No. 6269.
Vrijdag 6 April 1906
31ste Jaargang.
/Dagblad voor c/boord- en Surnd-molland.
Moderne Godsdienst.
Id zijn eer hersteld.
B U 1TJ5A LAJI1).
ABoarenaKBiTTSPBija
Frankrijk.
Duitschland.
Spanje.
Rusland.
Zaid-Amerika.
Engel and.
Per 8 maanden tooi Haarlem
Voor de orerigb plasties in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummer»
Dit blad verschijnt dagelijk»behalve Zon- en Peeatdagen
Hoofd re daotea r-D ireotea r W. K UPPERS.
BUREAU St. J ansa trant Haarlem.
1,20
1,50
2,9C
0,08
PBIJB DBBADVB&TBBTIBB.
Van 16 regel»50 Cent*
Elke regel meer 71/, r
Groote letter» worden berekend naar plaatBroimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentieh Contant.
AOITE MA WOH AGITATE
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Oénerale PubliciteEtrangim
9. L. DA TJBE Co JOHN., F. JOF/ES Snee. Fam 816»» Faubourg Mon*martre.
V.
De twee scholen uit de Kantiaansche
wijsbegeerte voortgekomen, de school van
den godsdienst der weteuxchap en de
school van den godsdienst der moderne
ethiek konden het ha>t des menxchen
niet bevredigen. Dat hart snakt naar
rust, roept om bevrediging, en nocb de
wetenschap, noch de Uebermeosch van
Nietsche zjjn in staat die rast, die be
vrediging te scheuken. Reeds de groote
Kerkvader AngaBtinue, een heilige en een
groot menschenkenner tevens, had het
gezegd. >Mjjn hart snakt naar rost en
nergens vindt bet die rust, o mjjn God,
dan in U.c
Zoo moest de Kantiaansche wijsbe
geerte eene derde school in het leven
roepen. Den God dar openbaring, den
God der Christenen hadden zjj verwor
pen en met Heinde wtttan, waarnaar het
menschelgke leven zich moest regelen en
den dienst, waartoe de mensch in zjjne
afhankelijkheid aan den Eeuwigen, ver
plicht wss. Zonder godsdienst echter ging
het niet.Het godsdienstig ge roei was dan
menscb ingeschapen, en noch de weten
schap, noch de moderne ethiek kon dat
godsdienstig gevoel vervangen. Wat was
toch dit godsdienstig gevoel, hoe daar
aan een vorm geren, na men den eenen
God had verloochend? Reeds Byroa had
het uitgekreten »geef mjj toch dat wootd
dat ééne, opdat ik het werpe te midden
der hongerende menschheid en haar be-
vredige». En de geniale Schleiermacher
bracht dit woord en werd de stichter
van den gevoelsgodsdienst, Het godsdien
stig gevoel was niet andere dan het man-
scheljjk gevoel en het geloof niets meer
dan de door de hulp van het verstand in
klanken belichaamde niting van het men-
scheljjk gevoel.
Het gevoel des menschen, het gevoel
van zjjn hart cn zjja gemoed, dat is het
godsdienstig gevoel. Wat de moderne we
tenschap en de moderne moraal hadden
gedaan,den mensch tolGod verbeven, dat
deed deze gevoelsgodsdienst op zgne heart,
het menschengeloof, de menschengods-
dienst trad in de plaats vbo den dienst
des Eenwigen, van den Almacbtigen God.
En bjj deze dwaling, voegde Schleier
macher eene tweede, die den mensch ver
eenzelvigen moest met de Godheid en
het pantheismus deed geboren worden
IEXjILLETON.
85)
Vervolg
Nu begrjjp ik alle» I Ik stond tusscben
hem en datgene, wat hjj ongetwijfeld als sgn
geboorterecht beschouwde. Het merkwaardig
ste in de geschiedenis is echter, dat Hugo
Darrel, die feitelijk de rechte erfgenaam van
mjjn oom was, ejjn naam werkeljjk geschand
vlekt heeft en ontzettend aan zgn eind is
gekomen. Doch laten wjjz het velleden
lustenvoor mjj begint met de dug een
nieuw leven.
Van den advocaat begaf Morlty zich naar
den bankier, waar hjj de 500 poiid op
nam, en vaijdaar naar het bisschoppelijk pa
leis, waar hjj met een ernstig, rjjsgeüaaru
heer eeu lang onderhoud had, waarvan het
besluit was, dat de laatste eea formulier in
vulde, waarvoor Morley 80 pond betaalde.
