Dinsdag 21 Aug. 1906.
No. 6378. 31ste Jaargang.
Dagblad voor Noord- en Zuid-Holland.
lil.
4,
Is 't duidelijk?
BUITENLAND.
Aardbeving in Chili.
LIEFDE EN PLICHT.
.8,
Wi3f~
ABONNEMENTSPRIJS: C
Per 3 maanden voor Haarlem f
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post - 1.65
Afzonderlijke nummers^-05
DIT BLAD VERSCHIJNT DAGELIJKS, BEHALVE ZON- E]|>$ËESTDAGEN.
BUREAUX: St. JANSSTRAAT 1, Telefoon No,< 1426. - HAARLEM.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 16 regels0.60, (contant) 0.50
Elke regel meer0.10
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
DIENSTAANBIEDINGEN 25 CENT PER ADVERTENTIE CONTANT.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale de Publicité Etrangère
G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Paris, 31bis Faubourg Montmartre.
De avond daalt over de velden...
De lange schaduw van den kerk
toren schijnt den tuin der pastorie
in tweeën te verdeelen; twee man
nen, een priester en een boer, zijn
ei' op een bank gezeten, en zien de
zon wegzinken aan den gezicht
einder.
In een hoek van den hof ver
dwijnen de kippen een voor een in
haar hokin den anderen hoek
haalt de meid het te drogen gehan
gen linnengoed binnen.
't ls het kalme uur der stilte, als
onze gedachtetj es, armzalig-persoon
lij k, zich schijnen te verlengen tot
aan het oneindige.
Het uur, waarop men denkt, als
men het licht ziet verdwijnen aan
den horizont, dat er een dag komt,
dat ook ons leven zal wegzinken
aan de andere zijde der wereld, in
het hiernamaals, waar God ons
wacht.
De priester was de eerste, die het
ingetogen zwijgen van den avond
verbrak
„Wat eene kalmte! Hoe zoet en
verkwikkend is Gods natuurGij
zult het misschien niet gelooven,
Vader Durand, maar ik geniet haar
thans als een gierigaard, want 't is
misschien mijn laatste zomer hier.
Waar zal ik mij het volgend jaar
om dezen tijd bevinden? wat zal
er van mijne kerk geworden
zijn?
„Te drommel, mijnheer Pastoor,
allen hier stellen zich die zelfde
vragen. Wat een land Maar mijn
heer Pastoor, u zoudt kunnen blij
ven, indien gij wildet. Om u de
waarheid te zeggen, wij eenvoudige
menscben, noemen dat iets, wat wij
maar niet snappen kunnen.
De regeéring biedt u immers de ker
ken waarom neemt u ze niet
aan f"
„En als er eens iemand kwam, om
je je eigen huis aan te bieden
„Maar 't is immers al van mij.."
,,De kerk behoort ook aan de
Katholieken, die ze gebouwd en be
taald hebben. Daarom is 't 0111100-
dig, dat de Loge den Staat zende,
om ze bun aan te bieden.
Wij zijn erwij zullen ons aan
de zuilen vastklampen, om er niet
uitgezet te worden. De inventarisa
tie zal maar kinderspel geweest zijn,
indien de Regeering met het dwaze
plan omgaat, om het katholieke
Frankrijk zijne duizenden kerken
te ontrooven.
„Maar 't is immers maar eene
formaliteiteene bureaucratische
„Wanneer zullen de Katholieken
toch eens de kracht van het Katho
lieke dagblad inzien?"
bepaling, wijl men ze u aanbiedt
o m n i e t.
„Om niet? arme vader Durand I
Men wil ons de uit steenen opge
trokken kerk doen laten betalen
met den volslagen ondergang der
onzichtbare kerk.
En daarbij durf je spreken van
„om niet" Luister, vader Durand,
ik zal trachten, liet u duidelijk te
maken.
De priester schoof vaster op zijne
zitplaats en begon
Er zijn in de Kerk dingen, die
haar wezen raken en zonder welke
de Kerk de Kerk niet wezen zou,
dingen, waarvoor men desgevorderd
zijn leven veil moet hebben.
