No. 6330.
Donderdag 21 Juni 1906.
31ste Jaargang.
Q)ag6laó voor eSftoaró- on
Sociale actie.
EEN GEHEIM.
JBUITE-MLAft! i).
ABOWKBMBHT8PBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem f 1,20
Voor de overige plasties in Nederland franco per post 1,50
Voor het buitenland 2,90
Afionderljjke Dammen0,03
Dit blad versehgnt dagelijk»behalve Zon- es Feeitdagen
Hoofdredacteu r-D i r e et e u r
BUB1AU St. Janaatraat. -
W. KUPPBRS.
Haarlem
AGITE MA WOK AGITi TE
FBIJS DBB AD VBBTBHTIBB.
Van 1—6 regeli<50 Centt
Elke ngel meer7(/t
Groote letter* worden berekend naar plaatsruimte.
Dien (aanbiedingen 25 Cesta per advertentieh Con taal
Boo/dagenten voor het Buitenland: Compagnie Génerale PublicitéEtrangèm
.DA ÜBE S( Co JOHN., JONES SuoePane 31 bis Faubourg Ifontmartre
Wjj leven snel. In dabbele beie^ke-
nis. Want is bet menschenleven geljjk
aan een rook, het ie niet minder waar,
dat in onzen drukken tjjd belangrijke en
wereldschckkendè gebeurtenissen elkander
opvolgen met eene snelheid, die geene
verademing schenkt, die bjjna geen tgd
overlaten om haar gewicht en haar in
vloed op het menBchdom in eenigszins
ruwe trekken te bepalen.
Laat het woelige leven slechts zelden
toe een blik achterwaarts te slaan en
een oogenblik rustig neer te zien op het
versch verleden, er zgn toch feiten en
gebeurtenissen, die zich zoo zeer op den
voorgrond dringea, dat de herinnering
eraan bjj wglen met kracht in den men-
Bchengeest opwelt en niet vervloeit, voor
dat deze er de noodige aandacht aan ge
schonken heeft.
Er is eene nieuwe maatschappjj ont
staan, gedeeltelgk nog in wording op
dit oogenblik.
Nienwe verhoudingen, nieuwe eischen
van recht en billjjkheid moesten gepaard
gaan met eene richtige toepassing van
Gods geboden op den geheel nieuwen
toestand. De liberale beginselen drongen
meer eu meer door, ook onder de Katho
lieken. De werkman werd verlaagd tot
machine. Om zjja geestelgk heil bekom
merden velen zich niet. Zjj zagen ia den
arbeider geen evenmensch met eeuwige
bestemming, doch slechts eene kracht,
wier waarde werd uitbetaald naar de wil-
lekeur van vraag ea tanbod. Het liberale
princiep ven elk voor zich< richtte on-
besehrjjfeljjke verwoestingen aan onder
de lagere volksklasseo, die zich werpen
giogen in de klauwen van het socialis
tische gedrocht.
Het is eene waarheid, dat er nog vele
jaren zullen vervliegen, alvorens alom
en overal de Katholieke actie hare wer
king in alle geledingen der bevolking
zal bevestigd zien. Doch van den anderen
kant streven de Katholieken der geheele
wereld met voorbeeldeloozen jjver en door
het Geloof gesteunde volharding den weg
op, hun door de Katholieke actie aan
getoond.
Als minachting ooit eene verhevene
daad ten deel gevallen is, dan voorzeker
aan het wetboek van deze Katholieke
actie, de OpperherdorlijkaEnoyoUok »Re-
rum Novarumt.
JE LILLETON.
19.
{Vervolg.)
Hoe droevig I zeide Hélène maar het
portret
Heb ik nog niet gezegd, dat het mjj
aan dok'er Bertier deed denken
Neen. Is die gelijkenis waarlik [opval
lend?
Dat zeg ik niet, mevrcuw want dien
baard en dat large haar droeg bij niet. Hjj
had een gladgeschoren gezichtmaar het
doet mij toch aan hem denken. Ik zou wel
eens willen weten wat, Jacob Yennet er van
zeidemaar dan zou hjj niet moeten weten,
dat iemand iets ran die geljjkenis had ge
zegd.
Vennel? herhaalde Hélène, is dat niet
die oude, stroeve man, die bjj het vroegere
tolhuisje woont
Juist, mevrouw, antwoorde Denison hij
is op het heele mensohdom verbitterd geraakt
na een proces-verbaal, dat de tolwaehter te
gen hem deed opmaken, toen deze hier nog
pas was aangesteld en zich direct heel ijverig
wilde toonen.