Vergenoegd verborg Morley dit dubbel dier
bare document in zjjne bneventasch en snelde
vervolgens naar 't telegraafkantoor.
Hei telegram, dat aan Walter Gradwell
werd afgezonden, luiddeu V erwackt u en
Myra bepaald nog heden. Begeef u n»ar
Brown's hotel, Doverstreet, kamer gereed. Gje-
Alle leven is ééo leveD, en buiten dat
is er geen leven.»
En wat heelt deze school tan d-n ge
voel r godsdienst dm mm ch gebracht?
Zithier hetantwooid: «door hare onbe
stemdheid heelt zg den mensch verward,
door hare over-pmuiug heett zg hem
geheel ontwrient.»
Eu wat kon er aiders gebeuren, toen
aan den gevoel.godsd east de geleiddraad
der eeuwige waarheid outmapte, toan de
lakkei des geloofs, >ie deu mensen mist
verlichten, weri uitgedo .id en hg zonder
eene eeuwige waarheid, zonder licat moest
rondtasten in het duster, dat hem acn
alle zjjden omringde, alleen gevoerd door j
de duizenden verauderlgke gevoelens, die
zjja hart ontstroomen, die hem heden
hierheen, morgen daarheen voeren, van
de eene verwatring in de andere, van de
eene dwaling naar de andere, tot hg ge
heel verward en hulpeloos de handen
weemoedig uitslaat, tastend naar licht,
in hst duister of wanhopig ondergaat
omdat zgn menscheljjko gevoelsgodsdienst
h»m geen steun en geen redding brengt
Want er is o n d e, die den mensch
neertrekt Gaar de aarde, hem verlaagten
in verwarring brengt en wat kan de ge
voelsgodsdienst daar tegenover stellen?
Van waar heelt deze godsdienst de kracht
om den mensch weder op te heffen uit
die zonde, hem de hoop te schenken op
vergiffenis en kwjjting der schuld
Daar is smart in de wereld en leed
van allerlei aard, smart en leed uit het
innerljjk opgeweld of van buiten aange
bracht: Welke troost kan de moderne
godsdienst, de gevoelsgodsdemt bieden tot
lenigiDg dier smart, tot stilling dier pjj-
nen, tot vertrouwen op de toekomst 1
Daar ii de dood de onontwijkbare,
de OLverbiddeljjke: Kan de gevoelsgods
dienst der modernen asn den vader den
beminden zoon, aan den zoon den vader
wedergeren, het hoofd van het gestorven
kind weder doen rusten aan het hart der
troostelooze moeder? Wat kan de ge-
voelsdien et tegen den dood? Niets, dan
met troostelooze oogen staren op de zvrarte
aarde en in het donkere graf en schok
schouderend heengaande mompelen: «alles
is gedaan 1» waar da goded.sist van den
Christus den trooetelooze bjj de hand
rat en vol vertrouwen ten hemel wjjst:
«daar vindt gjj uw dierbaren weder
Neen niets kan do moderne gevoelsgods
dienst tegen, den dood, tegen de zonde,
tégen de smart; voor den ljjdenden troos-
teloozen mensch heeft hjj niets anders dan
wichtige aangelegenheid, lgdt geen uits el.//
Nu bleef hem niets meer over te doen, dan
zjjne vrienden Bob en Hick in de club op te
zoeken, om met hen te dineeren en hen in
zjjn geheim in te wjjden
XVI.
Even over twaalven ontviig Gradwell het
telegram van Moiley. Tevergeefs pjjnigden hg
en Myra zich het hootd a', om te we en,
welke aangelegenheid geen unstet ken lgdtn
en waarom huune tegeewooruigheid te Lou
den zoo dringeed noodzakeljjk was.
Waarscbjjnljjk wordt de gratie een hin
derpaal in den weg gelegd en heeti men je
persoonljjke bekentenis noodig.
Men zal den armen jongen toch niet weer
achter elot en grendel zetten, nadat meu hem
eenmaal de vrgheid gtschouken hetftï Fan
in elk geval onze koffers vergeet mgn clauwe
frak en je beste japon niet.
Ik :al intusschen naar -rouw Da vis gaa»
en haaT verzoeken, lodens ouze afwe ighrid
op de oude Jane en oüe huis te w llen p.s
sen. VVie Weet, boe lang wjj moeten uii-
bljjven I
Te half acht stoomden zg hei laddington-
stxtion te Londen binnen en vanuaar biacnt
Morley hen met de jach w»geu van Bob
naar Browns hotel. Myia's hari k opto sneller
Va i vreugde, to n zg aau d Zgue V u naar
statigm bruidegom ooor oe s.r.ae v.n Lon
den reed. N u eeist bemerkte zij, hoe flink en
het bittere, wanhopige woord: «als het
leven u te zwaar wordt, ga aan hteu
maak er een einde aan».
