Maandag 5 Nov. 1906.
No. 6443.31ste Jaargang.
Dagblad voor Noord-
en Zuid-Holland.
BUITENLAND.
BINNENLAND
Gemengde Berichten.
De familie Fromentier.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden voor Haarlem/1-20
Yoor de overige plaatsen m Nederland franco per StfiÜ- 1.65
Afzonderlijke nummers0.05
DIT BLAD VERSCHIJNT DAGELIJKS, BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN.
PRIJS DER ADVERTENTIÈN
Van 1—6 regels0.60, (contant) 0.50
Elke regel meer0.10
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
DIENSTAANBIEDINGEN 25 CENT PER ADVERTENTIE k CONTANT.
BUREAUX: St. JANSSTRAAT 1, ïnterc. Tel! No. 1426. - HAARLEM.
Hoofdagenten voor liet BuitenlandCompagnie Générale de Fublicité Etrangère
G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Paris, 31bis Faubourg Montmartre.
FRANKRIJK.
De heer Briand heeft in een zijner
mededeelzame buien de gevoelens
der regeering wederom eens uitge
stort en wel in den boezem van een
der „Matin"-redacteurs. Het juiste
kantoor! Hij zeide onder meer:
„In opstand tegen den Staat is de
Kerk niethaar recht is 't, gunsten
aan te nemen of te weigeren. Wij
wilden de Kerk zekere rechten ver
zekeren, op voorwaarde echter, dat
zij de godsdienstige vereenigingen
in haar administratie opnemen zou.
Ook wilden wij de Kerk het recht
geven op de 400 millioen aan ker
kelijke goederen. Maar door de
godsdienstige vereenigingen te ver
werpen, toont zij liever in het on
zekere geduld te willen worden.
Dus het wettig bezit der Kerk wil
de Minister haar wel genadig ver
zekeren.
De Part. Correspondent van het
„Handelsblad" ziet in die uitlatin
gen van Briand een nieuw bewijs
van het verlangen der Regeering,
om den godsdienstvrede te bewaren.
Daarnaar heeft dema§onnieke regee
ring al 30 jaar gestreefd, zouden
wij spottend kunnen antwoorden,
gestreefd door de Kerk op allerlei
wijze te bekampen en te bemoeie-
1 ij ken; door haar één voor éen al
hare vrijheden te ontnemen.
Als het in plaats van de Katho
lieke Kerk de Israëlieten gold, zou
er door de liberale pers een ander
boekje opengedaan worden over
het verlangen der regeering naar
godsdienstrede
Clemenceau las in den ministerraad
verklaring voor eene mimsteneele
geheel door hem opgesteld.
Allereerst brengt hij een wel
sprekende hulde aan Sarrien, zijn
voorganger. Wat de buitenlandsche
politiek betreft, stelt het Kabinet
zich voor, het Fransche-Russische
verbond te handhaven, en de on-
schatbarevriendschaps-betrekkingen
te blijven onderhouden.
Wat de relaties met de mogend
heden betreft, zal Frankrijk zijn
traditioneele politiek volgen, die
veroorlooft, een eerste plaats in de
wereld in te nemen, die steunt op
zijn defensieve kracht.
De wet op de scheiding van Kerk
en Staat zal ten uitvoer worden
gelegd in een liberalen geest. Zon
der tot vervolgingen over te gaan,
zal de Regeering met kracht op
treden.
Het Kabinet zal het wetsontwerp
op de progressieve inkomstenbe
lasting aanhangig maken, dat de
noodige gelden zal verschaffen voor
het ontwerp op de arbeidsovereen
komst en voor het ontwerp, dat
inhoudt den aankoop van den
westerspoorweg.
De Regeering bevestigt, dat zij
besloten is de vrijheden van de
syndicaten uit te breiden.
Zij zal de wet op de arbeiders-
pensioenen uitbreiden, zoodanig,
dat deze verplichtend worden ge
steld.
Verder wordt aangekondigd, dat
een voorstel tot opheffing der krijgs
raden zal worden ingediend.
