Zaterdag 25 Aug. 1906.
No. 6382. 31ste Jaargang.
Dagblad voor Noord- en Zuid-Holland.
De Strijd
om het Kind.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
LIEFDE EN PLICHT.
BUREAUX: St. JANSSTRAAT 1, Telefoon No. 1426. - HAARLEM.
Staatkundig Overzicht.
FEUILLETON.
HAARLEMSCH
5
URANT
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1.20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1.65
Afzonderlijke nummers0.05
DIT BLAD VERSCHIJNT DAGELIJKS, BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN.
jfrCTt&ii én kb Ir
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 1—6 regels0.60, (contant) 0.50
Elke regel meer0.10
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
DIENSTAANBIEDINGEN 25 CENT PER ADVERTENTIE a CONTANT.
flOITE MA HON AGITATE.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale de Publicité Etrangère
G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Paris, 31bis Faubourg Montmartre.
De strijd om het Kind mag de
groote strijd onzer dagen geheeten.
Toen de Katholieke Belgen zongen
in het jaar 1879, zoo zij nog her
halen
Zij zullen haar niet hebben,
De schoone ziel van 't kind,
was 't, omdat zij goed begrepen
hadden, dat de ware inzet bij deze
worsteling inderdaad wasde ziel
van 't Kind.
Even goed als wij zijn onze tegen
standers, althans die onder hen voor
rede vatbaar '.ijn, er innig van
overtuigd, dat ons bijzonder onder
wijs, dat het onderwijs op godsdien-
stigen grondslag in het algemeen
volstrekt niet de mindere is van
het godsdienstlooze; dat in bekwaam
heid, kennis, en vooral in ijver en
toewijding het personeel onzer bij
zondere scholen glansrijk de verge
lijking met de openbare kan door
staan.
Hun ijveren tegen het bijzonder
onderwijs; de strijd om de school,
die in bijna alle landen ge
woed heeft of nog gevoerd wordt,
vindt alleen daarin zijn oorzaak, dat
zij met het kind ook de toekomst der
maatschappij in handen willen heb
ben.
Engeland was om zoo te zeggen,
bet eenige land, dat bij het oude,
billijke stelsel volhardde, 't welk
in een paar zinnen te schetsen valt,
althans wat de hoofdlijnen betreft.
Aan alle scholen, ook de godsdien
stige, verleende de Staat geldelijken
steun, en wel geëvenredigd naar het
getal der leerlingen.
Verder ging de Staat niet. Het
toezicht en wat overigens tot het
eigenlijk schoolbestuur behoort, was
overgelaten aan bijzondere plaatse
lijke Commissies,
Aan sommigen zal die laatste
regeling min of meer bedenkelijk
voorkomen. Doch lichter zullen zij
zich er mede kunnen verzoenen,
wanneer zij Weten,, dat in bedoelde
Commissies voor de groote meerder
heid zitting hadden de ouders der
schoolgaande kleinen. Want wie
geeft zünen kinderen steenen voor
brood?
Die stand van zaken was al te
schoon. Wat elders jaren lang de
twistappel was of nog is, moest het
ook voor Engeland worden; de bacil der
onverdraagzaamheid, van het Fransche
Jacobinisme schijnt in het Kanaal geen
hinderpalen gevonden te hebben en
de practische Engelschman blijkt ook
„Ieder priester, belast met de zorg
voor de zielen, is dubbel verplicht voor
de Katholieke dagbladen te ijveren."
(E. H. Garnier.)
voor een gedeelte aangetast door de
ellendige krankheid van het secta-
risme. Minister Birrell's Education-bill
(onderwijswet), vrucht eener onzalige
belofte, gedaan bij de jongste staat
kundige verkiezingen, zondigt door
onverdraagzaamheid en moet dus als
onrechtvaardig gebrandmerkt.
Wèl is in beginsel alle godsdienstig
karakter aan de school niet ontzegd,
maar dat Christendom is nauw ver
want aan dat, 't welk de Genestet van
zekere klasse van personen deed zin
gen
„Jan Rap is zeer godsdienstig".
