Donderdag 25 Juli 1907.
No. 6642 32ste Jaargang,
Dagblad voor Noord- en Zuid-Holland.
Naar aanleiding van
een verkiezing.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post.
Afzonderlijke nummers
1.20
1.65
0.05
DIT BLAD VERSCHIJNT DAGELIJKS, BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN.
BUREAUX: GEDEMPTE OUDE GRACHT No. 120. - HAARLEM.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 16 regels0.60, (contant) f 0.50
Elke regel meer0.10
Groote letters worden berekend naar paatsrmmte.
DIENSTAANBIEDINGEN 25 CENT PER ADVERTENTIE éi CONTANT
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale de Publicité Etrangère
G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Paris, Slbis Faubourg Montmartre.
Het droevige feit, dat in Breda,
de residentie van een onzer hoog
waardige Bisschoppen, de hoofdstad
van het westelijk gedeelte der groot
ste Katholieke provincie van ons
land, een afgevallen en gesuspen
deerd priester tot raadslid is geko
zen, heeft op de Katholieken van
heel ons vaderland, óók hier in het
Noorden, een treurigen indruk ge
maakt.
Want hoe de partijverhoudingen
in de stad Breda ook mogen zijn,
het is gebleken, dat deze ongeluk
kige socialistische jonge man, die
om zijn priesterlijke wijding door
zijn partij juist in ons Katholieke
land gebruikt wordt als stormram
tegen geloof en behoud, ook door
Katholieken is gesteund en ge
stemd geworden.
Dat geeft veel te denken.
Anderen hebben het al gezegd
en in de rubriek die „wat anderen
zeggen" weergeeft in onze krant,
hebben onze lezers het gisteren nog
kunnen hooren dat deze ver
kiezing bewijst hoe er in de Katho
lieke streken van ons vaderland nog
héél veel aan de Katholieke actie
ontbreekt I
Terecht zeide Het Centrum, dat
dit bedroevende feit een dieperen
ondergrond heelt dan een gewone
verkiezingsberekening.
En twee redenen worden door
hen die het weten kunnen, zoo niet
genoemd, dan toch aangegeven als
de lioofd-oorzaken van deze ver
kiezing: de oppervlakkigheid van
de Katholiciteit veler Brabantsche
Roomschen, en ontevredenheid over
de onsociale regeeringswijze der
meerderheid, over het gebrek aan
goede sociale gemeentepolitiek.
Een religieus en een maatschap
pelijk tekort derhalve I
Het is niet aan ons, te onder
zoeken of dit verwijt gegrond is of
niet.
Wij staan volmaakt buiten deze
zaak, en al betreuren we het droeve
feit, dat een afgedwaald priester bij
wijze van manifestatie als raadslid
werd gekozen in een Rooinsche
stad, waar de Bisschop zetelt die
hem schorste in zijn geestelijke be
diening, eigenlijk mogen we
zeggen, dat Breda dan toch gekregen
heeft wat het verdiende.
Maar dit neemt niet weg, dat wij
naar aanleiding van deze verkiezing
een les kunnen trekken, die op de
toestanden ook ten onzent van
toepassing kan wezen, die ook voor
Haarlem belang hebben kan.
En die les is, in weinige woorden
gezegd, de volgende zonder voort
durende Roomsche actie verslapt
de Roomsche geest zoowel als de
geest van vooruitgang, en verliezen
beide terrein
In den korten tijd dat onze Cou
rant naar de .mate onze krachten
poogt mee te doen aan frische actie
van Roomsche zijde, de Katholieke
vaan hoog houdt, en poogt te zijn
een middelpunt, waaromheen zich
onze Roomsche stadgenooten hebben
te scharen als het „verzamelen"
wordt geblazen in den strijd tegen
den tijdgeest in het ongeloof in
dien korten tijd hebben we al van
enkelen de opmerking vernomen:
„maar waarom is het toch nood
zakelijk, altijd en immer dat Katho
liek beginsel op den voorgrond te
zetten?"
En een ander zei ons, nog dui
delijker: „waarom is nunoodig, dat
een krant voor Roomsche menschen
geprononceerd-Roomsch moet we
zen
Het antwoordt op die vragen
geeft de verkiezing van Dr. van
den Brink te Breda!
Slechts door onophoudelijke Ka
tholieke actie is de noodige geest
drift te onderhouden. Dat zou, voor
wie oppervlakkig oordeelt, als een
bewijs wan zwakte kunnen worden
aangemerkt: maar zoo'n oordeel is,
als elke oppervlakkige opmerking,
alweer glad verkeerd. Want hier
zijn tal van andere factoren in bet
spel
Daar is vooreerst de reusachtige
actie, die zonder eenig ophouden,
voortdurend en overal wordt gevoerd
van socialistische zijde.
