Donderdag 17 Jan. 1907
No. 6503. 31s" Jaargang,
Dagblad voor Noord- en Zuid-Holland.
Een treurige
Geschiedenis.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
I
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem1.20
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1.65
Afzonderlijke nummers0.05
DIT BLAD VERSCHIJNT DAGELIJKS, BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 1—6 regels0.60, (contant) 0.50
Elke regel meer0.10
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
DIENSTAANBIEDINGEN 25 CENT PER ADVERTENTIE a CONTANT
BUREAUX: St. JANSSTRAAT 1, Interc. Tel. No. 1426, - HAARLEM.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publicité Etrangère
G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Paris, Slbis Faubourg Montmartre.
Reeds enkele malen heeft onze
rubiek „Binnenland" een en ander
vermeld over de staking te Rijssen.
De geschiedenis mag dus geacht
worden bekend te zijn, in hoofd
zaak ten minste.
Herhaalde keeren is op de firma
Ter Horst en Co., op wier jute-
spinnerijen en weverijen ruim 1000
arbeiders werk vinden en voor een
gedeelte hun brood, voor een ge
deelte minder dan dat, een beroep
gedaan om verbeteringen in te
voeren,
Het heele verloop dezer staking,
inderdaad eene treurige geschiede
nis, zullen wij hier niet geven.
Alleen enkele cijfers. Er moest en
zou lotsverbetering volgen, nadat
alle partijen tot de overtuiging
gekomen waren, dat lotsverbetering
en loonsverbetering inderdaad ge
biedende eischen waren.
Ongezond en langdurig is te Rijs
sen de arbeid en de loonen zijn
buitendien zeer karig.
Eene Commissie uit de voornaam
ste personen van Rijssen bestaande
(Rijssen is een onaanzienlijke stedeke
tusschen Deventer en Almelo en telt
6000 inwoners) zou zich gewend
hebben tot de firma Ter Horst en
Co., werd eerst verzekerd.
Dit bericht blijkt nu onjuist.
Er werd desondanks eenige lots
verbetering ingevoerd voor een
350 arbeiders of ongeveer het derde
gedeelte van het personeel. Nu on
langs beproefden de lieeren Mr.
Aalberse (Kamerlid voor Almelo, tot
welk district Rijssen behoort), llovy,
Henri Polak en Van Vliet (Kamer
lid en voorzitter van„Patrimonium")
om door eene bespreking met de
heeren Ter Horst en Co. aan het
droeve geschil een einde temaken.
Een eerste onderhoud leidde tot
geen resultaat. Welwillend werden
de heeren ontvangen had het
onwelwillend moeten zijn? maar
de firma bleef bij haar besluit:
geen onderhandelingen, tenzij met
de eigen werklieden; handhaving
van de loonsverhooging met 9000
gld. 's jaars en niet met 16000 gld,
gelijk de eisch der werknemers was.
Een tweede onderhoud den volgen
den dag was even vruchteloos en
bracht alleen de belofte, dat de fir
ma eene Commissie uit de werk
lieden wei ontvangen wilde, om
met haar te spreken.
„De indruk", aldus verklaart de
heer Hovy, „dien ik van de toe
standen te Rijssen ontving is, dat
ingrijpende veranderingen zullen
moeten komen, zoowel in het be
lang van de fabrikanten als van de
arbeiders. Gaarne erken ik, dat de
heeren T. H. Co. voor een moei
lijk probleem staan; en gaarne
neem ik hun verzekering aan, dat
de concurrentie steeds lagere prijzen
afdwingt, zooals zij zoo welwillend
waren ons met de stukken aan te
toonen; doch de in de fabrieken
gevolgde methode is, dnnkt mij,
niet vol te houden."
Hoe deze treurige geschiedenis
eindigen zal? Zeer waarschijnlijk
tot groot genoegen van het socia
lisme, dat ook uit deze zaak ijve
rig munt slaat en alles doet om het
vuurtje der ontevredenheid aan te
bakkeren.