En bewezen is het, door otweerspreek-
bare statistieken, dat in de landen, waar
de guUadtenai is verowenen, de ztlfmooid
is veruubbi-ld. verzesvoudigd en aat niet
onder beo, die armoede lgden naar bet
1 cunaui, u.a.r endr ben, uie in over
vloed konden loven, maar wie hun ge
voelsgodsdienst in den steek liet, toen
hunne menscoe gke gevoelens werden ge
bracht tot ontgoocheling en zjj^ol ontzet
ting staarden op do Ldigueid en de el
lende van hun oestaau. Ziet, hoe velen
van Ibsen's heiden in dan dood gaan:
«Kunt gjj den last des levens niet lan
ger drogen, ga dan heen
Ja, de tnode<ne gevoelsgodsdienst
heeft den mensch door zgne on
bestemdheid verwaid, door zgne over
spanning ontwricht, en te begrgpen is
het, dat de theosofen van den Diouwen
tjjd door allerlei veranderingen en ver
vormingen van den mensch, hem toch
willen opvoeren naar deu ideaalstaat van
rast en volmaking, wua.in de menBCh
een God zal zgn. Maar de arme awalen-
den, die met hunne phantastische ea pan-
teistische beginselen ronddolen in de mo
derne duisternis om bg Boedisteu aan te
landen, zg vergeten, dat er slechts één
weg is tot de volmaakte rust, dat is de
weg der bovennatuurlijke genade, die op
den mensch nederdaalt uit de haudan van
den Almacbtigen God en hem door het
bovenoatuurljjke leven der genade voert
naar de eeuwige heerlijkheid en rust,
welke bestaat in de aanschouwing in het
bezit van den ééaen God van liefde
slechts één weg, de Chrixtns, die zeide
»lk ben de Weg, de Waarheid en het
Leven.*
Onder het noodige voorbehoud ontlee-
nen wjj aan de «Figaro» een mededeeling
dat Z.H. de Paus in het eerstvolgende
Consistorie de vjjf nog openstaande Bis
schopszetels zal aanvullen. De aartsbis
schoppelijke zetel te Algiers zal eerst
later geregeld wordeo.
In den ministeirsad is aan dsn minis
ter van oo log machtiging verleend om
ter Kamer van Atgevaardigdeu eeu wets
ontwerp te deponeeren, waarbjj aan de
de kijjgsfaden de verplichting wordt op
gelegd om voortaan hunne beslatten te
motiveer.n. Etienn^zal de Kamer doen
weteD, dat de regeering niet ongenegen
bevallig Morley er uitzag en hoezeer bet boe
venpak hem bad m sstaan.
Ik weet niet hoe wjj, eenvoudig land
volk, ons naast je aristocratische vrienden
gedragen zullen, merkte Gradwell tgdens den
rit op.
Praat dasrover maar niet, t leederen
maken den man, antwoord e Morley lachend,
ea voor de kleederen heb ik gezor. d. Ge
zult in u~c kamer eene keuze kunnen doeu
en, wat Myra a-nga^t, met haar zal mmia e
Hortensc wonderen ven chien,
tt g zgn op genade en oogt n*de aan jr
handen overgeleverd, sp ak Graiwel! gelaten,
maar zeg ons nu to.h ee s, waarom wij zoo
hals over kop te Londen mo sten komen
£va den maaltijd zult ge alles weten
tot zoolang geduld.
Terwjjl Myra zich terugtrok, om mei ma
dame i.uriense ie .Oaiereeren widde Mo ley
zgn schoonvader in zjjne plaDnen m.
Je ent een geboren intrigant, Mor
ley I VVie «rat g. dacht had? Ne, ik wil gein
spelbreker zgn en je wil zalgescuted n Myr»
zai g oute oogeu opz. tteu! Niet waar, je
v ie-o Dyvcr ts de ontwerper van deze ko
medie? .Naar alles wat ik v»n hem gehoord
he r, komt Zuik eea streek precies ia zgn
kraam te pas.