Ten slotte spreekt Clemenceau
over de politieke werkzaamheid van
het Kabinet en besluit aldus
Schenk ons uw vertrouwen en wij
zullen daden stellen."
BELGIE.
De staking onder de wolkam
mers te Verviers herleeft.
Zoo is althans het gevoelen van
wie de beslissing van den Vakbond
in ernstige overweging nemen.
Deze bond heeft Zaterdag, na een
stormachtige vergadering, welke
vier uur duurde, met 517 tegen
412 stemmen het vergelijk met de
werkgevers verworpen.
Voor wie nu weet, dat deze vakbond
de rijkste en best gedisciplineerde
van alle is en daarbij bedenkt, dat
ook de wolwasschers zich aansloten
bij het besluit, de staking voort
te zetten, is het schier eene uitge
maakte zaak, dat staking en uit
sluiting te Verviers weder een aan
vang nemen,
JAPAN
Oogenschijnlijk heerscht er in het
verre Oosten eene volkomene en
vredige rust, ja, de aandacht der
Westersche volkeren zou geheel
van China en Japan worden afge
wend, wanneer niet zoo nu en dan
eene tijding kwam overwaaien over
versterking van legertroepen en
schier onafgebroken vlootbouw. Het
gewicht van dergelijke leger- en
vlootversterkingen kan en mag
niet onderschat.
Nu weer heeft Japan besloten een
oorlogsschip te bouwen van 21.000
ton waterverplaatsing, dus 3000 ton
grooter dan de „Dreadnought". En
er wordt bovendien een gewapende
kruiser van 18.650 ton op stapel
gezet, terwijl een slagschip van
19.000 ton kortelings is te water
gelaten.
Zou Japan de taktiek der klas
sieke oudheid volgen, welke zich
in deze woorden laat vervatten:
„Zoo gij den vrede wilt, moet ge
u ten strijde wapenen?"
ENGELAND.
Verpletterend we schreven het
reeds in ons nummer van Zaterdag
is de nederlaag der liberalen bij
de Gemeenteraadsverkiezingen te
Londen.
Thans, nu we nog nauwgezetter
de cijfers kunnen melden, valt de
omvang der geleden verliezen eerst
recht duidelijk waar te nemen.
De nederlaag in één woord is
enorm.
De gematigden wonnen 25 van
de 28 „boroughs" (gemeenten); 950
van de 1363 zetels werden door
hen vermeesterd. Nimmer, sinds de
indeeling van Londen in 28 „bo
roughs" (1899) is dit voorgekomen
De gematigden hebben ook in Bat-
tersea negen zetels gewonnen, waar
de vooruitstrevende meerderheid nu
is teruggeloopen tot vier zetels.
Verkiezing Eerste Kamer.
Gedeputeerde Staten van Gelderland
zullen nog in deze maand, dus vóór
de najaarszittingen op 11 December
a.s. bijeen moeten komen tot verkie
zing van een Lid der Eerste Kamer,
wegens bevordering van den heer C.
M. E. von Löben Seis.
Na de Nederlaag.
De Leidsche oud-liberalen organi-
seeren eene nieuwe vrijzinnige kies ver -
eeniging.
Voornamelijk zal zij het meer con
servatieve deel der kiesvereeniging, dat
bij de jongste verkiezing de candida-
tuur Smissaert voorstond, omvatten.
Is hier het spreekwoord van het
verdronken kalf en den gedempten
put niet alleszins van toepassing
Oud-Minister Bergansius.
Sedert geruimen tijd bereikte ons
geene tijding over den gezondheids
toestand van den generaal-oud-minis-
ter. Geene tijding, goede tijding,
dachten we, totdat ons gisterochtend
het bericht ter oore kwam, dat de
krachten van den hoogen lijder al
lengs verminderen. De zieke is voort
durend ijlende.
Middenstandsvraagstuk.
De Staatscommissie voor het midden
standsvraagstuk heeft zich nog niet
kunnen neerleggen bij de ministeriëele
opinie. Het geschil betreft de bevoegd
heid tot het instellen eener enquête
naar den toestand van het vakonder
wijs.
