Maandag 26 Aug. 1906.
No. 6383. 31ste Jaargang.
Dagblad voor Noord- en Zuid-Holland.
'mmm
Sociale Week.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
LIEFDE EN PLICHT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1.20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post„1.65
Afzonderlijke nummers0.05
DIT BLAD VERSCHIJNT DAGELIJKS, BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN.
BUREAUX: St. JANSSTRAAT 1, Telefoon No. 1426. - HAARLEM.
k
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 16 regels0.60, (contant) 0.50
Elke regel meer0.10
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
DIENSTAANBIEDINGEN 25 CENT PER ADVERTENTIE A CONTANT.
Hoofdagenten voor bet Buitenland: Compagnie Générale de Publicité Etrangère
G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Paris, 31bis Faubourg Montmartre.
Een enkel woord nog over de
Sociale Week achten wij niet over
bodig.
Sommigen denken,dat zij een soort
Van acht-daagsch Congres is, waarop
na een korte inleiding over de
Voorgestelde stellingen zal worden
gedebatteerd en gestemd.
Dat is nu allerminst de bedoe-
ling.
De Sociale Week bedoelt alleen te
zijn een School, een soort van Volks
universiteit, waar onderwijs wordt
gegeven.
De Stellingen, welke in dit Pro
grammaboek worden gepubliceerd,
bedoelen dus alleen een leiddraad
te zijn bij 't te geven onderwijs,
een eenvoudig middel, om het volgen
der lessen en het maken van aan-
teekeningen voor de deelnemers te
Vergemakkelijken.
Iedere les zal een kleine twee uur
duren, met een pauze van 15 a 20
minuten.
Er is dus, behalve misschien in
de volle avondvergaderingen, geen
Voorzitter of zoo,doch de spreker
komt alleen, gelijk een professor in
zijn college, om zijn les aan de hoor
ders te geven.
Zeker, ook Congressen hebben
bun eigenaardig nut. Maar wie er
veel heeft meegemaakt, zal toegeven,
dat het nut, het resulted, dat met
deze Sociale Weck beoogd wordt, van
geheel anderen aard is.
De eenige en uitsluitende bedoe-
ling van de Sociale Week is het
doen geven van deugdelijk sociaal
°nderwijs aan allen, die om wille
Van hun maatschappelijke positie
°f uit liefde voor de Sociale Weten
schappen, zoodanig onderwijs wen-
schen te ontvangen.
Hierop is bij de geheele regeling-
steeds het oog gehouden, en dit
eigenaardig karakter zal in allerlei
°nderdeelen uitkomen.
Zoo spreekt 't vanzelf, dat over
de Stellingen niet zal worden ge
stemd, dat zij door de vergadering
Biet behoeven te worden aangeno
men. Zij zijn er alleen, om den korten
Behoud der lessen weer te geven,
eB den gang van 't betoog te ver
duidelijken.
Ook in den vorm der voordrach
ten zal dit eigenaardige karakter
'Btkomen. Er zullen geen hoogdra
vende, klinkende redevoeringen ge
bonden worden, maar er zal les wor-
den gegeven, d. w. z., gelijk elke
°uderwijzer of leeraar zullen de
Sprekers op de Sociale Week hun
°uderwijs geven op eenvoudige, be-
>,Het dagblad bereidt de verkiezingen
v°or, vormt de regeering, maakt de
betten, die ons regeeren".
(Miriam).
vattelijke wijze. Het doel is niet het
gehoor mee te sleepen of te begees
teren, maar om de verschillende
onderdeelen der Sociale Wetenschap
pen te doceeren. Wij moeten de
Sociale Week niet verlaten met
warme handen en voeten, warm van
't krachtig applaudiseeren, maar
wij moeten na die acht dagen van
onderwijs naar huis gaan met het
heerlijk bewustzijnik heb deze
week veel kennis opgedaan, veel
geleerd.