Wjj spreken er allen schande van want
Liberale en andere vrijzinnige verlich
te koppen lachten wat met al het ge
theoretiseer van den Paus van Rome.
Zg wisten wal beter. Schokschouderend
hadden zg het over den »droomer« bg
Sint-Pieter, die >na hg van de wereld
verlaten werd, zjjnen trooct ging zoeken
bg de arbeidende klasse.* Zg wisten im
mers wel, dat de wereld zich niec zou
inlaten met de onzinnig3, on mogelijke en
onbereikbare idealen van een grjjsaard,
die, hoe oprecht ock uitgesproken, als
totaal onpraktisch werden aan de kaak
gesteld. Zg erkenden niet, in 't woord
des Pausen het woord van God. Zg ont-
veiasden het zich, dat hier Goldeljjke
macht aan het werk was om door eene
vaste wet van sociale rechtvaardigheid
de hervorming der diep bedorven samen
leving te bevorderen. Zg begrepen niet,
of wilden niet begrgpen, dat hier de
hoogste zedelijke macht haren banvloek
uitsprak over de gruwzame onrechtvaar
digheid, waaraan de wereld zich ten op
zichte van den eveumenscb schuldig
maakte.
Deze liberaal-verlichte geesten, zg ont
kenden ot bejammerden het, dat »de Pans
der werklieden*, door zgn liefdevol hart
en zgn hoogst verheven geest geleid, het
middel had opgespoord, dat een onver
winbaren dam moest opwerpen tegen het
veldwinnend socialisme.
Zoo is er van de Encycliek >Rerum
Novarum* een wereldhetvormende kracht
uitgegaan, die nooit zal rusten, ook na
eeuwen niet. Ea de vijanden der Kerk
mogen knarsetanden of zich afwenden
van [het licht, dat nit dit meesterljjk
gestelde document straalt, iedere dag
brengt nienwe zegen mede, nieuwen oogst
vau Christenzin en Christendaad, uitge
zaaid in de nooit volprezen, nooit genceg
overdachte waarheden van dit heerljjk
werk van den Plaatsbekleder van Chris-
tus op aarde.
Vjjltien jaren vau hardej en zwaren
atrjjd der Katholieke Kerk tegen onge
loof en ruwe zedeloosheid. Doch zg, de
Eeawige, staat vast op de rots.Een oogen
blik vernederd in de oogen van den we-
reldling, straalt zg een volgend moment
met des te schitterender glans. Ook in
onze dagen. De Kerk voor vjjltien jaren,
hoewel ontzien, werd niet bevorgi ver
klaard een sociale zending te vervollen.
Haar weikkring lag elders, werd beweerd
Dooh waar de Opperpriester God] de
lammeren en de schapen te weiden heelt,
is zjjne macht en bevoegdheid om op te
treden onbegrensd,
Ook dit wordt thans algemeen er
kend.
Deza erkentenis alweer wordt afge
dwongen.
En wel door de niet te miskennen
verbljjdend heilzame gevolgen, die de uit
vaardiging der Encycliek reeds voor mil-
lioenen arbeiders heeft gehad.
Vol besef van de groote dankbaarheid
die op hen rust, hebben dan ook, voor
een paar weken slechts, de Katholieke
arbeiders als één man feest gevierd. Een
dankbaar feest! Geen feest van trotsche
overwinning, maar een feest van dank
baarheid,dat uiting geren moest aan het
verheugd gemoed. God denkend voor de
onschatbare gave, eeamaal aan de mensch-
heid geschonken in den persoon van
Lso XIII en zijne Encycliek.
Deze bljjken van kinderljjke dankbaar
heid, door zoovele duizenden betoond,
bewjjzen meer dan alle woorden en be
spiegelingen, hoe groot de invloed is
geweest en nog is, die van den «Paas
der werklieden» is uitgegaan, van Hem
en van zgn Arbeid.
Geen beter en grooter dank aan de nage
dachtenis van dezen grooten Paas kannen
wg brengen, dan door tronw al onze
daden te toetsen aan zjjue Grondwet der
sociale rechtvaardigheid.
«Opdat aan en door ons volbracht worde
wat Hem voor den geest stond opdat
wg de wet der naastenliefde in hare
meest volmaakte toepassing mogen na
leven.