Wanueer zal ik dat prachtige mensch lee-
ren tenoeu
aar bjj eveneens van nieuwsgierigheid
brai dt om u et u kennis te kunnen maken,
wili.u wg onmi.ude.lgtt een uurtje naar de
is de kwestie van reorganisatie der krggs-
raden ter band te nemen. De minister
aanvaardt het beginsel, neergelegd in het
voorsul Morot, betreffende herziening v»n
het wetboek van militair recht.
De minister van openbare werk' n
Barthou, heeft in den mioi-terraad -en
vei slag n'tgebracht ov^r zgne eis op
Zondag j.l, naar Pas de Calais (mjjnge-
bied).
De redders bg de mgnramp te Coar-
riè'es bljjven vbo Regeenrgswege niet
onbeloond. Ds Kapitein, die het reddings-
detachement aanvoerde, krggt het kruis
van het Legioen van Eer; eeu sergeant,
die re-ds de militai.e medalje bezit ont
vangt een gouieu medalje zgn overige
ranggenooten de zilrereu en de sappers
alle een gouden.
Bet aar tal stakers in het noorden
van Frankrak Pas de Calais inbegrep-n
ia tot bgua 70,000 gestegen.
De sted Creleld groot*ch geworden op
haren roem, hoopt na in de toekomst te
aanschouwen een verlerendiging van de
Rjjigcheepvaait, een dok, een scheepswerf
en een «toombootouderneming. Ook een
nieowe Rgubrag, ter verbeteting van het
verkeer met de rechti-Rgnsche landen
staat cp het program.
Eea kanaal Creteld-Autwerpen wordt
onontbeerlijk geacht.
De stede gke overheid deelt in de hoog
vliegende plannen van de opgetogen be
volking.
Hongersnood, Carlistische bewegingen
en hettige aanvallen tegen de Regeeriag
zgn niet de eenigs rampen, die op den
vooravond van het huweljjk van koniDg
Alfonso het arme Spanje teisteren. Zoo
na en dan komt ook een anti-clericale
bries uit Frankrjjk overwaaien. Te Fer-
rol hebban de liberalen en repnblikeinen
heftige bstoogingen gehouden tegen de
paters Jezuïeten. Zg slingerden steenen
naar dé kerken en bestormden een Ka
tholiek redactie-bureau. Menigeen liep
bloedige verwondingen op.
Zon de geest van Perez Galdos, den
tooDeelschrjjver van de anti-clericale
«Electra», weer de gemoederen doen gis
ten 'tls te hopen van nioL
De bescherming der Joden, ziedaar
voor het oogenblik de voornaamste zorg
van da Regeering. De minister van bin-
nenlandsche zaken beaft op bevel van
Witts die wel degeljjk nog altoos de
tengels in handen heett -- eene missive
gericht tot de gouverneurs van de pro
vinciën, waarbjj hun in opdracht wotdt
gegeven, de meest energieke maatrege
len te irrfien, teneinde van stonde at aan
alle vetvolgiug te belettem Ook is bun
club gaan, waar wjj zoowel hem als den
braven Dick aantreffen.
Wat zullen wjj echter met Myra be
ginnen
Wjj zullen reeds lang terug wezen,
voordat hare onderhandelingen met madame
lortfnse zullen afgeloopsn zjjn. Hebt u daa
nooit o dervonden, welke volharding de
Viouwen omwikkelen, als er kwestie vau toi
let is?
Myra, die tusschen een berg stoffen en
kanten z»t, z»' den beid. n beeren xamne voor
eden avond verlof. Arm in arm aamleldea
tjj naar de nabjjgelegeu club, wa r zjj Dy ver j
en Taevyside aan het biljart vonden.
Liat je niet atoren, jongens, ik wilde
jelui alleen maar den redder v»n mgn leven
mijnde, r Gr»dwell voorstellen. M ne vrienden
Bo Dyver en kapitein H'a yside. 1 olgena
de» n»»m k.-nt hjj jelui reeds langdoe me
■.et pleiier en spaart mjj alle verdere puoht-
p legingen;
De biide spelers wierp n de qu u«n neer,
vatten ie er ten arm van liradwell en b'aeh-
ten hem naar de rookzaal, waar zg tot miu-
deruoch' praatten. Verrassend moei"- het
heden, da' Hob, die anders laat uit de verren
kwam, dien vo genden moigen reeds voor elf
uur in het hotel verscheen, om de nieuwe
gas en te bezoeken. Toen hjj de kleine con-
versatie-zaa binnentrad, zag hg Mo.iey Grit-
fi reeds met zjjne bruid in gesprek
Gradwell stelde den jongen aristocraat
zonder tentge formaliteit zjjne dochter Myra
als bruid van Griffm voor.
gelast desnoods met behulp van wapenen
het leven en den eigendom der Joden
te beschermen. Mochten er wanordelijk
heden en handtastelijkheden voorvallen,
dan zullen de plaatselijke aaioriteitcn
hiervoor aansprafeeigz geteld worden.
