6003
Vrijdag 19 Mei 1905
3öste Jaargang,
HbagBlaó voor cTlooró' on 35uió-<%ollanó.
Sociale Actie.
Een gevaarlijke bende.
Buitenland
Per 3 maanden tooi Haarlem
Voor de overigê plaatsen in Nederland franco per post
"oor het buitenland 4
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Hoofdredacteur-Directeur W. KÜPPERS.
BUREAU St, JanBBtraat. Haarlem.
f 1,20
1,50
2,90
0,03
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel meer 7i/, .r
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Génerale Publicitë, Etrangère
"aoiïE ma NON AGITATE. G.Zr. DA O BE Co J OEN., f. JONES Suco. Paris 31bisFaubourg Montmartre
IV.
Wjj hebben in een drietal artikelen i
aangetoond, hoe verbetering van tema.t- j
schap ij, zonder godsdienst, beslist on-
mogelgk is. 1
De mensch moet beginnen met zich-
zelven te verbeteren zonder da* bljjtt
de maatschappij een gebrekkig en ver
waarloosd lichaam.
Elke stoffelijke verbetering moet hand
aan hand gaan met zedelyke volma
king, anders zou iedere stoffelijke ver
betering den moreelen toestand nog ver
ergeren.
Eerst mo8ten er, nevens de Goddelij
ke dejgdan, maatschappelijke deugden
aangekweekt, anders kunnen vrede noch
wdvaart ooit bestendig heersclun.
Zonder godsdienst alzoo geene zedeljjke
en stoffelijke verbetering. Rieds hebben
we ze opgesomd, de onvermoeide pogingen
van de H. Kerk, om de zieke maatschap-
Pij te genezen.
Deze pogingen strekken .zich uit over
volwassenen en kinderen, over gehuwden
en ongehuwdeu, over werkplaatsen en
fabrieken, over school en huisgezin.
Zjj beoogen de vestiging van eene deug
delijke vers'andhouding tusschen patroon
en werkman, tusschen heer en knecht,
meesteressr en dienstbode.
Waun' er allen, vol kinderlijke onder
werping de voorschriften na'even, welke
de Kerk bg monde van Haar Zichtbaar
Opperhoofd gei ft, wanneer allen gehoor
zamen aan de Vaderljjke stem van Chris
tus' Stadehouder op deze wereld en het
wettige gezag, zoo geestelijk als wereld
lijk, eerbiedigen, dan eerst, maar ook
niet vroeger, kan de arbeid van onzen H.
Vader Paus P i u s X, tot hernieuwing
van de were'd in Chriscns, vruchtdragend
worden.
Door dit alles nog eenmaal te resu-
meeren, door nog eenmaal met alle kracht
op den voorgrond te stellen, dat de gods
dienst detosis is,waarop iedere msatschap-
peljjke hervorming en alle lotsverbetering
van den mensch behoort te berusten, vol
doen wjj o.i. aan een duren plicht, want
waar de godsdienst, bjj den arbeid van de
maatschappelijke volmaking wordt uitge
sloten en ontbreekt, daar kweekt men
slechts geest van oproer en verzet, en
werkt men mede tot nog dieper val van
de maatschappij.
De ware sociale actie beoogt de ves
tiging van eene bestendige welvaart in
FEUILLETON
Vervolg.)
Het scheen hem onwaardig, achter Peiser's
rug eea liefdesbetrekking, al ware deze ook
kuisch en rein, met zijn dochter aan te knoo-
pen Hij was iemand zonder middelen, zonrier
vaderland ea zonder eenige hoop zelfs. Zgn
graventitel kon hier niet in aanmerking ko
men. Daarom scheen het hem een eerloos
verraad te zqn, Peiser's gastvrijheid op derge-
ljjke wijze te beloonen.
De volgenden morgen bracht hem w ais-
waar geen rust, maar althans eenig meerder
zelfvertrouwen. Hjj trachtte zichzelven te over
reden, dat het hem gemakkelijk zou vallen
zgn gevoelens te verbergen, nu hjj de groote
proef van gisteren zoo glansrijk had door
staan.
Weer zag hjj Peiser reeds vroeg in den
morden wegrijden, en van Baruch, die later
naar boven kwam sluipen, vernam hg, dat
de heer des huizes tot aan den avond zou
wegblijven en dat Esther zich beter gevoelde.