Gouden Jubilé als Staten-lid.
Den 20 dezer is het eene halve eeuw
geleden, dat mr. F. Th. Westerwoudt
zitting nam in de Staten' van ons ge
west.
De a. s. gouden jubilaris, sinds 1862
tevens lid van Gedeputeerde Staten,
is bovendien staatsraad in buitenge
wonen dienst, voorzitter van den Raad
van Administratie der Hollandsche
IJzeren Spoorweg Maatschappij, cu
rator van de Universiteit te Amster
dam en commissaris van de Nederl.
Bank.
De Regeering erkende zijn vele ver
diensten door hem te benoemen tot
ridder in de orde van den Nederland-
schen Leeuw en tot officier in de orde
van den Gouden Leeuw van Nassau.
Bovendien is de hoogst verdienste
lijke grijsaard ridder in de Orde van
den H. Gregorius en officier van het
Legioen van Eer en in de Leopolds
orde van België.
De staking van „Het Volk.'
Na opheffing van de werkstaking,
met 16 tegen 4 stemmen, hebben de
stakende courantenloopers de volgen
de motie aangenomen:
De vergadering, enz., van meening
dat slechts inwilliging der door haar
gestelde looneischen een blijvende
verbetering mogelijk maakt;
afkeurende de wijze, waarop de
Commissie van Beheer van Het Volk
die billijke eischen van de hand
heeft gewezen en haar een verdere
actie onmogelijk maakt.
betreurende de bestrijding en te
genwerking, vooral van de redactie
van Het Volk.
besluit de staking op te heffen,
doch behoudt zich voor, zich ten
sterkste er tegen te verzetten, in
dien de haar opgedrongen uurloon
regeling verslechtering van den be-
staanden toestand blijkt te bevat
ten.
Winkelsluiting.
Vox populi, vox Dei. De heer
J. S. Meuwsen, voorzitter van de
Middenstands-Vereeniging te Amster
dam, zal trachten door alle Midden-
standsvereenigingen in het land eene
motie te doen goedkeuren betreffende
de winkelsluiting.
Doel is, deze kwestie niet wet
telijk, doch op particulier initiatief te
doen beslissen.
Provinciale Staten.
In de morgen (6 November) te
openennajaarszitting der Provinciale
Staten van ons gewest, zal naar
we vernemen, een voorstel ter tafel
komen om de rapporten over de
alsdan aan verschillende commissies
te zenden stukken, te behandelen
op Dinsdag 20 November a.s.
De man te huis.
In de „N. Crt." gff„May" dezer
dagen de volgende niet onaardige
beschouwing:
De jongen, die soldaat wordt, moet
wel een massa bezigheden verrich
ten, die hij thuis als te vrouwelijk
van zich zou afschuiven. Waarom
moeten thuis alleen de zusjes helpen?
Wellicht, zeer mogelijk zelfs, wordt
het toch een mannelijke en vrou
welijke verdeeling van de bezighe
den. Maar dan wordt ze natuurlijk
en billijk bepaald door elks bijzon
deren aanleg. Hoofdzaak is, dat de
jongens zichzelf niet leeren beschou
wen als de heeren der schepping,
die onafhankelijk kunnen beschik
ken over hun vrijen tijd, terwijl de
meisjes allerlei plichten hebben, die
haar tegenhouden in haar geestelijke
ontwikkeling.
De jongen, die thuis ook eens
op de kleintjes heeft moeten pas
sen, of met eenige verantwoorde
lijke taak was belast, zal eerder
zijn vermoeide vrouw helpen en
afwisselen bij de zorgen voor de
kinderen, dan de zelfzuchtige, die
steeds zijn genot met vrienden
mocht naloopen, terwijl hij minach
tend neerzag op de meisjes, die
„bestemd" waren voor vrouwen
werk thuis.
Bij dat werk in huis is er iets
leerzaams in het samenwerken.
Juist, dat een man een massa din
gen heel anders, soms veel practi-
scher en minder omslachtig doet
dan een vrouw, kan van goeden
invloed zijn bij het verrichten van
de huishoudelijke bezigheden.