De «Bte i« t'-keut zeer scherp op de
ze medede-ltng aanHet is heasch op
merkelijk, dat deze bezorgdheid ten op
zichte van de Joden slechts pleegt waar
genomen te wo'd-n, waaneer ftnanciëele
moeieljjkhedan en hopelooze geldverwik
kelingen de hulp van Joodse he geldaris
tocratie noodzakeljjk maken.
Over .de gespannen verhouding tnsechen
de Katholieken en Manavieten verneemt
men nit Zgiere het navolgendeDe
Mariavieten hebben zich met geweld
meester gemaakt van de kapel van het
kerkhof, waar zij god*dieoBt-oefeningen
hielden. Het volk hondt de wacht bg de
parochie-kerk.
Volgens den correspondent van de
«New-York Herald» te Willemstad zon
de toestand in Venezuela onhoudbaar zjjn
geworden.
President Castro, die zich elle iodai-
triën heeft toegeë gend, verhoogt de prjj-
zen van ieder voorwerp, naar 't hem
goeddunkt.
Een ontzettende nood doet zich in alle
maatschappelijke lagen gevoelen. Castro
zelf leidt een leventje van pleizier te
Marocay
Vjjf ter-dooi-veroordsetingen hebben
verleden week p'aHs gehad en andere
moeten nog volgen. Toch is het doideljjk.
dat binnenkort eene revolutie tot in 4e
naaste omgeving van den president is te
dachten.
Alle mildelen worden aangewend om
haar te beletten. De troepen nit het bin
nenland zgn naar de kast gezonden en
oeienen zich dear dagelgke.
De correspondent van de «Herald»
voegt hieraan toe,dat op een looi gerucht,
dat de Fransche vloot in zicht wae, de
Venezolaamche vloot, beetaande nit vjjf
schepen, bevel kreeg nit te etoomen en
baar aan te vallen
Verder vertelt de «Matin», waaraan dit
geheel verhaal ontleend ia, nog enkele
dingen, die min ot meer aan een al te
vruchtbaren duim doen denken, o.e.,dat
«en consortium van New-Yo.ksche beara-
mannen geld bg elkaar heeft gebracht,
om een heel leger naar Venezuela over
te brengen en daar een formeele revolutie
met ab- en dependentie in het leven te
roepen-
De financiëele »krach's« volgen in
onze dagen elkander op den voet. Na
weer komt er een jobstgding nit Londen
welke vooral in de Katholieke wereld
eenige sensatie zal verwekken. Eene te
legrafisch bericht uit Londen meldt het
Myra reikte den jongen man, die baar
Morley zoo trouw ter zjjde had gestaan, al»
een ouden vriend vol daokbaarheid de rech
terhand ea sp'ak op trouwhxrtigen toon U
zal ook mjjn vriend zjjn, niet waar?
Ik zal er trol ach op zjjn, mjj zoo te
mogen noemen, uiiss 1 Tot voor korten tjjd
heb >k oa/.enMorley voor den ongelukkigsten
mensch ter wei el gehouden, maar ik tie,
het blaadje is gekeerd en hg is een der be
nijdenswaardigste.
Myra lachte bescheiden over dit compli
ment en keek bewonderend tot haar bruide
gom op, die m hare plaats antwoordde Dat
ben ik ook I >e Voorzienigheid heeft alles
ten beste geleid, door mjj naar Myra te
voeren. Wat zoudt ge er Van zeggen, mjjne
vrienden, als wij mjjne bruid nu een ge itelte
van Lenden lieten zien He dag is helder en
schoon
Het voorstel werd met verrukking aange
nomen.
Benige minu-en later verscheen Myra, ge
heel oor de w»n eling geitLed. Hun» zij de
.ooverkrrcht van madame Hortense zag zjj
er in haar engsluitende flaweelen japon en
den daarbg p;ssemlen hoed allerliefst uit.
Dyver ko een kreet van verrassing niet on
derdrukken. Hjj eo Gradwell gingen vooruit,
het bruidspaar volgde. Hun weg volgde lang»
Jeimijnsireet voorbjj. Het ,sloeg juist twaalf
uur.
Slot volgl.)