Dat is waar voor den godsdienst
voor het Vaderland voor
het huisgezin.
Wat zou je van je kinderendenken,
indien zij eene hoeve of een akker
aanvaardden, op deze enkele voor
waarde, dat zij niet langer uw va
derlijk gezag erkenden? dat zij u
verloochenden Volgt ge mijne ge
dachte
„Ja".
Welnu, de Regeering heeft opzet
telijk al hare leden, Clemenceau
in het bijzonder, hebben het erkendden
Paus, onzen Vader, ons Hoofd, buiten
al hare beraadslagingen gesloten
vervolgens hebben zij 't zoo bedis
seld, nadat de Wet aangenomen was,
dat de Paus en de Bisschop buiten
de leiding der godsdienstige veree-
nigingen gehouden worden, of dat dit
althans geschieden kan.
Berust ik in die vereenigingen,
dan is mijn hoofd niet langer de
Paus, maar de Raad van State. Ik
gelijk dan op een soldaat, die tot
zijn kolonel zeggen zou
Gij zijt niet meer mijn kolonel
Mijn aanvoerder is die en die mijn
heer, is die burger, welke mij een
rijksdaalder biedt en het boek van
Hervé (tegen het leger) Begrijp je
me
„Ja, ja".
Mag ik, priester, toelaten, dat,
indien een afvallige aan de katholie
ken het bezit van het Heiligdom
te Lourdes betwist, de Notre-
Dame of de basiliek van het H.
Hart, dat dan een Raad van State,
saamgesteld uit politici, gereformeer
den misschien en vrij metselaars,hem
gelijk geeft... in laatste instantie
beslist
Neen
„Kon de Paus zoo iets aanne
men
„Neen".
„Datzoueen zelfvernietiging wezen.
Indien de Paus immers inKerkelijke
zaken het Opperhoofd niet is, dan is
hij de Paus niet meer.
„Maar", viel vader Durand in de
rede, ik meen me te herinneren,
dat zij verklaard zouden hebben,
dat zij de hiërarchie eerbiedigen
zullen.
„Dat hebben zij nooit officieel ver
klaard. Zij hebben integendeel altoos
beslist geweigerd dat in de Wet
te zetten.
Hadden ze dat gedaan, misschien
ware alles voorkomen.
De Paus is al te menigmaal be
drogen doorWaldeck Rousseau, door
Combes en zooveel anderen, dan
dat hij zijne beslissing gronden zou
op praatjes Van bijzondere perso
nen, op oordeelvellingen, geuit in de
gangen der Kamer, op interviews,
welke niet de minste waarde hebben
voor de Wet. De Paus verlangt,
dat de bewoordingen der Wet helder
duidelijk zijn, geruststellend voor de
gewetens en bij voorbaatallè huichel
achtige uitleggingen beschamend.
En dat te meer, wijl de kopstuk
ken der Vrijmetselarij overal rond
bazuinen De Scheiding is niet het
einde, zij is het begin 1 Wij verlan
gen de algeheele vernietiging der
Kerk.
Dat doel springt onmiddellijk in
het oog. Op het Convent der vrij
metselarij in 1892 zeide reeds de
rapporteurDe wet op de kloos
terorden zal dusdanig in elkaar gezet
worden, dat zij alle vernietigd en al
hunne bezittingen verbeurd verklaard
worden.
Daarna, wanneer het Concordaat
eenmaal opgeheven is, zal de be
grooting van Eeredienst, niet enkel
vervallen, zullen de kerken niet
slechts staatseigendom verklaard en
aan de geloovigen ontnomen wor
den, ten voordeele der gemeente
besturen, maar ook de parochies
zelf zullen als godsdienstige ver
eenigingen zonder meer worden be
schouwd ook op haar zal de wet
op de vereenigingen toepasselijk
worden en ze op gelijke manier
vernietigen.