't Is dan ook duidelijk, dat over
de stellingen of het gesprokene niet
wordt gedebatteerd. Wie heeft ooit
gehoord, dat studenten, na afloop
van een college, tot den professor
zeiden ziezoo, dat hebben we nu
eens van u gehoord, maar nu zullen
we er eens met u over gaan debattee-
ren! Men voelt het, dat valt geheel
uit den toon, dat vloekt met 't aller
eerste begrip van onderwijs-geven
en ontvangen. Wie dus meent, dat
hij er eigenlijk al meer van weet,
dan de verschillende sprekers, die
de Sociale Week geven, zal zich op
deze Sociale Week niet thuisgevoe
len. Hij moet wachten dat hij zelf
misschien als leeraar op zoo'n Week
kan optreden.
Dus dit zij duidelijk: de So
ciale Week is geen Sociaal Congres,
met mooie speeches en veel gede-
balteer en applaus, maar 't is
een week van ernstige studie
en d e g e 1 ij k o n d e r w ij s.
Vraagt men nog, voor wie nu
eigenlijk deze Sociale Week
bestemd is?
't Antwoord kan kort zijn: voor
eenieder, die meent, dat hij, hetzij
door zijn positie, hetzij eenvoudig
uit studielust, zulk een cursus met
vrucht nog volgen kan.
En wanneer wij nagaan, wie nu
reeds weekkaarten bestelden, dan
worden zoodanige personen in alle
standen en klassen gevonden. Wij
treffen onder hen aangeestelijken
(vooral adviseurs en professoren aan
Seminaries), bestuursleden va'i\
werklieden- en middenstandsver-
eenigingen, landbouwers, kleine pa
troons, groote fabrikanten, studen
ten, theologanten, onderwijzers, enz.
't Is zeker een zeer verheugend
verschijnsel, dat ook groote werk
gevers plan hebben de Sociale
Week bij te wonen, en dat de
patriae er niet ontbreken zal
ITALIC.
De Temps wordt naar verdienste te
recht gezet door de Osservatore Roma
no van den 25en dezer over hare hef
tigheden tegen de Belgische Katho
lieken, die aan hunne verdrukte Fran-
sche geloofsgenooten hunne sympa
thie betuigden.
„Ware de Temps te goeder trouw",
besluit het Romeinsche blad, dan zou
het erkennen, dat de ware verantwoor
delijkheid over den huidigen toestand
(in Frankrijk) op hen terugvalt, die
van „republikeinsch geloof" en „an-
ticlericale politiek" woorden van ge
lijke beteekenis hebben gemaakt."
Goede trouw en de Tempszouden
we de Osservatore kunnen opmerken,
zijn twee tegenstrijdigheden.
Daaróm blijven wij hare onthullin
gen voor eene verraderlijke handig
heid houden, ten gunste der sectaris-
sen in benauwdheid. En de vraag
stellen „Waar is de waarheid bij de
Temps of in de Encycliek des Pausen?"
zou ongeveer gelijk staan met deze,
aan Hébrard, directeur der Temps
„Houdt U een man, die meedeelde
van den Panama-buit, een „chèquard"
dus, voor een eerlijk man?"
En Hébrard kan hierop antwoorden
daar hij de bewuste cheques zeer goed
kent.
DUITSCHLAND.
Amnestie.
De Staatsanzeiger bevat een konink
lijk besluit, gedagteekend 24 Aug.
Wilhelmsböhe, waarbij naar aanleiding
van den doop van 's Keizers klein
zoon aan allen die door de Pruisische
burgerlijke rechtbanken wegens majes
teitschennis of beleediging van een
lid van het koninklijk huis tot ge
vangenisstraffen zijn veroordeeld gratie
wordt verleend, voor zoover deze straf
fen nog niet zijn toegepast. Dc nog
verschuldigde kosten worden kwijtge
scholden.
RUSLAND.
Weer heeft de Revolutie zich bezoe
deld door het plegen van een aanslag,
waaromtrent „Reuter" meldt
In het op het Apothekerseiland ge
legen landhuis van den minister-pre
sident had Zaterdag 25 Aug. te drie
uur een ontploffing plaats. Het ge
rucht loopt dat minister Stolypine ge
dood is.