Met groote letters drukt „Het
Volk" boven zijn jongste nommers:
„De brute weigering der firma
I er Horst om zelfs maar te onder
handelen, is een slag in het aan
gezicht van het heele georgani
seerde proletariaat.
Arbeiders, gij kunt terugslaan
door uw onbekrompen steun aan
de stakers Onze administratie neemt
gaarne g lten in ontvangst."
„De slaven zijn eindelijk opge
staan tegen hunne barre meesters.
Arbeiders, zorgt dat zij niet weer
in den ouden achterlijken toestand
behoeven terug te val'en.
Zamelt alom geld in."
Aldus „Het Volk", die het den
„Christelijken" Dr. A. Kuyper b.v.
al zeer kwalijk nam, dat hij niet
dadelijk partij koos voor de arbei
ders.
Dr. A. Kuyper, die echter niet
rood op de graat is, maar evenmin
een stilstaander schrijft nu in „De
Standaard" van gisteren
„Het is uitnemend, dat de H.H. Aal
berse, Hovy, Polak en Van Vliet nog
eens naar Rijssen zijn getogen.
Het gaat niet aan, dat de fabrikant,
tegenover wien de staking op touw is
gezet, zich maar aldoor van den domme
houdt.
Dat zich terugtrekken in business-ge-
heimzinnigheid, waar de welstand van
heel een bevolking op het spel staat, is
uit deu tijd.
Van tweeën één:
Er is misbruik ran de bevolking ge
maakt. of niet.
Zoo niet, toone men dat dan aan met
de cijfers.
En zoo wel, laat er dan spoed worden
gemaakt, om zoo onhoudbaren toestaud
te verbeteren.
In de „Standaard" van heden
gaat hij nog een stapje verder en
zegt
Nu blijkens de mededeeling van den
heer Van Vliet alle onderhandeling te
Rijssen is afgebroken, is het bieden van
hulp gebiedende plicht geworden.
Van meet af hebben we in dit geding
een weldoordachte houding aangenomen.
We hebben het voor en tegen tot zijn
recht doen komen, en de mogelijkheid
erkend, dat de eischen der stakers op de
gesteldheid van her bedrijf konden af
stuiten. En nog blijven we raden, dat de
stakers, zoodra een billijke regeling te
verkrijgen is, niet te sterk op hun stuk
zullen blijven staan.
Er is uit Rijssen een kreet uit diepe
ellende opgegaan, en die kreet moet in
alle kringen gehoor vinden.
Hier is geen quaestie van boos en wil
lekeurig opzet. Er is geen quaestie van
misbruik maken van den toestand, om
den patroon het geld af te troggelen.
Er heerscht te Rijssen in de arbeiders
kringen een toestand, die niet mag be
stendigd worden.
Vooral de tegenwoordigheid van den
heer W. Hovy in de commissie in ons
volkomen waarborg, dat hier verandering
in den toestand moet komen en we zeg
gen hem openlijk dank, dat hij op zijn
hooge jaren zich met zulk een ernstige
liefde het lot der ellendigen heeft aange
trokken.
Ook hij verlangt, dat er klare
wijn geschonken Worde, overtuigd
hls iedereen, die verder ziet dan de
lengte van zijn neus, dat de op
lossing van het sociale vraagstuk
allerminst bevorderd wordt en de
toestanden op gewenschte wijze
verbeterd door struisvogelpolitiek.
Wie eerlijk is, heeft nog altoos
het recht, een recht dat niemand
hem ontnemen en dat hij al-
tijd als zijn beste y/apen gebrui-
ken kan, om zijne zaak open te
leggen en de feiten te doen getui
gen en spreken.
En de openbare meening is wel
een poosje te misleiden, maar niet
bij voortduring, niet waar de cijfers
en feiten, brutaal als het moet, de
leugen aan den schandpaal spijke
ren. Aan het dilemma van Dr.