Hg benijdde schier den ongelukkige, om
het recht dat hjj had bestendig in Esther's
nabijheid te zjja, met haar te spreken, wanneer
de onbemiddelde gezinnen en deze be
stendige welvaart zal eerst mogelgk
worden, wanneer, met het verkrjjgen van
betere loontcestan Jen, eene gepaste spaar
zaamheid en echt Chiisteljjke levens
wandel verbonden worden.
Zonder dat wordt elke loonsverhooging
geene bron van welvaart voor bet gezin,
maar een gevaar temeer tot ongebocdac-
ffeid en overdaad.
Nevens hare moederlijke bezorgheid
voor de geestelijke en tijdelijke belangen
van hare kindereD, waakt de Kerk cok
zonder ophouden over hunna lichamelijke
krachten.
Haar oog gelyk wjj gezien hebben
ziet teederlyk to1, dat geen overmatige
arbeid den werkman oitpu te, dat de
vrouw zooveel mogelgk aan fabiieken
en werkplaatsen onttiokken worde en
de kkdsrarbeid niet alleen beperkt en
gematigd, rraar zcoveel mogelgk cd met
kracht bes'rjden en vermeden worde.
De hoop van de ketk berust, zooals
wjj nader uiteen g*an zetten, op de
toekomst.
Kiachtiger dau ooit wordt het gods
dienstige onderwjjs den ouders voorge
houden als eeDe noodzakelijkheid en
e8ne wet.
De godsdierstlooze school kweekt eene
godsdienstlooze maatschappij.
Eb eene maatschappij zonder God
de toestanden om ons henen leveren er
het spiekende bewjjs van baart revo
lutie enteugelloosheid, doordien de mensch
zonder godsdienst het zinneljjke genot
als zgn hoogste gitd en het toppunt
van zjjDe wenschen en verlargens be
schouwt.
Handel, landbouw en am
bacht.
O.s hand Donderwij', ons landbouw
onderwijs, ons ambachtsonder wgs op dor-
p ?n en in kleinere steden, ous technisch
onderwjjs, ons industrieel onderwgs,kort
om alle ondsrwjjs, dat dienst moet doen
voor de practi cbe vorming en de tech-
ni-che verheffing van ons volk, eischt
dringend ernstige verbetering.
Onze ambachtscholen zij a ten deele
uitmuntend ingericht, maar raisssn nog
vaak de deugdeljjk onderlegde leeraren
voor het vlak.
De text elschool te Ti burg is uiterst
klein, die te Enschedé nog niit op de
helft van wat ze zgn meet: de macbi-
oisteoechool te Amsterdam was een goe
de schepping voor baren tjjd, maar kan
hare vleugels niet uitslaan.
Voor handelsonderwijs zjjo we sterk
ten achter bjj het buitenland.
En hooger lam bouwonJerwjjs ont-
bjj dit wenschte, haar op te zoektn, zoodra
hg daartoe lust gevoelde.
Hjj verzocht Baruch in den loop van den
dag nog eens bovenste komen, om hem te zeggen
hoe Esther zioh bevond, wat deze ook grjjnzend
beloofde, om zich daarop onmiddellijk naar
Esther te spoeden, ten einde haar mee te
deelen, wat de vreemdeling hem opgedragen
had.
Den half krankzinnige scheen het een bjj-
zonder genoegen te doen, voortdurend met
boodschappen tusschen Esther ea Walewski
van beneden naar boven ea terug te loopen.
Zijne laatste medeieeling was zoo^ verward
geweest, dat Whlewski besloot zeil Esther op
te zoeken.
Esther scheen door zijn bezoek meer verrast
dan ooit. Zjj stond op en reikte hem aarze
lend de hand, toen Walewski haar de zijne
to;stak.
Walewski verontschuldigde zgn bezoek met
den wenech, zich van haren welstand te over
tuigen, en daar Esther niet kon nalaten, hem
te zeggen, dat zjj hem voor zijn belangstelling
dankbaar was, ontleende hij aan deze betui
ging de vrjjheid zjjn bezoek te mogen ver
lengen.
Baruch scheen 2jja doel bereikt te hebben,
toen hjj beiden bjjeengebracht had, want nu
verdween hjj uit de kamer, om door zijn
plotseling verschjjnen in de g.lagkamer en ds
reuken den meiden een doodelijken schrik
aan te jagen.
Walewski en Esther bleven alleen achter
en tusschen hen heerschte eene verlegenheid,
breekt nog zoo goed als geheel.