Volgens nadere berichten zijn bij
de ontploffing in het landhuis van
minister Stolypine tal van personen
gedood en gewond. Ook de zoon van
den minister werd gekwetst. Minister
Stolypine zelf bleef echter ongedeerd.
Het Petersburgsche Telegraafagent-
schap meldt, dat te vier uur vier in
een huurrijtuig gezeten personen, van
wie twee in burgerkleeding en twee
gekleed in buitenlandsche uniform,
voor het huis van Stolypine stil hiel
den. Zij betraden de kamer van den
portier, waar een hunner bij toeval
een bom liet vallen. De bom ontplof
te onmiddellijk met buitengewone
kracht. De in een naburig vertrek
zich bevindende generaal-maj oor Sam-
jatin werd gedood, evenals de hof
meester Woronin, wien het hoofd van
de romp werd gescheiden. De portier
en alle in de portierskamer aanwezige
personen, ook de vier misdadigers,
werden eveneens gedood. De op de
bovenverdieping vertoevende vijftien
jarige dochter van minister Stolypine
werd zwaar verwond aan de beenen,
die zullen moeten worden afgezet. Een
zoontje van den minister kreeg een
beenbreuk. De heer Stolypine zelf bleef
ongedeerd.
Een van de directeuren van het Te-
legraafagentschap prins Sjachowskoi
is gewond.
Nadere berichten melden
Het aantal dooden en gewonden bij
den aanslag op Stolypine bedraagt
ongeveer 40.
Het huis is nagenoeg geheel
vernield. Direct na den aanslag is de
woning door de cavalerie omsingeld
en hebben hulptroepen zich naar de
plaats des onheils begeven.
Op het oogenblik van den aanslag
ontving Stolypine juist het voormalige
Doemalid Moukonoff, wiens gevan
geneming om politieke redenen bevolen
was.
Zoodra de ramp bekend werd, heb
ben de gezanten den minister hun
deelneming betuigd. In een onderhoud
heeft de premier verklaard, dat hij
wel wist, welk gevaar hem bedreigde,
maar dat hij steeds hoopte, dat de
orde en rust hersteld zouden zijn, vóór
een aanslag zou plaats hebben.
Generaal Kvostoff behoort tot de
gedooden. Stolypine is lichtelijk ver
wond aan het oor.
De aanslag heeft veel ontroering
verwekt.
De vijf misdadigers ziji naar het
naburige hospitaal overgebracht. Een
hunner werd op slag gedood, de an
deren zijn zwaar gewond.
Het dochtertje van Stolypine is aan
hare wonden bezweken.
De Russische ministerraad heeft be
sloten, de vraagstukken die opgelost
dienen te worden, in twee groepen te
verdeelen, namelijk in zoodanige die
een regeling door den wetgever ver-
eischen, en andere waarover bij wijze
van bestuursmaatregel dadelijk een
beslissing genomen kan worden.
De verkiezingen voor de nieuwe
Doema zullen in heel Rusland op
denzelfden dag gehouden worden.
Over den datum is nog geen beslis
sing genomen.
Uit Odessa werd den 24 dezer ge
meld
Behalve talrijke afdeelingen politie
heeft de gouverneur-generaal een nieu
we straatwacht opgericht, 543 man
sterk, wier onderhoud door de huis
eigenaren bekostigd moet worden.
Voor de eerste maal heeft generaal
Kaulbars een door den krijgsraad uit
gesproken terdoodveroordeeling van
eenen boer wegens een politiek mis
drijf vervolgd in 10 jaar dwangar
beid veranderd.
Kaulbars moet van een boerenver-
eeniging een stuk ontvangen hebben,
hem met den dood bedreigende als
hij het vonnis durfde laten uitvoeren.
AMERIKA.
Aardbeving in Chili.
De burgemeester van Valparaiso
seint aan de Matindat de ramp te
Valparaiso 2000 dooden heeft gemaakt
De kalmte keert langzamerhand terug
De handelslui zetten zich, ondanks de.
ontzaglijke verliezen, met nieuwen
moed aan het werk. De republiek zal
zich alle mogelijke geldelijke offers
getroosten om de schade te herstellen.