Dag in, dag uit wordt het volk
vergiftigd door socialistische pam
fletten, door laster, en leugencam
pagnes die nooit genoeg aan de
kaak kunnen worden gesteld.
Druppel voor druppel wordt het
gif der volks-beroering, van den
opstand tegen gezag en kerk, van
de leer der superioriteit van de
massa, aan het volk ingegeven.
En daartegenover moet een voort
durende waakzaamheid onzerzijds
staan 1
Het is nu eenmaal zoo, dat door
te speculeeren op de ontevredenheid
der massa, door handig gebruik te
maken van waarlijk verbetering-
behoevende toestanden, door veel
te beloven voor de toekomst, het
volk gemakkelijk is in te palmen
Het gaat met de socialisten als met
kwakzalvers ze schreeuwen hard,
en hebben daarom vaak succes.
En de leer, die de Katholieke
Kerk daartegenover predikt, is een
vaak-moeielijk-na-te-komen leer.
Het is niet gemakkelijk eigen
voordeel en genot op te offeren
voor geestelijk goed; het strijd
vooral tegen onzen modernistischen,
gemakzuchtigen tijd, metterdaad een
leer te aanvaarden qn te belijden,
die onderwerping en zelfverlooche
ning en gehoorzaamheid en verge
ven predikt!
Van dat alles ben-je af, als je
den brui geeft aan wat de Kerk
voorschrijft en wil, en eenvoudig
de meening: voorstaat, dat in he
maatschappelijke de Kerk en hei
Geloof niet te makerr hebben.
En tot die meening komt men,
wamieer de Katholiciteit verslapt,
de Roomsche actie niet meer werkt
wanneor niet het geheele leve)
als doortrokken is van onze god)
dienstige ideeën, die we niet overa
behoeven uit te bazuinen, maai
die toch de grondslagen moeien
zijn van élke daad, welke ook,
van èlk optreden, in èlken kring,
van woord en werk.
En waar die eclit-Roomsche actie
levend is, daar is ook vooruitgang
in socialen geest, daar staan w<
ook practisch sterk tegenover hen,
die vooral den werkman met voor
spiegelingen omtrent verbetering
van zijn lot door hun toedoen-alleen,
begoochelen.
Behoeven we dat nog in bizon-
derheden aan te toonen?
Staat onze Katholieke Sociale
Actie niet daar als een onweer-
spreekbaar bewijsstuk, hoe op den
grond onzer Roomsche leer juist
de sociale maatregelen het best en
het heilzaamst, en in het belang
van de Maatschappij zoowel als van
het volk in engeren zin, zijn ge
grondvest
Heet wijlen Leo XIII niet met
het volste recht de Paus der werk
lieden
En toont onze tegenwoordige
Opperherder niet telkens, hoe hij
met behoud van de rotsvaste tra-
ditiën der Kerk en met onwrik
baar-vasthouden aan de fundamen
teels leer, de sociale maatregelen
ten gunste ook van de minder-be-
deelde maatschappelijke klassen ten
krachtigste wil zien bevorderd?
Dat de Kerk niet tegen sociale
verbeteringen is, behoeft voor wie
ziet en zien wil, geen betoog.
Evenmin, dat juist dóór de Kerk
en door haren invloed die maat
regelen 't krachtigst en het heil
zaamst kunnen worden uitgevoerd.
Daarombij levende, frissche,
voortdurende actie van Roomschen
kant vaart èn de Katholieke geest
des volks, èn de sociale welvaart
van de maatschappij, steeds wel.
Waar die actie verslapt, daar
wint het de geest van onverschillig
heid, van die valsche neutraliteit
die in den grond niet anders is,
dan een capituleeren voor den vij
and, die altijd waakt.
Het is goed, dat de treurige ver
kiezing te Breda weer eens met
een voorbeeld heeft duidelijk ge
maakt, wtlar voor onze Roomsche
landgenooten dus ten slotte het
grootste gevaar schuilt!
Zóó opgevat, kan die gebeurte
nis nog een heilzame uitwerking
hebben.
Als middel van verbetering in
het katholieke Zuiden.
Als opwekking tot blijvende actie
en frisschen Roomschen geest ten
onzent
Algemeen Overzicht.