Kuyper valt niet te ontkomen. En
lang wachten met een bevredigende
oplossing kan den werkgevers niet
anders dan nadeelig zijn. Ook bij de
publieke opinie.
Moge daarom spoedig die treurige
geschiedenis tot de geschiedenis
behooren
L.
ITALIË.
Gisteren spraken wij over de reis
van Mgr. Dadolle, bisschop van
Dijon naar Rome. De prelaat kwam
Vrijdag-middag aan, ginë direct
naar het Vaticaan. Des anderen
daags heel in de vroegte bracht
een hooggeplaatst geestelijke Mgr.
Dadolle een bezoek. Den eigen dag
vertrok deze weer naar Parijs,
waar hij Maandag terugkwam, met
zich brengende zekere instructies
des Pausen.
Een aardig ongeval is den socia-
listischen hoofdleider en Kamerafge
vaardigde Ferri overkomen.
Den 14en dezer maand hield hij
te Genua in den Schouwburg voor
ruim 2000 personen eene redevoe
ring. Om met meer klem de bour
geoisie de waarheid te kunnen zeg
gen, stapte hij naar voren, balde
de vuisten en verdween eens
klaps in het hokje van den souffleur.
Verschrikt snelde men hem te
hulp en redde hem uit zijne be
nauwde positie.
Een vroolijk oogenblikje volgde
en Ferri zette zijne reden voort.
FRANKRIJK.
De minister van Buitenlandsche
Zaken Piehon is over de Vredes-
onferentie door de „Matin" geïn
terviewd.
Piehon verklaarde groote ver
wachtingen te 1 lebben van de ko
mende Haagsohe conferentie. Wel
betwijfelde hij, of de eeuwige vrede
het gevolg zal zijn van de bespre
kingen, maar hij verklaarde zich
overtuigd te houden, dat de con
ferentie de handelingen op scheids
rechterlijk gebied zal ten goede
komen en de werking van interna
tionale commissies van onderzoek,
welke reeds zulke kostbare diensten
hebben bewezen, zal vergemakke
lijken.
Vele oorlogen, door geschiedkun
digen onvermijdelijk verklaard, wa
ren dit geenszins.
Voortaan zou z. i. het meerendeel
der conflicten kunnen worden be
zworen, wanneer de belanghebbende
partijen slechts tijdig mochten willen
gebruik maken van de middelen
ter voorkoming van strijd.
Wanneer het scheidsrechterlijk
beginsel veld wint besloot Piehon
dan komt dit, omdat vraagstuk
ken op het gebied van vrede eu
van arbitrage vioeger slechts werden
bestudeerd door wijsgeeren, rechts
kundigen en door theoretici, terwijl
ze nu officiéél worden behandeld
door verantwoordelijke Regeeringen.
Derde Alg. Verg. der Bisschoppen.
De eerste ochtendvergadering was
bepaald op 10 uur. Wegens de
ligging van het kasteel la Muette
(op den zoom van het Bosch van
Boulogne, buiten Parijs) waren er
slechts weinig nieuwgierigen in den
omtrek. Een honderdtal misschien,
niet meer.
Tien minuten over 9 kwamen
de eerste prelaten aanom 10 uur
waren allen nagenoeg aanwezig.
Op uitnoodiging van Mgr. Fulbert
Petit, aartsbisschop van Besanjon,
begaven zich de kerkvorsten naar
de kapel van 't kasteel, waar het
„Veni Creator" gezamenlijk gebeden
werd.
Graaf en Gravin de Franqueville
zeiden nu tot dc prelaten, dat zij
la Muette beschouwen konden als
hun eigen huis, waarop dezen zich
naar het vergaderlokaal begaven,
Om 20 minuten over 10 werd de
zitting geopend.
Er waren in 't geheel 81 personen
aanwezig.
Onder degenen, die als afwezig
opgenoemd werden gisteren, bevond
zich ook Mgr. Péchenard; daar Mgr.