Thans gaan we den betereu weg op.
We zullen nu eene technische hooge-
school krjjgen.
Eece middelbare ttchnische school ia
onze stad Haarlem, naar we verhopen
is ia uitzicht gesteld.
De ambachtsscholen winnen in aantal
en gebal'e.
De b^rgeia-cndschaol begint een kracht
te worden.
Htt Handelsonderwjjs is aan 't opko
men.
De wet op 't Middelbaar Onderwgs zal
orde in den chaos der alsoortige vak
school scheppen.
Een algemeene maatregel van bestunr
daarvoor is op de komst.
De noodzakeljjkheid van hooger han
delsonderwjjs en hooger landbouwond&r-
wjjs is in de Tweede Kamer reeds uit
gesproken.
Maar toch, de geest, die dit al'es be
zielen moet, ontbreekt nog te veel.
Bjj di provinciale stembus in 1904
zwei g m n van dit volksbelang.
Nü weer, bjj de generale stembns van
1905, gaat het deczslfden weg op.
Rusland.
Het is wel van belangde aandacht te
vestigen op een artikel, voorkomends in
de «Measager chéologiqu lie te Mus*
cou verschijnt.
D,t tjjdschrift woidt beschouwd als eeu
dtr voornaamste en meest gezaghebben
de in de Russische Kerk.
Zeer onlange bevatte het tijdschrift
een artikel over de «vereer iging der
Kerke-;», een artikel, dat duideljjk doel
de op den terugkeer der Russische F erk
tot de Katholieke eenheid.
Ziehier de vertaling van de hoofdge
dachte van dit artikel
«In onze dagen heelt de Kerk van
Cbr stus eene Btrekking naar de eenheid.
Alleen in den boezem dier Kerk kunnen
de volkere", in ééa gro^t gszin ver-
eenigd, den wede vinden.
Want ds Kerk is.in staat, de geheele
wereld te omvatten; zjj is zelfs daaivoor
door God voorbestemd.
Dit allee is het ideaal, maar de we;-
kelykheid is anders.
Sedert de Kerk, een en onverdeelbaar
verdeeld is, contradictio in terminis
in twee deelen, dat van hst Oosten
en het Westen is de werkelijkheid
zeer droevig.
Te scheuri g, die m al te lei t eeuwen
duurt,vormt den groots en hinderpaal voor
de vervulling der groote Evangelische
zeading op de aarde.
Daarom moest de vsreeniging der Ker
ken hst dageljjksche w.>rk van on ren
tjjd zgn.
Zg moest het ee: ige streven zgn, niet
alleen van alle geloo»igen en van alle
een pjjilijk zwjjgon, waaraan Walewski ten
slotte een einde maakte door te vragen
Blijft uw vader heden weer zoo lang wegP
Wilke vreemdsoostige zaken kunnen hem
toch steeds zoo in beslag nemen
Voor Esther had de zin dezer vraag iets
verschrikkelijks, zjj staarde Walewski een tjjd
lang aan en antwoordde dan
Ik weet niet, van welken aard de zaken
mijns vaders zjjn. Ik verzeker u, dat ik mjj
daarom niet bekommerd heb, en ik geloof
ook niet, dat mjj a vader zou wenschen, dat
ik daaiin belangstelling toonde.
Dit antwoord, dat tameljjk achterhoudend
klonk, te meer, daar Walewski niet kon ver
moeden, waaruit het ontstond, maakte hem in
zekeren zin verlegen.
Vergeef mjj mjjn vraag, zeide hjj dua
levendig, maai hot lag a lerminst in mijne
bedoeling, u datrmee te kwetsen.
Ook bjj mjj is een dergelijke gedachte
niet opgekomen, haas'te zich nu Esther even
eens verlegen te antwoorden, want zjj bemerk
te, dat haar gast haar in het geheel niet be
grepen had. Ik dacht er niet aan, u een ant
woord te geven, dat u op zulk een gedachte
zou kunnen brengen.
Zjj sprak róo verward.dat zjj zelve gevoelde,
moeiljjk een samenhangenden zin te kunnen
ui'en. Zjj zag Walewski's oogen op haar rus
ten met de elfde inn'ghe d, die hare zicnen
den vorigea dag hadden gevangen genomen.
Plotseling sloeg zij de handen voor de
oogen en brak in een hartstochtelijk weenen
nit.
Kerken maar ook van alle christslgke
regeeringen.»