Een onderwijs dus, dat alleen hen
bevredigt, die als Jan Rap, „geen
weerga geven om de leer". Neen, er
is nog eene andere partij, die zich
verheugt over deze wetde mannen,
die het liever „Turksch dan Paapsch"
huldigen.
In dezen strijd gaan de Katholieken
wier getal slechts H/2 millioen be
draagt in Engeland, en wier verhou
ding tot de andersdenkenden bijge
volg is als 1 tot 20, met de volgelin
gen der Anglikaansche Kerk samen.
In het Lagerhuis, waarde wet-Bir-
rell met groote meerderheid is aan
genomen, verloren zij de partij. Zij
hopen, dat het Hoogerhuis meer eerbied
toonen zal voor den vrijheidszin van
het Engelsche volk, meer besef van
den eigenlijken inzet bij dezen strijd,
door aan de seetarische wet onvoor
waardelijk hare goedlfeuring te onthou
den.
Welke geest de overheerschende is
in de Liga van Don Romulo Murri
leert de dagorde, welke een harer af-
deelingen te Brescia op eene buiten
gewone vergadering genomen heeft.
Het daarin verkondigde is' te leer
zaam dan dat we het niet in zijn ge
heel opnemen zouden.
„De afdeeling Brescia van de natio
nale democratischeLiga, in buitengewo
ne vergadering saamgekomen, na met
aandacht het rondschrijven gelezen te
hebben van Zijne Heiligheid Pius X
aan de Aartsbisschoppen en Bisschop
pen van Italië
betreurende, dat zij in het pause
lijk document geen welwillend woord
vindt noch voor de wetenschap en
den vooruitgang, noch voor dat ge
deelte der menschheid, dat leeft in
een staat, die slechts weinig van de sla
vernij verschilt;
drukt het vast vertrouwen uit, dat
de nieuwe pauselijke beslissingen toe
gepast zullen worden met eene breed
heid van opvatting, die het mogelijk
maakt, om bij de toepassing den zeer
slechten indruk weg te nemen, door
dit schrijven op de menigte gemaakt,
en dat de geestelijkheid altoos beter
begrijpen moge de stroomingen van
de hedendaagsche samenleving
vernieuwt het voornemen om uit
alle macht de nationale democrati
sche Liga te steunen, terwijl zij op
nieuw bevestigt hare ongerepte ver
kleefdheid aan het geestelijk gezag in
godsdienstzaken en de onafhankelijk
heid in staatkundige en bij de sociale
propaganda."
Indien Z. Heiligheid binnenkort af
doende maatregelen neemt tegen d#
Liga, zal dit niemand verwonderen en
zeer terecht schrijft de „Unita Cat-
tolica:
„Wij vragen aan alle verstandige
lieden, of het aangehaalde niet de
taal is van echte schismatieken, die
zich slecht verschuilen achter verkleefd
heid aan het geestelijk gezag, juist
als zij dat omverwerpen."
't Is "met de Liga gegaan, zooals
het wel gaan moestVan kwaad tot
erger
FRANKRIJK.
Een belangwekkend getuigenis.
De alomgeachte generaal der Eudis-
ten, Pater le Doré, verklaarde dezer
dagen het volgende
Al de Kardinalen waren dezelfde
meening toegedaan, wat de kranten
ook vertellen mogen. Zelfs kardinaal
Rampolla was voor de verwerping der
wet, wat mij niet weinig verwonderd
heeft.
Kardinaal Vannutelli had in dezer
voege zijne meening gegeven „Indien
gij gaat schipperen, zult gij van uit
putting sterven, zonder glorie, zonder
hoop op herrijzenis. Weerstaat gij,
men zal u treffen, maar gij zult weder
opstaan."
De regeering was beducht voor die
krachtdadige oplossing. Ik kan u de
verzekering geven, dat zij verschillen
de onderhandelaars naar Rome zond.
Namen zelfs zou ik u kunnen noe
men, maar ik mis het recht daartoe.,
Zr- Heiligheid heeft d!o «nJofhunJe-
laars ontvangen, geluisterd, maar jis
nooit op hunne aanbiedingen inge
gaan.