Toen een burgemeester uit het
departement der Yonne in 1905
den heer Bienvenu Martin, minis
ter van Eeredienst, onder eene tent
op het kerkplein het welkom toe
riep, sprak hij de woorden
„Heden, mijnheer de minister,
moeten wij u tot onze spijt onder
deze nederige tent ontvangenbinnen
kort zal 't in die kerk zijn, aan de
bevolking teruggegeven, dat wij u
onze hulde zullen aanbieden.11
Is dat alles niet kostelijk, vader
Durand
Luister, er is nog iets sterker,
cynischer.
Dezelfde heer Briand, die dreigt
te stikken door 's Pausen veroor
deeling der wet en die onophoude
lijk tot de Katholieken zegt„Wel
aan, treedt binnen, kinderen die
zelfde Briand schreef in 1905 deze
klare bekentenis in „l'Aurore"
„En dan, wadrom zou err maar eene
enkele godsdienstige vereeniging zijn in
elke parochie
Zoo zal het ongetwijfeld wezen bij
het begin dezer nieuwe regeling. Maar
hoe zal men iveldra de uiteenloopende
noodlottige meeningen voorkomen, wel
ke overal onder de menschen aange
troffen worden?
Die meeningsverschillen heeft de
Kerk altoos verstikt, eerst door het ge
weld, daarna bij middel van voorrech
ten, erkend door den Staat.
De vrijheid zal die geschillen doen
herleven, het gezag van den onfeilba-
ren Paus zal er leelijk onder lijden.
Van de wangunst der godsdienstige ver
eenigingen naar het schisma is er slechts
ééne schrede."
En gij zoudt wenschen( vader Du
rand, dat de H. Vader ons in die
echte muizenval leiden, ons
dien strop om den hals leggen zou?
En die mijnheer Briand heeft de
onbeschaamdheid, verwondering
voor te wenden over onzen weer
stand
„Ja, maar ziet u zij
zullen u, ondanks alles, van alles
berooven.
„Dat is mogelijk, maar dan zullen
zij kort en goed als dieven te kijk
staan voor geheel Frankrijk en dit
maal zal het volk den toeleg door
zien, want hunne aanslagen hebben
wij niet gewettigd als het ware, door
hun zelf den gestolen buit aan te
brengen.
Hebt gij nu begrepen, waarom
de Paus de wet niet kon aannemen?
waarom hij dat morgen wel
doen zou, indien het Parlement offi
ciéél en in het openbaar de kerke
lijke hiërarchie erkende, gelijk dat
in Dnitschland is geschieden ons
niet buiten het gewone recht sloot?
„Heel goed begrepen, mijnheer
Pastoor, en ik zal 't morgen in de
herberg uiteenzetten op mijn beurt.
De avond viel, alles in het rond
met duisternis omhullendDe ge
ruchten buiten stierven meer en
meer wegAan den hemel ver
toonden zich tallooze sterren
„Ik vrees zeer, dat u veel zult
moeten doorstaan," zei de boer.
„Dat geloof ik gaarne."
Zij zullen u alle middel van be
staan ontnemen
„Dat is de groote hoop der
Logehaar voornaamste drei
gementMaar het materialisme
der eeuw verblindt hen; zij be-
oordeelen ons volgens de gewone
maat der menschelijke ellende
en wanneer zij ons in de beurs tref
fen, meenen zij ook ons hart ge
troffen te hebben!
Beklagenswaardige menschen
Want lang zal men zoekenzoe
ken zal men zonder hem te vinden
in ons departement, het dorpspas
toortje of den pastoor uit de eene
of andere stad, die zijne priestereer
verkoopen zal voor een stuk brood!"
En op zijn brevier kloppend, ver
volgde de pastoor:
„Wij zijn de broeders van hen,
wier leven daar beschreven staat!
En de heele familie zal kloek haar
plicht volbrengen. Goeden avond,
vader Durand".
„Goeden avond, mijnheer Pastoor
Maarweet uzoolang er nog
één aardappel bij ons te vinden is...."
„Begrepen, en bij voorbaat dank,
vader Durand."
(Naar 't Fransch van „Peter de
Kluizenaar".)
Uit de verschillende telegrammen
kunnen wij het volgende samenlezen
De aardbeving heeft den geheelen
dag tot 's avonds geduurd te Valpa
raiso.