Opening der Staten-Generaal.
Het is, volgens Jde N. R. Ort., vrij
zeker, dat H. M. de Koningin, die
zich nog steeds zeer in acht moet ne
men, de Staten-Generaal dit jaar niet
in persoon zal openen.
Indische Begrooting.
Verwacht wordt, dat de Indische
begrooting voor 1907 reeds 1 Septem
ber a.s. in druk aan de leden der
Tweede Kamer zal worden rondgezon
den.
Door den Minister van Landbouw,
Nijverheid en Handel zijn de com
missarissen der Koningin in de pro
vincie uitgenoodigd, hem te doen
toekomen een exemplaar der in hun
gemeente bestaande verordeningen be
treffende de rechtspositie van ambte
naren en werklieden.
Minister Veegens bracht gisteren
een bezoek aan de Staatsbosschen op
de houtvesterij Kootwijk in de Veluwe.
Raadsverkiezing te Zaandam.
De officiëele candidaatstelling voor
de verkiezing van een lid van den
Gemeenteraad in district III (vacatu
re H. S. H. van Pelt) is bepaald op
13 September, de verkiezing op 25 en
de herstemming, indien die noodig is,
op 4 October.
Koninginnedag.
Alom in den lande bereidt men
zich voor om den verjaardag van
H. M. de Koningin feestelijk te
vieren.
Uit Elburg schrijft men aan
Het Vaderland
De Veluwe blijft in dezen als
altijd niet achter, haar blijken van
trouwe verknochtheid aan het Vor
stenhuis te geven.
En in dat kleine, doode stadje
aan de Zuiderzee, Elburg, zal men
op 31 Augustus niet kunnen zien
hoe het ongeluk van historische en
economische noodwendigheid het
steeds zwaarder slagen toebrengt.
De oude veste zal de dagen van
haar opkomst op schitterende wijs
herdenken.
Een historische optocht van
in aanmerking genomen het be
perkt milieu meer dan gewone
beteekenis, zal het hoofdpunt van
het programma uitmaken. De voor
stelling isIntocht van Willem I
van Gulik, Hertoge van Gelre en
Grave van Zutphen in het najaar
van 1396.
Behalve de hoofdpersonen zijn
verdere deelnemers aan den stoet
Arnt van Boechop, „rentmeyster"
des Hertogen, eenige ridders van
de Veluwe, Zutphen en Gulik,
herauten, trompetters en gevolg,
in het geheel 70 personen.
Tegen éen uur verschijnen de
herauten voor de Ghoorpoort. Na
eenige plichtplegingen wordt deze
ontsloten en de voorhoede binnen
gelaten de hertogelijke standaard
ontroldfanfares schetterende
jeugd strooit bloemen en juicht.
Men begeeft zich naar den Burch
(nu het stadhuis), waar men af
stijgt. Weldra rent ook de hertog,
omstuwd van edelen en verder ge
volg, de stad binnen,
Nadat de hooge gasten op den
Burch ontvangen en onthaald zijn,
houdt de hertog schouw over stra
tenaanleg en vestingwerken. (Ter
verduidelijking diene, dat Elburg,
om de steeds voortdringende wate
ren der Zuiderzee te ontwijken meer
Zuidwaarts was verplaatst en ge
durende het laatste decennie der
veertiende eeuw van zware muren,
poorten en andere vestingwerken
werd voorzien.)
Het is te voorzien, dat bij gun
stig weer deze intocht een prachtig
effect zal maken. Alle energie wordt
gespannen, om iets moois te leve
ren. Men is vol vuur. Er is echter
een groote moeilijkheid. Hoe zal
men kleeding. bewapingen, decora
tief, etc. geheel doen beantwoorden
aan het veertiende-eeuwsche Ook
daarvoor wordt uitnemend gezorgd.