Aan een dezer personen, die uit het
gesprokene meende te mogen opma
ken, dat Z. Heiligheid eene wijziging
in-d.e Wet verlangde, antwoordde de
heer Sarricn
„Met de tegenwoordige Kamer de
Wet wijzigen, durf ik niet te wa
gen. Men zou ze nog erger maken
Van de zijde der Bisschoppen valt
niet te verwachten, dat een enkele
zelfs, al schijnt de Regeering dat te
hopen, zich van de overige afscheiden
zal.
„Hoe zal men de uitoefening van
den godsdienst regelen
„Wij zullen besloten godsdienstoefe
ningen houden, indien de openbare
verboden worden. Met kaarten ging
men zelfs de Catacomben binnen. Ik
heb er hier buitendien de proef mee
genomen en zij is uitstekend geslaagd,
lederen dag lees ik Mis in de Kapel.
„En men heeft ze verzegeld als ik
mij niet vergis."
„Zeker, maar de heer Clemenceau
heeftin de maandMaart die zegels laten
wegnemen, ik weet niet waarom.
Al mijn parochianen hebben kaar
ten en iederen Zondag is mijn Kapel
stampvol, meer dan ooit.
De besloten godsdienstoefeningen
zullen de Kerk ongetwijfeid eene groote
levenskracht geven en de geloovigen
met veel grooter geestdrift vervullen."
De Parijsche Temps, die eerst ta
melijk bezadigd, ofschoon wel wat
wantrouwig-huilerig over de jongste
Encycliek zich uitgelaten had, is plot
seling in den heftigen toon gevallen.
Wie de Temps kennen, verwonderen
zich niet daarover. Immers zij weten,
dat de politieke windhaan bij dit blad
direct gehoorzaamt aan het minste
zuchtje uit den officiëelen hoek. En de
onthullingen van de Temps Een blad,
dat zich niet ontziet, om 's Pausen
woorden leugenachtig te verklaren,
verdient daarom alleen reeds door elk
Katholiek als minder gewild gezel
schap de deur gewezen.
Daarom doen wij liever tot al die
„onthullingen" over de Bisschoppe
lijke vergaderingen het zwijgen. Al
te zeer heeft de Parijsche Pers de
hebbelijkheid om vooral in zulke za
ken waarheid en leugen op de meest
onbeschaamde manier ondereen te
mengen. Bovendien zijn dergelijke
„onthullingen" er al te zeer op be
rekend, het vertrouwen der Katho
lieken te schokken. Om ronduit onze
gansche meening te zeggen: tusschen
die onthullingen door steken een paar
reusachtige auticlericale Midas-ooren,
welke de Temps zich gaarne liet aan
naaien, om dë Regeering zoo moge
lijk uit de benauwdheid te redden, 't
Zou niet de eerste maal wezen.
SPA*NJE.
De toestand te Bilbao is er niet op
verbeterd. Vruchteloos beproefde de
militaire bevelhebber, generaal Val en -
zuela, na ïerhaalde besprekingen met
de patroons en de stakers tot eene
oplossing te komen. De staat van be
leg duurt voort.
Er komt geen enkel dagblad meer
uit; alle werkzaamheden staan stil.
lx'uk do wtfcmcn voor, TVTlcir-
bij werklieden en politie-agenten ge
dood en gewond werden.
Naar verluidt zou de onverzoenlijk
heid en onverzetlijkheid der patroons
eene schikking onmogelijk maken, en
de vreemdelingen, gekomen om de
feestelijkheden bij te wonen ter eere
van het koninklijk paar, hebben weer
allen de stad verlaten.
DUITSCHLAND.
Een der bladen uit Weenen had het
bericht de wereld ingezonden, dat bij
gelegenheid van de ontmoeting des
Duitschen Keizers met zijn Konink
lijken oom Eduard VII de grondsla
gen gelegd zouden zijn van een En-
gelsch-Duitscli verdrag.
In welonderrichte kringen te Berlijn
wordt dit nieuws beslist tegengespro
ken.
Al wijst de ontmoeting op eene toe
nadering tusschen beide volkenal
zijn ongetwijfeld zekere buitenlandsche
politieke vraagstukken ter sprake ge
komen, dat wettigt geenszins de be
wering, als zou de basis gelegd zijn
van een verdrag.
Eveneens is onwaar, dat Kanselier
von Bülow en 8ir Edward Grey el
kaar binnen kort ontmoeten zouden,
ten einde nader over deze plannen te
onderhandelen.