82 Schokken hadden plaats. Het
grootste deel der huizen is verwoest
of beschadigd. De schade is reusach
tig en waarschijnlijk meer dan 600 mil-
lioen gulden. Het aantal doo-
den wordt op meer dan 2000 geraamd,
Vinodelmar, Quiritue, Salto en Quil-
lota, dorpen in de omstreken van de
stad, zijn verwoest.
De grootste schade werd berokkend
door den brand, die onmiddellijk na
de eerste schokken uitbrak. De be
volking zocht een toevlucht op de
heuvels, in de parken en de straten.
De levensmiddelen zijn sehaarsch.
Melk wordt verkocht voor twee Chi-
leensche dollars per liter. Vleesch is
bijna niet te krijgen, zelfs voor een
hoogen prijs. De tramlijnen zijn ge
heel vernield.
Do bevolking lijdt veel, daar de
nachten zeer koel zijn en. de wind
krachtig waait.
Uit Santiago de ChiliNog steeds
worden aardschokjes gevoeld. Het is
onmogelijk nauwkeurige bijzonderhe
den te geven omtrent de gevolgen der
aardbeving. Hier zijn dertig menschen
gedood, honderden gewond. Te Valpa
raiso zoowel als hier en in het ge-
heele district zijn de verwoestingen
groot. De telegraphische gemeenschap
met Valparaiso is nog verbroken.
De Tribune, verneemt uit Santiago,
dat volgens het officieele bericht het
aantal dooden 55 bedraagthonderden
personen werden gewond. Elk blok
huizen is beschadigd.
Gemeld wordt uit Santiago, dat te
Valparaiso 5000 dooden zijn. Hier zijn
30 personen gedoodde schade be
draagt 2 millioen.
Sedert veertig uur is elke verbin
ding met Valparaiso verbroken. Alle
telegraafdraden zijn vernield, maar een
bode te paard meldt, dat naar geschat
wordt, te Quilloza 500 personen ge
dood zijn. Een groot deel van het
stadje staat in brand, terwijl er ge
brek aan water is. De spoorwegver
binding is verbroken door aardstor
tingen. Tal van kleine schokken ko
men hier voor.
De correspondent van Havas seint
uit Santiago, dat hij nog geen berich
ten heeft omtrent het personeel van
Havas te Valparaiso.
Te Santiago zijn alle groote gebou
wen ernstig beschadigd. Het telegraaf
bureau is onbruikbaar. Voortdurend
blijft paniek heerschen. De brandweer
uit Santiago is naar Valparaiso ver
trokken. Telkens komen lichte aard
schokken voor.
Uit Brussel seint ReuterDe heer
van der Heyden, gezant van België te
San Jago de Chili, seint, dat de Bel
gische kolonie in deze stad ongedeerd
is gebleven. De gezant voegt daaraan
toe, dat alle verbinding met andere
steden is verbroken.
De laatste berichten, geen Ameri-
kaansche sensatietijdingen, waarmee
de redacties elkaar trachten te over
troeven, bevestigen de ramp in Chili,
doch herleiden alles meer tot zijne
ware verhoudingen.
Zoo zou het aantal dooden te Val
paraiso niet meer dan 100 bedragen.
In de stad moet het er echter met de
gebouwen treurig uitzien en de gemoe
deren komen zeer langzaam tot beda
ren. De H. Mis wordt overal in de
open lucht opgedragen. Overigens moet
men nadere vertrouwbare berichten
afwachten, die niet als de Amerikaan-
sche er 6p berekend zijn de lezers bezig
te houden met verhalen, door de fan
tasie der correspondentie sterk over
dreven.
DUITSCHLAND.
Onder de optimisten, wat betreft
de ontmoeting van Keizer Wilhelm
II en Koning Eduard, behoort ook de
Nordd. Algem. Zeitunggelijk het vol
gende ons leert
„De ontmoeting van den Keizer
met den Koning van Engeland is voor
beide partijen onder bevredigende in
drukken verloopen. Het verkeer der
vorsten droeg den stempel van vrien
delijke tegemoetkoming en hartelijke
verwantschap. In ongedwongen vriend
schappelijke gesprekken zijn op het
slot Friedrichshof ook groote Staat
kundige vraagstukken behandeld in
een geest, die slechts bevorderlijk kan
zijn voor de bestendiging van den
Europeeschen vrede."