Is er nu heelemaal niets meer
uit Rusland te vertellen, vraagt
allicht de een of ander, die sinds
dagen het Czarenrijk niet meerge
noemd of aangehaald ziet in onze
huitenlandsche berichten?
Voor die vraag gesteld, moet we
eigenlijk een ontwijkend antwoord
geven.
Ja, en neen tegelijk.
Er is wel een en ander te ver
tellen, en zelfs heel interessante
dingen, maar geen pakkend nieuws,
geen groote gebeurtenissen
Wat we kunnen vertellen, heeft
meer den aard van een politieke
beschouwing, dan van een verhaal
der gebeurtenissen.
Maar zoo'n politieke beschouwing
is ook wel eens op hare plaat? en
interessant genoeg, om er van daag
ons buitenlandsch overzicht mee te
beginnen I
Wat 'n knappe politici zijn die
Russische staatslieden toch. Knap,
dat wil zeggen, dat ze handig hm
■loei weten te bereiken!
Niet dat we het met hen een.
zijn omtrent dat doel, of omtren'
de wijze van bereiken, integen
deel.
Maar hoe men over de zaak-zelve
ook denken mag, bewondering wekt
in ieder geval de handige, slimme
manier waarop ze toch hun zin we
ten te krijgen
Men weet het: den Russiscben
leidenden staatslieden in de beele
Doema-historie al van den beginne
af een doorn in bet oog geweest.
Het volk deel geven in de regee-
ring, het volk laten stemmen, het
volk een brokje geven van de
groote koek die voor de enkelen
in en onder de hofkringen totnogtoe
bestemd was, dat oordeelde men op
z'n minst genomen een douanen
streek! En al zijde ongetwijfeld
staatslieden genoeg in Rusland, die
wat moderner en vrijgeviger bepa
lingen en wat meer rechten aan het
volk willen toegekend hebben dan
onder de autocratie vroeger het ge
val was, toch is het ontwijfelbaar
dat sinds het optreden van de Doe-
ma-leden, met een groot deel waar
van geen goed garen was te spinnen,
de opinie over een zoodanige op
lossing der kwestie bij die vrijgevig-
gezinden heel wat veranderd is!
Maar.... men zat in Rusland nu
eenmaal met de Doema.
En de Czaar had z'n volk een
maal macht en medespreken gege
ven, het ging nu niet aan en was
feitelijk-onmogelijk, dat alles weer
in te trekken.
Velen, o.m. de beruchte „Bond
van echt-Russische mannen," willen
dat. Maar de leidende staatslieden,
voorzichtiger en verder ziende, wil
den daar niet aan.
En zij beproefden een ander
middel.
Ze hebben weten te maken, dat
het volk z'n verkregen recht lang
zamerhand niet meer gebruiken
zal, dat het volk eenvoudig on
verschillig wordt ten aanzien van
de heele kwestie.
Gebeurde dit, dan was het spelletje
gewonnen.
En 'tlijkt dat het lukt!
De onverschilligheid der Russi
sche bevolking voor de aanstaande
verkiezingen voor de derde Doema
blijkt nader van dag tot dag: de
aangiften voor het stemrecht staan
in aantal verre achter bij die voor
de verkiezingen voor de eerste en
de tweede Doema, wat ook een ge
volg is van de beperking van het
kiezerscorps door de nieuwe kies
wet.
En intusschen treedt men tegen
de partijen, die er nog wat leven
probeeren in te brengen, zóó op, dat
ook deze er spoedig het bijltje bij
neer zullen moeten leggen.
Vooral de z.g. kadetten-partij, die
nog niet lang geleden vertrouwd
werd als een steunpilaar voor den
troon, moet het nu ontgelden.
De kadetten, of constitutioneel-
democraten, die de werkzaamste
zijn van alle partijen, op de anar
chistische revolutionairen na, wor
den nu eenvoudig met deze laatste
gelijk gesteld!
Het voorgenomen congres der
Kadettenpartij dat in Finland zou
worden gehouden, is door de Rus
sische regeering verboden, met de
meededeeling van ambtswege, dat
de kadetten een revolutionaire
partij vormen!
De regeering zal ook niet langer
de werkzaanheid dulden van de
Poolsche politici en is voornemens
de nationaal-democratische club te
Warschau te sluiten.
Het voor de Russische Oostzee-
provinciën bestemde partijblad der
kadetten, de „Postimees", dat onder
leiding stond van advocaat Tönni-
son, is door de censuur opgehe
ven.
Dat is wel de gemakkelykste en
kortste manier, om een eind te
maken aan alle politieke actie!