RUSLAND.
Aan de Frankfurter Zeitung wordt
gemeld, dat bij de terechtstelling
der muiters te Sveaborg, hartbre
kende tooneelen zijn voorgekomen.
Soldaten van het muitende regi
ment vormden het vuurpeleton,
achter hen stonden infanteristen
met geladen geweer. De jonge ka
pitein Smirnof commandeerde het
geheel; hij was zoo van streek, dat
hij in zwijm viel op het oogenblik
dat hij het bevel tot vuren had
moeten geven. Een ander officier
nam zijn plaats in. De vijftig sol
daten van het vuurpeloton beefden
zóó, dat zij nauwelijks hun geweren
konden vasthouden. Na het eerste
salvo waren de veroordeelden slechts
aan de beenen gewond; een tweede
salvo maakte pas een einde aan hun
lijden.
Uit Bakoe komen berichten over
nieuwe en ernstige troebelen dooi
de werkstakingen veroorzaaktX
De troepen verrasten een bende
stakers op het oogenblik, dat zij de
buizen der petroleumleiding open
den en er den brand in staken. Het
station Balatsjari is daardoor totaal
verbrand.
Vele stakers werden bij deze ge
legenheid door de soldaten neerge
schoten.
Er wordt verder gemeld, dat in
het zomerkamp Moroswoki (Odessa)
onlusten zijn uitgebroken.
De muiters belegden, onder het
zingen van de Marseillaise, een po
litieke bijeenkomst. Zij besloten
niet te schieten op stakers en re-
volutionnairen. Officieren, die op
last van de militaire overheid, op
de bijeenkomst verschenen, werden
mishandeld.
AMERIKA.
Uit Washington komen zeer veront
rustende berichten over den uitgebro
ken opstand op Cuba.
De rebellen winnen voortdurend
terrein en de versterkingstroepen, door
de regeering gezonden, blijken te zwak
en bestaan bovendien uit slecht ge
oefende soldaten.
Metanzas en twee andere plaatsen,
Cardenas en Santa Clara zijn van alle
gemeenschap afgesneden.Generaal Pina
Guerra heeft met zij ne opstandelingen -
San Juan de Martinez, veroverde het
eindpunt van den westerspoorweg. Hij
heeft aan de Engelsche maatschappij,
die eigenaresse is van het wester-spoor
doea weten, dat hij de bruggen en de
rails vernielen zal, indien er Ameri-
kaansche troepen langs de lijn ver
voerd mochten worden.
Op het oogenblik beschikken de
Vereenigde Staten slechts over 3000
manschappen, maar de Regeeringzoo
verzekert zij althans heeft de be
volking op hare hand.
Aardbeving in Chili.
De directie der werkzaamheden heeft
bevonden, dat te Valparaiso tot nu
meer dan 3000 huizen geheel verlo
ren zijn. Strenge maatregelen worden
genomen tegen het opdrijven van de
prijzen der voedingsmiddelen van som
mige kooplieden. Door het stedelijk
bestuur wordt gezorgd voor den ver
koop van vleesch aan de inwoners.
Op de 40 telephonisten zijn er 38
bij de aardbeving omgekomen. Toen
het huis van president Montt instortte
viel zijne echtgenoote van het balkor
Dieven snelden op haar toe en snede:
de ongelukkige ooren en vingers a:
teneinde zich meester te maken va1
hare juweelen. Stervende is mevrom
Montt overgebracht op het oorlogschi
„O'higgins.
Thans plast te Valparaiso de rege.
bij stroomen neer en maakt den toe
stand der duizenden, die in de ope
lucht moeten leven, nog onhoudbaar
der. Officiëele berichten melden, da
er reeds 1500 lijken hegraven ziji
Den 23en 's avonds had er weder ee
hevige aardschok plaats.
De publieke inschrijving voor d
slachtoffers in Chili te loonden be
draagt reeds ongeveer 300.000 guldei
Uit inlichtingen door het departe
ment van buitenlandsche zaken or.
middellijk na het bekend worde
der aardbeving ingewonnen, blijki
dat onze consul-generaal aldaar, d1
heer Grisar, ongedeerd is geblever
Gered zijn de Nederlanders Van Hoe
en Coops.