Van harte hopen wij, dat de Alge-
meine een goede profetes moge zijn.
Zooals onze lezers weten, houden de
Duitsche Katholieken thans te Essen
hun 53e algemeene vergadering.
Een hartverheffend gezicht boden
gisteren de straten van genoemde
stad. Een optocht van 42.000 Room-
sche arbeiders trad in onafzienbare
rijen voort.
Men stelle zich voor: 42.000, meer
dan de helft dus van de bewoners
onzer stad.
Terecht mocht ZEm. Kardinaal Fi
scher in zijn welkom zeggen: „deze
grootsche betooging van het Katho
lieke geloof heeft mijne stoutste ver
wachtingen verre overtroffen. Essen is
in feesttooi en ook uit de huizen van
vele niet-Katholieken waait de vlag.
Aan de vergaderingen in de feest
zaal gisterenavond namen 12.000 per
sonen deel.
Bewonderenswaardige organisatie!Hoe
geheel anders zou het in Frankrijk
staan, indien daar onze geloofsgenooten
den sterken muur der organisatie op
trokken tegen het oppermachtig, ver
volgziek sectarisme
FEUILLETON.
42.
De jonge advocaat, die met het
hoofd in de handen in diep gepeins
verzonken zat, zag op als ontwaakte
hij uit een droom, toen hij den com
missaris zag binnen komen. Zijn gelaat
werd donkerrood en terstond boog hij
bet hoofd met een zwaren zucht, als
om den blik van Wachtel te ontwijken.
Den commissaris ontging dit niet;
Lij sloot de celdeur achter zich, na
derde den jongen man en greep zijn
hand.
Ik breng u de groeten van uw
verloofde, zei de hij, ondanks uw be
kentenis houdt zij niet op aan uw
onschuld te gelooven.
Een pijnlijk steunen kwam over de
lippen van den gevangene; hij trachtte
zijn hand met geweld uit die van den
commissaris los te maken.
Laat mij met vredewanneer er
nog een vonkje van medelijden in u
is, kwel mij dan zoo niet. Het ver
leden is dood en de dag zal spoedig
komen, waarop Hilda waarop me
juffrouw Warnstorf, verbeterde hij
haastig, niet meer aan mijn onschuld
zal kunnen gelooven.
Die dag zal nooit komen, sprak
Wachtel op een toon van gezag. Gij
moest dit edele meisje te goed ken
nen om te denken, dat zij ooit
hij brak eensklaps af en zeide: Luis
ter eens.
Eerst stond hij op en ging de deur
der cel openzetten, opdat geen onbe
scheiden luisteraar zich daarachter zou
verbergen.
Luister eens, herhaalde hij daar
na, terwijl hij op fluisterenden toon
sprak. Wat ik u nu ga zeggen, is in
strijd met mijn plicht en al moet men
altijd de omstandigheden in aanmer
king nemen, toch zou ik mijn plicht
niet overtreden, wanneer het hartver
scheurend verdriet uwer arme, waar
dige moeder mij er niet toe dwong.
Bij deze woorden was het alsof een
electrische schok door de loden van
den jongen advocaat ging; eensklaps
bedekte hij het gelaat weer met de
handen.
Moeder, mijn aangebeden moe
der, stamelde hij en zonk als gebro
ken op zijn bank ineen.
Weder greep de commissaris zijn
hand en ging toen voort:
Om die moeder, die gij zoo lief
hebt, om uw reine, bekoorlijke ver
loofde moest gij die onwaardige ko
medie staken neen, gij zijt geen
moordenaar, gij hebt u niet aan het
leven van uw vader vergrepen, om
dat
Nu, omdat? vroeg de advocaat
barsch, terwijl hij nogmaals zijn hand
losmaakte. Wat geeft u toch aanlei
ding om tegen wil en dank mijn on
schuld te beweren
Zeer eenvoudig, omdat de ware
moordenaar dezen avond gearresteerd
is en op het oogenblik reeds door den
rechter van instructie in verhoor wordt
genomen. De bewijzen van zijn schuld
zijn zoo verpletterend, dat ik nu reeds
zeker ben, dat hij veroordeeld zal
worden.