Men verwacht van vrouwen in
het Parlement een en ander ont
brekend element in de wetgeving.
Mannen in de huishouding zouden
daarin ook een ontbrekend element
brengen.
Thans klagen de vrouwen over
keukenpieten, als haar echtgenooten
zich willen bemoeien met huishou
delijke aangelegenheden en houden
zich doof voor alle opmerkingen
op haar terrein. En menigmaal zijn
die bemoeienissen zonder kennis van
zaken,een ergernis voor de afgesloof
de huisvrouw. Zij zouden het min
der zijn, als de man meer belang
stelling en waardeering kon ge
voelen voor haar taak, allicht zou
zij dan meer vatbaar zijn voor
gegronde en doelmatige raadgevin
gen en zelf haar deel van de plich
ten hooger opvatten en met meer
lust en geestdrift volbrengen.
Thans is er in de coëducatie iets
eenzijdigs. De vrouw moet gelijk
worden aan den manin plaats
dat men er naar streeft, hem ook
iets van haar te laten aannemen.
Geen wonder, dat men dan klaagt,
dat de meisjes tegenwoordig niet
willen weten van huishouden! Wij
leven in een overgangstijdperk,
waarvan de vrouw al het onaan
gename, bijna niets dan de lasten
ondervindt.
BINNENLAND.
ERNSTIG TRAMONGELUK TE
AMSTERDAM.
Twee trams tegen elkaar gereden.
Vannacht circa twaalf uur heeft er
te Amsterdam eene trambotsing plaats
geliad met helaas droevige gevolgen.
't Gebeurde op de Weteringschans
tusschen wagens van lijn 10 (M. P.
stationZoutkeetsgracht) en lijn 4
(IJveerAmsteldijk). De motorwagen
van lijn 10 voerde 'n hijwagen mede
en beide voertuigen waren (daarjuist
in deze klok het circus Carré en de
Italiaansche Opera uitgaan) overvol.
Door de botsing raakte de bijwagen
uit het spoor en werden passagiers
beklemd en tegen den grond geslagen.
Ontzaggelijke ontsteltenis volgde.
Schrik-gillen en smartkreten mengden
zich dooreen. Het aantal gekwetsten
was niet aanstonds te overzien. Bij
den apotheker Hempenius in de Nieu
we Vijzelstraat werden de slachtoffers
binnengedragen terwijl in allerijl bran
cards werden ontboden.
Door het opdringen der menigte
was het niet aanstonds mogelijk de
gevolgen te overzien. Er was 'n al
gemeen geroep, dat 'n vrouw de borst
kas was ingedrukt en dat deze on
gelukkige dadelijk was doodgebleven.
Anderzijds sprak men dat tegen. Door
de verwarring viel de waarheid niet
onmiddellijk uit te maken
Onmiddellijk begaf zich iemand
van ons bureau naar de plaats des
onheils en vond daar 'n tooneel van
verwarring en consternatie.
De oorzaak van 't onheil was toen
nog niet bekend. Ongeveer kwart vóór
twaalf kruisten de wagens van lijn 4
en 10 elkander bij het halte-huisje
Weteringplantsoen. Lijn 4 reed uit de
Nieuwe V. zeistraat de Weteringschans
overin dat ondeelbare oogenblik was
de motorwagen van lijn 10 dat punt
voorbij, maar de bijwagen reed juist
over het kruispunt. De wagen van
lijn 4 reed loodrecht op den bijwagen,
bleef zelf ongeschonden, en kon later
z'n reis vervolgen, zonder dat aan
wagen of passagiers een letsel was
toegebracht. De bijwagen van lijn 10
echter had zware schade geleden en
erger nog, de inzittenden bleken niet
ongedeerd uit het gevaar te zijn ge
komen. Er was 'n geschrei en hulp
geroep, waardoor niet de omvang van
het onheil was te overzien. Helpende
handen, zoowel van reizigers als van
toegesnelde voorbijgangers, droegen
de deerlijk-gekwetsten het wacht
huisje der tram in. En gelukkig was
daar ook de heer Content, lid der
Vereeniging „Eerste Hulp bij Onge
lukken" met zijn verbandtasch on
middellijk aanwezig.