Jacob is zjjn leven lang zoo eerlijk als goud
geweestmaar al kwam hjj er ook met een
paar francs boete af, bij kon er niet over
heen komen en ontweek, van dat oogenblik
af, zelfs zgn beste vrienden.
Hjj zal echter nog altijd bet vroeger hart
van goud bezitten en als hjj weet, hoe-erg
mevrouw in de zorgen zit, zeker niet wei
geren haar te woord te staan.
Maar wat doet u gelooven, dat hij ook
eene gelijkenis in het portret zou vinden?
vroeg mevrouw de Rosbourg haastig.
Ik zeg niet, dat hjj die vinden zal,
sprak de voormalige dienstbode, volstrekt
niet. Mevrouw moet mij niet verkeerd ver
staan. Mjjne oogen zjj& oud eD versleten en
kunnen mij parten spelen, daarom ben ik
zeil nieuwsgierig naar Jacob's antwoord. Hoe
bij daarover oordeelen kan? Dat is heel een
voudig. Hjj was vroeger tuinman op Noir-
ville en hg heelt mg, in Barrier's tgd, wel
honderdmaal gezegd dat hij den dokter voor
een kwakzalver hield, wien het enkel te doen
was om dubbeltjes uit de beurs van den ba-
roH te kloppen.
Nu ik zal hem opzoeken en u later wel
eens komen vertellen wat hij zegt. Ik ben
nu weer geheel uitgerust en dank u wel voor
uwe gastvrijheid. Hier hebt gjj eene kleinig
heid om de eene of andere versnapering voor
u te koopen.
Maar mevrouw, mompelde de oude, met
begeerige blikken het vijffrancstuk bekgkende,
dat Hélène haar toereikte: ik ben niet arm,
ik weet niet,of ik het wel durf aannemen.
Engeland.
Men kent den weerzin en de verbitte
ring, waarmede de Engelsche Katholie
ken bezield zgn ten opz'chte van het
nieuwe Schoolwet-ontwerp,dat lOMei j,l.
door het Lagerhuis in tweede lezing
werd aangenomen en thaus in het Hoo-
gerhuis eene heltig* fcestrjjding gaat uit
lokken.
Men kent den inhond en de strekking
van h.t ontwerpalle bestaande lagere
scholen in Engeland moeten, willen ze
niet alle aanspraak op subsidie verbeu
ren, zoowel wat hetconfessioneele karak
ter als het bestaar en het leerprogram
betreft, Staatsscholen worden, zoodat
noch de Katholieke keik noch de Staats
kerk in de toekomst bg machts zullen
zgn om aan de kindeien eene opvording
te verzeker n,overeenkomstig hunne gods-
Men kan altjjd iets aannemen van zjjne
vrienden, gat de jüDge vrouw met haar zach-
ten glimlach ten antwoord en het zilverstuk
voor Denise op tafel leggende, knikte zjj haar
toe en verwjj derde zich in de richting van
den tol.
Altijd weder die familie de Xantraille,
mompelde zjj bjj zichzdve Zou dat dan toch
waatlijk het goede spoor zjjn Neen, zjj moet
zich vergissen die man kan dokter Bertier
niet geweest zjjn. Geneasheeren bljjven toch
genoegzaam belangstellen in hunne patiënten,
om te weten, of zg eene bezitting als Noirville
hebben verkocht of niet, tenminste als zg zoo
weinig onverschillig voor hem zjjn, om hem
nog na dertig jaren een bezoek te willen
brengen, l'aarbjj was de doode in warme
streken geweest en een Parjjsch dokter geelt
zjjne practjjk niet in de volle kracht van het
leven op. Daartoe verdient hij er te veel geld
mede. Ik bigt in de duisternis rondtasten,
maar toch moet ik voortgaan het moet
Dicht bjj den tol lag een kleine moestuin,
daarachter een bloementuintje en aan het eind
daarvan stond een huisje, dat geheel met
klimplanten was begroeid. H élene's hart begon
luider te kloppen, toeD zjj Jacob Vernet, dien
zjj slechts van uiterljjk kende, bezig zag zgn
grond te bearbeiden, met den rug naar den
straatweg gekeerd.
Zjj was dicht geroeg bjj om hem toe te
kunnen roepen.
Mag ik even op uw bank komen uit-
rusteD, mjjnheer Vernet? riep zjj,stilstaande
dienstige gezindheid, het Katholiek on
derwijs zal bg gevolg op de scholen, door
de Katholiekea ten koste van groote of
fers gesticht en in stand gehouden moe
ten plaats maken voor een z.g. neutraal
godsdienstig ond-rwg»-, gebaseerd opeen
Christendom boven geloofsverdseld-
hed.»