Dadolle uit Rome (zie „Italië") de
bullen voor den nieuwbenoemden
bisschop meegebracht heeft, kon
deze wel ter vergadering verschij
nen.
Ook was tegenwoordig, en wel
met bijzondere toelating des Pausen,
Mgr. Déchelette, ofschoon slechts
als hulp aan ZEm. kard. Coullié
toegevoegd en dus feitelijk buiten
den kring dezer vergadering geslo
ten.
1 e Coadjutor van ZEm. Kard.
Richard en de Coadjutor van Ka
merrijk waren reehtens aanwezig,
terwijl ZEm. Kard. Richard wegens
zijn hoogen leeftijd de ochtendzitting
niet bijwoonde, welke trouwens
slechts één uur duurde. Vastgesteld
werd het werkprogram en de wijze
van vergaderen.
Er werden vier Commissies ge
vormd. De eerste zal zich bezig
houden met de quaestie van de
uitoefening van deu Eeredienstde
tweede met den penning voor den
eeredienst, zoowel voor ieder bisdom
in 't bijzonder als voor de algemeene
verdeeling over heel Frankrijk; de
derde met de groote en de kleine
seminariesde vierde met de woon
plaats der pastoors, de vrome stich
tingen en dergelijke.
Voorzitters dier Commissies zijn
de drie Kardinalen: Em. Richard,
Coullié, en Lecot en Mgr. Fulbert-
Petit van de vierde.
Op 't middaguur waren alle pre
laten, uitgenomen 5, de gasten van
graaf de Franqueville. 36 hunner
zaten aan met gravin de Franque
ville in de eetzaal des kasteels40
met graaf de Franqueville in eene
andere zaal.
Om twee uur werd de middag
zitting geopend, waarbij ZEm. Kard.
Richard voorzat.
Er wordt verzekerd door
iemand, die vroeger altoos uitmun
tend ingelicht bleek dat de twee
de zitting van zeer groot belang
geweest is.
De groote, de gewichtige vraag
werd gesteld„Heeft 's Pausen
jongste Encycliek het dsn Katho
lieken onmogelijk gemaakt, om in
Frankrijk tot een regeling van den
openbaren eeredienst te komen,
zich steunende op eenig artikel uit
de wet van 1881 of van 1901of
wel heeft Pius X, door de bisschop
pen het standpunt van het gemeen
recht aan te wijzen, hun stilzwij
gend toegestaan, om zich van ge
deelten der wet te bedienen, ten
einde tot een regeling van den
opeubarens eeredienst te komen."
Onmiddellijk openbaarden zich
twee stroomingen. Zeker getal pre
laten helden over tot de meening,
dat de quaestie diende opgelost te
worden gelijk het eerste gedeelte
aangafde anderen waren de tegen
overgestelde meening toegedaan.
Om half vijf eindigde het debat
en werd besloten, dat men zich in
dezen tot den H. Stoel wenden zou.
Op een zeer veilige manier zal de
vergadering zich met het Vaticaan
in verbinding stellen. Tot het ant
woord ingekomen is, zullen middeler
wijl anderen gedeelte van het pro
gram behandeld worden.
AMERIKA.
Zooals men weet hief president
Roosevelt indertijd een negerbatal
jon op, dat betrokken was geweest
in de muiterij te Brownsville. Hij
liet daarmede gepaard gaan een
verbod voor de ontslagen negers
om eenige burgerlijke betrekking
in dienst van den staat te aanvaar
den.
De president heeft echter, naar
aanleiding van dit bevel, in den
Senaat zooveel tegenstand onder
vonden, dat hij gedwongen is om
dezen maatregel op 'te heffen.
De ontslagen zwarte soldaten mo
gen nu naar ambtelijke baantjes
omzien.
ENGELAND.
Het achtste internationale con
gres voor volkshuisvesting zal in
1907 in Engeland worden gehouden.