Een familie van drie personen bleek
het gevoeligste aandeel in de ramp te
hebben geleden. De dochter, eene on
derwijzeres, bleek de vrouw te zijn,
wie de borstkas was ingedrukt, waar
van wij hierboven gewaagden.
Op het oogenblik, dat dit geschre
ven is, was men in het Binnengast
huis bezig, haren toestand te onder
zoeken. Haar vader had 'n beenwond
bekomen, was echter in staat te voet
mede te gaan naar het ziekenhuis.
Do moeder was heftig geschokt.
Talrijke andere passagiers waren
lichter gewond. Een, onder anderen,
die van het balkon was geslagen, had
een ribbreuk bekomen, een pijnlijke
en langdurige geschiedenis dus voor
dezen passagier.
De anderen vonden hulp bij den
apotheker Hempenius en verwijderden
zich per rijtuig of te voet. Het le
vensgevaar schijnt- zich dus tot eene
ongelukkige te hebben beperkt.
De bijwagen zag er zeer gehavend
uit. Alle ruiten waren aan de zij d e
der aanrijding verbrijzeld. Van "het
voorbalkon was letterlijk niets héél
gebleven. Ook het onderstel was be
schadigd. Slechts 'n ontredderde romp
was overgebleven. Een groote massa
tramwerklieden werd dadelijk ont
boden, terwijl de politie uit het bu
reau Ferdinand Bolstraat uitstekend
bij het helpen der gekwetsten en het
bewaren der orde hulp wist te bieden.
FEUILLETON.
56.
Aliette maakte een ontkennend ge
baar, want zij was er zeker van, dat
de komst van Luc hiermede niet in
verband kon staan. Dan keerde zij naar
het terras terug.
Luc was daar blij om. Het gesprek
scheen hem zwaar te vallen. Toen hij
nog boven was had hij gemeend kal
mer te zullen zijn. In bijzijn van
Aliette was het onaangenaam gevoel
weer teruggekeerd.
Van verre hoorde hij een luiden uit
roep en dan iemand aankomen.
Zeker is Franpois Livron geko
men, zeide hij bij zich zelf, onaange
naam verrast.
Aliette kwam of liever vloog de eet
kamer binnen.
Luc
Li de stem van het meisje trilde
zooveel angst, dat het vage voorgevoel
van angst veranderde in een ontzet
tende onrust.
Zonder verder iets te vragen vloog
hij naar buiten.
Op de binnenplaats kwamen eenige
mannen aan, die voorzichtig en lang
zaam liepen. Het waren er een twaalf
tal, dicht tegen elkander gedrongen.
In hun midden hielden zij iets ver
borgen, dat Aliette boven van het ter
ras af gezien had, maar dat Lub nog
niet zoo goed onderscheiden kon.
Toen hij dichter bij de groep kwam,
gingen de mannen wat uiteen, en daar
bemerkte hij op een zaadkleed,
dat aan de vier hoeken vastgehouden
werd, mijnheer Fromentier. Onbeweeg
lijk bleef de grijsaard liggen met het
hoofd achterover, als een doode.
Op het veld is het gebeurd, sprak
een der werklieden.
Wij hebben hem eensklaps zien
neervallen, zonder iets te zeggen, Wij
wisten niet, wat wij met hem doen
zouden. Toen dachten wij, dat het
beste zou zijn, hem naar huis te
brengen.
Vol ontzetting boog Luc zich over
zijn vader heen en hij herkende nau
welijks den krachtigèn man, die nog
pas weinige uren geleden met zooveel
geestkracht, wilskracht en ijver naar
het veld was gegaan.
De armen hingen slap. Het gelaat
was verwrongen en ingevallen, en in
de hoeken der paarse lippen stond een
bloedig schuim.
Dicht bij zich hoorde Luc een snik-
kenden zucht, en als hij zich werk
tuiglijk omkeerde zag hij Aliette, die
met ontsteld gelaat en huiverend naast
hem liep, terwijl Florine op hare beurt
met veel drukte kwam aanloopen.