Een uitstekend kenner van oud
heid en heraldiek stelt belangeloos
zijn kennis en gaven beschikbaar,
de heer N. S. Rambonnet, burge
meester der gepieente Doornspijk.
Als nu het weder maar mede
werkt
Leenbanken en godsdienst.
Door verschillende coöperatieve Boe
renleenbanken, aangesloten bij de
Centrale Bank te Utrecht, is aan deze
laatste de volgende circulaire ver
zonden
„Naar aanleiding der ophanden
zijnde statutenwijziging der Centrale
Coöp. Leenbank, gevestigd te Utrecht,
heeft de Boerenleenbank te de
eer voor te stellen in de statuten op
te nemen
„Dat voor het lidmaatschap der
Centrale Bank wordt vereischt: dat
men godsdienst, huisgezin en eigen
dom in Christelijken geest erkent en
zijn gedrag daarnaar regelt".
De Velserpont.
Na twee dagen varen is de herstel
de „Velsen" vannacht weder defect
geraakt. Het euvel zit thans aan een
der langszijden en daarom is de pont
met een bok over stag gehaald. De
„Kennemerland" onderhoud het ver
keer.
Stakingsnieuws.
Men seint uit Enschedé aan het
Vaderland
Wij vernemen, dat heden (Maandag)-
avond laat het verslag van het comité
uit de fabrikantenvereeniging ver
schijnt. In dit comité werd Zaterdag
de heer N. G. Van Heek als vervan
ger van den heer H. J. Selkes geko-
FEU1LLETON.
47.
»Ja, hij had Frans Wilser vermoord.
Ut was geen lang van te voren be
aamd plan geweest, maar op het
'!0fB*nblik dat Arthur zich uit de va-
ijke woning verwijderde, had de
l'jBvel der hebzucht Schnóidewin ver
red, hij had Wilser van achter aan
grepen en hem met zijn eigen scheer
mes <len Lal» afgesneden. Met den
i ?Bd had hij hetzelfde gedaan, omdat
f"J vreesde dat het dier verdenking
|9 hem vestigen zou. De bloedige
^ters waren door hem geschreven,
'.u volgens een demonische bereke-
"•g, de schuld op Arthur te werpen.
I Bwelij ks had Schneidewin deze
kentenis gedaan, of hij gevoelde er
j' 'F van en wilde haar intrekken.
(,c, rechter van instructie liet hem
öter niet verder aan het woord en
gaf bevel hem naar de gevangenis te
brengen.
BESLUIT.
De rechter van instructie zou niet
veel genot hebben van zijn overwin
ning. Den volgenden morgen deelde
men hem het teleurstellende bericht
mede, dat Schneidewin, die hethope-
looze van zijn toestand had ingezien,
zich in den afgeloopen nacht in zijn
cel van het leven had beroofd, door
zich aan zijn bretelles op te hangen.
Zoo was de geheele rechtzaak jam
merlijk mislukt, de ware moordenaar,
dien men met zooveel moeite had
gevonden en tot bekentenis gebracht,
had zich door zijn zelfmoord aan de
straf onttrokken.
Een rechterlijk bevel deed Arthur
terstond op vrije voeten stellen en
hem van allo rechtsvervolging ont
slaan, daar zijn onschuld en de waar
deloosheid van^ de tegen hem aange
voerde bewijzen nu schitterend be
wezen waren.
De ongelukkige jonge man wist
daar voorloopig nog zelf niets vanaf.
Arthur lag in het ziekenhuis, waar
zenuwkoortsen hem op den rand van
het graf brachten.
Dc vreeselijke aandoeningen van
den laatsten tijd hadden zijn jeugdige
kracht te boven gegaan.
De dokter die hem behandelde,
zette een hoogst bedenkelijk gezicht
en kon der vertwijfelde moeder slechts
weinig hoop op behoud van haar zoon
geven, die een smadelijken dood had
getrotseerd, om haar verdriet en
scha ule te besparen, die had willen
vallen als zoenoffer voor de laagheid
en gewetenloosheid zijns vaders.