Het is geen ovsrdrjjving te zeggen, dat
dit artikel een gebeurtenis is; htt wjjst
op een gelukkig streven, welks gevol
gen onvergeljjkeljjk belangrgk kunnen
zgn.
Hoewel het Keizerljjke Hof zgn streng
conservatisme met hand en tand blgft
handhaven, begint de knoet van het des
potisme zich toch minder hard te doen
geveelen.
Bg besluit van Czaar Nicolaas zgn
beperkende bepalingen iu de nieuwe wet-
te'gke gouvernementen verzacht. Perso
nen van Poolsche afkomst krjjgen binnen
degonvernementen het rt ebt,van personen
van PooUcbe afkomst grond te koopen
of te pachten.
Verder mogen Polen onder zekere voor
waarden ter verwisseling vanhun grondbe
zit ander grondbezit koopen of er mee
ruilen en voo- ngveiheidsdoeleindea grond
verwerven.
De bepeikiog, die er voor Roomsch-
Katholieke boeren in het verkrjjgen van
land bestaat, wordt opgeheven.
Er worden wesr adelsverkiezingen in
gevoerd. Onderwjjs in het Poolsch en
Littausch wordt op lagere en middelbare
scholen toegestaan ia plaatsen met over
wegend Poolsehe of Littausche leerlingen.
Bulgarije.
Vorst Ferdinand wil hooger op.
Niet meer tevreden met zgn vorsten-
titel, welbea hg tegen dien van koning
wil verwisselen, gaat hg de groote Hoven
at, om de vorsten en Staatshoofden over
zgn voornemens te polseD.
Het eei st gaat vorst Ferdinand naar
het E'ysee te Parijs, wtlk bezoek tegen
de aanstaande maand is aangekondigd.
Frankrijk.
Na eene ondervraging over Frankrjjks
onzjjdigheid in het Verre Oosten onbe
paald uitgesteld te hebben, heeft de Ka
mer de bespiekingm hervat over het
ontwerp bstrekkeljjk de scheiding van
Kerk en Staat.
Verschillende wjjz'gingen, door soci
alisten en nationalisten voorgesteld, wer
den verworpen.
Vjjf honderd Schoolbroeders voe
ren een proces tegen de Regeering om
teruggave te eischeu van de persoonljjke
goederen, door hen iu de thans ontbon-
d ne Congregatie gebracht.
Belglö.
Komt president L o u b e t ter Luiksche
wereldteLtoonstelling of komt hjj niet?
Deze vraag houdt levendig de Belgi
sche pers bezig.
Tusschen het «js» en het «neen» is
nog nist beslis*. Wel verluidt een tele
gram uit de Franscbe hoofdstad, dat de
wearschjjuljjkheid van L o u b e t 's bozoek
al zeer gering is.
Zjj duldde, dat Walewski de handen van haar
gezicht tijk; zjj zag hem dicht bjj haar staan
en o .ttrok hem hare handen niet.
Hare door tranen omsluierde oogen zagen
slechts het gelaat van Walewski, dat haar
scheen tos te lachen, vol hartelijke liefde.
In haar hoofd warre'den de gidachten door
een zjj gevoelde zich voor een oogenblik
door bewusteloosheid bemachtigd.
Als er nog ésn vonk van menscheljjk-
heid en erbarmen in u is, verlaat gjj dit huis,
nog in dit uur, onmiddellijk I Vraag mjj niets
j ik kan, ik mag niet antwoorden, maar erbar
men voor mg. Ga, verlaat mjj
i Ia waanzinnige opwinding had zjj deze
woorden u.tgestooten, en Walewski was er zoo
1 door aangegrepen, dat hjj nauweljjks zag, hoe
1 schoon in dit oogenblik die sidderende vrouw
was.
I Half onbewust, kwam hij haar een stap
nader.
Esther viel aan zijne voeten neer en kerm -
i de
Om Gods barmhartigheids wil, verlaat dit
huis, verlaat mjj. Is er dan geen menscheljjk
erbarmen meer O, God o, God I
Esther 1
Zij bedekte met de rechterhand hare oogen.
met de linktr wees zjj zwijgend naar de deur
Verschrikt en verward verliet Walewkide
kame -.
Zjj had hem van zich gewezen. Zooveel
vertwijfeling, zooveel nameloos wee had uit
hare woorden, uit hare gebaren tot hem ge
sproken, dat hij thans, nu bjj zich weer in
Er is gevraagd in de Kamer, of er
ter gelegenheid van de nationale jubel
feesten geen wetsontwerp tot kwgtschel-
ding san militairen voor bepaalde straffen
zou ingediend worden.