De dragers waren besluiteloos blij ven
staan, midden in den zonneschijn, zon
der hierop te letten. In hun landelijk
egoïsme oordeelden zij, dat hunne ver
antwoordelijkheid nu afgeloopen was
en wachtten verdere bevelen af.
Luc wist nauwelijks te herinneren,
dat hij die bevelen moest geven. Van
zijne eerste ontsteltenis wat bekomen,
zeide hij
Breng hem naar bed. Span on
middellijk in en ga den dokter halen.
Gij moet hem zeggen, wat er gebeurd
is, dan kan hij geneesmiddelen mee
brengen, en gij Renaud, ga ,naar
mijnheer pastoor.
Hij had de plaats ingenomen van
den man, dien hij wegzond. Wel verre
van door de smart gebroken te zijn,
scheen zijne kracht verdubbeld. Bijna
geheel alleen droeg hij den last van
dit zware, beenige lichaam, dat door
de be wegenloosheid nog zwaarder
was. Bij eiken misstap van zijne hel
pers werd hij toornig over hunne on
handigheid. Zij schenen dezen ster
vende met dezelfde onverschilligheid
en zorgeloosheid te behandelen als
een zak met graan.
Laat mij u helpen, zeide iemand,
die achter hem aankwam.
Luc voelde den last lichter worden
en dat hij in zijn pogingen om den
zieke te dragen met veel handigheid
werd geholpen.
Toen eerst bemerkte hij voor zich
het bleeke gelaat van Francois Livron.
Niet zonder moeite klom men de
trap van het terras op.
In de eetzaal hield men halt. Mijn
heer Fromentier nam altijd den sleu
tel van zijn kamer mee en die moest
men eerst in zijn zak zoeken.
Terwijl Luc dit deed, beefden zijne
vin gers, of hij heiligschennis pleegde,
en eenzelfde gevoel overviel hem
toen hij dit zoo zorgvuldig tegen ja-
loersche blikken bewaarde verblijf
eensklaps door zooveel menschen ge
vuld zag..
De pachtersvrouw was komen aan
loopen, toen de pachter zelf en ver
schillende lieden uit den omtrek, tot
de kinderen toe. Sommigen waren
druk bezig, anderen bloot toeschou
wers. Men maakte de kasten open,:
om linnengoed en andere dingen te
zoeken. Men kleedde mijnheer Fro
mentier uit en wierp zijne kleeren,
papieren, zijn oud mes, zijn horloge,
zijn bril, alle zulke intieme en kost
bare zaken voor hem, door de kamer
heen, waar zij nu aan de publieke
minachting prijs gegeven waren.
Men scheen haast te hebben, om
onder het lang gevreesde gezag van
dezen man uit te komen. Zelfs uit de
hulp, die men hem verleende bleek
het gemis aan genegenheid.
Luc alleen behandelde hem liefde
vol. Met onbeschrijfelijke zachtheid
en teederheid hield hij het bijna ziel-
looze lichaam in de armen; beschouwde
hij dit onherkenbaar geworden gelaat,
en dikke tranen rolden hem langs de
wangen.
Hoop op herstel van den zieke had
hij niet.
Mijne moeder is door een aanval
van beroerte gestorven net als deze,
sprak de koeherder, niet weinig trotsch,
dat hij deze verklaring kon geven.
Op zoo'n leeftijd komt men er
niet van door, voegde een ander er
bij, die niet achter wilde blijven.
Hij is sterk, hij zal den dag mis
schien nog wel doorkomen, besloot
een derde. Men zou zeggen, dat hij
wat bijkomt.
Terwijl men op den dokter wachtte,
had men reeds alle middelen toege
past, die men in dergelijke gevallen
gebruikt, en er scheen eenige verlich
ting te komen. De verwrongen trek
ken namen langzamerhand hunne ge
wone uitdrukking aan.
De grijsaard had de rechterhand be
wogen, de oogen half geopend, een
klagend geluid ontsnapte aan zijne
lippen.
Wordt veroolyd
AGITE MA NON AGITATE.