Omtrent andere landgenooten is na
der bericht te wachten. De heer Mul
der van de Graaf bevond zich tijde"
de aardbeving waarschijnlijk te San
tiago. De archieven van het consulaa
zijn verbrand.
Onze regeering heeft aan het Chi
leensche gouvernement een telegrau
van deelneming gezonden.
Uit de Hofwereld.
Van betrouwbare zijde vernemei
wij, dat er geen diner ten Hove oj
Koninginne-verjaardag zal zijn, doel
een dejeuner. De aankomst van d
gasten per extra-trein te Apeldoori
geschiedt te omstreeks één uur, di
terugkeer te 3.25.
De Koningin-Moeder komt Donder
dag en vertrekt Zaterdag.
Het is.vrij zeker, dat H. M. de Ko
ningin, die zich nog steeds zeer ii
acht moet nemen, de Staten-Generaa
dit jaar niet in persoon zal openen.
Gisteren werd op Raaphorst, het land
goed van H. M. de Koningin, eei
groote jachtpartij gegeven voor leder
der Hofhoudingen en andere genoo
digden van wege Z. K. H. Prins Hen
drik.
H. M. de Koningin-Moeder heef
gisteren aan een diner vereenigd graa
en gravin Bentinck, van Amerongen
jhr. H. van Weede, Hr. Ms. gezant t
Rome en mevrouw van Weede; gene)
raal-majoor Vetter, commandant de
4e divisie infanterie te Amersfoort
enkele hoofdofficieren uit de garniz
nen Utrecht en Amersfoort, zoomed
verschillende autoriteiten uit de pro
vincie Utrecht met hunne dames.
VEILIGHEID DER KONINGIN.
Naar aanleiding van het bericht it
de N. Zatph. Ct., waarin betoogd werd
dat de bewaking van H. M. de Ko
ningin op het Loo onvoldoende is
schrijft de correspondent, te Apeldoori,
van het N. v. d. D. het volgende:
46.
Dit was een zonnige droom, waar
uit zij niet mocht ontwaken. Aan mijn
schuld zou ze toch nooit geloofd heb
ben en als ik de straf moest ondergaan,
die op mijn bekentenis had moeten
Volgen, dan zou zij in mij slechts een
Uiartelaar gezien hebben, die harer
hefde niet onwaardig was. Thans heb
)k mij nutteloos opgeofferd, OGod
*k wenschte dat ik dood was.
Hij brak in een krampachtig snik
ken uit, het duidelijkste bewijs van de
80iart, die hem inwendig verteerde.
De dokter greep zijn hand en voelde
uern met een bezorgd gelaat de pols.
De overspanning kon een zenuw-
2)ekte veroorzaken, zeide hij zacht. Ik
niet in voor zijn leven, wanneer
uj niet terstond met de uiterste zor-
8en verpleegd wordt.
De rechter van instructie gaf den
commissaris een teeken voor het noo-
dige te zorgen. Deze nam Arthur onder
den eenen arm, terwijl de dokterden
anderen greep.
Naar het ziekenhuis? vroeg hij
aan Bock in het voorbijgaan.
Deze knikte even; inmiddels had
Wachtel een politieagent om een rij
tuig uitgezonden.
Willoos, gedwee als een kind, liet
de door smart gebogene zich wegvoe
ren, onbewust of men hem naar zijn
sombere gevangenis of ergens anders
heenbracht.
Bock, zichtbaar bewogen, wachtte
totdat de deur achter den ongeluk
kige en zijn geleiders was gesloten.
Vervolgens wendde hij zich tot
Schneidewin, die dit tooneel ongevoe
lig had bijgewoond.
Nu tusschen ons, zeide hij op
een ambtstoon. Gij houdt dus uw on
schuld vol?
Natuurlijk, antwoordde Schnei
dewin trots, en ik eisch, dat gij mij
terstond in vrijheid stelt.
De rechter van instructie scheen te
twijfelen.
Hm, zeide hij, ik voel mij wel
geneigd aan uw eisch gevolg te geven.
In elk geval moeten wij eerst het
proces-verbaal opmaken, dan wil ik
de zaak nog eens grondig overleggen.