Maar niet alleen mevrouw Auguste
sidderde voor het leven van Arthur;
de lieftallige Hilda was eveneens de
vertwijfeling nabij.
Groote God! zij zou het niet over
leven, dat stond vast bij haar, wan
neer de geliefde man niet uit deze
vreeselijke ziekte tot een nieuw leven,
tot een nieuw geluk terugkeerde.
Het opzienwekkend geval, dat zulk
een onverwachte wending had geno
men, hield natuurlijk de openbare
belangstelling weer op het levendigst
gaande, maar tevens bleek het, dat
de jonge advocaat, ook door deze ge
beurtenis, de algemeene achting niet
geheel verloren had, dat men hem,
ondanks zijn bekentenis, nooit voor
schuldig had gehouden en dat ieder
wel instilte verwacht had, dat zijn
onschuld vroeg of laat wel door het
een of ander toeval aan den dag zou
komen.
Ofschoon de commissaris zoo dicht
als een pot was en ook aan zijn on
dergeschikten de stiptste geheimhou
ding had bevolen, verbreidde zich toch
het& gerucht van de moedige, vastbe
raden handelwijze der bruid van den
jongen man, die onder zulk een vree
selijke beschuldiging was gebukt ge
gaan.
Natuurlijk bereikte dit bericht ook
de ooren van deu trotschen 'handels-
raad Warnstorf, die steeds zoo angst
vallig waakte voor de e r van zijn
naam. Wel was deze door de zelfver
loochenende daad van Arthur ten
diepste geroerd en geneigd den jongen
man daarom des te hooger te achten,
maar aan den anderen kant schrikte
het oordeel der wereld hem terug
want hij was helderziend genoeg om
te weten, dat Arthur, ondanks alle lof
spraken over zijn heldendaad in de
oogen der maatschappij toch veel van
zijn aanzien had verloren.
De jonge advocaat had, zij het dan
ook slechts enkele dagen, onder een
onteerende aanklacht gestaan; dit was
een smet, die 'op zijn naam kleefde
en die zijn geheele leven niet kon uit-
gewisclit worden.
Voor het minst was zijn positie als
advocaat in de residentie onmogelijk
geworden.
De handelsraad had nu innig be
rouw, over zijn indertijd gegeven toe
stemming; het liefst zou hij elke be
trekking tusschen Arthur en zijn
dochter afgebroken hebben.
In dezen geest liet hij zich ook
tegenover Hilda uit, nadat hij haar
een bitter verwijt had gedaan over
het aandeel, dat zij in de arrestatie
van den eigenlijken moordenaar had
genomen.
Gij zult wel verstandig genoeg
zijn om in te zien, dat er onder deze
omstandigheden niet aan te denken
valt, uw verloving voort te zetten,
zeide hij.
Het meisje zag hem met fonkelende
oogen aan 'en een trek van koene vast
beradenheid vertoonde zich op haar
gelaat.
God geve dat het leven van
Arthur behouden blijft, zeide zij, w ant
ik gevoel dat ik zijn dood niet zou
overleven, maar hoe de hemel over
ons beslissen moge, ik weet dat in
leven en dood ons beider lot onaf
scheidelijk is geworden.
Warnstorf zag haar droevig aan.
Hij zeide niets, maar met bevende
hand greep hij die van zijn kind. Hij
zag wel in, dat een enkel woord van
dat lieftallig schepseltje dat steeds de
vreugde en de trots van zijn leven
was geweest, haar voer altijd van hem
kon vervreemden.
Goed dan, ieder moet zijn eigen
geluk scheppen, zeide hij ten slotte.
Het kost mij een zwaar offer dat
weet God alleen om op eenmaal
met al mijn principes te breken, maar
wat doet men niet ter wille van zijn
geliefd eenig kind. In Godsnaam dan,
blijf uw verloofde voor het geheele
leven toetehooren en wees gelukkig
met elkaar. Slechts ééne voorwaarde
stel ik, namelijk dat gij niet hier in
de stad zult blijven.
{Slot volgt).
HEKDRIr
flOITE MA NON AGITATE.
jf-
jjj