Wie deze nieuwe taktiek heeft
uitgevonden, weten we niet, maar
een handige baas is het
En voorloopig lukt het hem.
Of 't op den duur zal lukken,
wie zal 't zeggen?
Een ding is zeker; dat het volk
of liever deze verzameling van vol
keren, nog niet rijp is voor een
groote vertegenwoordigend lichaam
in den zin onzer Tweede Kamer.
I 'at hebben de Russen getoond
Wat er echter nu komen moet
De toekomst zal het leeren!
De treurige beweging der drijvers
onder de z. g. „jong-Katholieken"
in Duitschland houdt ook na de
verschijning van de jongste ver
oordeelingen des Pausen aan.
Te Wurzburg heeft de deken der
theologische faculteit aldaar, prof.
Merkle, een vrij heftige redevoering
gehouden, gericht tegen de tegen
standers van Schell, welke tegen
standers hij „hyena-theologen'noem
de, die zich ten gunste van egoïs
tische bedoelingen bedienen van
leugen en laster. „Wij zijn voorne
mens", zeide de spreker, „de gren
zen van ons goed recht te verde
digen, daarbij trouw en onwankel
baar gehecht blijvende aan onze
Ke k."
Dezelfde prof. Merkle is de groote
lofredenaar van den veelbesproken
prof. Schell dezelfde, die Schell
een „anderen Paulus" noemde en
die door zijn apotheose dr. Com-
mer's boek tegen den overleden
hoogleeraar uitlokte. De omstandig
heid, dat de Paus aan de zijde staat
van de „hyena-theologen", belet
den lofredenaar niet om zijne be
strijders een schendnaam te geven.
Een staaltje van de geestesstem
ming, welke sommige vereerders
van Schell beheerscht!
Pe Fransche couranten publicee-
ren een schrijven van Mgr. Turinaz,
bisschop van Nancy, aan Z. H. den
Paus, waarin de kerkvorst uiting
geeft aan zijn vreugde en dankbaar
heid jegens den H. Stoel wegens
de uitvaardiging van het decreet
van het H. Officie.
De dwalingen, die de Paus ver
oordeelt, zijn juist dezelfde, welke
Mgr. Turinaz van het eerste oogen-
blik af in zijn brochures bestreden
heeft.
Nieuwtjes in drie regels.
De oud-gouverneur van Egypte,
lord Cromer, krijgt als dankbetuiging
van Engeland het cadeau van 50.000 p.
De veelbesproken leening is door
den Transvaalschen Volksraad thans
definitief aangenomen.
De Italiaansche Senaat heeft
Nan's verzoek om voorloopige invrij
heidstelling afgewezen.
Nansen, de beroemde poolreiziger,
tegenwoordig gezant te Londen, wordt
minister van Buitenl Zaken.
Het Duitsche leger heeft nu ook
een bestuurbare luchtballon die erg
goed werkt. Men is er geheim mee.
De Filippinos, zoo wordt bericht,
zouden liever Japansch zijn dan Ame-
rikaansch! 'n Verwikkeling te meer!
Hof berichten.
De buitengewone ambassadeur
van Perzië, belast met de mededee-
ling aan H. M. de Koningin der
troonsbestijging van Z. K. H. den
Shah, vertrekt Zondag a.s. om half
een uit Brussel om te half vijf aan
het station van den Hollandschen
spoorweg aan te komen.
De ambassadeur wordt vergezeld
door een minister-resident, buiten
gewoon ambassaderaad, een secre
taris van legatie, een attaché-mili
taire en een tolk.
Op het Loo.
Gistermorgen defileerde een ge
deelte van het corps rijdende artil
lerie op den doortocht naar het
kamp te Oldebroek voor de Ko
ningin en den Prins op het paleis
het Loo. De Koningin te paard
en Prins Hendrik in generaals
uniform, klein tenue, eveneens te
paard, bevonden zich met eenige
dames en heeren van de hofhou
ding aan don ingang van het basse-
cour.
Na het défilé werden de man
schappen in koninklijk park op
ververschingen onthaald.
Het Koningspaar te Enschedé.
H. M. de Koningin heeft gisteren
met den Prins een bezoek gebracht
te Enschedé aan de Twentsche tex
tielindustrie. Het Koninklijk echt
paar heeft een drietal fabrieken
bezocht, waardoor een overzicht
verkregen werd van vrijwel de ge
heele Twentsche Nijverheid. Want
het Koninklijk bezoek aan dit drie
tal fabrieken werd zoo geregeld, dat
in de eerste fabriek de spinnerij
hoofddoel was van het bezoek, in
de volgende de weverij en het af
werken en in de derde voorname
lijk de dekenfabricage.