Het (geloofsonderricht», dat tweemaal
in de week gegeven wordt komt id hin
den van personen, die niet door de be
trokken kerkeljjke overheid, maar door
het gemeentebestuur worden aangesteld,
en dit bestuur mag bjj de keuze dar
godsdienstleraren niet letten op huune
godsdienstige gezindheid.
Het godsdienstonderricht mag name
lijk evenmin eene kerkeljjke kleur dra
gen, maar moet zich bepalen tot die
geloofepnnteD, welke alle gezindten ge
meen zgn.
De meest indrukwekkende betooging
tegen htt verfoeilijke product van lioe-
rale ongerechtigheid was ongetwijfeld
de reusachtige vergadering ia de Royal
Albert Hall te Londen gehoaden.
Het aantal deelaemers wordt op raim
50.000 geschat, zoodat 40.000 geen toe
gang konden krggen en ia andere loka
len eene bjjeeakomst hielden. Sinds de
dagen van o' Connel had er in Engeland
nooit 6ene grootschere manifestatie van
geloorige geestdrfc plaats; aanwezig
waren 5 Bisschoppen, 14 Lords. 30 le
den van het Lager hnis en tal van voor
name personen, den Katholieken adel en
de Katholieke wetenschap vertegenwoor
digend; hoofdredenaar was niemand min
der dan Mgr. Bonrne.
De vergadering ontwierp de nieuwe
schoolwet, op grond vooral van de vol
gende overwegingen
lo. wjjl zjj het godsdienstonderricht in
de lagere scholen aan de Gemeentebe
sturen in handen geeft;
2o. geen voldoende rekening hondt
met de godsdienstige overtuiging der
ouders.
So. de rechten van den eigendom in
gevaar brengt en
4o. een miskenning is van de gods
dienstige geljjkheid en van de gelgkbe-
rechtigdbeid van alle burgere voor de
wet.
Thans is het woord aan het Hooger-
hnis.
Gelnkkig staat dit Staatslichaam niet
ia grljjke mate als het Lagerhuis onder
den invloed van de vrjjzinnige denkbeel
den welke de liberalen en de non-con-
formistea bg het Ootwerpen van de nien
we schoolwet bedelden.
Met grond mag men hopen, dat de
meerderheid bet votam van h t liberalis
me als een aanslag tegen de vooral in
booger aanzien staande Staatskerk aal
te niet doen, en aldus ook de Katholie
ken voor eene groote ramp behoeden.
Verscheidene gezaghebbende niet-ka-
tkolieke organen veroordeelden in krassa
ik heb nog een heelen weg voor mjj en kan
mjj bijna niet meer staande houden.
De vroegere tuinman keerde zich driftig
om er zweefde reeds een weigerend antwoord
op zjjne lippen, maar de jonge vrouw plot
seling herkennend, nam hjj zjjn pet af en
zeide, vrjj beleefd:
Mevrouw van Noirville, nietwaar? Ja,
gg' kunt binnenkomenmaar de bank daar
ginds is niet voor u geschiktik heb haar
zod maar ruw in elkaar getimmerdvoor een
moestuin komt dat er zoo nauw niet op aan.
Bjj de rozen staat er een betere. Ik zal u die
wjjzen.
Ik ben bljj, dat wjj eindeljjk eens ken
nis maken, mijnheer Vennet, hernam Hélène
vriendelgk, terwijl zjj naast hem voorttrad
maar het was eigenljjk aan u geweest eens op
Noirville te komen kjjken. Als men ergens
zoo lang werkzaam is geweest, dan ziet men
zulk eene plaats tooh gaarne nog eens weer.
Jacob wierp haar een blik vol verba
zing toe en raakte even aan zijn pet.
Mevrouw is waarljjk al te vriendeljjk,
zeide hjj, maar ik kom niet meer zoo onder
de ncenrchen, OI ik heb het niet tegen de
groote luiover hen had ik mjj mjjn leven
lang nog niet te beklagen, wat men er ook
gewoonljjk van zeggen mag maar het zjjn de
anderen, die jaloersch zjjn op onze eerljjk
verdiende spaarduitjes en dan hun medemensch
zoo zwart maken, dat hjj niet meer opkjjken
durft en zich maar liever nergens meer ver
toont.
Ja, ik heb gehoord, hoe schandelijk ze
termen de draconische wet.