Verschillende plaatselijke comité's
bereiden reeds tentoonstellingen van
modelwoningen voor. Voor het
noorden van Engeland zal eene
belangrijke tentoonstelling in New
castle worden gehouden in Juni a.s.
De bedoeling is alleen, zeer een
voudige typen toe te laten en die in
vier klassen in te deelen:
le. Woningen tot een maximum
prijs van f2220, bevattende «en
groot woonvertrek, twee slaapver,
trekken, keuken en badkamer;
2e. als boven, met drie slaapver
trekken, tot een maximum-prijs van
f2700;
3e. als boven, met een pronkver-
trekje, tot een maximum-prijs van
f3000, en
4e. een zeer eenvoudig type, al
leen bestemd voor een oud echt
paar of jonggetrouwden, met slechts
een slaapvertrek. Maximum-prijs
f1900.
In deze prijzen is alles begrepen
ook architectuur,maar niet den prijs-
van den grond of die van den aan
leg van wegen.
Opgemerkt wordt, dat de prijzen
iets hooger zijn dan bij vorige ten
toonstellingen, maar dat was niet
te mijden, omdat bouwmaterialen
ter plaatse bijzonder duur zijn.
Voor Nederiandsche toestanden
is opmerkelijk, dat bij elke woning
op een badgelegenheid wordt ge
rekend en dat de stichtingskosten
aanzienlijk schijnen.
RUSLAND.
Nieuwe gewelddadigheden wor
den uit Warschau gemeld.
Zoo drong dezer dagen een sterke
afdeeling politie een chemische fa
briek te Warschau binnen en nam
hier, na een pijnlijke huiszoeking,
waarhij vele geweren en revolvers
werden gevonden, 54 arbei-lers ge
vangen, die volgens officiëele ver
klaring zouden behooren tot de
strijdorganisatie van de sociaal-de
mocratische partij. Een bende van
i win tig met revolvers gewapende
jongelieden deed een inval in e- n
fabriekskantoor. De indringers ge
lastten het personeel de handen om
hoog te steken en begoten daarna
de aanwezige voorraden met zwa
velzuur. Toen eenige beambten zich
wilden verzetten, werd een van hen
gedood, en werden twee anderen
gewond. Toen het vernielingswerk
voltooid was, verlieten de indringers
ongehinderd het gebouw.
Vrijdag werd het station Ostro-
wice door een bende overvallen; uit
de kas werden 2700 roebels geroofd.
De het station bewakende soldaten
gaven vuur en verwondden twee
aanvallers, de overigen wisten te
ontkomen.
Te Warschau nam de politie, door
een beroofde gewaarschuwd, een
bende gevangen, die in den laatsten
tijd in de nabijheid van het goede
renstation van den spoorweg War
schauWeenen zich aan ergerlijke
rooverijen schuldig maakte. Bij de
arrestatie boden de bandieten hevi-
gen tegenstand, waarbij eenige doo-
den en gewonden vielen.
Perzië.
Volgens een tebgram aan de
New-York Hei aid geeft de Perzische
troonsopvolging toch wel tot eenige
moeielijkheden aanleiding.
Zoo heeft de oudste broeder van
den Sjah zich door morphine van
het leven willen berooven, omdat
de Sjah hem niet tot gouverneur
van de provincie Fars wil benoe
men.
Zijn tweeden broeder heeft hij
door een andere daad vertoornd
hij heeft n.l. afgekondigd dat de
firmans, die de vorige Sjah in de
laatste vier maanden voor zijn dood
uitgevaardigd heeft, ingetrokken
worden.
Juist bij die firmans had de Prins
vele gunsten verworven, o. a. een
vermeerdering van jaargeld van
12,000 pond sterling.
MAROKKO.
Ook van Spaansche zijde wordt nu
bevestigd, dat de Fransche en Spaan
sche eskadersin Marokko zullen wor
den teruggetrokken.
