
PB VILLATOS
16.)
i