Zijn bilk viel op de weduwe
Schwartz, die nog altijd bij de deur
stond.
Gij kunt gaan, zeide hij kortaf,
ik verwacht u morgenochtend om 9
uur om het proces-verbaal mede te
onderteekenen.
Bock wenkte zijn griffier zich tot
schrijven gereed te houden, maar hij
maakte nog geen aanvang met het
verhoor doch keek peinzend voor
zich uit.
Hm, hm, zeide hij half voor zich,
ik zou de verantwoordelijkheid wel
op mij durven nemen u althans
voorloopig, op vrije voeten te stellen,
maarmaar
Hij aarzelde weder.
De oogen van Schneidewin begon
nen van vreugde te schitteren; op zijn
terugstootend gelaat verscheen een
hoopvolle glimlach.
Aan de schuld van Wilser valt
nu niet meer te twijfelen, hernam de
rechter, van instructie, steeds als in
alleenspraak, als dat eene punt maar
opgehelderd was. Die bloedige letters
kan de oude Wilser niet op den vloer
geschreven hebben, al zou het ook
mogelijk zijn dat hij het in zijn doods
strijd deed, maar het lijk lag zoo, dat
hij ze alleen met de linkerhand had
kunnen schrijven.
01 hij was links, zeide SchneL
dewin haastig. Ik kan er een eed op
doen, hij schreef altijd met de linker
hand.
Ja, ja, ging de rechter van in
structie besluiteloos voort, maar wat
schreef hij ook weer. Ik ben het
werkelijk vergeten, het was een naam,
een woord
Voor den vorm opende hij de por
tefeuille, die voor hem lag en begon
daarin te bladeren.
Schneidewin volgde zijn bewegingen
in angstige spanninghij verbreidde
met ongeduld het oogenblik, dat de
kortzichtige beambte hem de vrijheid
zou teruggeven.
In zijn gedachten maakte hij reeds
het plan tot een behendige vlucht
de grond brandde hem onder de voe
ten, hoe gaarne was hij het geheugen
van den rechter van instructie ter
hulp gekomen.
God, hoe is het nu toch mogelijk,
mompelde Bock weder. Dat woord,
hm hm waar
Hij bladerde ongeduldig in zijn
papieren.
Was het niet Wilser? vroeg
Schneidewin plotseling, maar nauw
was dat woord over zijn lippen of hij
werd doodsbleek van angst.
De rechter van instructie scheen
dit echter niet op te merken, hij ging
voort met zijn aanteekeningen te raad-
pleegen.
Hoe kon men toch zoo vergeet
achtig zijn, mompelde hij. De com
missaris meende, dat ér die naam
moest staan, maar er stond slechts.
ilse" en dat bezorgt ons een groote
moeielijkheid. Waarom zou de ster
vende die eerste letter hebben weg
gelaten
Gij vergist u, weersprak Schnei
dewin hem onvoorzichtig, hij schreef
„Wilse" en toen ontzonk hem de
kracht om
Eensklaps sprong de rechter van
instructie van zijn stoel op en nader
de Schneidewin.
Hoe weet gij, dat hij „Wilse"
schreef vroeg hij, behalve aan
ons kon dat slechts aan den moorde
naar bekend zijn, die deze letters zei
met bloed op den vloer heeft geschrt
ven.
En die moordenaar zijt gij.
De misdadiger beefde van hoofd to
voeten, hij zag in, dat hij een onher
stelbare domheid begaan had, dat hij
nu reddeloos verloren was.
Er blijft u thans niets anders
over dan te bekennen, dat gij der
moord hebt gepleegd, ging de rechter
van instructie voort, en het is uw
eigen belang, wanneer gij dit zoo spoe
dig mogelijk doet. Bedenk dat uw
toestand reeds hoogst ernstig is, wan
evenmin.als gij den moord kuntont
kennen, evenmin kunt gij loochenen
dat-roofzucht uw drijfveer was.
Het weerstandsvermogen van der
man, die daareven nog zoo onbe
schaamd en vol zelfvertrouwen hac
gesproken, was nu eensklaps ver
nietigd.
Hij bekende.
Wordt vervolgd).