De advocaat sprong op en staarde
den commissaris aan met een blik
vol ontzetting.
Maar ik wil niet onschuldig zijn
riep hij woedend. Met welk recht
twijfelt gij aan de waarheid van mijn
bekentenis? Ik verbied u een verder
onderzoek, ik ik
Hij voltooide zijn zin niet, de angst
had hem zoo goed als de keel dicht
geschroefd. Bevend viel hij op zijn
bank terug.
Ik meen, dat ik in uw hart kan
lezen, ging Wachtel onverbiddelijk
voort. Uw bekentenis komt voort uit
een heldhalftig besl .it. Gij hebt ont
hullingen over den moord en over
den persoon va*n het slachtoffer willen
vermijden, maar die zelfopoffering is
nu reeds nutteloos geworden, want
uw moeder heeft gisteren in den per
soon van den verslagene haar vroe-
geren echtgenoot, dien men reeds een
kwart eeuw dood waande herkend.
De advocaat kromp ineen, alsof
hem een doodelijke wond werd toe
gebracht, maar niettemin sprak hij
geen woord, en bleef standvastig elk
antwoord weigeren.
Nog is het tijd om der waarheid
ingang te doen vinden, ging de com
missaris met nadruk voort, misschien
zult gij over een kwartier, al zoudt
gij ook de waarheid spreken tot in
de geringste bijzonderheden, geen ge
loof meer vinden.
Naast u strijdt van nu af een ellen
dige misdadiger om zijn armzalig
leven; een wezen dat al het mogelijke
doet om de schuld van zich af te
wenden, namelijk een zekere Schnei-
dewin, dezelfde die kort voor den
moord op uw kantoor kwam en u
overhaalde tot dat noodlottige bezoek
in de Bergstraat 146.
De misdaad zelf kan hij niet meer
ontkennen, want daartoe zijn de be
wijzen te duidelijk tegen hem, maar
thans is hij er op uit het te doen
voorkomen, alsof gij hem daartoe hebt
overgehaald door dien wissel van
20.000 mark, ten einde u als den
hoofdschuldige te doen voorkomen en,
met het oog op zijn armoede en de
verleiding van de groote som, het
medelijden van rechters en gezwore
nen op te wekken.
Die ellendeling, kon Arthur zich
niet weerhouden uit te roepen.
De commissaris deed alsof hij dien
uitroep niet hporde; hij ging een
schrede naar de deur.
Mij is opgedra en u naar den
rechter van instructie te brengen, die
u met uw medeplichtige wil eonfron-
teeren, sprak hij.
Arthur liet de handen zinken en
keek den commissaris bedroefd aan;
merkbaar smartte hem de verande
ring, die hij in diens toon waarnam.
Kom! riep deze bijna norsch.
Ik weet niet wat men van mij
wil, mompelde Arthur. Ik heb be
kend en er zijn geen medeplichtigen,
laat mij nu met rust.
De commissaris antwoordde niets,
maar verliet met Arthur de rifel.
Zwijgend doorliepen zij de gangen
tot zij de kamer van den rechter van
instructie bereiktenbeiden waren in
gedachten verdiept.
In de kamer van den rechter van
instructie was het verhoor van Schnei-
dewin inmiddels voortgezet, maar het
was Bock niet gelukt iets bepaalds uit
hem te krijgen.
De gevangene bleef hardnekkig
volhouden, dat hij de in beslag ge
nomen voorwerpen van Arthur had
ontvangen, die hem met den wissel
van 20.000 mark voor zijn hulp in
deze had betaald.
Wordt vervolgd).
m a| vripsniuf
AOITE MA HON AGITATE.
Tl
(N. P.)