Aan het station werd H. M. de
Koningin en Z. K. H. Prins Hendrik
ontvangen door den commissaris
der Koningin in de provincie Over-
ijsel, den heer P. LycklamaaNije-
holt en den burgemeester der ge
meente Enschedé, den heer Edo
Bergsma. Diens dochtertje Anna
bood H. M. een bouquet aan.
Er werd eerst, onder luid gejubel
van het volk, gereden naar de fa
briek van de firma Jannink en!
Zoon.
Deze fabriek dateert eerst van de'
laatste jaren de firma is natuur-j
lijk veel ouder en is derhalve»
hoogst modern ingericht. Daar!'
werd de spinnerij bezichtigd.
Het tweede bezoek gold de fa-'!
briek van J. F. Scholten en Zonen,:1
evenals die der firma Jannink, aaun
den Haaksbergerweg gelegen. Hier:
zou H. M. hoofdzakelijk het weven!
en het afwerken van het geweven;
goed getoond worden.
De derde fabriek, die bezocht1
werd, was er een der firma Van:
Heek Co.ook in de laatste jaren
gebouwd, „Transvaal" geheeten en
staande nabij de fabriek „Kremers-
maten".
Heel karakteristiek prijkte hier!
met sprekende kleuren een eere
poort van geverfd en van gebleekt'
ruw katoen.
Spontaan en enthousiast werd'
het Koningspaar voortdurend toege
juicht, tot het vertrek toe, dat in
den namiddag plaats had.
Uit de Staatscourant.
Bij Kon. besl. van 22 dezer zijm
benoemd tot ridder in de orde van
Oranje Nassau:
G. Jannink, lid der firma Gerh.
Jannink en Zonen, fabrikante van;
manufacturen en gar ens, te Enschedé, j
en J. F. Scholten, lid der firma J.;
F. Scholten en Zonen, fabrikante'
van manufacturen en dekens, te11
Enschedé
en is de eere-medaille, verbonden i
aan voormelde orde, in zilver, ver
leend aan: H. Brinkman, arbeider
in de weverij, en H. Lammers,
arbeider in de ruwerij, beiden van
de firma Gerh. Jannink en Zonen,
te Enschedé; J. H. Voogd, baas in
de pakkerij, en J. Elferink, arbeider
in de sterkerij, beiden van de firma1
J. F. Scholten en Zonen, te Enschedé,
en H. J. Zeggelt, baas in de weve
rij, en J. Oude Groeniger, opzich
ter in de timmer ij, beiden van de
firma van Heek en Co., te Enschedé.
Een allegorische optocht te Amsterdam.
De vereeniging „Middenklasse,
district V", te Amsterdam, die ver
leden jaar zoo luisterrijk slaagde
met haar historischen optocht, ter
gelegenheid van de Rembrandt-
feesten, heeft thans het plan opge
vat behoudens goedkeuring van
den burgemeester om op 31
Augustus, ter bevordering van
handel en industrie en tevens van
het vreemdelingenverkeer in Am
sterdam, een grooten allegorischen
optocht te houden.
De technische leiding van dezen
optocht zal, evenals 't vorige jaar,
berusten in handen van den heer
Theo Molkenboer, aldaar.
Het uitvoerend comité zal eiken
tak van nijverheid en handel in de
gelegenheid stellen aan den optocht
deel te nemen en zal zorg dragen,
dat ook de kunst in dezen stoet
een waardige plaats inneemt.
Naar men verneemt, ondervindt
't plan bij eenige groote firma's
veel sympathie en is het uitvoe
rend comité reeds krachtig werk
zaam om dit grootsche werk gunstig
te doen slagen.
Een ernstig militair voorval.
Te Zutfen ontbraken eergisteren op
het avondappèl een 60-tal manschap
pen van het 5e escadron 4e regiment
huzaren aldaar in garnizoen. Ook gis
termorgen ontbraken zij weder op het
ochtendappèl. Men gelooft dat men
hier te doen heeft met| een protest
van de zijde der huzaren tegen den
escadrons-commandant, wiens gestreng
optreden zeer in tegenstelling zou zijn
met dat van zijn voorganger.
Een nader telegram luidt:
Zes-en-vijftig huzaren, onder wie
eenige brigadiers, zij11 ucg niet terug,
ze hebben verteld naar Venlotegaan
om daar hun beklag te doen bij hun
vorigen ritmeester, thans majoor Tie-
lens.
NIEUWE
AQiTE MA HON AGITATE.