Volgens de Standard* heeft zg geen
ander doel dan >de vernietiging der vrjje
(conlessioneele) scholen*. Daily Tele-
grajjh* zegt dat de Bill, in plaata van
verzoening te brengen tasschen de ver
schillende godsdienstige beljjdenissen het
«fanatisme* aanwakkert. »Na 1 Januari
1908,* gaat het blad voort, salie con
fessioneels scholen afschaften, tweemaal
psr week op kosten der onders gedu
rende drie kwartier godsdienstonderricht
toestaan en alleen in de steden voor een
uitgebreider onderwjjs in den godsdienst,
op aanvrage der onders, een raimeren
tgd beschikbaar stellen, wanneer het ge
meentebestuur daartoe verlof geelt
het is. een hoon voor de godsdienstige
beljjdeniisen.* »Geheel onverdedigbaar,*
noemt de Times* de wee, terwjjl de
Daily Mail* ze ale »bjj uitstek onrecht
vaardig* brandmerkt.
Belgie.
Om het groote onrecht van de Katho-
li ke missie ia den Congostaat eenigs
zins te heistellea, beeft de Kooing met
Z. H. den Paas een verdrag gesloten,
waardoor voortaan de noodige gronden
aan de missionarissen in eigendom wor
den afgestaan.
Zg zgn geheel en al vrg in hnn gees
telijke bedieniageo en wanneer zg op
een plaats als pastoor een vaste stand
plaats krggen, ontvangen zjj een trak
tement.
Dit zgn de concessies.
De verplichtingen, aan deze concessies
verbonden, zgn echter niet gering sn
hebben enkele vreemdsoortige bjj-bspa-
liegen. De gouvernear o. a. heeft zjja
stem in bet opmaken van het program
voor de op te richten ambachtsscholen.
In het stadieprogram van deze scho
len is van ofüoiëele zjjde het godsdienst
onderricht niet opgenomen. In korte
woorden moeten de missionarissen in alles
vrjjwel aan den leiband loopen van der
gouverneur en deze is nu juist niet altjjd
Katholiek.
Italië.
Z. H. de Pane heeft zgn groote vreug
de nitgedrukr, dat er een nieaw interna
tionaal Mar a-Congres aanstaande is. Het
zal plaats hebben te Einsiedeln, te mid
den der tronwe Zwitsersche Katholie
ken en in het eerbiedwaardige heiligdom
der klnizenaars. De H.Vader zegt
Wjj vinden vooral zeer geëigend, om
de godsvracht tot de Moeder des Heeren
te bevorderen en het Chiistelgke leven
volmaakter te maken, uw beslait, bet
congres géén ander doel te geven
dan het uitsluitend te doen voerea tot
de aotie en te beantwoorden aan de ter
men van den brief, dien Wjj aan het con
gres to Rome hadden gericht. Dat is een
volmaakt plan, dat Wjj prjjaen, wsDt het
u behandelen, sprak de jonge vrouw, aan
stonds partjj trekkende van het weinige wat
zjj omtrent hem vernomen had; masr gij
moet u over de miskenning troosten, als gg
ziet, hoe zelfs een man als mjjnheer Rosbourg,
wiens borst met eerekrnisen is bedekt, die
zgn vaderland de grootste diensten bewees, on
der eene valsche verdenking naar de gevan
genis wordt gesleurd als een misdadiger.
Het is waar ook, mompelde.de tuinman
haar medelgdend aanziende: mevrouw zit in
groote zorgen. Zjj zal nu ook kannen begrg
pen wat ik doorstaan moest. Ze beschuldigden
mjj van smokkelhandelmij, die ik weet niet
hoeveel jaren het volste vertrouwen van mjjne
meesters genoot eu ze" nooit voor eeu cent bej
nadeeldel Hier is de bank. Mevroaw moet
er maar goed op uitrusten. Zal ik misschien
een glas cider voor haar halen. Ik heb erop-
perbes'en in huis.
Neen, ik dank u, bljjf liever wat bg
mjj praten. Ik ben bljj een braaf mensch te
vinden, met wien ik eens spreken kan over
de zaak, die mjj zoo geheel vervult. Zg is mg
geen oogenblik uit de gedachte en laat mjj
rust nog daur. Hebt gg het portret van den
doode al gezien, dat van morgen in de cou
rant is verschenen
Al sprekende reikte zij hem het blad over,
onderwjjl aandechtig zjjn gelaat bestudeerende
Wordt vervolgd.)
niiyiT.