Volgens een telegram uit Madrid
werd in het Spaansche ministerie
van Buitenlandsche Zaken verklaard,
dat tengevolge van Raisoeli's vlucht
de redenen welke de aanwezigheid
der Fransche en Spaansche oorlog
schepen in de wateren van Tanger
rechtvaardigden, verdwenen zijn. De
oorlogschepen zullen daarom worden
teruggeroepen, wanneer de sultan de
organisatie der politie waarborgt. De
Spaansche ministerraad heeft den
minister van Buitenlandsche Zaken
gemachtigd, daarover met Frankrijk
in onderhandeling te treden.
Volgens een bericht van de „Daily
Telegraph" uit Tanger is te Mogador
een nederzetting gevestigd te* ver
koop van Chassepotjjeweren en pa
tronen, welke aan alle inboorlin/en
worden aangeboden, die naar het bin
nenland trekken.
Korte Berichten.
Te St. Petersburg heeft de Gouver
neur generaal een bevel uitgevaardigd
dat eigenaars en huurders van huizen
waarin bommen en ontplofbare stof
fen gevonden worden, voor den krijgs
raad moeten komen: dat zij tot een
boete van 3000 roebels kunnen ver
oordeeld worden, die, wanneer ze niet
betaald wordt, door dr e maanden
hechtenis kan worden vervangen.
In politieke Spaansche kringen
wordt de toestand van het kabinet
als weinig standvastig beschouwd.
Den geheelen dag worden groote voor
zorgsmaatregelen genomen in den om
trek van het paleis van justitie,
President Roosevelt is voor een
deel teruggekomen op zijn bi» ui'
tot ontbinding van hei neger-h-gi
ment van Biow.o-vilie dut zoovel
storm heeft verwekt. Hij ir»k n.l.
de bepaling in dal de uiihk^r
negers niet meei benoemi«aar zuhe.i
zijn tot betrekking n.
De bladen meiken op, dut Roo
sevelt hiermee erkent een fout te
hebben begaan, (wat met dat al
nog beter is dan een fout te be
steuaigen.)
Geen tannel, die Engeland met
Continent verbindt.
Zoo vindt ook de Daily Tele
graph" Zonder eenige terughou
ding veroordeelt dit blad het plan.
Men zou evengoed aan een com
pagnie van lieden, die zich philan-
tropen noemen, vergunning kunnen
verleenen, om een onderaardsche
gang te graven, naar de kelders
van de nationale bank.
Volgens een telegram, door den
Perzischen gezant bij ons Hof ont
vangen, is de dag van de kroning
van den nieuwen sjah bepaald op
10 dezer.
Koninklijk bezoek aan Zeeland.
Omtrent het bezoek, dat H. M.
de Koningin waars hijnlijk in dit
voorjaar aan Zeeland zal brengen,
verneemt Zelandia, dat dan ver
moedelijk twee dagen zullen besteed
worden voor het bezoek aan Zuid-
Vlaanderen.
Op een daarvan zal H. M. de
de Koningin des morgens van uit
Vlissingen met een der provinciale
booten naar Breskens stoomen en
van daar uit een rijtoer maken door
de verschillende gemeenten van het
vierde district, 's Avonds keeren de
Koningin en de Prins naar Middel
burg terug, alwaar wordt overnacht.
Op den tweeden dag wordt naar
Terneuzen gevaren en alsdan een
rijtoer gemaakt door de gemeenten
van het 5e district en vermoedelijk
van uit Walsoorden naar Middel
burg teruggekeerd.
Behalve enkele gestichten, zullen
vermoedelijk ook enkele inrichtin
gen van nijverheid worden bezocht.
Het bezoek aan Zeeland zal ver
moedelijk een geheele week duren
ook zullen waarschijnlijk Goes en
Zierikzee worden bezocht.
AGITE MA HON AGITATE.
Maar gelijk het nu staat, is het aller
plicht en roeping, om steun te verleenen
aan wie zichzelf niet helpen kunnen.