Waarop geantwoord is, dat bg vroege
re nationale feesten de Regeering uit
sluitend kwijtschelding heeft voorgesteld
voor gestrafte soldaten.
Wat achterbljjvera en deserteurs be
langt, maakt de Regeering zich ongerust,
dat al te milde kwijtschelding voor de
tocht nadeelig is.
Duitachland.
Het huwelgk van den kroonprins 6
Juni is dicht op handeD, maar nog
altgd verkeert men in onzekerheid, of
groothertogin Anastatia van Mecklen
burg, de moeder der bruid, aan de
plechtigheden zal deelnemen.
Van de familie Cumberland het
Huis van Hannover blgft ouverzoenlgk
zal geen enkel lid tegenwoordig zgn.
De Groothertogin is weinig Rnssisch-
gezind, en vandaar, dat de ganscbe uitzet
van hertogin Cecilia uit Frankrgk komt.
li tusschen zal Berlgu uit de nadereude
feesten zgn munt weten te trekken.
De straten, waar de braidstoet roorbg
zal komen, beginnen reeds het tooneel
van ongewone levendigheid te worden.
Tegen fabelachtige prgzen verharen de
bewoners hunne ramen en balkons, en,
hiermede niet eens tevreden, lateu zg
tribunes bouwen op de platte daken.
Kiuematografische en fotografische ge
zelschappen hebban z;ch met goud eeu
plaatsje voor hunne werkzaamheden moe
ten verzekeren.
Prins Arisogawa, neef van den keizer
van Japan, is met zjjne gemalin en een
gevolg van tien personen te Pargs aan
gekomen, waar hg eenige dagen zal ver-
blgveD.
Vandaar zal hg zich naar Londen
begeven, om koning Ednard een bezoek
te brengen.
De prins en de prinses zullen vervol
gens waarschgnlgk eenige dagen in België
j doorbrengen, aleer zich naar Berign te
I begeven, waar zg de keizerlijke familie
van Japan zullen vertegenwoordigen bg
de bruiloft vau den kroonprins.
In politieke kringen denkt meri, dat
prins Arisugawa ook belast is met eene
diplomatieke zending, ten einde nauwer
betrekkingen aan te knoopen tusschen
Japan en Duitschland,
De Oorlog in het Oosten.
Vanwaar dat vergeefsche uitzien naar
leen beslissend treffen tusschen de twee
vgandige vloten
Met spanning ziet men den grooteu
zeeslag tegemoet, welke beslissen zal, naar
men zegt, in dezen verschrikkelgken oor
log, die zooveel menschenlevens en tra
nen heeft opgeëischt.,
Zou de gedachte, dat het onvermgde-
lgk gewordene zeegevecht den doorslag
zjjne eigen kamer bevond, opgewonden heen
en weer gingen der vertwjj teling nu bjj was.
I Wat was met Esthe gebeurd P
Wat bedrukte haar, wat bracht haar tot
vertwjjleliBg Kon hjj haar niet helpen'?
Zou hjj aan haar verzoek voldoen
Ja. Er bestond voor hem geen hooger gebod
1 dan de vervulling dezer bede.
i Hij wss zijn voornemen, zjjn beloften on
trouw geworden: hjj had tot Esther liet woord
der lietde gesproken, dat nooit over zjjn lip
pen had moeten komen. En nu zag hjj de
gevolgen van dit woord I Niet vreugde, geluk
en zaligheid had het gebracht, maar Esther
eene zware zielesinart, een stoornis in haren
ziclevrede.
Hjj verlangde met allen ernst van Peiser
dat deze hem buiten zjjn huis bracht.
De avond was aangebroken. Walewski had
den wagi n van Peiser de plaats hooren op-
rjjden juist wilde hjj zich naar zjjn gastheer
begeven en hem om een onderhoud verzoeken,
toen er aan zjjne deur werd geklopt en Peiser
binnentrad.
Hjj was nog vriendelijker dan anders, bjjua
kru pend, hij boog zich herhaal.leljjk en zeide:
Ik wilde den graaf niet storen, maar
ik heb hem iets mee te deelen, dat hem ge
noegen zal doen.
Wordt vervolgd
ABONNEMENTSPRIJS
PRIJS DER AD VHRTENTIBN
20.)
j
